Корей соғысы бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

{{Қарулы қақтығыс
|қақтығыс     = Корей соғысы<br />{{lang-ko|한국 전쟁}}
|бөлім       = [[Қырғи Қабақ Соғыс]]
|сурет  = Koreanwarmontage.jpg
|себеп     = [[Ким Ир Сен]]нің Кореяны өз билігінің астына біріктіру әрекеті
|сурет атауы    = ''Сағат тілі бойымен'': АҚШ теңіз әскерлері қытай сарбаздарын тұтқынға алуды; B-26 бомбалау үстінде; Оңтүстік корейлік қашқындар; [[Инчхон]]ға АҚШ күштерінің түсірілуі; БҰҰ күштері Пхеньяннан ашып, 38-ші параллельді қиып өтуде
|дата         = [[25 маусым]] [[1950 жыл|1950]] — [[27 шілде]] [[1953 жыл|1953]]
|орын      = [[Корей түбегі]]
|өзгерістер    = Корея арасындағы шекараның өзгеруі
|нәтиже      = Кореяның Оңтүстік және Солтүстік болып екіге бөлінуі. Татуласу.
|қарсылас1   = '''[[Антикоммунизм|Антикоммунисттік]] күштер:'''
* {{Flag|South Korea|name=Оңтүстік Корея}}<br />
* {{Мемлекет туы|БҰҰ}}:
* {{Flag|Belgium|name=Бельгия}}
* [[Сурет:Hellenic Kingdom Flag 1935.svg|border|22px]] [[Грекия Патшалығы|Грекия]]
* {{Flag|Colombia|name=Колумбия}} 
* {{Flag|Luxembourg|name=Люксембург}} 
* {{Flag|Netherlands|name=Нидерланд}} 
* {{Flag|АҚШ|1912}} 
* {{Flag|Thailand|name=Тайланд}} 
* {{Flag|Turkey|name=Түркия}} 
* {{Flag|Philippines|1919|name=Филиппиндер}} 
* {{Flag|France|name=Төртінші француз республикасы}} 
* [[File:Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg|22px|border]] [[Эфиопия]] 
* {{Flagicon|United Kingdom}} [[Британ империясы]]:
** {{Flag|United Kingdom|name=Ұлыбритания}} 
** {{Flag|Australia|name=Аустралия}} 
** {{Flag|New Zealand|name=Жаңа Зеландия}} 
** {{байрақ|Канада}}
** [[File:Flag of South Africa (1928-1994).svg|22px|border]] [[Оңтүстік Африка Одағы|ОАО]]
|қарсылас2 ={{flagicon image|Hammer and sickle.svg}} '''[[Коммунизм|Коммунисттік]] күштер:'''
* {{Flag|North Korea|name=КХДР}}
* {{Flag|China|name=ҚХР}}
* [[Сурет:People's Liberation Army Flag of the People's Republic of China.svg|20px|link=Кытай халықтық азат ету әскері|border]] [[Кытай халықтық азат ету әскері|ҚХАӘ]]
* [[Сурет:People's Liberation Army Flag of the People's Republic of China.svg|20px|link=Қытай халықтық еріктілері|border]] [[Қытай халықтық еріктілері|ҚХЕ]]
* {{Байрақ|КСРО}}
* [[Сурет:Flag of the Soviet Air Force.svg|22px|link=64-ші истребителді авиакорпусы|border]] [[64-ші истребителді авиакорпусы|64-ші иак]]
|күштер1 = [[#Статистика|төменгі жақтан қараңыз]]
|күштер2 =  [[#Статистика|төменгі жақтан қараңыз]]
|командир1 = {{Flagicon|South Korea}} [[Ли Сын Ман]]<br />{{Flagicon|БҰҰ}} [[Дуглас Макартур]]<br />{{Flagicon|БҰҰ}} [[Мэтью Риджуэй]]<br />{{Flagicon|БҰҰ}} [[Марк Кларк]]
|командир2 = {{Flagicon|North Korea}} [[Ким Ир Сен]]<br />{{Flagicon|North Korea}} [[Пак Хон Ён]]<ref>Ким Ир Сеннің қолдаушысы, қр.: {{cite web|url=http://news.chosun.com/site/data/html_dir/2010/06/24/2010062400087.html|title=2010, 인물로 다시 보는 6·25 "이 자식아, 전쟁지면 너도 책임있어" 김일성, 박헌영에 잉크병 집어 던져|author=이지수.|publisher=조선일보|lang=ko|accessdate=2010-09-15|archiveurl=http://www.webcitation.org/65ONQVyWQ|archivedate=2012-02-12}}</ref><br />{{Flagicon|China}} [[Мау Зыдоң]]<br />{{Flagicon|China}} [[Чэнь Гэн]]<br />{{Flagicon|China}} [[Пэн Дэхуай]]
|шығындар1 = {{байрақ|БҰҰ}}<br />
өлгендер саны: 40&nbsp;670<br />
жараланғандар саны: 104&nbsp;280<br />
тұтқынға түскендер және із-түссіз жоғалғандар саны: 9931<br />
{{Flagicon|South Korea}}<br />
өлгендер саны: 137&nbsp;899<br />
жараланғандар саны: 450&nbsp;742<br />
тұтқынға түскендер және із-түссіз жоғалғандар саны: 32&nbsp;838<ref>{{cite web|url=http://www.withcountry.mil.kr/info/koreanwar/war3/20070214/1_-3722.jsp?menu=menu2|title=6.25 전쟁의 피해|publisher=대한민국 국방부|lang=ko|accessdate=2010-06-25|deadlink=404|archiveurl=http://web.archive.org/20110722140709/www.withcountry.mil.kr/info/koreanwar/war3/20070214/1_-3722.jsp?menu=menu2|archivedate=2011-07-22}}</ref><br />
[[#Статистика|төменгі жақтан қараңыз]]
|шығындар2 = {{Flagicon|North Korea}}'''''(АҚШ бағалаулары)'':'''<br />
өлгендер саны: 112 мың<br />
жараланғандар саны: 303 мың<br />
тұтқынға түскендер және із-түссіз жоғалғандар саны: 120 мың<ref name="Hickey">{{cite web
|author = Michael Hickey.
|title       = The Korean War: An Overview
|url         = http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/coldwar/korea_hickey_04.shtml
|publisher = [[Би-би-си]]
|accessdate  = 31 желтоқсан 2011
|archiveurl  = http://www.webcitation.org/68gozMgsT
|archivedate = 2012-06-25
}}</ref><br />
{{Flagicon|PRC}}'''''(ҚХР бағалаулары)'':'''<ref name="Li111">{{кітап
| авторы = Xiaobing Li.
| жыл = 2007
| бөлімі = A History of the Modern Chinese Army
| баспасы = University Press of Kentucky
| орны = Lexington, KY
| isbn = 978-0-8131-2438-4
| pages = 111
}}</ref><br />
өлгендер саны: 60 мың<br />
жараланғандар саны: 383,5 мың<br />
ауруханаға жатқызылғандар саны: 450 мың<br />
із-түссіз жоғалғандар саны: 4 мың<br />
тұтқынға түскендер саны: 21 мың<br />
'''''(АҚШ бағалаулары)'':'''<ref name="Hickey" /><br />
өлгендер саны: 400 мыңнан астам <br />
жараланғандар саны: 486 мың<br />
тұтқынға түскендер саны: 21 мың<br />
{{Flagicon|USSR|1923|name=Кеңес Одағы}}<br />
өлгендер саны: 282 <ref name="Krivosheev1997">{{кітап
| авторы = Grigorij F. Krivošeev
| бөлімі = Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century
| жыл = 1997
| баспасы = Greenhill
| орны = London
| isbn = 1-85367-280-7
}}</ref><br />
'''Барлығы:''' 1&nbsp;545&nbsp;822—1&nbsp;648&nbsp;582

