Преглед на кодот на Битка кај Раштански Колиби

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{Infobox Military Conflict|conflict=Битка кај Раштански Колиби|partof=[[Завршни операции за ослободување на Вардарска Македонија]]|image=[[Податотека:Формирањето на 8. македонска ударна бригада.png|300px]]|caption=Слика од бригадата пред битката|date=10 септември 1944|place=Раштански Колиби (Помеѓу [[Гроот]] и [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]])|casus=|territory=|result=Видете [[Битка кај Раштански Колиби#Последици|последици]]|combatant2=[[Податотека:Flag of Nazi Germany (1933-1945).svg|22x20px]] [[Третиот Рајх]]|casualties1=15 жртви|casualties2=нема жртви|casualties3=|notes=|combatant1=[[Податотека:Flag of Macedonia (1944–1946).svg|22x20px]] [[НОВМ]]|commander1=[[Киро Чауле]]|commander2=[[Александар Лер]]|units1=500 партизани|units2=непознат број на војници}}'''Битката кај Раштански Колиби''' ― воена битка помеѓу [[Осма македонска ударна бригада|8<sup>та</sup> македонска ударна бригада]] и дивизија од [[Трет Рајх|германскиот]] гарнизон во градот [[Велес]]. Битката се одвивала во територијата позната како Раштански Колиби, којшто се наоѓа помеѓу точката [[Гроот]] и велешкото село [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]]. Време траењето на битката не е конкретно позната но во [[Македонска историографиjа|македонската историографија]] прифатено е дека траело околу 1 до 3 часа. Битката била првиот судир на непријателски сили на осмата македонска ударна бригада.

Заради многумина причини, како недостаток на материјали, недостаток на куршуми, лоша и неразвиена комуникација и тоа што голем дел од партизаните немале воено искуство, околу петнаесет партизани храбро и трагично загинале во битката. После војната споменик бил сместен во местото каде што се одвивала битката, споменикот содржил плоча со имињата на сите тие којшто загинале, но голем дел од имињата биле грешно претставени и некои имиња не биле присутни.

Битката е позната како „борбено крштевање“<ref name=":4">''[http://drmj.eu/search/%D0%BA%D1%80%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%9A%D0%B5?where=undefined&position=undefined Дефиниција на терминот „борбено крштевање“]'' од [[Дигитален речник на македонскиот јазик]]</ref> на осмата македонска ударна бригада. После неколку часа германските воени сили немале куршуми и одлучиле да се повлечат назад кон градот [[Велес]]. После два месеца голем дел од партизаните којшто биле присутни во битката имале голема учество во [[Ослободување на Велес|ослободувањето на градот Велес]] и [[Завршни операции за ослободување на Вардарска Македонија|завршните операции за ослободувањето на Вардарска Македонија]].

== Позадина ==

=== Формирањето на бригaдата ===
Во август 1944 година [[ГШ на НОВ и ПОМ|Главниот штаб на народната ослободителна војска и партизанските одреди во Македонија]] ги известила [[Киро Чауле]], [[Павле Игновски]], [[Боро Мокров]], и [[Никола Митевски]] за одлуката донесена којшто го одобрило формирањето на велешката ударна бригада. Во тоа време партизанските одреди на Киро Чауле и другите се наоѓале во велешкото село [[Мелница (Велешко)|Мелница]]. Тие очекувале дека формирањето и организирањето на новата македонска бригада би се одвивала во селото но ГШ на НОБ и ПОМ им истакнале дека треба да ја формираат бригадата во побезбедно место во некој ридски реон.<ref name=":0">{{Наведена книга|url=https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/512152572|title=Осмата македонска ударна бригада: зборник на сеќавања на борбениот пат на Осмата македонска ударна бригада|last=Галевски|first=Киро|publisher=Титов Велес: Општински одбор на Сојузот на здруженијата на борците од НОВ|year=1988}}</ref>{{Rp|20-21}}

Во спомениците на Никола Митевски тој истакнал како бил среќен кон одлуката и како голем дел од велешаните во [[Велешко-прилепски народноослободителен партизански одред „Трајче Петкановски“|велешко-прилепскиот партизански одред „Трајче Петкановски“]] и  [[Петта македонска ударна бригада|5<sup>та</sup> македонска ударна бригада]]. Условите за формирањето на бригадата биле поволни заради тоа што имало материјали собрани од тие којшто биле восхитени кон ослободителното движење и имале многумина доброволци од различни велешки села како [[Војница]], [[Крива Круша]], [[Бањица]] и [[Отиштино]]. По известувањето дека им било одобрено да формирале македонска бригада, [[Киро Чауле]], [[Павле Игновски]], [[Боро Мокров]], и [[Никола Митевски]] бил поканети во средба со водачите на главниот штаб на [[Петта македонска ударна бригада|5<sup>та</sup> македонска ударна бригада]]. Во средбата се договориле дека идните водачи на новата македонска ударна бригада би бил македонскиот партизан Киро Чауле.<ref name=":0" />{{Rp|20-21}}

Во средбата се договориле за местото на формирањето на бригадата. Водачите на одредите и бригадите одлучиле дека најповолно место за формирањето на бригадата било велешкото село [[Отиштино]]. Пристигнале во селото кај почетокот на септември 1944 година и брзо почнале да ги спремат условите за бригадата. Првата одлука којшто ја направиле е разделувањето на партизаните со воено искуство од партизаните којшто се приклучиле во [[НОВМ|народната ослободителна војска]] без воено искуство. Тие исто така примиле неколку прилепчани во бригадата но голем дел останале во [[Петта македонска ударна бригада|5<sup>та</sup> македонска ударна бригада]]. Во составот на бригадата целосно биле приклучени [[Велешко-прилепски народноослободителен партизански одред „Трајче Петкановски“|велешко-прилепскиот партизански одред „Трајче Петкановски“]].<ref name=":0" />{{Rp|20-21}}

