Преглед на кодот на Граматика

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{Лингвистика}}

'''Граматика''' — јазичен поим со кој се опфаќаат структурните правила со кои се добиваат [[дел-реченици]], [[реченици]], [[фрази]] или [[зборови]] кај било кој даден јазик. Овој поим се однесува и за науката која ги проучува таквите правила и таа ги опфаќа  [[Морфологија (лингвистика)|морфологијата]], [[синтакса]]та и [[фонологија]]та, често проследени со [[фонетика]]та, [[семантика]]та и [[прагматика]]та. Често како дел од граматиката се сметаат и [[правопис]]от и [[правоговор]]от.

== Потекло на името ==
Зборот „граматика“ потекнува од [[Старогрчки јазик|старогрчката]] фраза „γραμματικὴ τέχνη“ (''grammatikē technē''), што во превод значи „уметност на буквите“. Старогрчката фраза е составена од зборот „γράμμα“ (''gramma'', „буква“),к��ј пак потекнува од зборот „γράφειν“ (''graphein'', „црта“, „пишува“).<ref>{{Citation
  | last = Harper
  | first = Douglas
  | authorlink = Douglas Harper
  | title = Grammar
  | work = Online Etymological Dictionary
  | url = http://www.etymonline.com/index.php?term=grammar
  | accessdate = 8 April 2010 }}</ref>

== Употреба на поимот ==
Поимот „граматика“, од страна на луѓето кои не се јазичари, често се користи за да се означат поголем број различни значења. За разлика од нив, јазичарите го користат поимот за поспецифични работи. Говорниците на еден јазик во своите глави имаат сет правила за користење на јазикот. Ова е граматиката, и барем кај мајчините јазици, поголемиот дел од информациите се присвоени од мали години, а не преку пат на учење. Учењето други јазици побарува свесно учење на граматичките правила во подоцнежните периоди на животот.<ref>{{Наведена книга
  | last = O'Grady
  | first = William
  | last2 = Dobrovolsky
  | first2 = Michael
  | last3 = Katamba
  | first3 = Francis
  | title = Contemporary Linguistics: An Introduction
  | publisher = Longman
  | year = 1996
  | location = Harlow, Essex
  | pages = 4&ndash;7; 464&ndash;539
  | url = http://books.google.co.uk/books?id=djhsAAAAIAAJ&q=Contemporary+Linguistics&dq=Contemporary+Linguistics}}</ref>

Поимот „граматика“ исто така може да се користи да се означат правилата кои го управуваат јазичното однесување на говорниците. Така на пример, поимот „[[англиска граматика]]“ може да има неколку значења. Тој може да ја означи целосната граматика на јазикот, односно, граматиките на говорниците на јазикот, каде поимот опфаќа поголем број варијации.<ref>
{{Наведена книга
  | last = Holmes
  | first = Janet
  | title = An Introduction to Sociolinguistics
  | publisher = Longman
  | year = 2001
  | location = Harlow, Essex
  | edition = second
  | pages = 73&ndash;94
  | url = http://books.google.co.uk/books?id=qjdqxecifHcC&printsec=frontcover&dq=Introduction+to+Sociolinguistics+Holmes}}; for more discussion of sets of grammars as populations, see: {{Наведена книга
  | last = Croft
  | first = William
  | authorlink = William Croft (linguist)
  | title = Explaining Language Change: An Evolutionary Approach
  | publisher = Longman
  | year = 2000
  | location = Harlow, Essex
  | pages = 13&ndash;20
  | url = http://books.google.co.uk/books?id=5_Ka7zLl9HQC&printsec=frontcover&dq=Explaining+Language+Change+Croft}}</ref> Исто така, поимот може да се однесува на тие граматички правила кои се заеднички за сиоте говорници или пак граматичките правила на поедини јазични регистри. Истото важи и за [[македонскиот јазик]].