[[#Статистика|төменгі жақтан қараңыз]]
}}
{{Корея тарихы}}
'''Корей соғысы''' ({{lang-ko|한국 전쟁}}) — [[1950 жыл]]дың [[25 маусым]]ынан [[1953 жыл]]дың [[27 шілде]]сіне дейін (дегенмен соғыстың ресми түрде тоқтағаны туралы жарияланған жоқ) созылған [[Солтүстік Корея]] мен [[Оңтүстік Корея]] арасындағы қақтығыс. Негізінен бұл соғысты [[суық соғыс|қырғи қабақ соғыс]] кезеңіндегі [[АҚШ]]-пен [[ҚХР]] және [[КСРО]] одақтас елдері арасындағы жанама соғыс деп те атайды.

Солтүстік коалиция құрамына: Солтүстік Корея және оның қорғаныс күштері: қытай әскері (ҚХР бұл қақтығыста ресми түрде ��атыспағандықтан, қытай әскері «қытай халықтық еріктілер» тобына бірікті). [[Кеңес Одағы]] да соғысқа ресми түрде қатыспағанымен, ол соғысты қаржыландыруды және қытай әскерлерін жабдықтандыруды өз мойнына алды. Оңтүстік жақтан соғысқа [[Оңтүстік Корея]], [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]], [[Ұлыбритания]] және басқа да [[БҰҰ Қарулы күштері]]нің құрамындағы елдер қатысты.

== Атауы ==
[[Ағылшын тілі]]нде корей қақтығысы дәстүрлі түрде «Корей соғысы» ({{lang-en|Korean War}}) деп аталады, алайда АҚШ-та бұл қақтығыс соғыс емес, «полициялық операция» ({{lang-en|Police action}}) болып саналған. Корей соғысы қарсаңында [[АҚШ президенті|АҚШ-тың президенті]] — [[Гарри Трумэн]] болған.