Освен партизани тие исто така примиле затвореници од [[Идризово]] којшто во тоа време било управено од страна на бугарски којшто биле соработници со [[Царство Бугарија|фашистичката влада во Бугарија]] и [[Националсоцијализам|нацистите]] од [[Третиот Рајх]]. Конечно во 2-ри септември 1944 година со новодојдени борци и партизаните со воено искуство се формирала [[Осма македонска ударна бригада|осмата македонска ударна бригада]] со четири баталјона и приштабски единици во нејзиниот состав. Во составот на бригадата биле вклучени околу 500 партизани.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.zirm.mk/wp-content/uploads/2022/02/IST-1988-9.1-4.09.-Malkovski-Gj.-Prilog-kon-formiranjeto-i-borbenite-dejstvia-na-Veleshko-prilepskiot-partizanski-odred-Trajche-Petkanovski.pdf|title=ПРИЛОГ КОН ФОРМИРАЊЕТО И БОРБЕНИТЕ ДЕЈСТВИЈА НА ВЕЛЕШКО-ПРИЛЕПСКИОТ ПАРТ��ЗАНСКИ ОДРЕД „ТРАЈЧЕ ПЕТКАНОВСКИ“|last=[[Ѓорѓи Малковски|Малковски, Ѓорѓи]]|publisher=[[ЗИРМ]]|year=1988|pages=118}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://mod.gov.mk/inc/uploads/2021/10/Shtit-144.pdf|title=Велес и Велешко во 1944 година|last=Миклош|first=Бојан|publisher=списанието „Штит“|year=2020|pages=46}}</ref> Голем дел од нив немале воена униформа ниту материјалите или куршумите потребни за војната. Облеката на партизаните била донесена од самите партизани, сите имале различна облека но имале иста капа со петокраки ѕвезди.<ref name=":0" />{{Rp|20-21}}

=== Структура ===
[[Податотека:Проста структура на 8-та македонска ударна бригада.png|мини|266x266пкс|Слика прикажувајќи ја основната структура на осмата македонска ударна бригада. Во првите месеци на бригадата немало бригадски комитет.]]
Бригадата имала посложена структура со разлика на многумина други бригади во тоа време. Најмоќните членови во бригадата се тие којшто се дел од бирото, бирото е составено само од пратеници од [[ГШ на НОВ и ПОМ|Главниот штаб на народната ослободителна војска и партизанските одреди во Македонија]]. Во првите недели на бригадата немале право да си ги користат оружјата освен ако добиле одобрување од бирото. После [[Ослободување на Скопје|ослободувањето на Скопје]] и навлегувањето на бригадата во [[Косово и Метохија|Косово]] бирото станало неактивно, најистакнатите членови во бирото биле [[Коче Џипуновски]] и [[Иван Ивановски (партизан)|Иван Ивановски]], двајцата биле членови во [[СКОЈ]].<ref name=":0" />{{Rp|28-29}}

Во структурата исто така е присутна [[Сојуз на комунистите на Македонија|Комунистичката партија на Македонија]]. Но со разлика на другите органи тие немале никакво влијание врз одлуката на бригадата, нивната главна цел била да го подигне и развива борбениот морал на борците. Тие им помогнале на водачите на бригадата со организирајќи дисиплина и структура. Пред секоја борба или суровен марш тие организирале говори и средби каде што ги мотивирале партизаните. За време на долготрајни маршови тие ја пееле химната на бригадата за да можат да ги мотивираат партизаните. Во бригадата имало подгрупа на музичарите којшто ја свиреле химната, меѓу нив најистакнатиот бил Јован Леов, [[Иван Николов|Иван Николов - Танго]] и Трајко Гулевски.<ref name=":0" />{{Rp|28-29}}
[[Податотека:Главен штаб на осмата македонска ударна бригада.png|мини|294x294пкс|Слика од најистакнатите претставници од бригадскиот комитет.]]
Бригадениот комитет е главниот водачки орган на бригадата, во комитетот се донесени главните одлуки за каде и како би патувале партизаните, кој позиции би ги земале за време на битка и кој материјали ќе ги користеле. Кога немало битки за долго време комитетот би организирал читалишта во селата каде што ги едуцирале партизаните за различни истакнати македонски фигури и периода, како [[Гоце Делчев]], [[Даме Груев]] и нивното учество во [[Илинденското востание]]. Во читалиштата исто така учеле за [[Комунизам|комунизмот]], [[Социјализам|социјализмот]] и нивната историја. Литературните дела на фигури како [[Карл Маркс]] и [[Фридрих Енгелс]] исто така биле издадени, проучувани и анализирани. Главниот водач на бригадениот комитет бил секретар, којшто во тоа време бил Киро Чауле..<ref name=":0" />{{Rp|28-29}}

Партиско биро во баталјоните е подгрупа на бригадскиот комитет, имало четири подгрупи за секој баталјон во бригадата, нејзината главна улога е кординација помеѓу баталјоните. Во секое партиско биро во баталјоните содржи повеќе партиски ќелии во четите, секој баталјон содржил повеќе чети во нејзиниот состав, ќелиите дискутирале за односот и движењето на скоевците во брите и акциите и се предлагаа најзаслужените да се примат во партијата. Санитетската подгрупа била составена од [[Медицина|медицински]] сестри и браќа. Заради примитивните услови тие претежно ги нагледувале болните но за сложени операции тие требале да користат надворешни медицински доктори.<ref name=":0" />{{Rp|28-29}} 

