Грекия бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

{{Мемлекет
 |Қазақша атауы          = Грек Республикасы
 |Шынайы атауы           = {{lang-el|Ελληνική Δημοκρατία}}
 |Атау септігі           = Грекия
 |Елтаңба                = Coat of arms of Greece.svg
 |Байрақ                 = Flag of Greece.svg{{!}}border
 |Ұраны                  = {{lang|el|Ελευθερία ή Θάνατος}}<small>(Транслитерация:)<br />"Азаттық немесе Өлім"</small>
 |Әнұранның аты          = Азаттық әнұраны (Ύμνος εις την Ελευθερία)
 |Аудио                  = Greece national anthem.ogg
 |lat_dir = N |lat_deg = 38 |lat_min = 18 |lat_sec = 4 
  |lon_dir = E |lon_deg = 23 |lon_min = 44 |lon_sec = 28 
  |region                 = GR
  |CoordScale             =
 |Картада                = EU-Greece.svg
  |карта тақырыбы        = '''Грекияның''' орналасуы (қою жасыл):<br>— [[Еуропа]]да (ашық жасыл және қою сұр)<br>— [[Еуропа одағы|Еуроодақта]] (ашық жасыл)
 |Картада2               = 
 |Үкімет түрі             = [[Парламенттік республика]]
 |Құрылды                 =
 |Тәуелсіздік күні        = [[25 наурыз]] [[1821 жыл]] [[Бірінші Грек Республикасы]] ретінде
 |Тәуелсіздігін алды      = [[Осман империясы]]нан
 |Тілі                    = [[Грек тілі]]
 |Мемлекеттік діні        = [[Православие]]
 |Астанасы                = [[Афина]]
 |Ірі қалалары            = Афина, [[Салоники]], [[Патры]], [[Лариса]]
 |Басшы қызметі           = [[Грекия президенті|Президенті]]<br />[[Грекия премьер-министрлердің тізімі|Премьер-министрі]]<br />[[Грекия парламенті|Парламент спикері]]
 |Басшылары               = [[Катерина Сакелларопулу]]<br />[[Кириакос Мицотакис]]<br />[[Константинос Тасулас]]
 |Жер аумағы              = 131 957
 |Жер аумағы бойынша орны = 95-ші
 |Судың үлесі             = 0,8669
 |Этнохороним             = Гректер, грек
  |Жұрты                  = 10 768 477
  |Халық саны бойынша орны     = 75-ші  
  |Сарап жылы             = 2017
  |Санақ бойынша халық саны    = 10 816 286<ref name="ELSTAT">{{cite web|format=PDF|script-title=el:Απογραφή Πληθυσμού – Κατοικιών 2011. ΜΟΝΙΜΟΣ Πληθυσμός|trans-title=Results of Population-Housing Census 2011 concerning the permanent population of the country|language=el|url=http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/resident_population_census2011rev.xls/956f8949-513b-45b3-8c02-74f5e8ff0230|date=20 March 2014|accessdate=25 October 2016}}</ref>
  |Санақ жылы             = 2011
  |Халық тығыздығы        = 82<ref>{{cite web|title=Announcement of the results of the 2011 Population Census for the Resident Population |url=http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1602/PressReleases/A1602_SAM01_DT_DC_00_2011_02_F_EN.pdf |publisher=[[Hellenic Statistical Authority]]|date=28 December 2012 |accessdate=24 August 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131113172928/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1602/PressReleases/A1602_SAM01_DT_DC_00_2011_02_F_EN.pdf |archivedate=13 November 2013 |df=dmy }}</ref>
  |Тығыздық бойынша орны       = 125-інші
 |ЖІӨ                     =  
 |ЖІӨ сараптаған жылы     = 
 |ЖІӨ бойынша орны         = 
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ       =  
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны   =  
 |ЖІӨ (АҚТ)               = 324&nbsp;млрд.<ref name=imfgdp>{{cite web|date=15 October 2019 |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=24&pr.y=18&sy=2019&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=174&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Report for Selected Countries and Subjects|publisher=IMF}}</ref>
 |ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы    = 2019
 |ЖІӨ (АҚТ) орны          = 57-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ)       = 30,252<ref name=imfgdp/>
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны  = 47-ші
 |ЖІӨ (номинал)           = 214&nbsp;млрд.<ref name=imfgdp/>
 |ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы         = 2019
 |ЖІӨ (номинал) бойынша орны            = 52-ші
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал)   = 19,974<ref name=imfgdp/>
 |Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны  = 38-ші
 |АДИ                     = {{өте жоғары}} 0,870<ref>{{cite web|title=Table 2. Human Development Index Trends, 1990-2017|url=http://hdr.undp.org/en/composite/trends|website=Human Development Reports|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=20 September 2018|location=New York|date=14 September 2018}}</ref>
 |АДИ жылдық есебі        = 2017
 |АДИ бойынша орны        = 31-ші
 |АДИ деңгейі             = <span style="color:#090;">өте жоғары</span>
 |Әуе компаниясы          = 
 |Валютасы                = [[Еуро]] (€)
 |Интернет үйшігі         = [[.gr]], [[.eu]]
 |ISO                     = GR
 |Телефон коды            = 30
 |Уақыт белдеуі           = +2 (+3 жазда)
 |Түсініктемелер          = 
}}
'''Грекия''' немесе '''Юнанстан''' ({{lang-el|Ελλάδα}} {{Audio-IPA|Ellada.ogg|[eˈlaða]}}, ежелде — {{lang-el|Ελλάς}} {{Audio-IPA|Hellas.ogg|[eˈlas]}}), ресми — '''Грек Республикасы''' немесе '''Юнан Республикасы''' ({{lang-el|Ελληνική Δημοκρατία}} {{IPA|[eliniˈci ðimokraˈti.a]}}) — [[Еуропа]] оңтүстігінде, [[Балқан түбегі]]нде орналасқан [[мемлекет]]. Солтүстігінде [[Албания]]мен, бұрынғы югославиялық [[Солтүстік Македония]]мен және [[Болгария]]мен, солтүстік-шығысында — [[Түркия]]мен шектеседі. Шығысы мен оңтүстігін [[Эгей теңізі]], батысын — [[Ион теңізі]] шайып жатыр. Осы елді мекендейтін юнандар (гректер) атымен аталған.