[[Оңтүстік Корея]]да бұл қақтығыс әрекеттің басталу мерзімі бойынша «25 маусым оқиғасы», ''Югио сабён'' ({{lang-ko3|육이오 사변|六二五 事變}}) немесе «Корей соғысы» ''Хангук Чонджэн'' ({{lang-ko3|한국전쟁|韓國戰爭}})  деген атаулармен танымал. 1990-шы жылдардың басына шейін «25 маусым бүлігі», ''Югио ран'' ({{lang-ko3|육이오란|六二五亂}}) деп аталып келді.

[[КХДР]]-нда соғыс атауы — «Азаттық Отан соғысы», ''Чогук Хэбан Чонджэн'' ({{lang-ko3|조국해방전쟁|祖國解放戰爭}}).

Ал [[ҚХР|Қытайда]] болса «Корей халқын қолдау мақсатындағы Америкаға қарсы соғыс» ({{lang-zh|抗美援朝}}) немесе «жұмсағырақ» «Корей соғысы» ({{lang-zh|朝鲜战争/朝鮮戰爭}}) деп аталады. [[Қытай тілі]]ндегі басқа танымал атауы — «韩战/韓戰», «Корей соғысы» сөзінің [[аббревиатура]]сы

== Тарихи алғышарттар ==
[[Сурет:Divided Korea.jpg|200px|thumb|left|Кореяның бөлінуі]]
{{main|Корея - Жапония отары}}

[[Корея]] 1910 жылдан бастап [[Екінші дүниежүзілік соғыс]]тың аяғына шейін [[Жапония]] отары болды. 1945 жылдың 5 сәуірінде Кеңес Одағы Жапонияға шабуыл жасамау Пактісін бұзды, яғни [[денонсация]]лады, ал 6 тамыз күні АҚШ-пен жүргізілген келісім-шартқа сәйкес [[Кеңес-Жапон соғысы|Жапония империясының соғысын]] жариялады. Кеңес әскері Кореяға солтүстіктен, ал америкалықтар [[Корей түбегі]]не оңтүстіктен келді.<ref>{{cite web
|author     = Dankwart A. Rustow.
|url        = http://www.hoseo.ac.kr/~css/institutes/archive/rustow.html
|title      = The Changing Global Order and Its Implications for Korea’s Reunification
|accessdate = 2006-05-07
|lang       = en
|deadlink   = 404
|archiveurl = http://web.archive.org/20010420033623/www.hoseo.ac.kr/~css/institutes/archive/rustow.html
|archivedate= 2001-04-20
}}</ref>

1945 жылдың 10 тамызында Жапонияның капитуляциясына байланысты АҚШ пен КСРО Кореяны 38-ші параллельден солтүстікке қарай [[Қызыл армия|Жұмысшы-шаруа қызыл әскері]], ал оңтүстікке қарай АҚШ қарамағына өту туралы келісім-шартқа отырды. Осылайша, түбек кеңестік солтүстік аймаққа және америкалық оңтүстік аймаққа бөлінді.

1945 жылдың желтоқсанында АҚШ пен КСРО арасында мемлекетті уақытша басқару жөнінде келісімге қол қойылды. Оңтүстік және солтүстік аймақта үкімет құрылды. Түбектің оңтүстігінде АҚШ [[БҰҰ]]-ның қолдауымен сайлау жүргізді; үкімет басшысы ретінде [[Ли Сын Ман]] таңдалды. Солшыл партиялар бұл сайлауға бойкот жариялады. Солтүстікте кеңес әскерлері билікті [[Ким Ир Сен]] бастаған [[комунизм|комунисттік]] үкіметке берді. [[Антигитлерлік коалиция]] елдері уақыт өте келе Кореяның бірігетіндігіне сенді, алайда суық соғыс басталғандықтан КСРО мен АҚШ бірігу туралы келісімге отыра алмады, сондықтан 1947 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы АҚШ президенті [[Гарри Трумэн]]нің бастамасымен ешқандай референдумдарға және плебисцитке сүйенбестен Корея болашағын өз қолына алды.

Оңтүстік Корея президенті [[Ли Сын Ман]] да, Солтүстік Корея Еңбек партиясының бас хатшысы  Ким Ир Сен де өздерінің ойларын жасырмады: екеуі де [[Корей түбегі]]н өз билігіне біріктіруді мақсат тұтты. Екі кореялық мемлекеттің 1948 жылы қабылданған конституциясында екі үкіметтің әрқайсысының мақсаты өз билігін мемлекеттің барлық аймағына тарату екендігін ашық жазды.

ҚХР үкіметі Кореядағы барлық болып жатқан жағдайды жіті қадағалап отырды. [[Мао Цзэдун]] америкалық интервенция Азиядағы аймақтардың жағдайын тұрақсыздандырып, оның [[Тайвань]]да негізделген, [[Чан Кайши]] [[Гоминьдан]]ының күшін жою жоспарын бұзатындығына сенді. 1949 жылдың басынан Ким Ир Сен кеңес үкіметіне Оңтүстік Кореяға шабуыл жасауына көмек сұрау негізінде жүгіне бастады.