=== Патување ===
{{Quote box|''<center>Крвава зора над Велес грее</center><center>народ борци чека крв да лее</center><center>Еј за Велес слободен и Вардар!</center><center>Еј за светли дни слобода дар</center>''
<br />''<center>Напред бригадо во крвов поход</center><center>за Велес, Вардар и слободен род</center>''
<br />''<center>Челата наши смртта ги краси</center><center>Еј, ропство бега без да се спаси</center><center>Еј, пред дигнат нож на вчерашен роб</center><center>слобода слета од замрзнат гроб</center>''
<br />''<center>Напред бригадо во крвов поход</center><center>за Велес, Вардар и слободен род</center>''|border=2px|bgcolor=#F8F8FF|width=230px|title=Марш на [[Осма македонска ударна бригада|8<sup>та</sup> М. У. Б.]]}}Со пропаѓањето на [[Царство Бугарија|бугарската фашистичка власт]] и формирањето на нова [[Народна Република Бугарија|социјалистичка русофилска држава]], фашистичките бугарски сили којшто бригадата се бореле биле привлекувани, заради тоа единствените окупатори во Македонија биле [[Третиот Рајх]] и нивната војска. Заради тоа тие почнале да си ги поместуваат нивните баталјони околу градот Велес и велешкиот реон за да можеле да го [[Ослободување на Велес|ослободат градот]]. Тие исто така соработувале со прилеските бригади при [[Ослободување на Прилеп|народното ослободување на градот Прилеп]]. Само 60-70% од партизаните биле вооружени, што било голем проблем на секретарите на бригадата во првите месеци на нејзиното дејство.<ref name=":0" />{{Rp|50}}

Откако била формирана осмата македонска ударна бригада тие почнале со нивното патување низ велешкиот реон, тие почнале во велешкото село [[Отиштино]], после долг марш којшто траел еден ден тие успешно пристигнале во селото [[Белештевица]], селото е дел од [[Општина Велес]], додека Отиштино е дел од [[Општина Чашка]]. После тоа тие пристигнале кај велешкото село [[Бузалково]]. Тие останале во селото за неколку дена но после одлучиле дека требале да продолжат повеќе кон Велес. Нивната цел била постепено да се приближе до градот и после да го нападнале. Во септември 8-ми тие успешно ��о ослободиле велешкото село [[Раштани (Велешко)|Раштани]]. Тие биле 4 километри далеку од градот кога почнала битката кај Раштански Колиби, блиску до [[Превалец (Велес)|Превалец]] и [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]].<ref name=":0" />{{Rp|64}}

== Борбата ==
По формирањето на осмата македонска ударна бригада во 2-ри септември 1944 година тие почнале со нивното патување, четвртиот баталјон на бригадата ја добила улогата да преземи позиции во [[Бањица|селото Бањица]] бидејќи очекувале дека во околина имало германско присуство. Откако откриле дека селото немало окупатори тие ја добиле наредбата од бригадскиот комитет да преземаат позиција во Раштански Колиби. Раштански Колиби е општ и двосмилен термин користен за обележувајќи територија којшто го зафаќа патот помеѓу точката [[Гроот]], [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]], [[Раштани (Велешко)|Раштани]] и Раштанската Чешма. Терминот „Раштански Колиби“ не е исто така целосно прифатено, во некој постари наводи местото е познат како „Раштански Дупки“<ref name=":1">Македонски документарен филм ''[https://www.youtube.com/watch?v=BzINDw0PFww „Осмата македонска ударна бригада“]'' (1984) емитувана во [[Македонска радио-телевизија|РТВ Скопје]].</ref> или „Раштански Пат“. Во националната енциклопедија „[[Македонска енциклопедија|Македонска Енциклопедија]]“ местото е именувано како Раштански Колиби,<ref name=":2">''[https://macedonism.org/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%95%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0/%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D1%98-%D1%80%D0%B0%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B1%D0%B8/ Борбата кај Раштански Колиби]'' (2009) од [[Македонска енциклопедија|Македонска Енциклопедија]]</ref> во официјалниот сајт на [[Општина Велес]] терминот Раштански Колиби е исто така користено.<ref name=":3">''[https://veles.gov.mk/80-godini-od-bitkata-ka-rashtanski-kolib/ 80 години од битката кај Раштански Колиби]'' (2024) од Советот кај [[Општина Велес]].</ref>
[[Податотека:Марш на Осмата македонска ударна бригада.png|мини|371x371пкс|Слика од маршот на Осмата македонска ударна бригада кон реонот Раштански Колиби пред одвивањето на битката, сликата е датирана помеѓу 8 и 9 септември 1944 година.]]
За брзо време помеѓу 8-ми и 9-ти септември баталјоните од осмата македонска бригада успешно ги преземале позициите кај Раштански Колиби и кај нивната околина, тие успешно земале позиција кај патот од [[Велес]] кон [[Прилеп]]. Тие исто така наместиле воени сили кај точката [[Гроот]], [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]] и [[Раштани (Велешко)|Раштани]]. Тие исто така успеале да поместиле мал дел од нивната сила кај точката Баир. Тие биле околу четири километри далеку од градот Велес којшто активно се обидувале да го ослободаат. Во ноќта на 9-ти септември, главните водачи на осмата македонска бригада добиле писмо од [[ГШ на НОВ и ПОМ|Главниот штаб на народната ослободителна војска и партизанските одреди во Македонија]] дека сила составена од германски војници почнале да патуваат кон нивната местоположба и требало да бидат спремни ако биле нападнати од [[Трет Рајх|Третиот Рајх]] и нејзината армија.<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

