Хенрик Понтоппидан

Хенрик Понтоппидан
дат. Henrik Pontoppidan
1917 жылғы сурет
Туған күні	24 шілде 1857 (1857-07-24)
Туған жері	Фредерисия, Дания
Қайтыс болған күні	21 тамыз 1943 (1943-08-21) (86 жас)
Қайтыс болған жері	Шарлоттенлунд, (Копенгагеннің қасы), Дания
Жанры	проза

Хенрик (Генрик) Понтоппидан (дат. Henrik Pontoppidan; 24 шілде 1857 жыл – 21 тамыз 1943 жыл) — дат жазушысы, 1917 жылы «қазіргі Дания өмірін шынайы суреттегені үшін» әдебиет бойынша Нобель сыйлығын алған.

Хенрик Понтоппидан Ютландия түбегінің Фредерисия қаласында көп балалы отбасында дүниеге келген. Хенрик алты жаста болғанда, оның ата-анасы Ютландияның орталық бөлігіне, Рандерс қаласына көшті. Жазушының әкесі лютерандық діни қызметкер болған және теология мен дат ұлтшылдығы идеяларын біріктірген. Понтоппиданның өзі анасының демократиялық көзқарастарын көбірек қолдады.

Понтоппидан алты жаста болғанда, отбасы Рандерске (Ютландияның орталық бөлігі) көшті, бірақ бір жылдан кейін бүкіл Ютландияны австриялық әскерлер басып алды, бұл баланы уайымдатты.

Понтоппидандар отбасы өте қарапайым өмір сүрді, бірақ сонымен бірге қаражат тапшылығы болмады. Понтоппиданның өзі ұсақ дворяндар мен капиталистерге теріс көзқараста болды және шаруаларға жанашырлықты бөлісті. Сондықтан ол инженер болуды ұйғарып, мектепті бітіргеннен кейін Копенгаген политехникалық институтына түсті. Копенгагенде галереялар мен мұражайларды аралады, философиялық тақырыптарда лекциялар тыңдады, елдің саяси өмірін қадағалады. 1877 жылы Понтоппидан Швейцария арқылы саяхаттады. Осының бәрі оған мамандық таңдаудың дұрыстығына күмәндануға мүмкіндік берді және жазушы болуға шешім қабылдады.

1879 жылы институтты тастап, ағасы Мортен ашқан Френслевтегі шаруалар мектебінде мұғалім болды. Ұстаздық қызметте ол көптеген философиялық және әдеби шығармаларды оқыды, оның ішінде Кьеркегор, Ницше және Достоевскийдің шығармалары болды.

1880 жылы ол әскерде қызмет етті, ал 1881 жылы ол ұстаздық ету кезінде танысқан жас шаруа әйел Метте Мари Хансенге үйленді, кейін олардың екі баласы болды. Сол 1881 жылы оның әдеби дебюті - «Шетелде және үйде» («Udeog Hjemme») апталығында оның «Өмірдің соңы» (Et Endeligt) әңгімесі жарияланды. Сол кезден бастап 1900 жылға дейін журналист болып жұмыс істеді.

1882 жылы Понтоппидан жұмыс істеген мектеп жабылып, оның ағасын саяси іріткі салушы әрекетке барды деп айыптады, бірақ Понтоппидан ауылдан кетпей, толығымен әдеби қызметпен айналыса бастайды. 1884 жылы ол ауылды тастап, Германия мен Италияны аралады, содан кейін ол Копенгагенге орналасып, қаланың мәдени өміріне араласа бастады.

1883 жылдан бастап Даниядағы протестанттық ағымдардағы діни бәсекелестік туралы романның үстінде жұмыс істеді.

1892 жылы Понтоппидан бірінші әйелімен ажырасып, Антуанетта Кофудқа үйленді. Олардың некелері баласыз болды, ол 1928 жылы қайтыс болды.

1893-1894 жылдар аралығында ол сегіз томдық «Бақытты Пер» романымен жұмыс істеді. Сыншылар бұл романды жоғары бағалады, онда кейіпкердің проблемалары дат қоғамының мәселелеріне аллегория болды.