Алайда [[Сталин]] солтүстік корейлік армияның дайындық деңгейінің жеткіліксіз екендігін және қақтығысқа АҚШ-тың араласуын, осыдан кейін өте ауқымды [[ядролық соғыс]]тың басталып кету мүмкіндігін сылтауратып Ким Ир Сеннің бұл өтінішін орындамайды. Сталин Кореядағы оқиға жаңа дүниежізілік соғысқа әкеп соқтыруынан сескенді.<ref>Попов И., Лавренев С., Богданов В. Корея в огне войны (Корея — соғыс жалынында). — Жуковский; М.: Кучково, 2005. — С. 74—75.</ref>.

== Соғыс барысы ==

{{see also|Корей соғысының хронологиясы}}

=== Соғыстың басталуы (25 маусым 1950) ===
[[File:Korean war 1950-1953.gif|thumb|upright|Майдан тұрақталмайынша аумақ жиі өзгеріп тұрды.<br><span style="background:#d45444;">Солтүстік Корея және Қытай әскері</span><br><span style="background:#4cd444;">Оңтүстік Корея, Америка және Біріккен Ұлттар әскері</span>]]
[[Сурет:Wrecked North Korean tank on bridge south of Suwon HD-SN-99-03158.JPEG|thumb|left|250px|Солтүстік корейлік [[Т-34-85]]]]
25 маусымның тәң сәрісінде [[артиллерия]]мен қамтылған солтүстік корейлік әскер оңтүстігіндегі көрші мемлекет арасындағы шекараны кесіп өтті. Құрлықтағы әскер саны 135 мың адам болды, оның құрамында 150 [[Т-34]] танкілері болды, ал әуе-қорғаныс күштерінің саны 172 әскери ұшақ.<ref name="ввс">Тепсуркаев Ю. Г., Крылов Л. Е. «Сталинские соколы»  против «Летающих крепостей» («Ұшқыш бекініске» қарсы «Сталиннің қырандары»).  — М.: Яуза, Эксмо, 2008. — С. 290.</ref>. Ал Оңтүстік Кореяның құрлықтағы әскер күшінің саны 150 мың адамды құрады.<ref>Ачесон мемлекеттік хатшысының мәлімдемесі, UP, Washington, 2 мамыр 1951</ref>; оңтүстік корейлік армияның қолында бронетехника болмады және санаулы жеңіл оқу-әскери ұшақтар<ref name="ввс" /> ғана болды. Солтүстік Корея үкіметі «опасыз» Ли Сын Манды КХДР территориясына арамза түрде басып кірді деп мәлімдеді. Солтүстік корейлік армияның алғашқы күндегі басқыншылығы сәтті болды. Олар 28 маусымның өзінде Оңтүстік Корея елордасы —  [[Сеул]] қаласын басып алды. Соққының басты бағыттарын [[Кэсон]], [[Чхунчхон (қала)|Чхунчхон]], [[Ыйджонбу]] және [[Онджин]] қалаларыда қабылдады. Сеулдің [[Кимпхо (әуежай)|Кимпхо]] әуежайы толығымен талқандалды. Дегенмен, тамыз айының ортасына таман Оңтүстік Кореяның 90%-ы КХДР армиясымен алынды.

Кореядағы соғыс АҚШ пен басқа да батыс мемлекеттері үшін күтпеген оқиға болды: осыған дейін бір апта бұрын, яғни 20 маусымда Мемлекеттік департаменттің хатшысы [[Ачесон|Дин Ачесон]] өзінің [[АҚШ Конгресі]]ндегі баяндамасында «соғыстың басталуы екіталай екендігін» айтқан.<ref>Paolo Enrico Coletta. The United States Navy and Defense Unification, 1947-1953. — University of Delaware Press, 1981. — P. 248.</ref>. [[Гарри Трумэн|Трумэнге]] соғыстың басталғанын демалыс күндері отаны Миссуриге кетуімен байланысты тек бірнеше сағаттан кейін ғана айтылды, ал АҚШ ��емлекеттік хатшысы — Ачесон Мэрилендте болған<ref>Dennis D. Wainstock. Truman, MacArthur and the Korean War: маусым 1950-шілде 1951. — Enigma Books, 2013. — P. 6.</ref>.
[[Сурет:C-54 destroyed by North Korean fighters 1950.jpg|thumb|left|250px|Аэродромда солтүстік корейлік истребительдермен жойқындалған, америкалық [[Douglas C-54 Skymaster|C-54 Skymaster]]]]

