Иерусалим бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

{{Елді мекен
 |статусы                 = қала
 |қазақша атауы           = Иерусалим
 |шынайы атауы            = {{lang-he|יְרוּשָׁלַיִם}}<br>{{lang-ar|القدس}}
 |сурет                  = Jerusalem infobox image.JPG
 |жағдайы                 = 
 |ел                      = Израиль
 |елтаңба                 = Emblem of Jerusalem.svg
 |ту                      = Flag of Jerusalem.svg
 |елтаңба сипаттамасы     = 
 |ту сипаттамасы          = 
 |елтаңба ені             = 
 |ту ені                  = 
 |lat_dir =N |lat_deg =31 |lat_min =47 |lat_sec = 
 |lon_dir =E |lon_deg =35 |lon_min =14 |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шекара түрі             = 
 |кестедегі шекара        = 
 |ел картасының өлшемi    = 
 |аймақ картасының өлшемi = 
 |аудан картасының өлшемi = 
 |аймақ түрі              = Израиль округтері{{!}}Округ
 |аймағы                   = Иерусалим округі
 |кестедегі аймақ         = 
 |аудан түрі              = 
 |ауданы                   = 
 |кестедегі аудан         = 
 |қауым түрі              = 
 |қауым                   = 
 |кестедегі қауым         = 
 |ішкі бөлінісі           = 
 |басшының түрi           = мэр
 |басшысы                   = Моше Лион
 |құрылған уақыты         = б.з.б. 4-ші мыңжылдық
 |алғашқы дерек           = б.з.б. XIX-XX ғ-лар
 |бұрынғы атаулары        = Шалем, Иевус, Сион (Цион), Ир Давид, Элия Капитолина, әл-Құдыс
 |статус алуы             = 
 |жер аумағы               = 125,156<ref>[http://www.masham.org.il/English/LocalAuthorities/Pages/default.aspx?letter=j Local Authorities]</ref>
 |биiктiктiң түрi         = 
 |орталығының биiктігі    = 754
 |климаты                 = жерортатеңіздік
 |ресми тілі              = 
  |тұрғыны                = 901 302
  |санақ жылы             = 2018
  |тығыздығы              = 
  |шоғырлануы             = 
  |ұлттық құрамы          = [[Еврейлер]] — 60,8 %<br>[[Арабтар]] — 37,9 %<br>Басқалары — 1,3 % (2017)
  |конфессионалдық құрамы = [[Яһудилік|иудейлер]] — 61,4 %<br>[[ислам|мұсылмандар]] — 35,6 %<br>[[христиандық|христиандар]] — 1,8 %<br>басқалары — 1,2 %
  |этнохороним            = 
 |уақыт белдеуі           = +2
 |DST                     = бар
 |телефон коды            = +972 2
 |пошта индексі           = 91000–91999
 |пошта индекстері        = 
 |автомобиль коды         = 
 |идентификатор түрі      = 
 |сандық идентификаторы   = 
 |ортаққордағы санаты     = Jerusalem
 |сайты                   = http://www.jerusalem.muni.il
 |сайт тілі               = he
 |сайт тілі 2              = en 
 |сайт тілі 3              = ar
}}
'''Иерусалим''' немесе '''әл-Құдыс''' ({{lang-he|יְרוּשָׁלַיִם}} — {{Audio|He-Jerusalem.ogg|''Йерушалаим''}}; {{lang-ar|القُدس}} — {{Audio|ArAlquds.ogg|''әл-Құдс''}}, «Киелі». [[Тәурат]] пен [[Інжіл]]де {{lang-ar|أورشليم}} ''Уршалим''; [[Израиль]]де ресми: {{lang-ar|أورشليم القدس}} ''Уршалим-әл-Қудс'' (ежелгі мен қазіргі арабша атауларының қоспасы) — Жерорта теңізі мен Өлі теңіз су шекарасында, 650-840 м биіктікте орналасқан ежелгі қала. Қаланың жасы  — 3500 жылдан астам. Әл-Құдыс үш діннің — [[Яһудилік|иудаизм]], [[христиандық|христиан]] және [[ислам]] діндерінің орталығы болып табылады, түрлі елдердің тарихи, мәдени ескерткіштері ерекше көп мекен.

Бұрын көне [[Иудея патшалығы|Иудей патшалығының]] орталығы болған, бүгін [[Израиль]] мемлекетінің ресми астанасы болып табылады. Әйтсе де, [[Шығыс Әл-Құдыс]]қа деген Израиль егемендігін дүниежүзілік қауымдастықтың басым бөлігі мойындамайды.

