Ирактықтар бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

{{Этникалық топ
|атауы      = Ирактықтар
|төл атауы  = {{lang-ar|العراقيون ʿIrāqīyūn}}
|сурет      = USMC-050114-M-8479B-033.jpg
|сурет тақырыбы      = 
|саны       = 24,8 млн. (2007)
|аймақ      = {{Байрақ|Ирак}}, {{Байрақ|Иордания}}, {{Байрақ|Түркия}}
|аймақ1     = 
|саны1      = 
|түсініктемелер1     = 
|аймақ2     = 
|саны2      = 
|түсініктемелер2     = 
|аймақ3     = 
|саны3      = 
|түсініктемелер3     = 
|аймақ4     = 
|саны4      = 
|түсініктемелер4     = 
|аймақ5     = 
|саны5      = 
|түсініктемелер5     = 
|аймақ6     = 
|саны6      = 
|түсініктемелер6     = 
|аймақ7     = 
|саны7      = 
|түсініктемелер7     = 
|аймақ8     = 
|саны8      = 
|түсініктемелер8     = 
|аймақ9     = 
|саны9      = 
|түсініктемелер9     = 
|аймақ10    = 
|саны10     = 
|түсініктемелер10    = 
|аймақ11    = 
|саны11     = 
|түсініктемелер11    = 
|аймақ12    = 
|саны12     = 
|түсініктемелер12    = 
|аймақ13    = 
|саны13     = 
|түсініктемелер13    = 
|тілдері    = [[араб тілі]]
|діні       = [[суннизм]], [[шиизм]]
|этникалық топтары   = 
|ескертпелер  = 
}}

'''Ирактықтар''' ({{lang-ar|العراقيون ʿIrāqīyūn}}) — ирактық [[араб]]тар қазіргі [[Ирак]] мемлекетінің негізгі халқы.<ref>{{cite web|url=https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%86%D1%8B|title=Ирактықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>
Жалпы саны 24,8 млн адам. (2007). Олар сондай-ақ [[Иордания]]да (832 мың адам), [[Түркия]]да (506 мың адам), [[Америка Құрама Штаттары|АҚШ]]-та (460 мың адам) тұрады.<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20220805071246/https://bigenc.ru/ethnology/text/2019700|title=Ирактықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

==Тілі==
Олар [[араб тілі]]нің Ирак [[диалект]]ісінде сөйлейді.<ref>{{cite web|url=https://gufo.me/dict/bes/%D0%98%D0%A0%D0%90%D0%9A%D0%A6%D0%AB|title=Ирактықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

== Діні ==
Дінге сенушілер: [[мұсылмандар]] ([[сунниттер]] мен [[шииттер]]). Шағын бөлігі езидизмді, мандеизмді (бірнеше діндердің қоспасы ретінде пайда болған нанымдар) қолдайды.<ref>{{cite web|url=https://rus-modern-enc.slovaronline.com/4490-%D0%98%D0%A0%D0%90%D0%9A%D0%A6%D0%AB|title=Ирактықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

==Тарихы==
[[Сурет:Ramadi residents after voting in Iraqi parliamentary election 2010-03-07.jpg|нобай|оңға|200px|Эр-Рамади тұрғындары]]     
Ежелгі Шумер мемлекеттері қазіргі Ирак территориясында орналасты. Сонымен қатар Ассирия, Аккад, Вавилония болды. Шамамен алты мың жыл бұрын қазіргі Ирак аумағы өркениет орталығына айналды, онда өмір қайнап, адам қызметінің әртүрлі маңызды салалары дамыды.<ref>{{cite web|url=https://zen.yandex.ru/media/history_world/irakcy--kto-takie-5b57637b56f65d00a87f9ca0|title=Ирактықтар олар кімдер|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

Уақыт өте келе бұл аумақтарды [[парсылар]], [[эллиндер]] және [[арабтар]] басып алды. 7 ғасыр араб халифалары әкелген [[ислам]] дінін қабылдау кезеңі болды. Жаулап алушылардың ықпалымен жергілікті тұрғындардың дәстүрлері, тілі, тұрмыс-тіршілігі өзгерді. Олар әуелі [[шумер тілі]]нде, арамей тілінде сөйлеп, кейін араб тіліне ауысты.