25 маусым күні шұғыл түрде [[Нью-Йорк]]те [[БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі]] шақырылды, күн тәртібінде корей мәселесі талқыланды. Америкалықтармен ұсынылған, алғашқы [[резолюция]] ешбір «қарсылықсыз», тоғыз мүше «қолдау» білдіріп, қабылданды. [[Югославия]] өкілі қалыс қалды, ал кеңестік елші [[Яков Малик]] дауыс беруге бойкот жариялады.<ref>http://www.ln.mid.ru/mg.nsf/ab07679503c75b73c325747f004d0dc2/880f42c7b8fdfb5cc3256d3c001caf17?OpenDocument {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090621004419/http://www.ln.mid.ru/mg.nsf/ab07679503c75b73c325747f004d0dc2/880f42c7b8fdfb5cc3256d3c001caf17?OpenDocument |date=2009-06-21 }}</ref> Ал, келесі мәліметтер бойынша, КСРО Корейлік мәселе бойынша дауыс беруде мүлдем қатыспаған деп жазылған<ref>''Gaddis, John Lewis.'' The Cold War: a new history. ISBN 1-59420-062-9. P. 43</ref><ref>Новейшая история России 1914—2008 // Под ред. М. В. Ходякова. 3-е изд. М.: 2008. ISBN 978-5-9692-0339-6, С. 336.</ref>.

[[Сурет:1st Cav at Naktong River.jpg|thumb|250px|left]]
Соғыстың алғашқы айларында болған негізгі шайқастар — [[Тэджон операциясы|Тэджон шабуыл операциясы]] (3—25 шілде) және [[Нактонган операциясы]] (26 шілде — 20 тамыз).

===  БҰҰ контршабуылы (қыркүйек 1950) ===
[[Сурет:Battle of Inchon.png|250px|thumb|left|Инчхон портындағы америкалық десант кемелері]]
Кері шабуыл 15 қыркүйекте басталды. Бұл кезде Пусан периметрінің аумағында 5 оңтүстік корейлік және 5 америкалық дивизия, [[Ұлыбритания]] армиясының бригадасы, шамамен 500 танкі, 1634-тен астам зеңбірек пен әртүрлі калибрлі минометтер және 1120 ұшақ болды.<ref name="Okorokov">{{cite web|url=http://www.chekist.ru/article/911|title=Корей соғысы 1950-1953 жж.|last=Окороков|first=Александр|date=2005 жылдың 29 қазаны|accessdate=2009-10-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/65ONSATPC|archivedate=2012-02-12}}</ref>. Теңізден құрлықтағы күштер тобын АҚШ ӘТФ және одақтас 230 кеме қолдады. Бұған қарсы құрамында 40 танкісі және 881 зеңбіректері бар КХДР армиясының 13 девизиясы төтеп берді<ref name="Okorokov"/>.

=== Соғысқа Қытай мен КСРО-ның қосылуы (қазан 1950) ===
[[Сурет:Chosin.jpg|thumb|250px|left|Теңіз жаяу әскері Чосиннен шегінуде]]
Қыркүйектің соңында солтүстік корейлік қарулы күштерінің талқандалғандары және Корей түбегінің аумағы америкалық-оңтүстік корейлік армияның үстемдігіне өтуі тек уақыттың еншісінде қалғаны белгілі болды. Осындай жағдайларда қазан айының бірінші аптасында КСРО және ҚХР басшылығының арасында белсенді талқылаулардың жүргізілуі жалғаса берді. Соңында Қытай армиясының бөлігін Кореяға жіберуді ұйғарады. Бұндай нұсқа [[1950 жыл]]дың көктемінде [[Сталин]] мен [[Ким Ир Сен]]нің [[Мау Зыдоң]]ғ�� Оңтүстік Кореяға шабуыл жасайтындығын жеткізген кезде қарастырылған болатын.

Егер 38 паралельді корейлік емес әскер күші басып өтетін болса, [[ҚХР]] соғысқа қосылатындығын ашық жариялады. Қазан айының басында бұл ескерту [[БҰҰ]]-на Қытайдағы [[Үндістан]] елшісі арқылы жіберілді. Алайда АҚШ президенті Трумэн Қытайдың бұл соғысқа қатысуы елеулі орын алатындығына сенбеді, сондықтан ол бұл Қытайлық ескертуді «БҰҰ-ын бопсалау әрекеті» деген баға берді.

1950 жылдың 8 қазанында америкалық әскер Солтүстік Кореяның шекарасын басып өтеді, осыдан кейін келесі күні Қытай Төрағасы Мао [[ҚХР қарулы күштері|қытай армиясына]] [[Ялуцзян]] өзенінің жағасына келіп, оны басып өту керектігін бұйырды. Мао Сталинге: «Егер біз АҚШ-тың Корей түбегін толығымен жаулап алуына жол берсек […], онда біз олардың Қытайға соғыс ашуына дайын болумыз керек», — деді. Қытай премьері [[Чжоу Эньлай]] Мәскеуге дереу жөнелтіліп, Маоның пікірін кеңес басшылығына жеткізді. Мао Сталиннен көмекті күту мақсатында соғысқа қосылуын 13 қазаннан 19 қазанға ауыстырады.

