«Гонконг» барагынын кодун көрүү

Сизге бул баракты түзөтүү, төмөнкү себеп менен уруксат жок:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 июль 2024
Expiry of block: 08:48, 2 июль 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Сураныч, бардык кайрылууларыңызда жогорудагы маалыматтардын бардыгын келтириңиз. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бул барактын баштапкы кодун көрүп жана көчүрүп алсаңыз болот.

{{Мамлекет
 |Негизделген=
 |Кыргызча аталышы=Хоңкоң атайын административдик аймагы
 |Расмий аталышы ={{Кытайча|香港特別行政區|</br>香港特别行政区|<br />Xiānggǎng Tèbié Xíngzhèngqū}}<br />{{lang-en|Hong Kong Special Administrative Region}}<br />
 |Кыскача аталышы =Хоңкоң, ХААР
 |Мамлекеттик дини = 
 |Герб=Regional Emblem of Hong Kong.svg
 |Желек=Flag of Hong Kong.svg
 |Гимндин аталышы=
 |Башкаруу формасы =
 |Картада=Hong Kong in China (zoomed) (+all claims hatched).svg
 |region = HK
 |CoordScale    = 
 |Тили=[[Кытай  тили|кытайча]] ,<br /> [[Англис тили|Англисче ]] 
 |Эгемендүүлүк күнү=
 |Эгемендүүлүгүн алды=
 |Борбор шаары= жок 
 |Ири шаарлар =[[Гонконг|Хоңкоң]] 
 |Башчыларынын милдеттери= [[Башкы министр ]] <br /> [[Администрация]] <br />
 |Башчылары= [[Лян Чжэньин]]<br />
 |Аянты боюнча орду= 182
 |Аянты=1 104 
 |Суу пайызы = 4,6
 |Калкы боюнча орду = 99
 |Калкы={{өсүү}}7 182 724<ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|title=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013|author=Census.gov|date=2013|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2013-05-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/6GUHbJYCI?url=http://www.census.gov/population/international/data/countryrank/rank.php|archivedate=2013-05-09|dead-url=no}}</ref><ref name="population">{{cite web|url=http://www.censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index.jsp?subjectID=1&charsetID=2&displayMode=T#FOOTNOTE1|title=Population and Vital Events|date=2010|publisher=Census and Statistics Department, Hong Kong Government|accessdate=2011-05-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/616lhQgyI?url=http://www.censtatd.gov.hk/hong_kong_statistics/statistics_by_subject/index.jsp?subjectID=1#FOOTNOTE1|archivedate=2011-08-21}}</ref>
 |Калкты каттоо жылы = 2013
 |Калктын жыштыгы=6480
 |ИДП (САМ)=0,891<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-report-en-1.pdf|title=Human Development Report 2014|publisher=[[Программа развития ООН]]|accessdate=2015-10-27|lang=en |description=Доклад о человеческом развитии (2014) на сайте Программы развития ООН}}</ref>
 |ИДП (САМ) эсептөө жылы=2013
 |ИДП (САМ) боюнча орду=15
 |ИДП (САМ) ар бир жанга = 
 |ИДП (номинал)= 
 |ИДП (номинал) эсептөө жылы = 
 |ИДП (номинал) боюнча орду    = 
 |ИДП (номинал) ар бир жанга = 
 |Акча бирдиги=[[Хоңкоң доллары]]<br />([[HKD, код 344]])
 |АДӨИ= {{өсүү}}<span style="color:#090;">Өтө жогору</span>

 |АДӨИ эсептөө жылы = 2013
 |АДӨИ боюнча орду = 15
 |АДӨИ деңгээли  = 
 |МОК = 
 |Этнохороним = 
 |Домени = [[.hk]]
 |Телефон коду =[[Телефондук Гонконг|852]] <small>([[Макао]]дон  — 01) </small>
 |Убакыт аралыгы = +8
 |Штрих коду =
}}

'''Хоңкоң атайын административдик аймагы''', {{Кытайча|香港特別行政區, 香港特别行政区, Xiānggǎng Tèbié Xíngzhèngqū}}, {{lang-en|Hong Kong Special Administrative Region}}) - [[Азия]] жана дүйнөдөгү алдынкы каржы борбордун бири. Кытай эл Республикасынын курамына кирет.