Во раната зора на 10 септември 1944 година силите од осмата македонска ударна бригада се спремале за нападот на германските воени сили, тие ги виделе како пристигнале во околина со камиони. Причината зошто Германците откриле местоположбата на бригадата било заради тоа што имале шпиуни во околијата којшто им ја продале информацијата. Тие излегле од нивните автомобили и одлучиле да го издигнат белото знаме, симбол просечно користено во војна за предавајќи самиот себеси. Многумина од партизаните верувале дека германските дојдоа со главната цел да се предале, но водачите на бригадскиот комитет биле сомнителни кон одлуката на германците. [[Киро Чауле]], [[Павле Игновски]], [[Боро Мокров]], и [[Никола Митевски]] верувале дека имале друга цел. После неколку минути нивните сомнежи станале вистина кога германските војници си ги замениле белите знамиња со современи пушки и [[Шмајзер|шмајзери]]. Според Иван Ивановски, којшто бил сведок за време на битката, битката почнала неочекувачи наеднаш.<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

=== Улогата на баталјоните во битката ===

==== Учество на четвртиот баталјон ====
Од сите баталјони којшто влегле во составот на осмата македонска ударна бригада, баталјонот со најголемо дејство во битката било четвртиот баталјон, сите загинати партизани во битката биле борци од четвртиот баталјон. Кога Германците пристигнале во реонот за прв пат Киро Чауле одлучил да го прати четвртиот баталјон. Четвртиот баталјон бил најразвиениот со најсовремените оружја во самата бригада, заради тоа кога го организирале нивниот марш од селото Бањица кон Раштански Колиби и селото Раштани главните водачи на маршот бил четвртиот баталјон. Но иако четвртиот баталјон бил најразвиениот тие уште биле многу позади со воената технологија на [[Третиот Рајх]], којшто била еден од најразвиените воени армии за време на војната. Голем дел од тие којшто загинале во битката немале никакво воено искуство. Но партизани како [[Богдан Прличков]], [[Ивче Јованов]], [[Ивче Мирчев]], [[Илија Ристов]], [[Јован Ѓошев]], [[Милан Зафиров]], [[Никола Давчев]], [[Никола Николовски (партизан)|Никола Николовски]] и [[Шефки Сали]] имале многу минимално две годишно искуство со војна кога служеле во армијата на [[Кралство Југославија|Кралството Југославија]] како дел од нејзиниот воен рок. Но во тоа време Југославија не била во војна и заради тоа за време на нивниот воен рок тие претежно служеле како гарнизони во градовите.<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}
[[Податотека:Битка кај Раштански Колиби.png|мини|376x376пкс|Слика прикажувајќи го воениот план за време на битката кај Раштански Колиби. Во сликата исто така прикажува кој баталјони како и колку учествувале за време на битката. ]]

==== Учество на првиот баталјон ====
Освен четвртиот баталјон во осмата македонска ударна бригада, првиот баталјон исто така играла голема улога за време на битката. Кога почнала битката баталјонот бил кај точката Баир, блиску до велешкиот рид [[Гроот]]. Првиот баталјон бил блиску до велешкото село [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]] пред одвивањето на битката. Кога почнала битката тие од прво останале во нивната позиција но после кога добиле наредба од бригадскиот комитет којшто Киро Чауле го водел тие почнале да патуваат кон Раштански Колиби. Тие откако се симнале од ридот преземале позиции кај железничката пруга помеѓу Велес и Прилеп. Тие ги нападнале германските сили од страната кога четвртиот баталјон на бригадата почнала да губи многумина партизани за време на битката. Немало ниту една жртва од првиот баталјон.<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

==== Учество на вториот баталјон ====
Вториот баталјон на бригадата со разлика на претходните две именувани имало многу ситна улога за време на битката кај Раштански Колиби, баталјонот бил сместен во ридот Гроот кога битката се одвивала, тие биле најблиску до градот [[Велес]] од сите други баталјони. Кога битката почнала тие добиле наредба од Киро Чауле да им помогнале на четвртиот баталјон заради големиот број на жртви. Тие постепено се симиѓале од ридот и се приклучиле во битката. Тие ги нападнале германските дивизии од исток. Германците биле нападнати од првиот баталјон од запад и од четвртиот баталјон од север.<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

==== Учество на третиот баталјон ====
Третиот баталјон на бригадата бил единствениот баталјон што воопшто не учествувале за време на битката, кога битката се одвивала тие преземале позиции во селото [[Раштани (Велешко)|Раштани]] и никогаш не се симнале кон Раштански Колиби. Единствениот придонес од третиот баталјон во битката било тоа што пратиле една мала чета за да ја надгледувале битката. Нивната главна улога била да праќаат информации кај [[ГШ на НОВ и ПОМ|Главниот штаб на народната ослободителна војска и партизанските одреди во Македонија]] и да ги известувале бригадскиот комитет за битката. Тие исто како првиот и вториот баталјон во бригадата немале жртви во битката. Тие пред битката исто така биле кај [[Бузалково]].<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

