Шахматтан әлем чемпиондары бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

[[Сурет:Gukesh in 2024 (cropped).jpg|thumb|250px|2024 жылдан бері шахматтан он сегізінші, қазіргі әлем чемпионы — [[Гукеш Доммараджу]]]]

2024 жылдан бері қазіргі '''шахматтан әлем чемпионы''' — [[Гукеш Доммараджу]]. Шахматтан алғашқы ресми әлем чемпионы [[1886 жыл]]ы [[Вильгельм Стейниц]] болды. 1948 жылдан бастап әлем біріншілігі үшін матчтарды ұйымдастырумен [[ФИДЕ|Халықаралық шахмат федерациясы]] (ФИДЕ) айналыса бастады.

1993 жылы ФИДЕ-мен келіспеушіліктің нәтижесінде [[Гарри Кимович Каспаров|Гарри Каспаров]] [[Кәсіпқой шахмат қауымдастығы]]н (PCA) ұйымдастырды. Бұған жауап ретінде ФИДЕ оны чемпион атағынан айырып, басқа үміткерлер арасында чемпион атағын ойнатты. Осы оқиғалардың нәтижесінде әлемде екі чемпион пайда болды: Гарри Каспаров — PCA нұсқасы бойынша және FIDE демеушілігімен өткен кездесуде жеңіске жеткен [[Анатолий Евгеньевич Карпов|Анатолий Карпов]].

2006 жылы ФИДЕ чемпионы [[Веселин Топалов]] пен «классикалық шахмат» чемпионы [[Владимир Борисович Крамник|Владимир Крамник]] арасында біріктіру матчы өтті, нәтижесінде абсолютті әлем чемпионы Крамник атанды.

== 1886 жылға дейінгі ең мықты шахматшылар ==
Ресми түрде "шахматтан әлем чемпионы" атағын алғаш рет 1886 жылы [[Вильгельм Стейниц]] алды. Бірақ осы уақытқа дейін Батыста ең мықты деп танылған шахматшылар болған.

{| class="wikitable"
!Чемпиондық жылдары
!Чемпион
!Өмір жылдары
!Мемлекет
|-
|шамамен 1495
|[[Луис Рамирес Лусена]]
|ша. 1465 — ша. 1530
|[[Сурет:Flag of New Spain.svg|25px]] [[Испания]]
|-
|-
|1560—1575
|[[Руй Лопес де Сегура]]
|ша. 1540 — ша. 1580
|[[Сурет:Flag of New Spain.svg|25px]] [[Испания]]
|-
|1575—1587
|[[Джованни Леонардо да Кутри]]||1542 — 1587
|[[Сурет:Flag of the Kingdom of Naples.svg|25px]] [[Неаполь патшалығы]]
|-
|1619—1634
|[[Джоакино Греко]]||1600 — 1634
|[[Сурет:Flag of the Kingdom of Naples.svg|25px]] [[Неаполь патшалығы]]
|-
|1747—1795
|[[Франсуа-Андре Филидор]]||07.09.1726 — 31.08.1795
|[[Сурет:Pavillon royal de France.svg|25px]] [[Франция]]
|-
|1820—1840
|[[Луи Шарль Маэ де Лабурдонне]]||1785 — 13.12.1840
|{{Байрақ|Франция}} 
|-
|1843—1851
|[[Говард Стаунтон]]||ша. 1810 — 22.06.1874
|{{Байрақ|Ұлыбритания}} 
|-
|1851—1858, 1862—1866
|[[Адольф Андерсен]]||06.07.1818 — 13.03.1879
|[[Сурет:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|25px]] [[Пруссия]]
|-
|1858—1862
|[[Пол Чарльз Морфи]]||22.06.1837 — 10.07.1884
|[[Сурет:US flag 32 stars.svg|25px]] [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]
|-
|1866—1886
|[[Вильгельм Стейниц]]||14.05.1836 — 12.08.1900
|{{Байрақ|Аустрия-Мажарстан}}
|-
|}
Аталған шахматшылар, соңғы үшеуін қоспағанда, тек шартты түрде ең күшті деп санауға болады. XIX ғасырдың ортасына дейін әлемдегі ең күшті шахматшылардың көпшілігін объективті түрде салыстыруға мүмкіндік беретін жеткілікті өкілді турнирлер болған жоқ.

Әлемнің ең мықты ойыншыларының көпшілігін жинаған алғашқы ірі халықаралық шахмат турнирі тек 1851 жылы Лондонда өтті және көптеген елдердің ең мықты ойыншыларының ойынын іс жүзінде салыстыруға нақты мүмкіндік пайда болды. Сондықтан әлем чемпионы атағы туралы әңгіме әдетте осы турнирде жеңіске жеткен [[Адольф Андерсен]]нен басталады.