Грекия, Грек Республикасы — [[Еуропа]]ның оңтүстік-шығысында, Балқан түбегінің оңтүстігі мен соған шектесіп жатқан Ион, [[Жерорта теңізі|Жерорта]] және [[Эгей Теңізі|Эгей]] теңіздеріндегі ұсақ аралдарда орналасқан [[мемлекет]]. Жер аумағы — 132,0 мың км². Халқы — 10,3 млн. Астанасы — [[Афина]] қаласы (3,5 млн.). Тұрғындарының 95%-дан астамы гректер, қалғандары: түрік, албан, т.б. Ресми тілі — грек тілі. Халқының көпшілігі христиан дінінің православие тармағын ұстанады. Ел аумағы әкімшілік-аумақтық жағынан 51 номға бөлінеді. Үлкен қалалары: Салоники, Патрай, Ираклион, Волос. Ақша бірлігі — [[драхма]]. Мемлекет басшысы — президент. Заң шығарушы органы — бір палаталы [[парламент]]. 1975 ж. 11 маусымда қабылданған ел конституциясы бойынша, Грекия президент басқаратын парламенттік республика болып табылады (президентті парламент сайлайды). Ұлттық мерекесі — Тәуелсіздік күні (1821, 25 наурыз). 
Грекия жерінің басым бөлігі таулы-қыратты. Климаты жерортатеңіздік субэкваторлық. Қыс айларындағы орташа температура 4 — 11ӘС, ал жаз айларында 24 — 28ӘС. Өзендері шағын, суы аз. Жерінің 15%-ын орман алып жатыр. Жауын-шашын мөлшері 350 — 1500 мм аралығында.

Алғашқы грек мемлекеттері біздің заманымыздан бұрынғы 3-мыңжылдықта пайда болды. 395 жылдан ежелгі Грекия жері [[Византия]] империясына бағынды. 15 ғасырдан бастап Осман сұлтандығына қосылды. 1821 — 29 жылдардағы ұлт-азаттық қозғалысынан және 1828 — 29 жылдардағы орыс-түрік соғысынан кейін Грекия 1830 ж. тәуелсіздікке қол жеткізді. 1-дүниежүзілік соғыс кезінде Антанта жағында болды. 1941 ж. елді [[Германия]] мен [[Италия]] әскерлері басып алды. 2-дүниежүзілік соғыс аяқталысымен елде азамат соғысы басталды (1946 — 49). Ол аяқталған соң, 1952 ж. Грекия НАТО-ға мүше болды. 1967 ж. үкімет билігі әскери хунтаның қолына көшті. 1974 ж. болған жалпыхалықтық ереуілден кейін, әскерилер биліктен кетіп, демократиялық институттар қалпына келтірілді, жаңа конституция қабылданды. 1992 ж. қараша айында Грекия Еуропалық одаққа толық мүше болып қабылданды. 
Грекия — орташа дамыған индустриальды-аграрлы мемлекет. Жан басына шаққанда жылдық орташа табыс мөлшері — 7100 доллар Ұсақ жекеменшік кәсіпорындар да көп. Экономикасының жетекші салалары: тамақ, химия, тау-кен, металлургия өнеркәсіптері және цемент шығару. Кейінгі жылдары электроника мен кейбір машина түрін жасау тез дамып келеді. Ауыл шаруашылығында, негізінен, жүзім, жеміс-жидек, зығыр, дәнді дақылдар өсіріледі. Бұған қоса сауда флоты мен туризм жақсы дамыған. Грекия — сауда флоты жағынан дүние жүзіндегі жетекші елдердің бірі. Елге жыл сайын 10 млн-нан аса туристер келіп, қазынаға 4 млрд. доллардан аса кіріс кіргізеді. Негізгі сауда серіктестері: Германия, Италия, АҚШ, Франция, Сауд Арабиясы. 1992 ж. 1 қазанда Қазақстанмен дипломатиялық қатынастар орнатты.