=== Воено неискуство ===
Осмата македонска ударна бригада имала многумина проблеми за време на битката кај Раштански Колиби. Битката им служело како борбено крштевање на бригадата, заради тоа голем дел од борците во битката немале воено искуство. Голем дел од жртвите во битката исто така немале воено искуство, освен [[Богдан Прличков]], [[Ивче Јованов]], [[Ивче Мирчев]], [[Илија Ристов]], [[Јован Ѓошев]], [[Милан Зафиров]], [[Никола Давчев]], [[Никола Николовски (партизан)|Никола Николовски]] и [[Шефки Сали]]. Но тие имале минимално искуство за време на воениот рок во армијата на [[Кралството Југославија]]. Голем дел од партизаните во другите баталјони освен четвртиот исто така немале воено искуство, според Иван Ивановски, член во бригадскиот комитет, голем дел од нив никогаш не фатиле пушка. Вториот голем проблем за бригадата за време на битката било воените материјали. Армијата на [[Трет Рајх|Третиот Рајх]] имале многу посовремени оружја, камиони за транспорт и [[Топ|топови]].<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

Бригадата со разлика на германската армија немале многу современи развиени оружја. Голем дел од нивните [[Пушка|пушки]] биле произведени за време на [[Отоманска Македонија|турското ропство на Македонија]], тие исто така немале топови ниту камиони за префрлување материјали. Бригадата исто така не биле целосно правилно организирани за време на битката заради тоа што била нова, бригадата се формирала во 2-ри септември додека битката се одвивала во 10-ти септември. Во првите два месеца на бригадата исто така немало бригадски комитет и бирото од [[ГШ на НОВ и ПОМ]] ги воделе и организирале. Друг проблем на бригадата за време на битката било измамата од страна на Германците пред да почнала битката. Тие излегле од нивните автомобили и одлучиле да го издигнат белото знаме, симбол просечно користено во војна за предавајќи самиот себеси. Многумина од партизаните верувале дека германските дојдоа со главната цел да се предале, но тоа било стапица организирана од [[Александар Лер]].<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

Најголемиот проблем за осмата македонска ударна бригада за време на битката е слабата комуникација помеѓу водачите на бригадата и [[ГШ на НОВ и ПОМ|Главниот штаб на народната ослободителна војска и партизанските одреди во Македонија]]. Кога бригадата била формирана за прв пат немало бригадски комитет и заради тоа кога сакале да ги користат нивните оружја требало да ги контактираат [[Главен штаб на Народноослободителната војска и партизанските одреди на Македонија|ГШ на НОВ и ПОМ]] за да го добијат правото. Проблемот било дека битката почнало наеднаш и неочекувано и заради тоа кога германската армија ги напаѓале [[Киро Чауле]] требало да пише писмо во велешкото село [[Раштани (Велешко)|Раштани]] за време на битката со помош од третиот баталјон на осмата македонска ударна бригада за да го пратиле под итно кон главниот штаб. Заради тоа што немале право да си ги користат оружјата пред да добијат некакво одобрување многумина партизани умреле во битката којшто можеле да се спасат ако таква забрана не постоела. После битката ГШ на НОВ и ПОМ го сфатиле проблемот и одлучиле да го дадат правото на Киро Чауле да ги води баталјоните за да не се повторило такво нешто.<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

=== Крајот на битката ===
Не се знае конкретно кога завршила битката но според Иван Ивановски армијата на Третиот Рајх се привлекувале од Раштански Колиби околу 11 часот наутро. Време траењето на битката е исто така делумно оспорена, според националната [[Македонска енциклопедија|Македонска Енциклопедија]] битката траела само околу еден час.<ref name=":2" /> Сличен став исто така имаат и советот на [[Општина Велес]], сметаат дека битката траела само еден час.<ref name=":3" /> Но според сведоци во битката кај Раштански Колиби, битката траела за подолго време, околу еден до два часа.<ref name=":1" /> Според тие претпоставки битката почнала во 9-те часот наутро. Но во литературното дело „''Осмата македонска ударна бригада: зборник на сеќавања на борбениот пат на Осмата македонска ударна бригада''“ којшто била напишана од фигури којшто биле присутни и водачи на самата битка пишале дека битката почнала кога [[Зора|зореше]] но пред да [[Изгрејсонце|изгрејсонцето]]. Со тие проценки, битката имало можност да траела помеѓу четири и пет часа наместо еден или два којшто наведува македонската енциклопедија.<ref name=":0" />{{Rp|63-64}}

Во последните часеви пред да заврши битката баталјоните од осмата македонска ударна бригада конечно добиле писмо за потврда од [[ГШ на НОВ и ПОМ|Главниот штаб на народната ослободителна војска и партизанските одреди во Македонија]] да си го користат нивното оружје, со тоа и фактот дека битката траела толку долго дивизијата на [[Трет Рајх|Третиот Рајх]] си ги искористиле сите нивни куршуми и неможеле да продолжат со нивниот напад кон Раштански Колиби, заради тоа под наредба на германскиот генерал [[Александар Лер]] почнале да се евакувираат од реонот. Еден од можните причини зошто Лер не продолжил е заради големата криза на неговите германски единици којшто биле заглавени длабоко во [[Егејска Македонија]] и јужниот дел на [[Албанија]], таму [[Михајло Апостолски]] заедно со [[Четириесет и прва македонска дивизија|41<sup>та</sup> Македонска дивизија на НОВЈ]] ги напаѓале.<ref name=":5">{{Наведена книга|url=https://www.google.mk/books/edition/Pogledi_vrz_jugoslovensko_bulgarskite_od/dK0MAAAAIAAJ?hl=mk&gbpv=1&bsq=%D0%9E%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%9A%D0%B5+%D0%BD%D0%B0+%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81&dq=%D0%9E%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%9A%D0%B5+%D0%BD%D0%B0+%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81&printsec=frontcover|title=Pogledi vrz jugoslovensko-bulgarskite odnosi vo Vtorata svetska vojna|last=[[Михајло Апостолски|Апостолски, Михајло]]|publisher=Naša kniga|year=1980|pages=391}}</ref> Македонските партизани во битката ја имале главната улога во битката да ја забранат слободната територија на Македонија од германскиот нацистички окупатор, со среќа до одредено ниво биле успешни.<ref name=":1" />