== Чемпиондар тізімі ==
{| class="wide"
!colspan="2" |№
!colspan="2" |Чемпиондық <br> жылдары
!colspan="2" |{{abbr|Портрет|Жақшада өмір сүру жылдары көрсетілген|0}}
!colspan="2" |Чемпион
!colspan="2" |Мемлекет
|-
|- bgcolor=CadetBlue
|colspan=10 align="center"|'''1886 жылдан 1996 жылға дейінгі Чемпиондар'''
|-
|colspan="2" |<center>1
|colspan="2" |<center>1886—1894
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Wilhelm Steinitz2.jpg|150px]]<br><center><small>([[14 мамыр]] [[1836 жыл|1836]] — [[12 тамыз]] [[1900 жыл|1900]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Вильгельм Стейниц]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|Аустрия-Мажарстан}}<br>{{Байрақ|АҚШ|1891}}<ref name=champ_01>АҚШ азаматы болған кезде әлем чемпионы атанды</ref>
|-
|colspan="2" |<center>2
|colspan="2" |<center>1894—1921
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Bundesarchiv Bild 102-00457, Emanuel Lasker.jpg|150px]]<br><center><small>([[24 желтоқсан]] [[1868 жыл|1868]] — [[11 қаңтар]] [[1941 жыл|1941]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Эмануил Ласкер]]'''
|colspan="2" |<center> [[Сурет:Flag of Germany (1867–1918).svg|25px]] [[Герман империясы]]
|-
|colspan="2" |<center>3
|colspan="2" |<center>1921—1927
|colspan="2" |<center>[[Сурет:José Raúl Capablanca 1931.jpg|150px]]<center><small>([[19 қараша]] [[1888 жыл|1888]] — [[8 наурыз]] [[1942 жыл|1942]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Хосе Рауль Капабланка]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|Куба}}
|-
|colspan="2" |<center>4
|colspan="2" |<center>1927—1935 <br>1937—1946
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Alexandre Alekhine Color.jpg|150px]]<br><center><small>([[31 қазан]] [[1892 жыл|1892]] — [[24 наурыз]] [[1946 жыл|1946]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Александр Александрович Алехин|Александр Алехин]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|Ресей империясы}} <br> {{Байрақ|РКФСР|1918}} <br> {{Байрақ|Франция}}<ref name=champ_02>Франция азаматы болған кезде әлем чемпионы атанды</ref>
|-
|colspan="2" |<center>5
|colspan="2" |<center>1935—1937
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Jacob Merkelbach, Afb B00000002112.jpg|150px]]<br><center><small>([[20 наурыз]] [[1901 жыл|1901]] — [[26 қараша]] [[1981 жыл|1981]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Макс Эйве]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|Нидерланд}}
|-
|colspan="2" |<center>6
|colspan="2" |<center>1948—1957<br>1958—1960<br>1961—1963
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Mikhail Botvinnik 1962.jpg|150px]]<br><center><small>([[17 тамыз]] [[1911 жыл|1911]] — [[5 мамыр]] [[1995 жыл|1995]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Михаил Моисеевич Ботвинник|Михаил Ботвинник]]'''
|colspan="2" |<center> |{{Байрақ|КСРО|1923}}
|-
|colspan="2" |<center>7
|colspan="2" |<center>1957—1958
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Interpolisschaaktoernooi Tilburg 1819 Smyslov aan zet, Bestanddeelnr 929-3630.jpg|150px]]<br><center><small>([[24 наурыз]] [[1921 жыл|1921]] — [[27 наурыз]] [[2010 жыл|2010]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Василий Васильевич Смыслов|Василий Смыслов]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|КСРО}}
|-
|colspan="2" |<center>8
|colspan="2" |<center>1960—1961
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Hoogovenschaaktoernooi, de Rus M. Tal, Bestanddeelnr 920-9788.jpg|150px]]<br><center><small>([[9 қараша]] [[1936 жыл|1936]] — [[28 маусым]] [[1992 жыл|1992]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Михаил Нехемьевич Таль|Михаил Таль]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|КСРО}}
|-
|colspan="2" |<center>9
|colspan="2" |<center>1963—1969
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Tigran Petrosian 1962.jpg|150px]]<br><center><small>([[17 маусым]] [[1929 жыл|1929]] — [[13 тамыз]] [[1984 жыл|1984]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Тигран Вартанович Петросян|Тигран Петросян]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|КСРО}}
|-
|colspan="2" |<center>10
|colspan="2" |<center>1969—1972
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Eerste ronde IBM-schaaktoernooi, Boris Spasski, Bestanddeelnr 926-5523.jpg|150px]]<br><center><small>([[30 қаңтар]] [[1937 жыл|1937]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Борис Васильевич Спасский|Борис Спасский]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|КСРО}}<ref name=champ_03>КСРО азаматы болған кезде әлем чемпионы атанды</ref> <br> {{Байрақ|Франция}} <br> {{Байрақ|Ресей}}