Астанасы — [[Афина]] қаласы.

Батыс өркениеті бесігі болап танылған, тарихтағы алғашқы [[демократия]]лық мемлекет. [[1981]] жылдан бастап – [[ЕО]], [[1952]]-ден бастап — [[НАТО]] мүшесі.

== Әкімшілік бөлініс ==
Бұрын Грекия 13 әкімшілік округке бөлінген, олар 54 номға (немесе префектураға) бөлінген. Сондай-ақ Грецияда бір автономиялық облыс – Афон (Қасиетті Тау) – Афон тауы аймағында – 20 Атос монастырының өкілдерінің кеңесі басқаратын монастырлық мемлекет болды. Нағыз өзін-өзі басқару номендік және кішігірім құрылымдар – муниципалитеттер деңгейінде болды. Муниципалитеттің басында әкім болды, ал номеннің басында губернатор болды.

Дегенмен, 2011 жылдың 1 қаңтарынан бастап Калликратис бағдарламасына (Заң 3852/2010) сәйкес Грекияның әкімшілік жүйесі түбегейлі қайта қаралды. Бұрынғы 13 облыс, 54 префектура және 1033 муниципалитеттер мен қауымдастықтар жүйесі орталықтандырылмаған 7 әкімшілікпен, 13 аймақпен және 325 муниципалитетпен ауыстырылды. 2010 жылдың 7 қарашасы мен 14 қарашасына белгіленген бірінші сайлаудан бері аймақтар мен муниципалитеттер толық өзін-өзі басқаруға көшті. Орталықтандырылмаған әкімшіліктерді Грекия Үкіметі тағайындайтын Бас хатшы басқарады. Қасиетті Таудың автономды монастырлық мемлекеті бұл реформалардан құтылды.
<div align="center">
{| class="wikitable sortable" border="1" align="center" style="text-align:left; font-size: 90%;"
|-
!№
!width=25|
!Орталықтандырылмаған басқару
!Адм. орталық
!Кіретін перифериялар
!Аумағы,<br>км²
!Тұрғыны,<br>адам (2011)<ref name=statistics>{{cite web|title=Announcement of the demographic and social characteristics of the Resident Population of Greece according to the 2011 Population - Housing Census.|url=https://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/nws_SAM01_EN.PDF|deadlink=yes|publisher=Hellenic Statistical Authority|accessdate=24 August 2013|lang=en|location=Piraeus|format=PDF|date=2013-08-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131225192921/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/nws_SAM01_EN.PDF|archivedate=2013-12-25}}</ref>
!Тығыздығы,<br>адам/км²
!Карта
|-
|1
|style="background: #FFCD00"|
|'''[[Аттика (орталықтандырылмаған басқару)|Аттика]]'''
|[[Афины]]
|[[Аттика (периферия)|Аттика]]
|align="right" |3808
|align="right" |3 827 624
|align="right" |1005,15
|rowspan="8"|[[Сурет:GreeceDioikiseis.png|175px]]
|-
|2
|style="background: green"|
|'''[[Македония және Фракия]]'''
|[[Салоники]]
|[[Орталық Македония]], [[Шығыс Македония және Фракия]]
|align="right" |32 968
|align="right" |2 490 051
|align="right" |75,53
|-
|3
|style="background: red"|
|'''[[Эпир және Батыс Македония]]'''
|[[Янина (қала|Янина]]
|[[Эпир (периферия)|Эпир]], [[Батыс Македония]]
|align="right" |18 654
|align="right" |620 545
|align="right" |33,27
|-
|4
|style="background: #8F00FF"|
|'''[[Фессалия және Орталық Грекия]]'''
|[[Лариса (қала)|Лариса]]
|[[Фессалия]], [[Орталық Грекия]]
|align="right" |29 586
|align="right" |1 280 152
|align="right" |43,27
|-
|5
|style="background: #808000"|
|'''[[Пелопоннес, Батыс Грекия және Ион аралдары]]'''
|[[Патры]]
|[[Пелопоннес (округ)|Пелопоннес]], [[Батыс Грекия]], [[Ион аралдары]]
|align="right" |29 147
|align="right" |1 465 554
|align="right" |50,28
|-
|6
|style="background: blue"|
|'''Эгей аралдары'''
|[[Пирей]]
|[[Солтүстік Эгей аралдары]], [[Оңтүстік Эгей аралдары]]
|align="right" |9122
|align="right" |508 206
|align="right" |55,71
|-
|7
|style="background: #FF6600"|
|'''Крит'''
|[[Ираклион]]
|[[Крит (округ)|Крит]]
|align="right" |8336
|align="right" |623 065
|align="right" |74,74
|-
|
|style="background: #FFB6C1"|
|[[Афон|Қасиетті Таудың автономды монастырлық мемлекеті]]
|[[Карье]]
|Ерекше мәртебе және жеке визалық режим
|align="right" |336
|align="right" |2416
|align="right" |7,20
|- style="background: #CCC;"
|    ||   ||Всего ||   ||   ||131 957 || 10 815 197 || 81,96 ||

