Aller au contenu

Jihady

Avy amin'i Wikipedia

Ny jihady dia adidy ara-pivavahana ao amin' ny finoana silamo sy ao amin' ny babisma. Avy amin' ny teny arabo hoe جِهَاد / jihâd ity teny ity. Io teny io dia midika hoe "fandavan-tena", "ezaka", "tolona" na "fanoherana". Matetika izy io no adika hoe "ady masina"[1], "ady ao amin' ny lalan' Andriamanitra"[2]. Tsy ady famongorana anefa izany. Ampiasaina imbetsaka ao amin' ny Kor'any ny teny hoe jihâd, matetika amin' ny andian-teny hoe "al-ǧihād bi amwalikum wa anfusikum" izay azo adika hoe "miadia amin' ny fanananareo sy ny fanahinareo".

Niovaova ny hevitra fonosin' ny hoe jihady rehefa nandeha ny fotoana ary, indraindray dia nifaninana sy samihafa ny fandikana azy io. Ny jihady indraindray dia heverin' ny vondrona vitsy anisa ao anatin' ny sonisma ho andry fahenina ao amin' ny finoana silamo, na dia tsy manana sata ôfisialy aza izany. Ao amin' ny siisman' ny roa ambin' ny folo dia heverina ho anisa ' ny fombam-pivavahana folo amin' ny fanompoam-pivavahana ny jihady. Ny hevitra momba ny jihady dia nisy ihany koa tao anatin' ny babisma, izay fivavahana mahaleo tena nambara tany Shiraz (Iràna) tamin' ny taona 1844.

Araka ny voalazan' i Ibn Rushd (Averroes hoy ny Tandrefana) dia misy karazana jihady efatra ny finoana silamo: amin' ny alalan' ny fo, amin' ny alalan' ny lela, amin' ny alalan' ny tanana ary amin' ny alalan' ny sabatra. Ny jihady amin' ny alalan' ny fo dia manasa ny Mozilmana "hiady mba hanatsara ny tenany na hanatsara ny fiarahamonina". Ny jihady dia azo adika ho tolona na ady ara-panahy, ao anatin' ny sofisma ohatra. Mifamadika amin' izany, ny jihady amin' ny alalan' ny sabatra dia natao ho tohan-kevitra ho an' ny vondrona mozilmana isan-karazany nandritra ny tantara mba hampiroborobo ny hetsika hanoherana ny "tsy mpino" na ny vondrona mozilmana hafa heverina ho mpanohitra sy mpikomy. Manampahaizana maro momba ny Kor'any, anisan' izany ny isilamôloga frantsay Marie-Thérèse Urvoy sy Anne-Marie Delcambre, no miara-manaiky fa tsy azo raisina ho ara-panahy fotsiny ny jihady koranika.

Raha ny marina, ny jihady dia tsy tokony hafangaro amin' ny ijtihady izay manondro, ao amin' ny lalàna silamo, ny ezaka fisaintsainana handikana ny lahatsoratra nanorenana ny finoana silamo.

Ny jihady dia teny arabo midika hoe "miezaka" na "miady", indrindra amin' ny tanjona mendri-piderana[3]. Ao anatin' ny tontolo silamo, saika ahitana ny ezaka rehetra izay manao izay hampifanaraka ny fiainana manokana sy ara-piarahamonina amin' ny fitarihan' Andriamanitra, toy ny ady anaty hanoherana ny ratsy ao anatin' ny tena, ny ezaka amin' ny fananganana vahoaka mozilmana tsara (ummah), ary tolona hiarovana ny finoana silamo[4]. Ao amin' ny fiarahamonina tsy mozilmana, matetika mikambana amin' ny ady famelezana sy herisetra ilay teny.[5]

Ny jihady dia sokajiana ho jihady anatiny ("lehibe"), izay misy ady amin' ny filan' ny tena sy ny faniriana, sy ny jihady ivelany ("kely"), izay mbola mizara kokoa ho jihadin' ny penina / lela (ady hevitra na fandresen-dahatra) sy jiadin' ny sabatra (ady)[6]. Ny ankamaroan' ny hevitra mozilmana dia manao ny jihady anaty ho ambony noho ny jihady ivelany, na dia tsy mitovy hevitra amin' izany aza ny manam-pahaizana tandrefana. Ny famakafakana ny fanadihadiana lehibe iray tamin' ny taona 2002 dia nampiseho ny fiovaovan' ny hevitra momba ny jihady izay ataon' ny Mozilmana manerana izao tontolo izao, manomboka amin' ny fiainana marina sy ny fampiroboroboana ny fandriam-pahalemana ka hatramin' ny ady amin' ny mpanohitra ny finoana silamo[7].