== Видови граматики ==

Низ историјата, особено за време на 20 век,  се појавиле различни видови граматики, познати и како „граматички рамки“.Често видовите биле под силно влијание на идеите на „универзалната граматика“, која како концепт се појавила во САД. Главните видови граматики се:

*[[Трансформационална граматика]] (ТГ, [[анг.]] ''Transformational grammar'')
*[[Системско-функционална граматика]] (СФГ, [[анг.]] ''Systemic functional grammar'')
*[[Принципи и параметри|Теорија на принципи и параметри]] (ПП, [[анг.]] ''Principles and Parameters Theory'')
*[[Лексичко-функционална граматика]] (ЛФГ, [[анг.]] ''Lexical-functional Grammar'')
*[[Генерализирана фразно-структурална граматика]] (ГФСГ, [[анг.]] ''Generalized Phrase Structure Grammar'')
*[[Структурална граматика предводена од главата на фразата]] (СГПГФ, [[анг.]] ''Head-Driven Phrase Structure Grammar'')
*[[Граматика на зависност]] (ГЗ, [[анг.]] ''Dependency grammar'' )
*[[Граматика на улога и упатување]] (ГУУ, [[анг.]] ''Role and reference grammar'')

== Граматички дисциплини ==

=== Морфологија ===
{{Главна|Морфологија (лингвистика)}}

Морфологијата е [[Лингвистика|јазична дисциплина]] која се занимава со идентификација, анализа и опис на структурата на [[Морфема|морфемите]] на еден јазик. Покрај морфемите, морфологијата може да изучува и останати елементи како што се [[збор]]ови, [[афикс]]и, [[Зборовна група|зборовни групи]], [[Интонација (лингвистика)|интонација]] или [[акцент]].

[[Морфолошка типологија|Морфолошката типологија]] е  метод за класификација на јазиците според тоа како морфемите се употребуваат во јазиците. Така, класификацијата на јазиците според упoтребата на морфемите може да се движи од [[аналитички јазик|аналитички јазици]], кои користат одреден број морфеми, преку [[аглутинативен јазик|аглутинативните]] и [[фузионален јазик|фузионалните јазици]] кои користат [[сврзани морфеми]], па сè до [[Полисинтетички јазик|полисинтетички јазици]] кои вклучуваат голем број морфеми во еден збор. Науката која се занимава со проучување на промените на гласовите во рамките на морфемите се нарекува [[морфофонологија]].

=== Синтакса ===
{{Главна|Синтакса}}

Синтаксата  е [[Лингвистика|јазична дисциплина]] која се занимава со проучување на правилата и процесите според кои речениците во еден [[јазик]] се создаваат.<ref name="Chomsky def">{{Наведена книга |last=Chomsky |first=Noam |year=2002 |origyear=1957 |title=Syntactic Structures |page=[http://books.google.co.uk/books?id=SNeHkMXHcd8C&pg=PA11&dq=%22syntax+is+the+study+of+the+principles+and+processes+by+which+sentences+are+constructed+in+particular+languages%22 11]}}</ref>

За синтаксата постојат одреден број теоретски пристапи. Една школа или теорија е основана во делата на [[Дерек Бикерток]],<ref>See {{Наведена книга|title=Language and Species|author=Bickerton, Derek|year=1990|publisher=University of Chicago Press|isbn=0-226-04610-9}} and, for more recent advances, {{Наведена книга|title=Biological foundations and origin of syntax|editor=Derek Bickerton; Eörs Szathmáry|year=2009|publisher=MIT Press|isbn=978-0-262-01356-7}}</ref> ја гледа синтаксата како дел од [[биологија]]та, бидејќи ја подразбира синтаксата како проучување на јазичното знаење како што е отелотворено во човековиот [[ум]]. Други јазичари имаат платонски погледи, бидејќи тие ја сметаат синтаксата како проучување на апстрактен [[формален систем]].<ref>Ted Briscoe, 2 May 2001, [http://www.informatics.susx.ac.uk/research/nlp/gazdar/briscoe/gpsg.html#SECTION00040000000000000000 Interview with Gerald Gazdar] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20051122163306/http://www.informatics.susx.ac.uk/research/nlp/gazdar/briscoe/gpsg.html#SECTION00040000000000000000 |date=2005-11-22 }}. Retrieved 2008-06-04.</ref> Други пак, како што е [[Џозеф Гринберг]], ја сметаат граматиката како таксономски уред за да се достигне поширока генерализација низ јазиците. Тезите на [[Андреј Корсаков]] го објаснуваат филозофското сфаќање на морфологијата и синтаксата.<ref>The use of tenses in English. Korsakov, A. K. (Andreĭ Konstantinovich). 1969. Korsakov, A. K. Structure of Modern English pt. 1. oai:gial.edu:26766 at http://www.language-archives.org/item/oai:gial.edu:26766 {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210413210439/http://www.language-archives.org/item/oai:gial.edu:26766 |date=2021-04-13 }}</ref>