|}
</div>

== Этимология ==
«Грекия» сөзі латын тілінен шыққан және грек тілінде қолданылмайды. Өз елінің гректерінің өзіндік атауы - Эллада (Ellas, грекше Ελλάδα). Бастапқыда Гомердің «Илиадасы» бойынша Эллада – оңтүстік Фессалиядағы аймақтың атауы – Фтиотис, бірте-бірте бүкіл Грецияға тарады. Эллиндер терминінің барлық гректер үшін жалпы термин ретінде қабылдануымен Эллада бүкіл материктік Грецияның, содан кейін бүкіл Грецияның, соның ішінде Кіші Азиядағы архипелагтардың, аралдар мен аудандардың (тарихи Магна Грецияға қарсы) ұжымдық атауы болды. , Италияның оңтүстігінде орналасқан).

Қазіргі уақытта Грекияда Hellas сөзі ресми өзіндік атау болып табылады, ал грек (лат. Graecus) немесе Грекия (лат. Graecia) сөздерін халық мойындамайды және тек шетелдіктермен қарым-қатынаста қолданылады. Басқа елдерде Эллада көбінесе Ежелгі Греция ұғымымен синоним болып табылады.

== Мемлекеттік рәміздер ==
'''Мемлекеттік ту''' – кресті бар 9 ақ және көк жолақ – «Бостандық немесе өлім» ұлттық ұранының тоғыз буынына сәйкес келеді. Бірінші ұлттық туды 1821 жылы генерал Александр Ипсиланти жасаған - ақ крестпен қызыл. 1833 жылдан бастап қызыл түс көкке ауыстырылды.

'''Елтаңба''' екі зәйтүн бұтағымен қоршалған ақ крестпен көмкерілген көк қалқан. Грекиядағы жетекші діннің нышандары – православие.

1860 жылдан бері '''Грекияның әнұраны''' – қазіргі грек поэзиясының негізін салушы Дионисиос Соломос 1823 жылы жазған және қазіргі грек композиторы Николас Мандзароспен бірге музыкаға салған «Бостандық гимні».

== Тарихы ==
[[Сурет:KINGS of MACEDON. Alexander III 'the Great'. 336-323 BC.jpg|нобай|Александр Македонский патша]]
Грекия Батыс өркениетінің бесігі болып саналады. Біздің дәуірімізге дейінгі 3 мың жылдай кезеңде Крит аралында жоғары дамыған мино өркениеті пайда болды, оның мәдениеті кейіннен материкке тарады. Одан кейін Крит-Микен немесе Эгей өркениетінің дәуірі келді. Кейінірек грек саясаты, сондай-ақ Солтүстік Қара теңіз аймағының, Ұлы Грецияның және Кіші Азияның ежелгі колониялары пайда болды. Мәдени даму деңгейі бүкіл Жерорта теңізі аймағына тарады, ол сәулет, театр, ғылым және философияда көрініс тапты. 

Персияны жеңуде Афина мен Спартаның саясаты жетекші рөл атқарды, бірақ кейінірек олардың өздері Фивиядан, кейінірек Македония патшалығынан жеңілді. Соңғысы Македонский Филипп II мен оның ұлы Александр Македонскийдің басшылығымен эллинизм дәуірінің басталуының хабаршысы болған төтенше күшке жетті. Алайда, Македонияны римдіктер біздің эрамызға дейінгі 146 жылы қиратып, Эллада Рим Республикасына тәуелді болды.

Эллиндік және римдік мәдениеттердің одан әрі өзара ықпалы Византия империясының мәдениетінде ресімделеді. Ол 1453 жылы 29 мамырда Осман империясының шабуылына ұшырағанға дейін мың жыл бойы басты мәдени орталық болып қала берді. Османлы билігі кезінде православиелік гректерге төрт ғасыр бойы өз дәстүрлерін сақтауға көмектескен және олардың дінге негізделген бірігуіне ықпал еткен осман тарыларының жүйесі болды, бұл қазіргі гректердің өзіндік санасының қалыптасуында маңызды рөл атқарды.