Хоңкоң Көлүнүн жарым аралчасында (полуостров) жана 260 ашык кичи аралдарда жайгашып Батыш, Чыгыш, Түштүк тараптардан Түштүк-[[Кытай]] деңизи менен капталып турат.Хоңкоң аймагын мындан бир жарым кылым мурун Улуу Британиянын тышкы иштер министри (лорд Палмерстон) «эч ким жашай алгыс жер» деп белгилесе, Виктория ханыша «эч кимге кереги жок аскалар» деп жар салган. Бүгүнкү күнү өзгөчө тарыхы бар бул аралдар дүркүрөгөн өнүгүүсү менен мактана алат. «Чыгыш менен Батышты жолуктурган» Хоңкоң дүйнөдөгү суктандырган шаарлардын сап башында.
[[Файл:Hong Kong Night Skyline.jpg|thumb|313x313px|Кечки Хоңкоң]]

==Кызыктуу маалыматтар ==
*[[Жеки Чан|Жеки Чандан]] тышкары белгилүү Голливуд жылдыздары [[Брюс Ли]] , [[Чоу Юньфат]] дал ушул жерде жарыкка келишкен.
*Жашоочулар «жыттуу жайда жашайбыз» (тарыхка кайрылсак, аралга келген эӊ алгачкы көпөстөр экзотикалык жыттуу чөп-чарларды алып-сатышчу) деп белгилешет. 
*«Hong Kong» сөзүн кытай тилинен (кантон диалекти)которгондо «жыпар жыттуу жай, жер» (гавань) дегенди билдирет.
*Жашоо узактыгы боюнча дүйнөдө биринчи орунда. Эркектер орто эсеп менен 79 жаш, ал эми аялдардыкы 84 жашты түзөт.
*Асман тиреген имараттардын жалпы саны 8 миӊден ашат.
*Британиянын издери дагы деле бар. Эки кабаттуу автобустар жана эӊ көп Rolls-Royce унаа ээлери дал ушул шаарда.
*Кытай акчасы юань кээ бир жерлеринде гана кабыл алынат. Ал эми Хоңкоң акчасы – Хоңкоң  доллары Кытай жергесинде жараксыз.
*2014-жылы «зонтиктер революциясы» болуп өткөн. Борбордук өкмөттүн Хоңкоңдогу шайлоо системинин өзгөртүүсүнө нааразы болгон жергиликтүү эл бийликке каршы чыгышкан.
==Өнүгүү жолу==
'''Өнүгүү  жолу'''

XX кылымдын ортосунда Хоңкоң бир калыпта өнүгүүсүнүн себеби: согуштун бүтүшү менен арзан жумушчулардын келиши, батыш капиталдарынын инвестициялары жана Кореядагы согуштун айынан Кытайдын сырткы дүйнө менен байланышынын үзүлүшү. Мунун баары Хоңкоңдун өнүгүшүнө өбөлгө түзүп берет. Арзан жумушчулар, демек, өндүрүмдүн өздүк наркы да арзан болуп, жогорку атаандаштыкты түзө алган. 
Мындан сырткары ал кездеги Кытайдын башчысы Мао Цзэдундун акылмандыгы менен Британия менен жакшы мамиледе болушу өзүнчө сөзгө татыйт. Ал дүркүрөп өнүгүп келе жаткан хоңкоңго көз артса да, бир күнү бул аймак тынчтык жолу менен Кытайга өтөрүнө көзү жетип турган. Өз кезегинде Англия да токтоо саясат жүргүзгөн. 1980-жылдары хоңкоңдун экономикалык өсүшү Англияны басып өтөт. Хоңкоң  дүйнө жүзүнө эл аралык финансылык жана тейлөө көрсөтүү борбору катары тааныла баштайт

'''Экспорт бейиши'''

Азиядагы 4 ажыдаардын бири болгон Хоңкоң  бизнес кылуу үчүн эӊ ыӊгайлуу жер. Дүйнөлүк банктын маалыматы боюнча, ички дүӊ өндүрүм киши башына
38 127 АКШ долларын (бул көрсөткүч менен Кытайдын эӊ бай шаары эсептелинет) түзөт. Хоңкоң  экономикасы эл аралык соода-сатыктан көз каранды. Жаратылыш ресурстары дээрлик жок болгондуктан керектүү азык-түлүк, сырьёлор, таза суу сырттан алынып келинет. Анын аймагында 50 миӊден ашуун завод-фабрикалар, 250дөй банктар жайгашкан. Хоңкоң  ири порт катары «экспорт бейиши» (текстиль, кийим-кече, электрондук шаймандар, оюнчуктар жана башкалар экспорттолот) наамын алып келет. 2014-жылдын жыйынтыгы боюнча инвестициялардын өлчөмү 111 миллиард АКШ долларын түзгөн.
Бир кездери жараксыз деп табылган жердин ири финансылык жана сервис борборуна айланышы капитализмдин жетишкендиги десек болчудай.
==Географиясы==
==Климаты==
==Административдик бөлүнүшү==
[[Файл:Map of Hong Kong 18 Districts international.svg|мини|400px]]

