Gerbrand Adriaensz. Bredero

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Gerbrand Adriaensz. Bredero (Amsterdam, 16 miert 1585 - ouch dao, 23 augustus 1618) waor 'ne Nederlandse diechter en buunsjriever. Neve Constantijn Huygens, Joost van den Vondel en P.C. Hooft is heer de groetste Nederlandse sjriever vaan de gouwe iew. In tegestèlling tot zien collega's ligk zien beteikenis veural bij de kemedies.

Bredero woort gebore es daarde vaan twelf kinder vaan Adriaen Cornelisz. Bredero en Maryghen Gerbrandsd. Ziene pa waor 'ne welgestèlde sjoester en kaptein bij de sjötterij; later woort heer belastingoontvaanger. de pa waor ouch cultureel geïntrèsseerd; daobij waor neve 't awwerlek hoes op de Nes 'n rederijkerskamer (d'Eglantier). De naom Bredero, eigelek de naom vaan 'n adellek geslach, stamp vaan 'n oethangbord mèt joonker Bredero wat de sjoesterij had haange.

Bredero lierde in zien jäög Frans en góng in de lier bij kunssjèlder François Badens. Sjèlderije vaan häöm zien neet bewoerd gebleve. Vaanaof oongeveer zien twintegste jaor moot heer mèt leie vaan d'Eglantier zien umgegaange en ziech dao literair gevörmp höbbe. Heer waor gei woonderkeend; pas zoe oongeveer vaanaof zie 25e kaom zien sjriefproductie op gaank. In 1612 sjreef heer zien ierste buunwerk, De klucht van de koe. Later góng heer ziech ouch mèt serjeuzer kemedies en zelfs mèt tragedies bezeghawwe. In 't Amsterdams literair leve waor heer bevrund daan wel bekind mèt P.C. Hooft, Samuel Coster, Roemer Visscher en dee zien dochter Tesselschade. Bredero bleef zie gans leve oongetrouwd.

1618 waor veur Bredero e bezunder productief en bewoge jaor, oondaanks tot heer d'n december daoveur door 't ies waor gezak. Toch storf heer op 23 augustus oonverwacht op 33-jaorege leeftied.

Bredero zie werk versjèlt op diverse punte vaan zien tiedgenote Vondel en Hooft. Heer bloonk neet oet in (veur Nederland) nui diechvörme wie 't sonnèt, meh voolt ziech beter toes in de conservatief rederijkerspoëzie. Ouch de sumpele leedvörm hanteerde heer hiel gere. Dat slut aon op 'n aander aspek vaan zie werk: 't is väöl volkser en natuurleker. Zien leedsjes stoonte hoeg aongesjreve: al bij leve versjene diverse bundels en in 1622 woort zie lyrisch werk gebundeld in 't Groot Liedboeck.

Zie buunwerk umvat klöchte, kemedies en tragedies (daan wel tragikemedies). Veural de ierste twie zien vaan literair belaank. de werke zien good gecomponeerd en tuine 'n käör en herkinbaar karikature. Allewel tot heer gein klassieke taole kós, hanteerde heer veur Moortje oet 1615 e klassiek model, naomelek Eunuchus vaan Terentius. In 1617 sjreef heer De Spaanschen Brabander Jerolimo, 'n kemedie euver snobisme. Hei-in hanteert heer oonverhole 't Amsterdams en Antwerps van die daog. Door dit soort werk is Bredero ouch vaan groet belaank veur 't historisch taoloonderzeuk.

Bredero zien liefspreuk waor ’t kan verkeren. Dit tuint de leveshajding vaan 't nui-riek milieu boe heer groet in woort: me had de riekdom en sociaol acceptatie nog mer zjus behaold, dat kós eve snel weer umsloon.

• 1612 - De Klucht van de koe
• 1613 - De Klucht van den Molenaer
• 1615 - Moortje
• 1617 - De Spaanschen Brabander Jerolimo
• 1619 - Symen sonder soeticheydt (postuum)
• 1619 - De Hoochduytschen Quacksalver (potuum, oondergesjove?)

• 1616 - Treur-spel van Rodd'rick ende Alphonsus
• 1616 - Griane
• 1619 - Stommen ridder (postuum)
• 1623 - Angeniet (postuum, oonvoltoejd)

• 1615 - Tragische Historien (same mèt aander oteurs)
• 1615 - Apollo
• 1622 - Boertigh, Amoreus en Aendachtigh Groot Liedboeck (postuum)

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel, en wel in dees versie.