Орта ғасыр Осман империясының үстемдігімен ерекшеленді. Ол Ұлыбританияның бастамасымен Ирак Корольдігі құрылған 20 ғасырға дейін жалғасты. Сәл кейінірек монархия құлады, мемлекет республикаға айналды.<ref>{{cite web|url=https://travelask.ru/articles/iraktsy-arabskiy-narod-s-trudnoy-sudboy |title=Ирактықтар тағдыры қиын араб халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

== Кәсібі ==
 
Негізгі кәсібі суармалы [[егіншілік]] ([[бидай]], [[арпа]], [[күріш]], [[тары]], [[жүгері]], [[бұршақ]], [[құрма]], [[темекі]], [[мақта]]) және [[мал шаруашылығы]]. Оңтүстік өңірлерде бау-бақша шаруашылығы дамыған.

[[Бәдеуилер|Бәдеуи]] малшылары түйе, қой өсіреді. Жартылай отырықшы халық негізінен мал шаруашылығымен айналысады. Дәстүрлі қолөнер - бұл ауылшаруашылық құрал-саймандарын, киім-кешек, ыдыс-аяқ, шатыр, киіз төсеніш, кілемше, мата және жүн бұйымдарын жасау, тақтайшалар мен металға ою т.б. Қала тұрғындары қолөнермен, саудамен, қызмет көрсету және өнеркәсіп (негізінен мұнай) саласында жұмыс істейді.<ref>{{cite web|url=http://www.hrono.ru/etnosy/etnos_i/iraqcy.php|title=Ирактықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

== Өмір салты ==
=== Неке және отбасы ===
[[Сурет:USMC-050427-M-1628F-006.jpg |нобай|оңға|200px|Ирак отбасы]] 
Ирактықтар үшін [[отбасы]] өте маңызды. Неке – күйеу мен қалыңдықтың туыстық қатынастарын мұқият зерттей отырып, алдын ала дайындалатын рәсім. Егер олардың ортақ туыстары болса (тіпті үшінші немесе төртінші ұрпақ болса да), отбасын құру мүмкін емес деп саналады. Үлкен қалаларда қатаңдық азырақ, бірақ Ирактың шағын елді мекендерінде әдет-ғұрып өте қатал. Иракта көшеде танысуға болмайды - бұл қызды қорлау деп санауға болады. Жан жар таңдауда жастардың сезімі басымдық бермейді.

Көбінесе неке туыстарының ұсынысы бойынша болады. Қазіргі заманның өзінде қалыңдық пен күйеу жігіттің бір-бірін тек неке қию рәсімінде ғана көретін жағдайлары кездеседі. Олар қалыңдықтың анасымен сөйлеседі және егер қыз және оның туыстары күйеу жігіттің кандидатурасына қарсы болмаса, үйлену тойына ұзақ және байыпты дайындық басталады. Отбасылардың әрқайсысы мүмкіндігінше болашақ туыстары туралы көбірек білуге тырысады. Егер қалыңдықтың немесе күйеу жігіттің беделіне аз да болса дақ болса, құда түсу тоқтатылуы мүмкін.<ref>{{cite web|url=https://musaget.ru/traditsii-iraktsev-obschenie-i-semeynyy-uklad-v-irake|title=Ирактықтардың дәстүрлері - Ирактағы қарым-қатынас және отбасылық өмір|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

=== Отбасы құрылымы ===
Ирак отбасыларында басшы ер адам. Әйел болса, жайлылық пен ошақ сақтаушы қасиеттерді бойына сіңіреді, барлық үй шаруасына, бала тәрбиесіне жауапты. Бірақ мұны әйелдердің рөлін төмендету деп қабылдауға болмайды, керісінше, ер адам үйден тыс басты, бірақ отбасында көптеген сұрақтар мен шешімдер әйелде қалады.

Ерлердің иығына үлкен жауапкершілік жүктеледі: олар отбасының әл-ауқатын құрушылар, олар әйелі мен балаларының лайықты өмір сүруін қамтамасыз етуге міндетті. Көптеген ирактық ер адамдар екі жұмыс істейді немесе жалдамалы жұмыс істейді.

Ирактықтардың ежелгі дәстүрлерінің бірі – қонақжайлылық салты. Егер сізді қонаққа шақырса, үй иелеріне шағын сыйлық алу керек. Бұл кәдесыйлар, тәттілер болуы мүмкін. Қиын өмір мен қиын жағдайға қарамастан, ирактықтар өзін-өзі құрметтейтін адамдар.