== Последици ==
Битката е позната како „борбено крштевање“<ref name=":4" /> на осмата македонска ударна бригада. Во оваа битка, со разлика на многумина други битки за време на [[НОБ|ослободителната војна во Македонија]], нема конкретен победник. Целта на осмата македонска ударна бригада кога ги земале позициите кај Раштански Колиби, [[Гроот]], [[Раштани]] и [[Горно Оризари (Велешко)|Горно Оризари]] е да ги нападнале непријателските сили од [[Третиот Рајх]] во градот Велес за да го ослободиле градот. Но со битката заради големата загуба на партизани и потрошувањето на многумина куршуми, главните водачи на бригадскиот комитет како [[Киро Чауле]], [[Павле Игновски]], [[Боро Мокров]], и [[Никола Митевски]] сфатиле дека процесот на [[Ослободување на Велес|ослободувањето на градот Велес]] би бил посложен. Заради тоа одлучиле прво да ослободаат поситни територии околу градот и да го ослободиле градот кога условите биле повеќе поволни и идеални.<ref name=":1" />

Непријателските сили од [[Трет Рајх|Третиот Рајх]] исто така не добиле конкретно тоа што посакале од резултатите на битката, кога ја нападнале осмата македонска ударна бригада имале две цели, првата била да ја ослабат или уништат осмата велешка бригада и вториот цел им биле да ги поразат [[НОВМ|македонските партизани]] и повторно да ги окупирале некој од селата во западниот дел на [[Велешко|велешкиот реон]] којшто биле ослободени кога се формирала бригадата. Но во ниту две цели не биле успешни. До одредено ниво успеале да го ослабнат влијанието на осмата македонска бригада во велешкиот реон но посакале повеќе да ја оштетиле. Главниот проблем на германската армија било тоа што не очекувале македонските партизани да се бореле за Раштански Колиби. Александар Лер верувал дека после смртта на неколкумина партизани осмата македонска ударна бригада би се предадела но тоа никогаш не се исполнило. Третиот Рајх исто така посакале да ги искористат [[Велешка контрачета|велешките контрачетници]] да им помогнеле со битката но во тоа време контрачетата се распаѓала.

Еден од можните причини зошто Александар Лер не продолжил со битката е заради големата криза на неговите германски единици којшто биле заглавени длабоко во [[Егејска Македонија]] и јужниот дел на [[Албанија]], таму [[Михајло Апостолски]] заедно со [[Четириесет и прва македонска дивизија|41<sup>та</sup> Македонска дивизија на НОВЈ]] ги напаѓале.<ref name=":5" /> Во октомври, околу еден месец после битката тој им го организирал евакуацијата на германските единици „Е“  и 50<sup>та</sup> пешадиска германска дивизија. Под командата на Александар Лер тие би се евакулирале преку три патови, [[Ослободување на Велес#Зелениот пат|зелениот]], [[Ослободување на Велес#Црвениот пат|црвениот]] и [[Ослободување на Велес#Синиот пат|синиот пат]]. После два месеца од битката во 9-ти ноември 1944 година се одвивала [[Ослободување на Велес|народната ослободителна борба за градот Велес]]. Еден од воените единици којшто учествувале во битката е [[Осма македонска ударна бригада|осмата македонска ударна бригада]], голем дел од сведоците и партизаните во битката кај Раштански Колиби исто така учествувале во битката кај Велес, 8 партизани од осмата велешка бригада загинале во битката кај Велес.

=== Споменик ===
После [[НОВ|народната ослободителна војна]], велешката подгрупа на [[Сојуз на комунистите на Македонија|комунистичката партија на Македонија]] организирале, како други многумина градови во тоа време, иницијатива за поставување споменици и плочи за партизаните којшто си го даделе животот за партизанското движење. Помеѓу 1960-тите и 1970-тите блиску до селото [[Раштани (Велешко)|Раштани]] и околу Раштански Колиби бил поставен споменик за загинатите во битката. Стариот споменик било многу просто изградено, главните материјали за градба биле камен и цемент, во врвот на споменик имало една голема црвена ѕвезда, симбол редовно користен во држави којшто се ориентираат кон [[Комунизам|комунистичката]] идеалогија. Под ѕвездата го име датум „1941 - 1944“ напишано на споменикот, симболизирајќи го долгото суровно ослободително движење. Под датумите исто така е присутен друг симбол, дрвце со лисја на нејзе, тоа е дел од мировниот симбол којшто е составено од птица држејќи го дрвенцето во нејзината уста.