Алайда КСРО әуеден қорғанысын шектеді, себебі кеңестік [[МиГ-15]] майдан жолағына 100 км-ден астам жақындауға болмайтын еді. Кеңестік МиГ-15 ұшақтары америкалық [[Lockheed F-80 Shooting Star|F-80]] ұшақтарына үстемдік етті. Бұған жауап ретінде АҚШ қақтығыс аймағына [[North American F-86 Sabre|F-86]] ұшақтарын енгізді. КСРО-ның әскери көмегі туралы ақпарат АҚШ үшін мәлім болды, алайда халықаралық ядролық қақтығыстан құтылу мақсатында АҚШ ешқандай шара қолданбады<ref name="Тарасов">[http://world.lib.ru/k/kim_o_i/a991.shtml Тарих ғылымдарының кандидаты В. А. Тарасов]</ref>.

1950 жылдың 15 қазанында Трумэн Корей соғысының ауқымын шектеу үшін Қытай [[интервенция]]сының және қолданатын шараларының мүмкіндіктерін талқылауға [[Уэйк]] атоллына аттанады. Ол жерде Трумэнді генерал Макартур «егер Қытайлықтар Пхеньянға баруға тырысса, ол жерде ауқымды шайқас болтындығына» иландырды.

[[Сурет:US 3rd infantry troops, before Imjin River patrol, Korea 17-April-1951.jpg|left|250px]]
Қытай енді шыдай алмады. Қазан айының ортасында соғысқа Қытай күштерінің енуі туралы мәселе шешіліп [[Мәскеу]]мен келесілді. 270-мыңдық Қытай әскерінің шабуылы [[Пэн Дэхуая]]ның басшылығымен 1950 жылдың 25 қаңтарында басталды. Тұтқиыл шабуылдың нәтижесін қолданған Қытай армиясы БҰҰ қорғаныс күшін талқандап, кейін таулы аймақтарға шегінді.

Қазан айының соңында қытайлықтар екінші шабуылын бастады. Ханган мен Пхеньян арасында қолайлы қорғаныс позициясын қолданып отырған америкалықтарды бері шығарып алу мақсатында Пэн дүрбелең жағдайды имитациялауға бұйырады.

=== Бітім туралы шартқа қол қою және кейінгі жағдайлар ===

1952 жылдың 4 қараша айында [[АҚШ президенті]] болып сайланған [[Дуайт Эйзенхауэр]], өзінің лауазымына ие болмай жатып Кореяға іссапар жүргізеді. Ол өз іссапарында соғысты тоқтату мәселесін қарастырды. Алайда 1953 жылдың 5 наурызындағы Сталиннің өлімі [[КОКП ОК Президиумы]] соғысты тоқтату үшін дауыс берді. КСРО тарапынан қолдаудан айырылған Қытай тұтқынға түскендерді өз еркімен репатриаяциялауға келісті.

[[БҰҰ]] [[Үндістан]]ның оқ жаудыруды тоқтату туралы ұсынысын қабылдағаннан кейін, 1953 жылдың 27 шілдесінде келісім тағайындалды. Бейбіт келісім жасасу мақсатында, алайда нәтижесіз қалған, 1954 жылдың сәуірінде Женевадағы бейбіт конференциясы шақырылды. Солтүстік пен Оңтүстік өзінің бума-бума ұсыныстарын ұсынды, алайда бұл ұсыныстар бір-бірімен көп келісе қоймады. Дегенмен «солтүстік» кейбір жеңілдіктерге келісім берді, алайда АҚШ пен оның одақтастары ультимативті позиция ұстанып отырды.

1958 жылдың қаңтарында АҚШ Оңтүстік Корея шекарасында ядролық қару орналастырды, бұл әрекет бітім туралы Келісімнің 13d тармағына қарама-қайшылық тудырды. [[Ядролық қару]]лар 1991 жылы мемлекеттен тыс шығарылған.<ref>{{cite web|url = http://www.pircenter.org/sections/53-voennaya-yadernaya-programma-respubliki-koreya|title = ПИР-Центр}}</ref>

1991 жылы 13 желтоқсан айы ҚХДР мен Корея Республикасы бітім, шабуылдамау, серіктестік пен әріптестік және өзара алмасулар жүргізу туралы Келісімге қол қойды. Бұл қелісімде қос корейлік мемлекет өздерінің тәуелсіздігін және дербестігін мойындады. КР мен КХДР өзара бір-бірінің ішкі саяси істеріне араласпауға, жаулық әрекеттерді қолданбауға, бір-бірінің әлеуметтік-экономикалық жүйелерін құрметтеуге міндетті болды.

Алайда ертеде қол жеткізген келісім 2010 жылы [[Ли Мён Бак]]тың қатысымен жоққа шығарылды. («Чхонан» күзетші кемесін батыру оқиғасы болғаннан кейін), ал 2013 жылғы сәуір дағдарысы ҚХДР 1953 жылғы Келісім мен 1991 құжат ережелерін орындаудан бас тартуға әкеп соқтырды. 2013 жылдың 8 наурызында ҚХДР үкіметі Оңтүстік Кореямен жүргізілген Бітім шартты жойды.<ref>{{cite web|url=http://top.rbc.ru/politics/08/03/2013/848397.shtml|title=ҚХДР үкіметі Оңтүстік Кореямен жүргізілген Бітім шартты жойды|publisher=РБК|accessdate=2013-03-08|archiveurl=http://www.webcitation.org/6EzjyccoI|archivedate=2013-03-09}}</ref>.