|-
|colspan="2" |<center>11
|colspan="2" |<center>1972—1975
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Bobby Fischer 1972.jpg|150px]]<br><center><small>([[9 наурыз]] [[1943 жыл|1943]] — [[17 қаңтар]] [[2008 жыл|2008]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Роберт Джеймс Фишер|Роберт Фишер]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|АҚШ}}
|-
|colspan="2" |<center>12
|colspan="2" |<center>1975—1985
|colspan="2" |<center>[[Сурет:4e Ronde, Anatoli Karpov achter het schaakbord, Bestanddeelnr 930-5266.jpg|150px]]<br><center><small>([[23 мамыр]] [[1951 жыл|1951]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Анатолий Евгеньевич Карпов|Анатолий Карпов]]'''
|colspan="2" |<center> {{Байрақ|КСРО}}<ref name=champ_03 /><br>{{Байрақ|Ресей}}
|-
|colspan="2" |<center>13
|colspan="2" |<center>1985—1993
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Kasparov-34.jpg|150px]]<br><center><small>([[13 сәуір]] [[1963 жыл|1963]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Гарри Кимович Каспаров|Гарри Каспаров]]'''
|colspan="2" |<center>{{Байрақ|КСРО}}<ref name=champ_03 /><br>{{Байрақ|Ресей}}<br>{{Байрақ|Хорватия}}
|-
|- bgcolor=CadetBlue
|colspan=10 align="center"|'''1993 жылдан 2006 жылға дейінгі Чемпиондар'''<br>
|-
|- bgcolor=Indigo
|colspan=5 align="center"|<div style="color:#F5F5DC">'''FIDE нұсқасы бойынша'''</div>||colspan=5 align="center"|<div style="color:#90EE90">'''PCA нұсқасы бойынша'''</div>
|-
|<center>'''№'''</center>
|<small><center>'''Чемпиондық <br> жылдары'''</center></small>
|<center>'''{{abbr|Портрет|Жақшада өмір сүру жылдары көрсетілген|0}}'''</center>
|<center>'''Чемпион'''</center>
|<center>'''Мемлекет'''</center>
|<center>'''№'''</center>
|<small><center>'''Чемпиондық <br> жылдары'''</center></small>
|<center>'''{{abbr|Портрет|Жақшада өмір сүру жылдары көрсетілген|0}}'''</center>
|<center>'''Чемпион'''</center>
|<center>''''Мемлекет''</center>
|- bgcolor=PaleGreen
|style="background:Moccasin"|<center>12
|style="background:Moccasin"|<center>1993—1999
|style="background:Moccasin"|<center>[[Сурет:Interpolis Schaaktoernooi Karpov, close, Bestanddeelnr 933-7978.jpg|100px]]<br><center><small>([[23 мамыр]] [[1951 жыл|1951]])</small></center>
|style="background:Moccasin"|<center><small>'''[[Анатолий Евгеньевич Карпов|Анатолий Карпов]]'''</small>
|style="background:Moccasin"|<center>{{Байрақ|Ресей}}
|rowspan="2" |<center>13
|rowspan="2" |<center>1993—2000
|rowspan="2" |<center>[[Сурет:Kasparov-34.jpg|100px]]<br><center><small>([[13 сәуір]] [[1963 жыл|1963]])</small></center>
|rowspan="2" |<center><small>'''[[Гарри Кимович Каспаров|Гарри Каспаров]]'''</small>
|rowspan="2" |<center>{{Байрақ|Ресей}}
|-
|style="background:Moccasin"|<center>14
|style="background:Moccasin"|<center>1999—2000
|style="background:Moccasin"|<center>[[Сурет:Khalifman,Alexander 2000 Porz.jpg|100px]]<br><center><small>([[18 қаңтар]] [[1966 жыл|1966]])</small></center>
|style="background:Moccasin"|<center><small>'''[[Александр Валерьевич Халифман|Александр Халифман]]'''</small>
|style="background:Moccasin"|<center>{{Байрақ|Ресей}}
|- bgcolor=PaleGreen
|style="background:Moccasin"|<center>15
|style="background:Moccasin"|<center>2000—2002
|style="background:Moccasin"|<center>[[Сурет:Viswanathan Anand (cropped).jpg|100px]]<br><center><small>([[11 желтоқсан]] [[1969 жыл|1969]])</small></center>
|style="background:Moccasin"|<center><small>'''[[Вишванатан Ананд]]'''</small>
|style="background:Moccasin"|<center>{{Байрақ|Үндістан}}
|rowspan="4" |<center>14
|rowspan="4" |<center>2000—2006
|rowspan="4" |<center>[[Сурет:Kramnik 2007 Dortmund.jpg|100px]]<br><center><small>([[25 маусым]] [[1975 жыл|1975]])</small></center>
|rowspan="4" |<center><small>'''[[Владимир Борисович Крамник|Владимир Крамник]]'''</small>
|rowspan="4" |<center>{{Байрақ|Ресей}}
|-
|style="background:Moccasin"|<center>16
|style="background:Moccasin"|<center>2002—2004
|style="background:Moccasin"|<center>[[Сурет:Ponomariov 2010 Dortmund.jpg|100px]]<br><center><small>([[11 қазан]] [[1983 жыл|1983]])</small></center>
|style="background:Moccasin"|<center><small>'''[[Руслан Олегович Пономарёв|Руслан Пономарёв]]'''</small>
|style="background:Moccasin"|<center>{{Байрақ|Украина}}