== Тарихы ==
Иерусалим қаласы б.з.б. 2-мыңжылдықтың орта шеніндегі жазбаларда кездеседі. Иерусалим патшасы Абди-хибаның [[Мысыр]] перғауыны Аменхотеп ІV-ге жазған хаттары Тель әл-Амарн архивінде сақталған (б.з.б. 1400 ж. ш.), б.з.б. 1000 жылы шамасында Иерусалимді  [[Дәуіт Пайғамбар|Дәуіт]] жаулап алды да, қала Израиль-Иудея патшалығының, ал б.з.б. 935 ж. шамасында Иудея патшалығының астанасына айналды. Дәуіттің мирасқор ұлы Сүлеймен қаланы әжептәуір кеңейтті: финикиялықтардың жәрдемімен Яхве ғибадатханасын (Сүлеймен әулеті ғибадатханасы) салды. Б.з.б. 586 жылы қаланы Вавилон патшасы Навуходоносор ІІ қиратты. Б.з.б. 6 ғасырдың соңғы ширегінде иудейлер қайта қоныстанды. Б.з.б. 3 ғасырда қала Птолемей әулеті мен Селевки әулеті арасындағы күрестің нысаны болды. Б.з.б. 140 жылдан Иерусалим Хасмонейлер (Маккавейлер) мемлекетінің астанасына айналды. Б.з.б. 63 жылы қаланы римдіктер басып алды. Иудея соғысы (66–67) кезінде Иерусалим римдіктерге қарсы қарсыласу орталығы болды. [[70 жыл]]ы римдіктер қаланы басып алып, қиратты. II ғасырда Иерусалимнің орнында Рим қонысы Элия Капитолина салынды. IV ғасырда Рим императоры Константин тұсында Иерусалим христиандардың қасиетті орталығына айналды. [[638 жыл]]ы Омар халиф тұсында Иерусалимді [[Халифат|Ислам халифаты]] жаулап алды да, ол мұсылмандардың [[Мекке]] мен [[Медине]]ден кейінгі қасиетті орталығына айналды. [[1099 жыл]]ы Иерусалимді крестшілер, [[1187 жыл]]ы [[Мысыр]] сұлтаны Салахуддин басып алды. Қала [[1517 жыл|1517]]–[[1917 жыл]]дары Ұлы Османлы Мемлекетінің құрамында болды. [[1917 жыл]]дың [[желтоқсан]]ында Иерусалимді британ әскерлері басып алды. [[1920 жыл|1920]]–[[1948 жыл]]дары қала британдардың мандаттық жері [[Палестина]]ның әкімшілік орталығы болды. [[Біріккен Ұлттар Ұйымы|БҰҰ]] Бас Ассамблеясының [[1947 жыл]]дың [[29 қараша]]сындағы Палестинаны бөлу туралы шешімі бойынша Иерусалим қаласы халықаралық аймаққа айналды. Бірақ араб-израиль соғысынан ([[1948 жыл|1948]]–[[1949 жыл|1949]]) кейін Иерусалим екіге бөлінді, батыс бөлігі (қаланың дені) [[Израиль]] мемлекетіне, ал азғантай шығыс бөлігі [[Иордания]]ға өтті. [[1950 жыл]]ы БҰҰ-ның Иерусалимді дербес ��кімшілік бірлік етіп бөлу туралы шешіміне қарамастан оның батыс бөлігін Израиль өз елордасы деп жариялады. [[1967 жыл]]ы Израиль Иерусалимнің шығыс бөлігін де басып алды. [[1980 жыл]]дың [[шілде]]сінде бүкіл Иерусалимді Израиль өз елінің "мәңгі және бөлінбейтін елордасы" деп жариялады<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том</ref>.

== Географиясы ==
Қала [[Жерорта теңізі]] және [[Өлі теңіз]] аралығында Иудея тауларының етектерінде  [[Өлі теңіз]] алқабындағы шөлейт таулы үстіртте орналасқан. Теңіз деңгейінен биіктігі  650—840 м. Темір жол стансасы, тас жол торабы. Өнеркәсіп, сауда, мәдени және діни орталық. Радиотехника, тамақ, тоқыма, тері илеу, аяқ киім тігу, металл өңдеу кәсіпорындары жұмыс істейді. Қолөнер кәсіпшілігі дамыған. Қаланың ескі шығыс бөлігінде Ежелгі Грекия, [[Рим империясы]] және ерте христиандық дәуірлерде салынған архитектуралық ескерткіштердің қалдықтары сақталған, Құббат ас-Сахра мешіті (687–691), 11 – 12 ғасырлар шіркеулері, көне қамал (14 – 16 ғасырлар) бар.