Хоңкоңду 18 район толуктайт: 1. [[Борбордук жана Батыш]], 2. [[Ваньчай]], 3. [[Чыгыш]], 4. [[Түштүк]], 5. [[Яучиммон|Яучимвон]], 6. [[Самсёйпоу]], 7. [[Коулун-Сити]], 8. [[Вонтайсинь]], 9. [[Куньтон]], 10. [[Кхуайчхин]], 11. [[Чхюньвань]], 12. [[Тхюньмунь]], 13. , 14. [[Түндүк]], 15. [[Тайпоу]], 16. [[Сатхинь]], 17. [[Сайкун]], 18. [[Айлендс (Гонконг)|Айлендс]].
{{main|Гонконгдун административдик бөлүнүшү}}

Хоңкоң  18 райондон турат :
{| cellspacing="0" cellpadding="0" style="background-color:transparent; width:600px;"
|- style="vertical-align:top;"
|-
|
* [[Борбордук жана Батыш]] (Сентрал-энд-Вестерн)
* [[Чыгыш]]
* [[Түштүк]]
* [[Ваньчай]] (Ван-Чай)
* [[Коулун Сити]]
* [[Самсёйпоу]] (Шам-Шуй-По)
* [[Яучиммон|Яучимвон]] (Яу-Цим-Монг)
* [[Вонтайсинь]] (Вонг-Тай-Син)
* [[Куньтон]] (Квун-Тонг)
|
* [[Түндүк]]
* [[Сайкун]] (Сай-Куң)
* [[Сатхинь]] (Ша-Тин)
* [[Тайпоу]] (Тай-По)
* [[Айлендс (Гонконг)|Айлендс]]
* [[Кхуайчхин]] (Куай-Чиң)
* [[Чхюньвань]] (Цюн-Ваң)
* [[Тхюньмунь]] (Тюн-Мун)
* [[Юньлон]] (Юн-Лонг)
|}
==Транспортту ==
==Тарыхы==
1842-1997 жылдары Гонконг [[Улуу Британия|Улуу Британиянын]] колониясы болгон. Андан соң Гонконг [[Кытай Эл Республикасы|Кытай Эл Республикасынын]] курамына Атайын Административдик Аймак катары кирген. Кытай-Британ келишими жана Гонконг Негизги Мыйзамы боюнча Кытай аймакка кенен өз эрктик ([[автономия]]) 2047-жылына чейин камсыздаланат.

'''Чырдын башы – апийим'''

Гонконг географиялык жайгашуусуна байланыштуу өз башынан татаал күндөрдү кечирген. Бул аймак Түштүк Кытай деӊизинин түштүк-чыгыш жээгинде орун алып, Кытай менен чектешет. Эзелки убактан бери чыгыш менен батышты байланыштырган ыӊгайлуу жерге XVI кылымдан тарта европалык көпөстөр келе баштаган. 
[[Индия|Индияда]] өндүрүлгөн [[апийим|апийимди]] биринчи болуп Улуу Британия Гонконгго 1773-жылы ташып келет. Гонконг баӊгизат ташыган жолго айланган. Жергиликтүү калктын апийимге берилишине каршы туруу үчүн кытай бийлиги [[Лондон|Лондонго]] каршы турат. 1840-жылы башталган апийим согушунда алда качан өнүккөн британдыктар бул аралдарды бат эле багынтып, Гонконгду жанындагы 262 аралдары менен кошо 99 жыл ээликке Кытайдан ижарага алат. 
Улуу Британия Гонконгду басып албаганда, бул аралдардын бүгүнкүдөй деӊгээлге жетиши күмөн жаратат. Себеби бул аймактын кийинки өнүгүшү англиялыктар менен тыгыз байланышта. Ошол кезде Улуу Британия дайындаган губернатор демократиялык саясат жүргүзүп, жашоо деӊгээлин кыйла жакшырткан. Аз убакыттын ичинде Азиядагы эӊ чоӊ [[Порт|портко]] айланып, XIX кылымда эле Гонконг эӊ өнүккөн Британ колониясы аталат. Биринчи дүйнөлүк согуш убагында Гонконгдо улуттук кытай бизнеси түптөлөт. Камсыздоочу компаниялар, кеме салуучу ишканалар, банктар жана башка финансылык компаниялар ачыла баштайт. 