|-
|style="background:Moccasin"|<center>17
|style="background:Moccasin"|<center>2004—2005
|style="background:Moccasin"|<center>[[Сурет:Kasimdhzanov Torino 2006.JPG|100px]]<br><center><small>([[5 желтоқсан]] [[1979 жыл|1979]])</small></center>
|style="background:Moccasin"|<center><small>'''[[Рустам Касымджанов]]'''</small>
|style="background:Moccasin"|<center>{{Байрақ|Өзбекстан}}
|-
|style="background:Moccasin"|<center>18
|style="background:Moccasin"|<center>2005—2006
|style="background:Moccasin"|<center>[[Сурет:Veselin Topalov 2013.jpg|100px]]<br><center><small>([[15 наурыз]] [[1975 жыл|1975]])</small></center>
|style="background:Moccasin"|<center><small>'''[[Веселин Топалов]]'''</small>
|style="background:Moccasin"|<center>{{Байрақ|Болгария}}
|-
|-
|- bgcolor=CadetBlue
|colspan=10 align="center"|'''2006 жылдан бастап Чемпиондар '''
|-
|colspan="2" |<center>14
|colspan="2" |<center>2006—2007
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Kramnik 2007 Dortmund.jpg|150px]]<br><center><small>([[25 маусым]] [[1975 жыл|1975]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Владимир Борисович Крамник|Владимир Крамник]]'''
|colspan="2" |<center>{{Байрақ|Ресей}}
|-
|colspan="2" |<center>15
|colspan="2" |<center>2007—2013
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Viswanathan Anand (cropped).jpg|150px]]<br><center><small>([[11 желтоқсан]] [[1969 жыл|1969]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Вишванатан Ананд]]'''
|colspan="2" |<center>{{Байрақ|Үндістан}}
|-
|colspan="2" |<center>16
|colspan="2" |<center>2013 — 2023
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Magnus Carlsen (2012) cropped.jpg|150px]]<br><center><small>([[30 қараша]] [[1990 жыл|1990]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Магнус Карлсен]]'''
|colspan="2" |<center>{{Байрақ|Норвегия}}
|-
|colspan="2" |<center>17
|colspan="2" |<center>2023 — 2024
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Ding_Liren_in_2023_(cropped).jpg|150px]]<br><center><small>([[24 қазан]] [[1992 жыл|1992]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Дин Лижэнь]]'''
|colspan="2" |<center>{{Байрақ|Қытай}}
|-
|colspan="2" |<center>18
|colspan="2" |<center>2024 — қазіргі уақыт
|colspan="2" |<center>[[Сурет:Gukesh in 2024 (cropped).jpg|150px]]<br><center><small>([[29 мамыр]] [[2006 жыл|2006]])</small></center>
|colspan="2" |<center>'''[[Гукеш Доммараджу]]'''
|colspan="2" |<center>{{Байрақ|Үндістан}}
|}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

== Сыртқы сілтемелер ==
* [http://chessrevision.com/champion.htm Руй Лопес де Сегурадан (1560) қазіргі дәуірге дейінгі ең мықты шахматшылардың тізімі] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221204152540/http://chessrevision.com/champion.htm |date=2022-12-04 }}
* [http://www.fide.com ФИДЕ ресми сайты]

{{Шахматтан әлем чемпиондары}}

[[Санат:Шахматтан әлем чемпиондары]]

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:Abbr (өңдеу)
Үлгі:Nobr (өңдеу)
Үлгі:Nowrap (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Str left (өңдеу)
Үлгі:Webarchive (өңдеу)
Үлгі:Байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Аустрия-Мажарстан (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/АҚШ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Болгария (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/КСРО (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Куба (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Нидерланд (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Норвегия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/РКФСР (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Ресей (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Ресей империясы (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Украина (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Франция (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Хорватия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Қытай (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Үндістан (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Ұлыбритания (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Өзбекстан (өңдеу)
Үлгі:Дереккөздер (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Шахматтан әлем чемпиондары (өңдеу)

Шахматтан әлем чемпиондары бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Шахматтан_әлем_чемпиондары» бетінен алынған