Под дрвенцето стоеле две спомен плочи со имињата на жртвите којшто храбро и трагично загинале во битката кај Раштански Колиби, во двете плочи го содржило следниот текст:<ref name=":1" />
{{Quote|text=„''[[Јован Ѓошев|Јован Д. Ѓошев]] </br> [[Ивче Мирчев|Ивче К. Мирчев]] </br> [[Петре Димовски (партизан)|Петре М. Димов]] </br> [[Андо Ѓорѓиев|Анде Тр. Ѓорѓиев]] </br> [[Милан Зафиров|Милан П. Николов]] </br> [[Никола Давчев|Коле Л. Давчев]]''“|sign=Десната плоча во стариот споменик}}{{Quote|text=„''[[Шефки Сали]] </br> [[Ѓоре Органџиев|Ѓоре Органджиев]] </br> [[Богдан Прличков]] </br> [[Благој Нечев]] </br> [[Илија Ристов|Илија Л. Моров]] </br> [[Ивче Јованов|Ивче Јорд. Вецов]]''“|sign=Левата плоча во стариот споменик}}Двете плочи на споменикот имале различни проблеми, првиот истакнат проблем е правописни грешки, името на македонскиот партизан Ѓоре Органџиев е грешно пишано во [[Историја на македонскиот јазик|старата нереформирана македонска азбука]] како „Органджиев“ наместо во современата службена македонска азбука „Органџиев“. Вториот истакнат проблем е грешното претставување на имињата на партизаните којшто загинале, во двете плочи има вкупно 12 имиња, шест од нив имаат грешното презиме или име додека едно има правописна грешка. Не е познато конкретно зошто вакви грешки се присутни во споменикот но една можна причина е недостатокот на информации за велешките партизани во тоа време, во 1985 година [[Ѓорѓи Малковски]] ја пишал книгата „''Велес и Велешко во Народно ослободителната војна: 1941-1945: Спомен книга на загинатите борци во НОВ и жртви на фашистичкиот терор од Велес и Велешко''“.<ref name=":02">{{Наведена книга|url=https://plus.cobiss.net/cobiss/mk/mk/bib/13045057|title=Велес и Велешко во Народно ослободителна војна 1941-1945, Спомен книга|last=[[Ѓорѓи Малковски|Малковски, Ѓорѓи]]|publisher=Општински одбор на сојузот на здруженијата на борците од НОВ - Титов Велес|year=1985|pages=}}</ref> Книгата ги содржи правилните имињата на загинатите партизани.

Грешните имиња на партизаните се следни, Анде Трајков Ѓорѓиев наместо [[Андо Ѓорѓиев|Андо Трајков Ѓорѓиев]], Ивче Јорданов Вецов наместо [[Ивче Јованов|Ивче Орданов Јованов]], Илија Л. Моров наместо [[Илија Ристов|Илија Панов Ристов]], Милан Панов Николов наместо [[Милан Зафиров|Милан Панов Зафиров]], Коле Петров Давчев наместо [[Никола Давчев|Никола Петров Давчев]] и Петре Миланов Димов наместо [[Петре Димовски (партизан)|Петре Миланов Димовски]]. Освен грешното претставување на имиња и нејзините правописни грешки, три жртви во битката не се именувани ниту ни спомнати во споменикот, во стариот натпис до споменикот којшто било поставено неколку години по изградбата на споменикот пишува следно:<ref name=":1" />
{{Quote|text=„''Овде на „Раштански Колиби“ во време на </br> [[НОБ]] беше место за снабдуване и префрлува- </br> не на борци партизани. За борба против окупа- </br>торот и [[фашизам|фашизмот]]. </br> Водени од [[КПЈ]] во борба за слобода, не-</br>зависност и [[социјализам]] на 10.IX.1944 ги</br > дадоа своите животи 12 борци од </br> [[Осма македонска ударна бригада|VIII Велешка Бригада]].
</br>
''Окол[лински] одбор на С. Б. од НОБ''“|sign=Стариот натпис до споменикот}}
Освен правописните грешки во натписот, како снабдуване и префрлуване наместо снабдување и префрлување и грешката дека [[Сојуз на комунистите на Југославија|комунистичката партија на Југославија]] имала улога во битката наместо [[Сојуз на комунистите на Македонија|комунистичката партија на Македонија]] и [[ГШ на НОВ и ПОМ|Главниот штаб на народната ослободителна војска и партизанските одреди во Македонија]], споменикот и натписот ��лиску до нејзе за непознати причини наведуваат дека имало само дванаесет жртви во битката наместо петнаесет, другите три партизани којшто не биле спомнати во плочата или натписот се [[Никола Николовски (партизан)|Никола Николовски]], [[Томе Стефановски]] и [[Шаип Имеров]]. Уште еден чуден проблем со споменикот е тоа што патронимите на партизаните којшто загинале им се точни, со исклучок на [[Илија Ристов]], но половина од нив го имаат грешното презиме. 

Во 2000-тите со распаѓањето на [[СФР Југославија|Социјалистичка Југославија]] и независноста на [[Македонија|Република Македонија]] почнало процесот на декомунизација, името на Македонија е сменето од [[Социјалистичка Република Македонија|СР Македонија]] во [[Македонија]], добило ново знаме којшто го отстранила црвената ѕвезда итн. Сличен случај исто така било присутно во [[Велес]] и [[Велешко]], во 2000-тите името го менуваат од Титов Велес во Велес, грбот и знамето си ги отстрануваат црвените ѕвезди и химната на градот била преместена во 2006 година со македонската народна песна „[[Болен ми лежи Миле Поп Јорданов]]“ наместо старата комунистичка химна „[[Марш на осмата македонска ударна бригада|Крвава зора над Велес грее]]“.<ref>{{Наведени вести|url=https://tirekovmirece.com/Novost/%D0%9A%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D1%80-%D0%BD%D0%B0-%D0%B3%D1%80%D0%B1%D0%BE%D1%82-%D0%BD%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81&#93;|title=Кој е автор на грбот на Велес?|last=Печков|first=Петар|date=5 ноември 2011|work=ТиРековМиРече|access-date=2024-10-28|archive-date=2024-11-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20241108235227/https://tirekovmirece.com/Novost/%D0%9A%D0%BE%D1%98-%D0%B5-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D1%80-%D0%BD%D0%B0-%D0%B3%D1%80%D0%B1%D0%BE%D1%82-%D0%BD%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81%5D|url-status=dead}}</ref> Еден од промените исто така биле и споменикот за битката кај Раштански Колиби, во втората половина на 2000-тите бил уништен и нов по современ споменик биле поставен во локација којшто историски бил поблиску до битката кај Раштански Колиби со разлика од претходниот.