=== Қазіргі грек кезеңі ===
Грекия 1821-1829 жылдардағы ұлт-азаттық соғыстан кейін 1830 жылы Осман империясынан тәуелсіздігін алды. Джон Каподистриас тәуелсіз Грецияның бірінші президенті болды, бірақ көп ұзамай Грекияда монархия орнады және таққа Виттельсбах әулетінен шыққан Баварияның кіші Оттосы шақырылды. 1843 жылы 3 қыркүйектегі көтеріліс король Оттонды Конституция қабылдауға және өкілді Ұлттық жиналыс құруға мәжбүр етті. 1863 жылы Отто тақтан тайдырылды, Дания ханзадасы Вильгельм грек тағына шақырылды, ол Джордж I болды. Оның тәж киюінің құрметіне Ұлыбритания Грекияға Иония аралдарын берді. 1877 жылы сол кездегі грек саясатының ең көрнекті қайраткері Харилаос Трикоупистің бастамасымен король елдің премьер-министріне сенімсіздік вотумын ұсыну арқылы Ұлттық жиналысқа ықпал ету құқығынан айырылды.

1912-1913 жылдардағы Балқан соғыстары аяқталғаннан кейін Грекия өз территориясын едәуір кеңейтті. Одан кейінгі жылдары король Константин I мен премьер-министр Элефтериос Венизелос арасындағы саяси қақтығыстар Бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында грек қоғамын екіге бөлді. Соңғысы аяқталғаннан кейін Грекия [[Мұстафа Кемал Ататүрік]] басқарған Түркиямен соғысқа кірісті. Бұл соғыс Грецияның аумақтың бір бөлігін жоғалтуына және 1923 жылы 24 шілдеде қол қойылған Лозанна бейбітшілік келісімінің бөлігі ретінде екі ел арасында жаппай халық алмасуына әкелді.
[[Сурет:Greek revolution collage.jpg|нобай|Грек төңкерісі]]
1940 жылы 28 қазанда фашистік Италия Грекиядан өз күштерін орналастыру үшін [[плацдарм]] беруді талап етті, оған премьер-министр Иоаннис Метаксас енді Грекия үшін соғыс сөзсіз болып жатқанын түсініп, үзілді-кесілді «жоқ» деген пікірден бас тартты. Алғашында гректер Албанияға басып кірген итальяндықтардың шабуылын сәтті тойтарса, 1941 жылы сәуірде неміс-болгар әскерлері Грекияға басып кірді. Жаулап алған аумақта қуыршақ грек мемлекеті құрылды. 1944 жылы Кеңес әскерінің Югославия бағытында шабуылы нәтижесінде неміс әскерлері ел аумағынан шығарылғанымен, 1942 жылдың 28 қазанынан бастап Греция ультиматумға «Жоқ» деп жауап берген күнді тойлап келеді. Италия мен Германияның осьтік елдерінің ұлттық мерекесі ретінде - Охи күні (Όχι грек тілінен . - «Жоқ»).

1946 жылы басталған азамат соғысында Грекияның Коммунистік партиясы жеңіліске ұшырады. 1949 жылы Грецияда монархия қалпына келтірілді, ол 1967 жылы 21 сәуірде Америка Құрама Штаттарының қолдауымен «қара полковниктердің» әскери төңкерісінен кейін жойылды. Әскери хунта құлатылғаннан кейін бұрынғы премьер-министр Константинос Караманлис Парижден елге оралды, халық референдумының қорытындысы бойынша монархия жойылып, Грекия парламенттік республика болды. 1975 жылы жаңа конституция қабылданды. Караманлистің Жаңа Демократиясынан айырмашылығы Андреас Папандреу Панеллендік социалистік қозғалыс партиясы құрды; бұл партиялар әлі де елдегі ең ықпалды партия болып қала береді.

1980 жылы Грекия [[НАТО]] әскери альянсына қайта қосылды (1974 жылы Солтүстік Кипрді басып алуға наразылық ретінде шығып кетті). Грекия 1981 жылы 1 қаңтарда [[Еуропа одағы|Еуропалық Одақ]]қа мүше болды.

2008 жылдың желтоқсанында Афинада жаппай тәртіпсіздіктер орын алып, бүкіл Еуропаны тез шарпып, дүр сілкіндірді. Тәртіпсіздіктің себебі сол жылы басталған жаһандық экономикалық дағдарыспен күрделене түскен экономикалық жағдайға ұзақ уақыт бойы өсіп келе жатқан наразылық болды. Көбінесе бүліктер мен тәртіпсіздіктерге айналған жаппай наразылық шерулерінің өтуіне 6 желтоқсанда Афины полициясының патруль 15 жасар жасөспірімді өлтіруі себеп болды. 2010 жылдың көктемінен бері үкімет тұрақты дерлік жалпыұлттық ереуілдер, тәртіпсіздіктер және лаңкестік әрекеттермен сынақтан өтті.

2020 жылы Катерина Сакеларопулоу Грекия президенті болып сайланды. Ол бірінші әйел президент болды.

