Grieks-Orthodoxie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Grieks-Orthodoxie (Nuigrieks: Εκκλησία της Ελλάδος, Ekklēsía tês Elládos, dit beteikent letterlek: Kèrk vaan Griekeland) is ein vaan de vijftien oonaofhaankeleke Oesters-Orthodox kèrke.

Me mot neet de Grieks-Orthodoxie verwissele mèt de Oesters-Orthodoxie. Dit weurt evels nog dèks gedoon. Stèrker nog: tot de jaore '50 vaan d'n Twèntigsten Iew waor de term Grieks-Orthodoxie in bekans gaans Europa de gengbaor term veur alle Orthodox-Christeleke relizjies. Wie d'r nog gein groete versjille waore tösse de versjèllende blikke op 't christendom, kaom 't christendom vaanoet Jeruzalem es ierste Griekeland binne vaan alle Europese len. 't Nuij Testemènt, zoewie v'r 't noe geweend zien, is vertaold vaanoet 't Koinè, ein vaan de Helleense taole, dee in Griekeland gesproke woort en al hendeg väöl lieket op 't Nuigrieks. Me kin de versjille tösse Koinè en Nuigrieks neet ins vergelieke mèt Limbörgs en Nederlands: zoe kortbij lègk 't bij ein ('n vergelieking mèt Mestreechs en Zittesj is mesjiens al aordeg riechteg). Veur 'ne langen tied beteikent de term Grieks-Orthodoxie veur de Arabiere Christene oet Europa. In bepaolde zin klop dat ouch. 't Christendom dat roond 900 woort naogestreef in Europa had nawweleks versjèlle per regio en al gaar gein ooneinegheije. Dat gebäörde pas in de latere jaore, wie 't centraolisme in 't Romeins Riek ouch begos te wankele. In 1054 splètste de kèrk vaan Roeme diffenitief mèt dee vaan Constantinopel. In de jaore daonao maakde me 't volgend oondersjeid: de kèrk vaan Roeme is 't Roems-Kathelicisme, de kèrk vaan Constantinopel is de Grieks-Orthodoxie (soms ouch al de Oesters-Orthodoxie geneump).

De wèrkeleke Grieks-Orthodoxie besteit pas sins 1833. 36 Griekse bisjoppe wèlde nimmie wijer in 't mie Törks en Slaovisch weurende Oesters-Orthodoxie. De Oesters-Orthodoxie in Constantinopel erkènde de Grieks-Orthodoxie evels pas in 1850. In 1864 woort 't de staotsgodsdeens vaan Griekeland. Oondertösse góng 't mèt de Oesters-Orthodoxie ouch ummertouw slechter. De Oesters-Orthodoxie loog hendeg verspreid en woort dèks neet mèt mekaar verboonde. Veur 1833 waor gaans Griekeland Oesters-Orthodox, dan waor nog 'n klein deil vaan westelek Törkije Oesters-Orthodox, mer die waor al in 'n minderheid in Istanbul, boe ironisch genog de hoofzetel loog. Vervolges mos me gaans nao 't weste, door hendeg Mohammedaonse Anatolië, um oetindelek in 't aofwegend Christelek Koerdistan te komme. In de Kaukasus waor 't obbenuits verdeild. 't weste en noorde (Georgië en Armenië) waore wel christelek, Azerbaidjzan neet. Dao kom bij tot Armenië Armeens-Christelek waor en überhaup noets Oesters-Orthodox. Pas vaanaof 't noorde vaan de Kaukasus, Rösland, kom de Oesters-Orthodoxie op. Veur de Balkan gold 't zelfde. Bepaolde happe in de kaart waore Oesters-Orthodox. Aander waore Mohammedaons of Joeds; aandere waore zelfs katheliek of prottestánts. Naodat de Grieks-Orthodoxie zich gónge sjeije vaan de res, waor 't snel aofgelaope mèt 't centraolisme vaan de Oesters-Orthodoxie en splitte 't ziech op in, Grieks-Orthodoxie en Rössisch-Orthodoxie mètgetèld, vijftien relizjies. De vijftien relizjies same weure nog ummertouw Oesters-Orthodoxie geneump. De diffenitie vaan Oesters-Orthodoxie beteikent noe dus get gaans aanders: alle christeleke tek die aofstamme vaan de kèrk vaan Constantinopel. Dèks weurt foutief 't Armeens-Christendom mèt getèld, umtot 't simpelweeg väöl euverein heet mèt Oesters-Orthodoxie en de lègking vaan de relizjie logisch lieket.

De Grieks-Orthodoxe kèrk is verdeild in 81 bisdomme. Miestel zien die bisdomme eve groet es provincies, zoewie dat in Griekeland 't geval is. Mer boete de Balkan, boe de Grieks-Orthodoxie alles behaave populair is oonder de Europeane, weure de bisdomme ummertouw groeter en groeter, um nog 'nen hand vol geluivege oonder ein bisdom in te kinne deile. Zoe is de Bènelux oonderverdeild in mer twie bisdomme. Bisdom Φλάνδρα και τις Κάτω Χώρες (Flándra kai tis Káto Chóres, Vlaondere en Nederland) en bisdom Βαλονία και το Λουξεμβούργο (Valonía kai to Louxemvoúrgo, Wallonië en Luxembörg).