Споменикот е изграден околу 600 метра од селото [[Раштани (Велешко)|Раштани]], покрај патот којшто ги поврзува селата [[Бузалково]] и Раштани. Споменикот е 6 метри висок изграден користејќи стара [[Брутализам|бруталистичка]] архитектура. Споменикот е создаден од вајарите [[Ристо Јанев]] и [[Цветан Кулумов]], дизајнерот на споменикот е [[Трајче Јовановски]], тие добиле дополнителна помош од [[Инженер|инженерот]] архитект [[Андреја Нешов]] и ликовниот педалог Димче Мимов. Споменикот уште постои ден денес и е во добар квалитет. Со разлика на претходниот стар споменик, новиот не содржи плочи со имињата на тие којшто загинале и нема никаков симбол којшто го доврзува со [[Комунизам|комунистичката идеалогија]]. Но за непозната причина повторно го вратиле стариот натпис којшто бил додаден после неколку години од изградбата на стариот споменик.<ref>''[https://www.spomenikdatabase.org/veles Monument to the 8th Macedonian Strike Brigade]'' (2021) од Spomenik Database</ref>

== Список на загинати ==
Список на жртвите во битката, организиран во азбучен ред по имињата.
{| class="wikitable"
|+
!Број
!Име
!Место на раѓање
!Датум на раѓање
!Белешка
!Народност
|-
|1
|[[Андо Ѓорѓиев]]
|[[Војница]], [[Велешко]]
|[[1920]]
|Во стариот споменик грешно е именуван како '''Анде Ѓорѓиев'''
| rowspan="13" |[[Македонец]]
|-
|2
|[[Благој Нечев]]
| rowspan="3" |[[Велес]]
|[[24 февруари]], [[1923]]
|
|-
|3
|[[Богдан Прличков]]
|[[9 октомври]], [[1918]]
|
|-
|4
|[[Ѓоре Органџиев]]
|[[5 март]], [[1926]]
|Во стариот споменик грешно е именуван како '''Ѓоре Органджиев'''
|-
|5
|[[Ивче Јованов]]
| rowspan="2" |[[Крива Круша]], [[Велешко]]
|[[21 октомври]], [[1918]]
|Во стариот споменик грешно е именуван како '''Ивче Вецов'''
|-
|6
|[[Ивче Мирчев]]
|[[1917]]
|
|-
|7
|[[Илија Ристов]]
|[[Велес]]
|[[14 март]], [[1909]]
|Во стариот споменик грешно е именуван како '''Илија Моров'''
|-
|8
|[[Јован Ѓошев]]
|[[Крива Круша]], [[Велешко]]
|[[1916]]
|
|-
|9
|[[Милан Зафиров]]
| rowspan="2" |[[Ново Село (Општина Велес)|Ново Село]], [[Велешко]]
|[[1918]]
|Во стариот споменик грешно е именуван како '''Милан Николов'''
|-
|10
|[[Никола Давчев]]
|[[19 април]], [[1922]]
|Во стариот споменик грешно е именуван како '''Коле Давчев'''
|-
|11
|[[Никола Николовски (партизан)|Никола Николовски]]
|[[Велес]]
|[[1906]]
|Во стариот споменик неговото име воопшто не е присутно
|-
|12
|[[Петре Димовски (партизан)|Петре Димовски]]
|[[Крива Круша]], [[Велешко]]
|[[1 февруари]], [[1920]]
|Во стариот споменик грешно е именуван како '''Петре Димов'''
|-
|13
|[[Томе Стефановски|Томе Стефанов]]
|[[Црешево]], [[Скопско]]
|[[1919]]
| rowspan="2" |Во стариот споменик неговото име воопшто не е присутно
|-
|14
|[[Шаип Имеров|Шаим Имеров]]
|[[Долно Јаболчиште]], [[Велешко]]
|[[13 февруари]], [[1921]]
|[[Македонски Албанци|Албанец]]
|-
|15
|[[Шефки Сали]]
|[[Велес]]
|[[1914]]
|
|[[Македонски Турци|Турчин]]
|}

=== Слики на жртвите ===
Слики од тие партизани којшто загинале во битката, некој партизани немале слика зачувани во архивите.<gallery mode="packed-hover" heights="150">
Податотека:Богдан-Прличков.jpg|[[Богдан Прличков]]
Податотека:Ѓоре-Органџиев.jpg|[[Ѓоре Органџиев]]
Податотека:Јован-Ѓошев.jpg|[[Јован Ѓошев]]
Податотека:Милан-Зафиров.jpg|[[Милан Зафиров]]
Податотека:Благој-Нечев.jpg|[[Благој Нечев]]
Податотека:Никола-Давчев.jpg|[[Никола Давчев]]
Податотека:Tome Stefanovski.jpg|[[Томе Стефановски|Томе Стефанов]]
Податотека:Шефри-Сали.jpg|[[Шефки Сали]]
</gallery>

== Наводи ==
<references />{{Битки на Македонија во Втората светска војна|state=expanded}}
[[Категорија:Велес во НОБ]]
[[Категорија:Битки на Македонија]]
[[Категорија:Македонија во Втората светска војна]]
[[Категорија:Воени операции на Македонија]]
[[Категорија:Воена историја на Македонија]]
Предлошки на страницава:
Назад на Битка кај Раштански Колиби.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Битка_кај_Раштански_Колиби“