== Тұрғындары ==
Қалалық әкімшілік алғашқы рет 1863 жылы құрылған. 1948 — 1967 жылдары қала екі аймаққа бөлінге: израиль аймағы (қаланың батыс жағында) және [[арабтар]] бөлігі (шығыс жағында). Әр бөлімшесіне өз басына мэрия және қала басқармасы болған.

[[2013 жыл]]ғы санақтың мәліметі бойынша, Иерусалимде 828 500 адам тұрған<ref>[http://www.cbs.gov.il/ishuvim/yishuv_2011_information.xls Данные по населённым пунктам Израиля] // на сайте [[Центральное статистическое бюро Израиля|ЦСБ Израиля]]{{ref-he}}.</ref>. Халық санының өсуі — жылына 2,0 %-ы құрайды.

Ұлттық құрамы ([[2013 жыл]]дың 1 қаңтарының мәліметі): [[еврейлер]] — 530,3 мың (64,0 %), оның ішінде репатрианттар — 539,9 мың (65,1 %), [[арабтар]] — 279,7 мың (33,8 %), оның ішінде: мұсылман-арабтар — 267,9 мың (32,3 %), христиан-арабтар — 11,8 мың (1,4 %), [[армяндар]] — 5,6 мың (0,7 %), басқалар — 3,3 мың (0,4 %), оның ішінде: орыстар — 0,8 мың, [[америкалықтар]] — 0,45 мың, [[француздар]] — 0,3 мың, [[немістер]] — 0,25 мың, [[украиндар]] — 0,2 мың, [[ағылшындар]] — 0,2 мың, [[Молдовандар|молдавандар]] — 0,15 мың.

Соңғы мәлімет: 19.05.2014 жылы Иерусалимнің тұрғындарының саны 853 355 адам болыпты.

== Панорама ==
{{wide image|Panorma Jerusalem vomHospiz.jpg|1800px|}}
{{wide image|Panoramic_View_of_the_old_city_from_Mount_of_Olives.jpg|1800px|}}

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{wikify}}

{{Азия елордалары}}

[[Санат:Азия елордалары]]
[[Санат:Иерусалим]]
[[Санат:Киелі қалалар]]

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:Ambox (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Audio (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Coord (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Hidden (өңдеу)
Үлгі:Lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-ar (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-he (өңдеу)
Үлгі:Maplink (өңдеу)
Үлгі:Nowrap (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-ar (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-en (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-he (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-info (өңдеу)
Үлгі:Ref-lang (өңдеу)
Үлгі:Rtl-lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Rtl-langWithName (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Str find (өңдеу)
Үлгі:Str find/logic (өңдеу)
Үлгі:Str left (өңдеу)
Үлгі:Str len (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Str len/core (өңдеу)
Үлгі:Str sub (өңдеу)
Үлгі:Str ≥ len (өңдеу)
Үлгі:URL (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Wide image (өңдеу)
Үлгі:Wikify (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Азия елордалары (өңдеу)
Үлгі:Байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Израиль (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Бағандары бар навигациялық кесте (өңдеу)
Үлгі:Дереккөздер (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Елді мекен (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Елді мекен/ПозКарта (өңдеу)
Үлгі:Жасырылатын (өңдеу)
Үлгі:Инфобокс (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Инфобокс/Атауы (өңдеу)
Үлгі:Навигациялық кесте (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:ПозКарта (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:ПозКарта+ (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта/x (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта/y (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта Израиль (өңдеу)
Үлгі:ПозКарта~ (өңдеу)
Үлгі:Сілтемені санға (өңдеу)
Үлгі:Телефон коды (өңдеу)
Module:Arguments (кодын көру) (қорғалған)
Module:Category handler (кодын көру) (қорғалған)
Module:Coordinates (кодын көру) (қорғалған)
Module:Coordinates/styles.css (өңдеу)
Module:HtmlBuilder (кодын көру) (қорғалған)
Module:InfoboxImage (өңдеу)
Module:Mapframe (өңдеу)
Module:Math (өңдеу)
Module:Message box (кодын көру) (қорғалған)
Module:Message box/configuration (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/config (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/data (кодын көру) (қорғалған)
Module:Navbox (кодын көру) (қорғалған)
Module:URL (өңдеу)
Module:Yesno (кодын көру) (қорғалған)

Иерусалим бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Иерусалим» бетінен алынған