=== Фонологија ===
{{Главна|Фонологија}}

Фонологија (од старигрчките „φωνή“, ''фоно'', „глас“, „звук“ и „λόγος“, ''логос'', „збор“, „говор“, „предмет на разговор“) — дел од [[лингвистика|науката за јазикот]] која ги проучува звучните 
облици во јазикот. Таа го проучува јазикот како елемент кој има функција во јазикот да прави разлика меѓу две јазични единици. Таа се дели на историска и описна.

=== Фонетика ===
{{Главна|Фонетика}}

Фонетика (од старогрчките φωνή [''фоне́''] - „звук“, „глас“) — науката која ги изучува физичките гласови (звуци) на човечкиот говор. Таа се занимава со физичките својства на говорните ([[глас]]ови) и сето она што физиолошки се одвива при нивната изведба, слушниот прием на гласовите, како и нивното неврофизиолошко восприемање (перцепција).

Фонетиката се изучувала уште пред 2,500 години во древна [[Индија]]. Напредокот во фонетиката ззапочнал со делото на индискиот јазичар [[Панини]] ([[V век п.н.е.]]) во кое тој расправа за [[место на артикулација|местото]] и [[начин на артикулација|начинот на артикулација]] на согласките. Најзначајните [[Индиски писма|индиски азбуки]] денес го следат редоследот воспоставен со класификацијата на Панини.

=== Семантика ===
{{Главна|Семантика}}

Семантиката е дел од [[лингвистика]]та што се занимава со значењето на зборовите и нивната функција во реченицата.
Генерално гледано, '''семантиката''' — гранка на [[лингвистика]]та која го проучува [[јазичарички знак|означено]]то. Зборот семантика бил измислен кон крајот на [[XX век]] од страна на францускиот јазичар [[Мишел Бреал]], авторот на првиот семантички [[трактат]].

==Наводи==
{{Наводи}}

== Користена литература ==

{{refbegin}}
* American Academic Press, The (ed.). [[William Strunk, Jr.]], et al. ''The Classics of Style: The Fundamentals of Language Style From Our American Craftsmen''. Cleveland: The American Academic Press, 2006. ISBN 0-9787282-0-3.
* Rundle, Bede. ''Grammar in Philosophy''. Oxford: Clarendon Press; New York: Oxford University Press, 1979. ISBN 0-19-824612-9.
{{refend}}

==Поврзано==
{{Портал|Јазик}}
* [[Јазик]]
* [[Лингвистика]]
* [[Универзална граматика]]
* [[Македонска граматика]]
* [[:Категорија:Граматики на јазици|Граматики на поедини јазици]]

==Надворешни врски==
{{рв|Grammar}}
* [http://www.dlib.mk:8080/jspui/html/68275/190/87084554.html Слогница речовска] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120321212119/http://www.dlib.mk:8080/jspui/html/68275/190/87084554.html |date=2012-03-21 }}, првата печатена граматика на македонскиот јазик, издадена во 1880 од [[Ѓорѓија Пулевски]]. {{mk}}
* [http://www.seelrc.org:8080/grammar/mainframe.jsp?nLanguageID=3 Македонска граматика] од [[Виктор Фридман]]. {{en}}
* {{Cite EB1911|wstitle=Grammar|author=Archibald Henry Sayce}}
* [http://www.grammarbank.com GrammarBank : објаснувања на граматичките правила со примери и вежби] (англиски)
* [http://www.ling.upenn.edu/~beatrice/syntax-textbook Синтаксата на природниот јазик: вовед за користење на програмата Trees]
* [http://thegrammarvandal.wordpress.com/ „Граматички вандал“] - блог

{{Лингвистика-никулец}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Граматика|*]]
Предлошка на страницава:
Назад на Граматика.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Граматика“