29 мамыр 2013 ж. КХДР Оңтүстік Кореяға бітім шартқа қол қоюды ұсынды.

== Соғыс сипаты ==

=== Статистика ===
Әскер саны (адам):<ref name=data>[https://picasaweb.google.com/108573012299437252367/JkciwD#5564789385307245298 Тараптардың күштері және шығындар]</ref>
* БҰҰ әскері:
** {{Flag|Оңтүстік Корея}} — 590 911
** {{Flag|АҚШ|1912}} — 302 483-нан 480 000 дейін
** {{Flag|United Kingdom|name=Ұлыбритания}} — 63 000<ref>{{cite web|title=On This Day 29 August 1950|publisher=[[BBC]]|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/29/newsid_3053000/3053107.stm|accessdate=2007-08-15|archiveurl=http://www.webcitation.org/65ONT9nCx|archivedate=2012-02-12}}</ref>
** {{Flag|Philippines|1919|name=Филиппиндер}} — 7430<ref name="autogenerated1">{{cite web|title=Filipino Soldiers in the Korean War (video documentary)|url=http://www.youtube.com/watch?v=9SBmEl3Gv60|accessdate=2008-03-24}}</ref>
** {{байрақ|Канада}} — от 6146 до 26 791<ref>{{cite web
|url         = http://www.vac-acc.gc.ca/general/sub.cfm?source=history/koreawar
|title       = The Korean War
|accessdate  = 2006-05-07
|lang        = en
|archiveurl  = http://www.webcitation.org/65ONTw9uP
|archivedate = 2012-02-12
}}</ref>
** {{Flag|Turkey|name=Түркия}} — 5190<ref>{{cite web
|url         = http://www.korean-war.com/turkey.html
|title       = The Turkish Brigade
|accessdate  = 2006-05-07
|lang        = en
|archiveurl  = http://www.webcitation.org/65ONUWGfI
|archivedate = 2012-02-12
}}</ref>
** {{Flag|Netherlands|name=Нидерланд}} — 3972
** {{Flag|Australia|name=Аустралия}} — 2282
** {{Flag|New Zealand|name=Жаңа Зеландия}} — 1389
** {{Flag|Thailand|name=Тайланд}} — 1294
** [[File:Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg|22px|border]] [[Эфиопия]] — 1271<ref name=data/>
** [[Сурет:Hellenic Kingdom Flag 1935.svg|border|22px]] [[Грекия Патшалығы|Грекия]]  — 2163<ref name=Osprey>{{cite book |title= The Korean War 1950-53|last=Thomas |first=Nigel|coauthors=Chappell, Mike |year=1986 |publisher=[[Osprey Publishing]] |location=Oxford |isbn=0850456851 |pages=22-23 }}</ref>
** {{Flag|France|name=Төртінші француз республикасы}} — 3421<ref name="frinvolvement">{{cite web|title=French Participation in the Korean War|publisher=Embassy of France|url=http://www.info-france-usa.org/atoz/koreawar.asp|accessdate=2007-08-15|deadlink=404|archiveurl=http://web.archive.org/20070927195348/www.info-france-usa.org/atoz/koreawar.asp|archivedate=2007-09-27}}</ref>
** {{Flag|Colombia|name=Колумбия}} — 1068
** {{Flag|Belgium|name=Бельгия}} — 900
** [[File:Flag of South Africa (1928-1994).svg|22px|border]] [[Оңтүстік Африка Одағы|ОАО]] — 826
** {{Flag|Luxembourg|name=Люксембург}} — 44
Барлығы: 933 845 бастап 1 100 000 дейін.

Сондай ақ өз қызметтерін ұсынғандар: [[Никарагуа]], [[Аргентина]], [[Судан]], [[Куба]].

* Солтүстік коалиция (мәліметтер жуықталған):<ref name=data/>
** {{Flag|Солтүстік Корея}} — 260 000
** {{Flag|China|name=Қытай}} — 780 000
** {{Flag|КСРО|1923}} — 26 000 дейін, негізінен пилоттар (535), зенитшілер мен әскери кеңесшілер
Барлығы: шамамен 1 060 000.

== Соғыс салдары ==
Корей соғысы [[Қырғи Қабақ Соғыс|Суық соғыс]] кезінде болған жалғыз қарулы қақтығыс болды және келесі қақтығыстардың алғы шарты болды. Ол жергілікті соғыстың үлгісін құрды. Бұл соғыс қос астам державаның шектеулі аумағында, атом ядросын қолданбай соғысқан қақтығыс сипатында болды.<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/russian/rolling_news/2010/01/100111_rn_northkorea_us.shtml|title=АҚШ|publisher=[[Би-би-си]]|date=11 қаңтар 2010 жылдың}}</ref>.