== Экономикасы ==
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Грекия Грекияның экономикалық кереметін бастан кешірді. Жалпы ішкі өнімнің өсу қарқыны 1950-1973 жылдар аралығында орта есеппен 7%-ды құрады. Содан бері Грекия Еуропалық Одақ тарапынан айтарлықтай қаржылық қолдау ала отырып, бірқатар құрылымдық және қаржылық реформаларды жүзеге асырды. 2001 жылы Грекия Еуроаймаққа қосылды. ЖІӨ-нің жылдық өсімі ЕО-дағы серіктестерінің көпшілігінің сәйкес деңгейінен асып түсті. Грекияның заманауи экономикасында қызмет көрсету секторы ең үлкен үлеске ие және экономиканың ең маңызды және сонымен бірге ең жылдам дамып келе жатқан секторы болып табылады, одан кейін өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы. Грекиядағы туризм валюталық түсімдердің негізгі көздерінің бірі болып табылады, ол мемлекетке [[Жалпы ішкі өнім|ЖІӨ]]-нің 15% және жалпы жұмыспен қамтылған халықтың 16,5% әкеледі.

Грекияның мемлекеттік секторы ЖІӨ-нің шамамен 40% құрайды, бірақ үкімет оның үлесін одан әрі азайту үшін барлық шараларды қабылдауда. Өнеркәсіптік секторда жоғары технологиялық жабдықтарды өндіру, әсіресе телекоммуникация саласында басым. Басқа маңызды салаларға тоқыма өнеркәсібі, химия, құрылыс материалдары, машиналар, көлік жабдықтары және электр құрылғылары жатады. ЖІӨ-нің 10% Грекиядағы құрылыстан келеді, өйткені бұл сектор жақында 2004 жылғы Афины Олимпиадасына байланысты серпінді болды. Ауыл шаруашылығы қазір жалпы ішкі өнімнің 7 пайызын ғана құрайды.

2000 жылдардың басында Грекия Балқандағы барлық дерлік көршілерінің экономикасына жетекші инвесторлардың бірі болды. 2006 жылы Грекияның Ұлттық банкі түрік Finansbank-тың 46% және сербиялық Vojvođanska банкінің 99,44% үлесін сатып алды. Гронинген университетінің мәліметтері бойынша, 1995-2005 жылдар аралығында Греция басқа еуропалық елдердің арасында ең жоғары жұмыс/уақыт қатынасы бар ел болды: гректер жылына орта есеппен 1900 сағат жұмыс істеді, испандықтар 1800 сағатпен екінші орында тұрды. жыл[25]. 2007 жылы Грекиядағы орташа жұмысшы сағатына шамамен 20 доллар алатын. Иммигранттар Грекиядағы жұмыс күшінің бестен бір бөлігін құрайды және негізінен ауыл шаруашылығы мен құрылыста жұмыс істейді.

Грекияның жұмыс күші 2009 жылы 4,577 миллион адамды немесе жалпы халықтың 46%-ын құрады, бұл ЭЫДҰ елдері арасында Оңтүстік Кореядан кейінгі екінші орында (жалпы халықтың 48%). Жан басына шаққандағы орташа табыс 2008 жылы 30 661 доллардан 2009 жылы 31 704 028 долларға дейін өсті. Халықтың сатып алу қабілеті бойынша Грекия 2009 жылы әлемде 25-ші орынды иеленді. Бұл ретте жұмыссыздар саны 2009 жылғы қазандағы 9,8%-дан 2010 жылғы қыркүйекте 12,6%-ға, 2010 жылғы қазанда 13,5%-ға дейін өсті. 2009 жылғы 5 қазанда жарияланған 2007 жылғы адам дамуының индексі бойынша Грекия әлемде 25-ші орында. 2001 жылы Грекия дамыған ел ретінде танылды. 2013 жылы Грекия дамыған мемлекет мәртебесінен айырылған әлемдегі бірінші мемлекет болды.