'''Согуш  аралыгында'''

[[Экинчи дүйнөлүк согуш]] бул аралдар үчүн өз залакасын тийгизбей койбойт. Анткени коӊшу өлкө Япония бул согушта «негизги каармандын» бири эле. Жыйынтыгында 1941-жылы Гонконг [[Япония|Японияга]] багынат. Япониянын кысым көрсөтүүсүнөн улам экономика бир кыйла артка кетип, ачкачылык башталат. 
Япондордун согушта жеӊилиши менен Гонконг кайрадан талашка түшөт. Кытайдагы [[жарандык согуш|жарандык согуштун]] башталышы менен Британия кайрадан Гонконгду 50 жыл карамагына алат. Бул аралдагы жашоо калыпка келип, кытай эли көп санда отурукташа баштайт. Себеби саламаттыкты сактоо, окуу, дегеле элдин жашоо шарты Улуу Британияныкындай жүрүп, Кытайдан салыштырмалуу бир топ алдыга кеткен эле. Кытайда [[социализм]] жүрсө, бул жакта [[капитализм|капиталисттик режим]] өкүм сүргөн.

'''Жаңы мезгил'''
Улуу Британиянын Гонконгго болгон 99 жылдык ижара мезгили бүтө баштагандан тарта ал кездеги Британия премьер-министри Маргарет Тэтчер менен Кытай лидери Дэн Сяопиндин ортосунда сүйлөшүүлөрдүн жыйынтыгында «бир мамлекет – эки систем» (Кытай жана Англия системдеринин айкалышуусу) концепциясы менен Гонконгдун автономия катары 1997-жылы 1-июлда Кытайдын карамагына өтүүсү тууралуу жарыяланат. Эми 2047-жылга чейин Гонконг автономия катары саналып, аны менен бирге бардык мыйзам жана аткаруу системдери, сот, полиция жана акча системи мурдагы бойдон калат. Бир гана сырткы саясат жана коргоо маселелери Кытай Эл Республикасынын мамлекеттик кеӊешинде каралат.
Чындыгында, Кытайга кошулуу жолу оор болгон. Себеби Кытайга өтүү менен Гонконгдогу демократиялык саясат бузулат деген коркунуч туулган. Бул убакта 100 миӊден ашуун либерал гонконгдуктар чет жактарга көчүшсө, калгандары британ паспортун ала башташкан. Мындагы кезек чакырымдап созулган. Бирок ал кездеги губернатор Крис Паттен жигердүү саясий реформа жасап, Гонконг элине ишенимди алып келет. Учурда Гонконгду 2012-жылы дайындалган Лян Чжэньин башкарып келет.
==Маданияты==

==Калкы==
==Шилтемелер==
* [http://www.gov.hk/en/residents/ Гонконг башкаруусу]
* [http://www.discoverhongkong.com/eng/index.jsp DiscoverHongKong] — Official site of the Hong Kong Tourism Board
* [http://www.hong-kong.ru/ Гонконг жана Макаонун көлөмдүү Комерсиялык эмес порталы — Hong Kong.ru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151226043627/http://www.hong-kong.ru/ |date=2015-12-26 }}
{{Азия өлкөлөрү}}

Бул баракта колдонулуучу калыптар:

Калып:!- (түзөтүү)
Калып:* (түзөтүү)
Калып:Cite web (түзөтүү)
Калып:HumanizeDate (түзөтүү)
Калып:Lang (түзөтүү)
Калып:Lang-en (түзөтүү)
Калып:Lang-en2 (түзөтүү)
Калып:Main (түзөтүү)
Калып:Str left (түзөтүү)
Калып:Str ≠ len (түзөтүү)
Калып:Sup (түзөтүү)
Калып:Tnavbar-view (түзөтүү)
Калып:Webarchive (түзөтүү)
Калып:Wikidata (булагын көрүү) (корголгон)
Калып:Азия өлкөлөрү (түзөтүү)
Калып:Багыттоо таблицасы/сап (түзөтүү)
Калып:Багыттоочу жадыбал (булагын көрүү) (жарым-жартылай корголгон)
Калып:Викимаалымат (булагын көрүү) (корголгон)
Калып:Калкы (түзөтүү)
Калып:Кытайча (түзөтүү)
Калып:Мамлекет (булагын көрүү) (корголгон)
Калып:Негизги макала (булагын көрүү) (корголгон)
Калып:Өсүү (түзөтүү)
Модуль:Arguments (түзөтүү)
Модуль:No globals (түзөтүү)
Модуль:String (булагын көрүү) (корголгон)
Модуль:Webarchive (түзөтүү)
Модуль:Webarchive/data (түзөтүү)
Модуль:Wikidata (түзөтүү)

«Гонконг‎» барагына кайтуу.

"https://ky.wikipedia.org/wiki/Гонконг" булагынан алынды