Ирактықтар – талай апаттар мен қасіреттерді бастан өткерген халық. Алайда олардың мәдениеті күшейуде, ал ирактықтардың дәстүрлері бүгінде әртүрлі жергілікті тайпалардың әдет-ғұрыптарының түрлі-түсті қоспасы болып табылады.<ref>{{cite web|url=https://musaget.ru/traditsii-iraktsev-obschenie-i-semeynyy-uklad-v-irake|title=Ирактықтардың дәстүрлері - Ирактағы қарым-қатынас және отбасылық өмір|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

=== Тұрғын үйлері ===
[[Сурет:Iraqi mudhif interior.jpg |нобай|оңға|200px|Қамыстан жасалған қонақ қабылдайтын үйдің ішкі көрінісі]]
Ирактықтардың дәстүрлі тұрғын үйі - бұл ерекше ғимарат ғана емес, сонымен қатар практикалық құрылым. Ертеде Ирак халқы қамыс пен пальма жапырақтарынан лашық жасаған, бұл жергілікті климатқа өте қолайлы болды. Олардың негізгі қызметі құмнан қорғау болатын. Жарты шар тәрізді шатыр судың тез ағып кетуіне көмектесті, сондықтан мұндай үйге тіпті қатты жаңбыр да қорқынышты емес еді.

Жазда ирактықтар үйлерінен арнайы алынбалы бөлшектерді алып тастайды, ал қыста оларды түрде нығайтады. Ыстық ауа райында бұл үй бөлмелерді желдетуге көмектеседі, ал суық мезгілде ол өз тұрғындарын қорғайды және жылытады. Алғашқы дәстүрлі Ирак лашықтары көптеген ғасырлар бұрын пайда болғанымен, ұқсас ғимараттар, әсіресе ауылдық жерлерде әлі де кездеседі.<ref>{{cite web|url=https://worldofhistory.ru/potomki-drevnih-tsivilizatsiy-chto-izvestno-ob-iraktsah-i-irake|title=Ежелгі өркениеттердің ұрпақтары - Ирак пен Ирак туралы не белгілі?|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

=== Киімдері ===
Ирактықтардың киімдері араб әлеміндегі дәстүрлі киімдер. Бәдеуи ерлер киімі – белдігі бар кең [[көйлек]], оның үстінде жүннен тоқылған жадағай (плащ), оны ұстап тұратын бауы бар орамал. Отырықшы арабтар бұл киімдермен қатар көбінесе ақ түсті [[шалбар]] киеді. Әйелдер киімі – қыздар мен жас әйелдерге ашық түсті және егде жастағы әйелдерге қара түсті ұзын көйлек киіп, қара [[орамал]] тартады.<ref>{{cite web|url=http://www.etnolog.ru/people.php?id=IRAK|title=Ирактықтар|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

=== Тағамдары ===
Ирактың күнделікті тағамы онша бай емес. Олар [[бидай]]дан, [[арпа]]дан, [[жүгері]]ден қышқыл сүт қосылған бұқтырылған ашытқысыз тандыр нан жейді. Көкөніс қосылған күріш те жиі кездеседі. Балықшылар тағамға [[балық]] пен ұлуларды қосады.
Мерекелерде мейіз, інжір, қой еті қосылған [[палау]], дәмдеуіштермен толтырылған баклажан ұсынылады. Тәттілердің ішінде [[халва]], тәтті жемістер танымал. Сусындардан ирактықтар шай мен кофені жақсы көреді. Олар дәмдеуіштерді қосу арқылы қант қоспай ішеді. Оңтүстікте жеміс шербеттері мен лимонадтар қолданылады.<ref>{{cite web|url=https://travelask.ru/articles/iraktsy-arabskiy-narod-s-trudnoy-sudboy |title=Ирактықтар тағдыры қиын араб халқы|author=|date=|work=|publisher=|accessdate=2024-08-20|lang=}}</ref>

== Сілтеме ==
* {{commonscat-inline|People of Iraq}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Сыртқы сілтемелер}}
{{Арабтар}}
{{Азия халықтары}} 

[[Санат:Тарих]]
[[Санат:Мұсылман халықтары]]
[[Санат:Арабтар]]
[[Санат:Ирак халықтары]]

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:Cite web (өңдеу)
Үлгі:Commonscat-inline (өңдеу)
Үлгі:Lang-ar (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Rtl-lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Rtl-langWithName (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Str left (өңдеу)
Үлгі:Tl (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Tnavbar-view (өңдеу)
Үлгі:Азия халықтары (өңдеу)
Үлгі:Арабтар (өңдеу)
Үлгі:Байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Иордания (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Ирак (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Түркия (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Дереккөздер (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Инфобокс (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Навигациялық кесте (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Сыртқы сілтемелер (өңдеу)
Үлгі:Этникалық топ (кодын көру) (қорғалған)
Module:Arguments (кодын көру) (қорғалған)
Module:External links (өңдеу)
Module:InfoboxImage (өңдеу)
Module:Navbox (кодын көру) (қорғалған)

Ирактықтар бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Ирактықтар» бетінен алынған