Ny teny hoe jihad dia miseho matetika ao amin' ny Kor'any hiresahana tolona ara-pivavahana sy ara-panahy ary ady sy tolona ara-batana, matetika amin' ny teny hoe al-jihad fi sabil Allah ("miezaka ao amin' ny lalan' Andriamanitra")[8], mampita ny fahatsapana ny fanazaran-tena. Ao amin' ny hadita, ny jiady dia manondro indrindra ny ady[9]. Ny jihady lehibe dia manondro tolona ara-panahy sy ara-môraly, ary tsindriana amin' ny fomba mahazatra ao amin' ny faribolan' ny sofisma sy ny ahmadisma[10]. Ny fahatsapana ny jihady ho fanoherana mitam-piadiana dia nampiasaina voalohany tao anatin' ny fanenjehana natrehin' ny Mozilmana fony tao Meka i Mohamady, rehefa nanana safidy roa ny fiarahamonina: manohy ny fifindrà-monina (hijrah) na miady[11]. Ny Kor'any dia manamarina ny ady ho fiarovan-tena na ho setrin' ny herisetra atao amin' ny Mozilmana hafa, na izany aza, ny andininy momba ny sabatra dia nadika ara-tantara mba hialana amin' ny andininy hafa sy hanamarinana ny ady famelezana ny tsy mpino, fanovana an-keriny ny finoan' ny paganista pôliteista nandritra ny fakàn-tany nataon' ny Mozilmana tany am-boalohany[12]. Vondrom-pitsipika maro momba ny jihady no novolavolaina, anisan' izany ny fandrarana ny fandratrana ireo izay tsy mirotsaka amin' ny ady, sy ny famonoana biby toy ny soavaly, ary ny famotehana tsy ilaina ny fananan' ny fahavalo[13].

Tamin' ny taonjato faha-20, ny jihady dia namoy ny didy zary lalàna ka nanandratra lahateny araka ideôlôjia sy ara-pôlitika[14]. Raha nanantitrantitra ny lafiny fiarovana sy ny lafiny tsy ara-miaramila amin' ny jihady ny manam-pahaizana mozilmana ankehitriny, ny islamista kosa dia nandroso fandikana mahery vaika izay lasa lavitra noho ny lahatsoratra klasika[15]. Nahazo fifantohana fanampiny io teny io tato anatin' ny folo taona farany noho ny fampiasan' ny Islamista mpikomy isan-karazany, Islamista mpitolona, ary olon-tsotra sy fikambanana mpampihorohoro[15]. Amin' izao fotoana izao, ny teny hoe jihad dia matetika ampiasaina tsy misy dikany ara-pivavahana, toy ny teny anglisy hoe crusade[3].

Jereo koa

[hanova | hanova ny fango]

Loharano sy fanamarihana

[hanova | hanova ny fango]
  1. ↑ "Djihad", in Le grand Robert de la langue française.
  2. ↑ Denis Gril, "De l'usage sanctifiant des biens en islam" [archive], Revue de l'histoire des religions, 1998.
  3. ↑ 3,0 et 3,1 Peters, Rudolph; Cook, David (2014). "Jihād". The Oxford Encyclopedia of Islam and Politics. Oxford: Oxford University Press. Archived from the original on 23 January 2017. Retrieved 24 January 2017.
  4. ↑ Esposito, John L., ed. (2014). "Jihad". The Oxford Dictionary of Islam. Oxford: Oxford University Press. Archived from the original on 3 September 2014.
  5. ↑ Jackson, Roy (2014). What is Islamic philosophy?. Routledge. p. 173. ISBN 978-1317814047. "jihad Literally 'struggle' which has many meanings, though most frequently associated with war".
  6. ↑ Bonner, Michael (2006). Jihad in Islamic History: Doctrines and Practice. Princeton University Press. ISBN 978-1400827381.
  7. ↑ Burkholder, Richard (3 December 2002). "Jihad – 'Holy War', or Internal Spiritual Struggle?". gallup.com. Archived from the original on 26 August 2014.
  8. ↑ Morgan, Diane (2010). Essential Islam: A Comprehensive Guide to Belief and Practice. ABC-CLIO. p. 87. ISBN 978-0313360251.
  9. ↑ Esposito, John L. (1988). Islam: The Straight Path. Oxford University Press. ISBN 978-0195043983., p 34
  10. ↑ Peters, Rudolph (2005). "Jihad". In Jones, Lindsay (ed.). Encyclopedia of Religion. Vol. 7 (2nd ed.). MacMillan Reference. p. 4917.
  11. ↑ Esposito, John L. (1988). Islam: The Straight Path. Oxford University Press. ISBN 978-0195043983., p 30
  12. ↑ al-Fasi, Muhammad; Hrbek, Ivan (1988). "The coming of Islam and the expansion of the Muslim empire". General History of Africa: Volume 3. UNESCO, p 46.
  13. ↑ Bernard Lewis (27 September 2001). "Jihad vs. Crusade". Opinionjournal.com. Archived from the original on 16 August 2016.
  14. ↑ Hallaq, Wael B. (16 April 2009). Sharī'a: Theory, Practice, Transformations. Cambridge University Press. pp. 334–38. ISBN 978-0-521-86147-2.
  15. ↑ 15,0 et 15,1 Jalal, Ayesha (30 June 2009). "Islam Subverted? Jihad as Terrorism". Partisans of Allah: Jihad in South Asia. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. pp. 239–240. doi:10.4159/9780674039070-007. ISBN 978-0-674-03907-0. S2CID 152941120.
Hita tao amin'ny "https://mg.wikipedia.org/w/index.php?title=Jihady&oldid=1090148"