=== [[Корея]] ===
[[Сурет:Panmunjeom2.jpg|thumb|[[Пханмунджом]]дағы Солтүстік және Оңтүстік Корея шекарасы]]
Қос мемлекеттің де 80 %-дан астам өнеркәсіптік және транспорттық инфрақұрылымы бұзылды.

Соғыстың аяқталуымен [[Корей түбегі|түбек]] сол қалпы екіге бөлінген қалпы қалды. Қос аймақта сәйкесінше КСРО мен АҚШ үстемдік құрды.

Оңтүстік Корея қорғаныс министрлігі 1953 жылы тоқтатылған соғыс әрекеттері кезінде КХДР барлық оңтүстік корейлік тұтқындарды босатпау туралы ұйғарады. Көптеген жылдар өткеннен кейін ҚХДР-дан Оңтүстік Кореяға тұтқындар қайтып оралып жатты.<ref>[http://www.rian.ru/society/20031024/454200.html КХДР-да Оңтүстік Кореяның 496 тұтқындары қалып қалған] ([[РИА Новости]], 24 қазан 2003)</ref>

{{see also|Кореяның бөлінуі|Демилитарландырылған аймақ (Корея)|Кореяның бірігуі}}

== Дереккөздер ==
<references/>

{{Жақсы мақала}}

[[Санат:Азамат соғыстары]]
[[Санат:1950 жж.]]
[[Санат:Қырғи қабақ соғысы]]
[[Санат:Корея Республикасының тарихы]]

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:* (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ambox (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Cite book (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Cite news (өңдеу)
Үлгі:Cite web (өңдеу)
Үлгі:Country data Australia (өңдеу)
Үлгі:Country data Belgium (өңдеу)
Үлгі:Country data China (өңдеу)
Үлгі:Country data Colombia (өңдеу)
Үлгі:Country data France (өңдеу)
Үлгі:Country data Luxembourg (өңдеу)
Үлгі:Country data Netherlands (өңдеу)
Үлгі:Country data New Zealand (өңдеу)
Үлгі:Country data North Korea (өңдеу)
Үлгі:Country data PRC (өңдеу)
Үлгі:Country data People's Republic of China (өңдеу)
Үлгі:Country data Philippines (өңдеу)
Үлгі:Country data South Korea (өңдеу)
Үлгі:Country data Soviet Union (өңдеу)
Үлгі:Country data Thailand (өңдеу)
Үлгі:Country data Turkey (өңдеу)
Үлгі:Country data USSR (өңдеу)
Үлгі:Country data United Kingdom (өңдеу)
Үлгі:Country data United Nations (өңдеу)
Үлгі:Country data АҚШ (өңдеу)
Үлгі:Country data БҰҰ (өңдеу)
Үлгі:Country data КСРО (өңдеу)
Үлгі:Country data Оңтүстік Корея (өңдеу)
Үлгі:Country data Солтүстік Корея (өңдеу)
Үлгі:Deadlink (өңдеу)
Үлгі:Flag (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:Flag/core (өңдеу)
Үлгі:Flagicon (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Flagicon/core (өңдеу)
Үлгі:Flagicon image (өңдеу)
Үлгі:HumanizeDate (өңдеу)
Үлгі:Lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-en (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-ko (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-ko3 (өңдеу)
Үлгі:Lang-zh (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:LangWithName (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Main (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-en (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-info (өңдеу)
Үлгі:Ref-ko (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-lang (өңдеу)
Үлгі:See also (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Sidebar with collapsible lists (өңдеу)
Үлгі:Str left (өңдеу)
Үлгі:Str ≠ len (өңдеу)
Үлгі:Tnavbar (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Webarchive (өңдеу)
Үлгі:Байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/БҰҰ (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/КСРО (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Канада (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:ЖМ есептегіші/trigger (өңдеу)
Үлгі:Жақсы мақала (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Инфобокс (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Корея тарихы (өңдеу)
Үлгі:Кітап (өңдеу)
Үлгі:Мақала бойынша санаттар (өңдеу)
Үлгі:Мемлекет туы (өңдеу)
Үлгі:Толық мақала (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Қарулы қақтығыс (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:• (кодын көру) (қорғалған)
Module:Arguments (кодын көру) (қорғалған)
Module:Category handler (кодын көру) (қорғалған)
Module:HtmlBuilder (кодын көру) (қорғалған)
Module:Message box (кодын көру) (қорғалған)
Module:Message box/configuration (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/config (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/data (кодын көру) (қорғалған)
Module:Navbar (өңдеу)
Module:No globals (кодын көру) (қорғалған)
Module:Sidebar (өңдеу)
Module:Yesno (кодын көру) (қорғалған)

Корей соғысы бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Корей_соғысы» бетінен алынған