1917 жылы Генрик Понтоппидан Нобель сыйлығын Карл Геллеруппен бөлісті, бірақ марапаттау рәсімі соғысқа байланысты өткізілмеді.

Одан кейінгі 20 жыл бойы жазушы жұмысын жалғастырып, бес кітаптан тұратын өмірбаянын жасады.

Өмірінің соңғы жылдары Понтоппидан Копенгагеннің шетінде тұрып, 1943 жылы 21 тамызда қайтыс болды.

Понтоппиданның «Өмірдің ақыры» атты алғашқы шығармасы 1881 жылы жазушының әскери борышын өтеп жүрген кезінде жарық көрді, бірақ одан да күрделі шығармасы «Уәде етілген жер» 1891 жылы жарық көрді. Роман ауылға қоныстанып, шаруа әйеліне үйленіп, егіншілікпен айналысып, сонымен бірге демократиялық көзқарасты ұстанып, қоғамдағы теңдік үшін күресуге тырысатын діни қызметкер туралы баяндайды. Дегенмен ол сәтсіздікке ұшырайды. Бұл роман ХІХ ғасырдың ортасындағы дат қоғамының әртүрлі қабаттарының адамдарының өмірінің реалистік суреті. Понтоппидан бұл романнан басқа 1883 жылдан бастап ауылдар мен ауылдардың өмірінен сыр шертетін «Ауыл суреттері» (1883), «Үйлерден» (1887) және «Бұлттар» (1890) атты көптеген әңгімелерін жарыққа шығарады.

1890 жылдары Понтоппидан психологиялық, этикалық және моральдық мәселелерді қарастыратын бірнеше әңгіме жазды: «Түнгі күзет» (1894), «Кәрі Адам» (1895) және «Әндер әні» (1896).

«Бақытты Пер» - үлкен роман (сегіз томдық) (1893-1904), ол Понтоппиданның өзі сияқты діни қызметкердің отбасында өскен және ата-анасының үйін тастап, оқуға кеткен жас инженер Пер Сидениус туралы баяндайды. Копенгагенде. Жас ауылдан келген жігіт өзінің туған Ютландиясында канал және порт құрылысы туралы өршіл инженерлік жобасын жасайды және оны өмірге әкелудің жолын табуға тырысады. Оның жолында ірі кәсіпкерлер мен зиялы қауым өкілдерінің образында көптеген кедергілер кездеседі. Бірақ Пердің бақытты болуына ең үлкен кедергі – өзі. Бұл кең әлеуметтік-тарихи аяда өрбіген, жастық шақтағы үміт пен ащы түңілісті, өмірден өз орнын табуды, Құдаймен және отбасымен қарым-қатынасты, жалғыздық пен тамырға қайта оралу туралы баяндайтын үлкен роман.

«Өлілер патшалығы» роман-хроникасы жазушының негізгі үш шығармасының соңғысы. 1912-1916 жылдары құрылған. және бес томнан тұратын роман басты кейіпкерсіз Данияның кең әлеуметтік панорамасын ұсынады. Романның ортасында қоғамды өзгертіп, «оятқысы» келетін радикалды саясаткер тұр.

Жазушы өмірінің соңғы 20 жылында «Жасөспірімдік жылдар», «Тері ауыстыру», «Мұра мен парыз», «Отбасылық өмір», «Өзіме барар жолда» кітаптарынан тұратын бес томдық өмірбаянын жасады.

Әңгімелер:

• «Ауыл өмірінің суреттері» (1883)
• «Лашаларда» (1887)

Повесть:

• «Сандинг приходында» (1883)

Романдар:

• «Түнгі күзет» (1894)
• ««Әндер әні» (1896) (трилогия)
• «Уәде етілген жер» (1891-1895)
• «Бақытты Пер» (1898-1904)
• «Өлілер патшалығы» (1912-1916)

Өмірбаяндық очерктер

• «Өзіме жету жолында» (1943)

• Понтоппидан, Генрих // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Датский романист Хенрик Понтоппидан
• About Henrik Pontoppidan
• Books and Writers' article about the author
• Danish author, son of a pastor
• Henrik Pontoppidan nacque a Fredericia nel 1857
• Dinamarca, 1857—1943)
• Henrik Pontoppidan (1857—1943)
• Henrik Pontoppidan