Дүниежүзілік қаржы дағдарысына байланысты Грекия экономикасы 2009 жылдың аяғында қиын жағдайға тап болды: бюджет тапшылығы ЖІӨ-нің 12,7% құрады, ал Еуроаймақта ЖІӨ-нің 3% рұқсат етілді[31]. Үкімет екі рет жаһандық облигациялар шығара отырып, жаппай жекешелендіру бағдарламасын бастады, бірақ 2010 жылдың көктемінде экономика дефолттың алдында тұрды, бұл еуроны жыл сайынғы ең төменгі деңгейге түсірді. ЕО-ның 16 елі мен ХВҚ Грекияға үнемдеу бағдарламасы енгізілген жағдайда - қысқарту, жалақыны тоқтату жағдайында 110 миллиард еуро ([[Еуропа одағы|ЕО]]-дан 80 миллиард және ХВҚ-дан тағы 30 миллиард) көлемінде қаржылық көмек бөлу туралы келісті. , зейнет жасын ұлғайту, ел үшін ереуілдер, жаппай наразылықтар мен тәртіпсіздіктер толқынына айналған салықтарды көтеру. «Салық себетін» толтыру үшін үкімет салық амнистиясын жариялады, сонымен қатар мемлекеттік қызметкерлер арасында сыбайлас жемқорлықпен күресті бастады. Атостағы Ватопеди монастырының ісі және Грециядағы Siemens компаниясымен сыбайлас жемқорлық дауы ең көп жарияланды.
[[Сурет:National Bank of Greece guarded.jpg|нобай|Грекияның Ұлттық банкі күзетілді]]
Елде табыс деңгейі жоғары. Грекия – Еуроодақтың ең төменгі жалақысы 2008 жылдан 2019 жылға дейін төмендеген жалғыз ел. 2017 жылдан бастап экономика өсе бастады, 2017 және 2018 жылдары ЖІӨ өсімі жылына 2%-дан аз болды. 2019 жылдың 1 ақпанында Грецияда ең төменгі жалақы айына 650 еуроға дейін көтерілді. Бұл елдегі қарыз дағдарысы басталғаннан бергі 7 жыл ішінде ең төменгі жалақының бірінші рет көтерілуі. 2012 жылға дейін жылына 14 төлем бойынша ең төменгі жалақы 751 еуро болса, кейін ол 25 жастан асқан азаматтар үшін 586,08 еуроға және жастар үшін 510 еуроға дейін төмендетілді. Мәселен, халықтың басым бөлігі үшін ең төменгі жалақының өсуі шамамен 11 пайызды құрады, ал жастар үшін оның өсімі 27 пайыздан асты. Кейтц индексі (елдегі ең төменгі және орташа жалақы арасындағы қатынас) 2019 жылдың 1 қаңтарындағы Грекияда (орташа – 1060,45 € және ең төменгі – 683,76 €) шамамен 64% құрайды.

== Мәдениеті ==
Греция мәдениеті мыңдаған жылдар бойы, миноандық өркениет дәуірінен бастап қалыптасты, қалыптасуы Классикалық Греция кезінде және Рим үстемдігі кезінде Грекияда болды. Османлы үстемдігі гректердің мәдениетіне де әсер етті. Бірақ грек революциясы кезінде де үлкен әдебиет, музыка және кескіндеме туындылары жасалды. Православиелік христиандық қазіргі Грецияның бүкіл мәдениетіне үлкен әсер етті. Кейбір зерттеушілер, мысалы, Роберт Каган Грекияның қазіргі мәдениеті ежелгі Эллада мәдениетінен гөрі Византия мен Осман империясының мәдени мұрасымен әлдеқайда байланысты деп есептейді. Сонымен бірге Гаверфорд колледжінің тарихшысы А.Китрофф атап өткендей: «Қазіргі гректер тікелей ежелгі гректерден тарайды деген идея қазіргі грек ұлтының өзін-өзі танудың негізгі сәттерінің бірі болып табылады».

Грекияда ЮНЕСКО-ның 18 дүниежүзілік мұрасы бар.

== Грекия қарулы күштері ==
Грекия Қарулы Күштері - бұл Грекия Конституциясына сәйкес мемлекеттің бостандығын, тәуелсіздігін және аумақтық тұтастығын қорғауға арналған және құрлықтағы әскерлерді, теңіз күштері мен әуе күштерін қамтитын мемлекеттік құрылымдар, біртұтас қарулы күштер және құрылымдық ұйымдар. Эллин Республикасы. Грекия қарулы күштері жалпыға бірдей мерзімді әскери міндеттілік туралы заң негізінде қабылданады, олардың саны 177 600 адамды құрайды.

Қарулы Күштердің жоғарғы басқару органы — Грецияның Қорғаныс министрлігі, әскери басқару органы — Грецияның Ұлттық қорғанысының Бас штабы (грекше Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας - ΓΕΕΘΑ). Грекия НАТО-ның мүшесі және Ауғанстандағы, Босниядағы, Чадтағы және Косоводағы және Метохиядағы операцияларға қатысады.

1821 жылы Осман империясына қарсы тәуелсіздік соғысы кезінде Грекияның құрлық әскерлері мен флоттары құрылды. 1912 жылы қыркүйекте Әскери-әуе күштері қарулы күштердің үшінші бөлімі ретінде құрылды. Бірінші Балқан соғысынд�� грек әскері Болгария, Сербия, Черногория одақтастарымен бірге Түркияға қарсы соғысты. Екінші Балқан соғысында грек әскері басқа Балқан елдерімен Болгарияға қарсы соғысты. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде грек қарулы күштері одақтастар жағында болды. 1919-1922 жылдардағы Кіші Азия жорығы жеңіліспен аяқталып, аумақтардан айырылып, «Кіші Азия апатына» айналды.

Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Грекия диктатор Иоаннис Метаксастың басшылығымен 1940 жылы 28 қазанда итальяндықтардың тапсыру ультиматумын қабылдамады және итальяндық күштерге қарсы күресіп, соғыс қимылдарын Албания аумағына ауыстырды. Грек қарулы күштері 1941 жылдың сәуір-мамыр айларында неміс вермахтының және болгар қарулы күштерінің әскери араласуымен ғана жеңілді.

Грек қарулы күштері 1950 жылдары Корей соғысына қатысты. 1967 жылы сәуірде көтеріліс нәтижесінде Грецияда Георгиос Пападопулос басқарған әскери режим билікті басып алды. Кипр жанжалы және 1974 жылы түрік әскерлерінің Кипрге басып кіруі премьер-министр Константинос Караманлистің күш-жігерімен әскери диктатураның құлауына және демократияға қайта оралуына әкелді.

Грекия НАТО-ға мүше елдер арасында қорғанысқа жалпы ішкі өнімнің ең жоғары пайызын (ЖІӨ-нің 4,3%) жұмсайды. Грекияның әскерге жұмсауының басты себебі – Түркияны әскери жағынан қуып жетуге тырысу.
[[Сурет:Greek Army Strymon WWI.jpg|нобай|Бірінші дүниежүзілік соғыстағы грек жауынгерлері]]

== Дереккөздер ==
{{дереккөздер}}

{{Навигациялық блок
 |тақырып       = Грекия
 |тақырып_стиль = background:{{түс|{{PAGENAME}}}};
 |state         = collapsed
 |Еуропа елдері
 |Жерорта теңізімен шектесетін елдер
 |Еуроодақ мүшелері
 |Еуропа кеңесі
 |Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы
 |Қара теңіз экономикалық ынтымақтастығы ұйымы
 |Франкофония
}}

[[Санат:Грекия|*]]

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:!- (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Audio (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Audio-IPA (өңдеу)
Үлгі:Cite web (өңдеу)
Үлгі:Color (өңдеу)
Үлгі:Coord (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Deadlink (өңдеу)
Үлгі:HumanizeDate (өңдеу)
Үлгі:IPA (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:If-wikidata (өңдеу)
Үлгі:Lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-el (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:LangWithName (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Navbox subgroup (өңдеу)
Үлгі:Nobold (өңдеу)
Үлгі:Ref-el (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-en (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Ref-info (өңдеу)
Үлгі:Ref-lang (өңдеу)
Үлгі:Small (өңдеу)
Үлгі:Smallsup (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Str index (өңдеу)
Үлгі:Str index/logic (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:Str left (өңдеу)
Үлгі:Str len (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Str len/core (өңдеу)
Үлгі:Str rightc (өңдеу)
Үлгі:Str sub long (өңдеу)
Үлгі:Str ≠ len (өңдеу)
Үлгі:Str ≥ len (өңдеу)
Үлгі:Tl (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:TranslateDate (өңдеу)
Үлгі:TranslateDate/en (өңдеу)
Үлгі:Wikidata (өңдеу)
Үлгі:Wikidata/image (өңдеу)
Үлгі:Wikidata/p242 (өңдеу)
Үлгі:Wikidata/p421 (өңдеу)
Үлгі:Байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Албания (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Армения (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Аустрия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/АҚШ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Беларусь (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Болгария (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Германия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Грекия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Грузия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Израиль (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Италия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Молдова (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Мысыр (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Польша (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Ресей (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Румыния (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Сербия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Словакия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Тунис (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Түркия (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Украина (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Франция (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Хорватия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/Чехия (өңдеу)
Үлгі:Байрақ/байрақ (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Байрақ/Әзербайжан (өңдеу)
Үлгі:Дереккөздер (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Еуроодақ мүшелері (өңдеу)
Үлгі:Еуропа елдері (өңдеу)
Үлгі:Еуропа кеңесі (өңдеу)
Үлгі:Жерорта теңізімен шектесетін елдер (өңдеу)
Үлгі:Инфобокс/Тақырыпша (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Мемлекет (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Мемлекет/Уикидерек (өңдеу)
Үлгі:Навигациялық блок (өңдеу)
Үлгі:Навигациялық жол (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Навигациялық кесте (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Сурет қою (өңдеу)
Үлгі:Түс (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Түс/Грекия (өңдеу)
Үлгі:Франкофония (өңдеу)
Үлгі:Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (өңдеу)
Үлгі:Қара теңіз экономикалық ынтымақтастығы ұйымы (өңдеу)
Үлгі:Өте жоғары (өңдеу)
Module:Arguments (кодын көру) (қорғалған)
Module:Coordinates (кодын көру) (қорғалған)
Module:Math (өңдеу)
Module:Navbox (кодын көру) (қорғалған)
Module:Wikidata (өңдеу)

Грекия бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Грекия» бетінен алынған