Алаш автономиясы бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.
{{Тарихи мемлекеттер|атауы=Алаш Автономиясы<br>آلاچ اوردا / Алаш орда |статусы=Таралған|p1=Дала генерал-губернаторлығы|flag_p1=Flag_of_Russia.svg|p2=Ресей Империясы|flag_p2=Flag_of_Russia.svg|құрылуы=5 наурыз 1917|ыдырауы=26 тамыз 1920|s1=Қазақ Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы|flag_s1=Kazak_1920.jpg|s2=Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|flag_s2=Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (1918–1925).svg|байрақ=Flag of Alash Autonomy.svg|байрақ_сипаттамасы=[[Қазақстан туы|Байрақ]]|елтаңбасы=Seal of the Alash Autonomy.png|ұраны=Оян, қазақ!|карта=AlashAutonomyKK.png|астана=[[Семей|Алаш-қала]]|тілі=[[Қазақ тілі|Қазақша]]|аумағы=1 724 825 км² (1917)|халқы=4 262 762 (1917)|басқару_формасы=[[Парламенттік республика]]|басқарушылар_титулы=[[Қазақстан премьер-министрі|Төрағасы]]|басқарушы1=[[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейханов|Әлихан Бөкейханов]]|басқарушы_жылы1=1917-1920}}{{Қазақстан тарихы}}
'''Алаш автономиясы''' — [[Трансқұрлықты елдер тізімі|Трансқұрлықты]] [[Қазақтар|қазақ]] [[Республика|республикасы]] болған. Оның аумағының көбісі [[Орталық Азия|Орта Азияда]] болып, бір бөлігі [[Шығыс Еуропа|Шығыс Еуропада]] орналасқан. Бұл [[Ресей Республикасы|Ресей Республикасының]], одан кейін [[Ресей Кеңестік Федерациялық Социалистік Республикасы|Кеңестік Ресейдің]] бөлігі болған ел. 1917 жылда [[Алаш партиясы|Алаш партиясының]] қазақ зиялыларымен құрылып, 1920 жылда [[Кеңес үкіметі]] басқарып отырған партияның жұмысына тыйым салғанда таратылған. Автономияның мақсаты - Ресейден тәуелсіздік алып, [[Ұлтшылдық|ұлтшылды]]-[[Демократия|демократиялық]] мемлекетті құру. Ел солтүстігінен және батысынан Ресей аумақтарымен, оңтүстіктен [[Түркістан автономиясы|Түркістан Автономиясымен]], ал шығыстан [[Қытай Республикасы|Қытаймен]] шектескен.

== Атауы ==
{{Басты мақала|Алаш партиясы#Атауы}}
"Алаш" сөзі - [[Түркі тілдері|түркі тілдерде]] қандастар, бауырластарды білдіреді. Кейбір деректер бойынша, Алаш - қазақ сөзінің [[Синоним|синонимі]] болып саналады. Яғни қазақ сөзі мен Алаш сөзі, екеуі де еркін, азат адам дегенді білдіреді. [[Қадырғали Жалайыр]] өз еңбегінде қазақтарды белгілеу үшін Алаш сөзін қолданған.

Алаш үкіметі болашақта барлық [[Орталық Азия|Орталық Азиядағы]] [[Түркілер|түркі]] халықтарды біріктіріп, тәуелсіз ел құрғысы келді. Сондықтан, Алаш партиясы өз атауын қазақ демей, түркі халықтар үшін жаңа ұлт пайда қылдырып бірлікке жеткенін қалаған. Алайда, партия бұл идеяны ешқашан іске асыра ала алмай, басқа халықтардың зиялыларымен ортақ тіл табыса алмады. Бірінші жалпықазақ съезіне қатысқан [[Мұстафа Шоқай]] өзінің естеліктерінде бұл жиынға өзбек және татар елдері өкілдерінің де қатынасып, өздерінің ыстық ықыласын білдіргендігін айтып: «Сөйтіп құрылтай ұлы түркі халықтарының бас қосқан үшеуінің мызғымас бірлігін көрсететін сахнаға айналды» - дейді. Бірінші жалпықазақ съезін ұйымдастыру бюросы «[[Қазақ газеті|Қазақ]]<nowiki/>» газетінің 24-маусым күнгі санында съездің тәртібіне қойылатын мәселелерге байланысты ел талқысына өз тұжырымдарын ұсынды. Тезистер түрінде баяндалған бұл мәселелердің бәрі дерлік кейін бірінші жалпықазақ съезінің күн тәртібіне енді.

== Тарихы ==
(1917—1920) — 20 ғ. басында қазіргі [[Қазақстан|Қазақстан Республикасы]] жерін мекендеген [[Қазақтар|қазақ]] республикалық мемлекеті.<ref>Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. - 880 бет.ISBN 9965-893-73-Х</ref> 

Алаш автономиясы — 1917 ж. 5-13 желтоқсанда [[Орынбор|Орынбор қаласында]] өткен 2-жалпықазақ съезінде жарияланған қазақ халқының ұлттық-территориялық мемлекеті. Съезд қазақ автономиясы мәселесі бойынша [[Халел Ахметжанұлы Ғаббасов|Халел Ғаббасовтың]] баяндамасын талқылап, төмендегідей қаулы қабылдады: “Автономия туралы Халелдің баяндамасын тексеріп, қазанның аяғында [[Уақытша үкімет]] түскенін, Руссия мемлекетінде халыққа сенімді және беделді үкіметтің жоқтығын ... және бұл бүлікшілік біздің қазақ-қырғыздың басына келуін мүмкін деп ойлап ... съезд бір ауыздан қаулы қылады:
* Бөкей елі, Орал, Торғай, Ақмола, Семей, Жетісу, Сырдария облыстары, Ферғана, Самарқан облыстарындағы және Амудария бөліміндегі қазақ уездері, Закаспий облысындағы және Алтай губерниясындағы іргелес болыстардың жері бірыңғай, іргелі — халқы қазақ-қырғыз, халі, тұрмысы, тілі бір болғандықтан өз алдына ұлттық, жерлі автономия құруға;
* Қазақ автономиясының жер үстіндегі түгі-суы, астындағы кені Алаш мүлкі болсын;
... Қазақ арасында тұрған аз халықтың құқықтары теңгеріледі. Алаш автономиясына кірген ұлттардың бәрі бүкіл мекемелерде санына қарай орын алады ...

Алаш облыстарын қазіргі бүліншіліктен қорғау мақсатымен Уақытша Ұлттық Кеңес құрылсын. Мұның аты “[[Алашорда]]” болсын. Алашорданың ағзасы 25 болып, 10 орын қазақ арасындағы басқа халықтарға қалдырылады. Алашорданың уақытша тұратын орны — [[Семей]] қаласы. Алашорда бүгіннен бастап қырғыз-қазақ халқының билігін өз қолына алады (“[[Сарыарқа (газет)|Сарыарқа]]” газеті. Семей. 1918, 25 қараша).

[[Съезд]] Алаш автономиясының Алашорда аталған (Алаштың ордасы немесе үкіметі) Ұлт кеңесінің құрамын сайлады. Алаш автономиясының үкіметі — Алашорданың төрағасы болып [[Әлихан Бөкейханов]] сайланды. 2-жалпықазақ съезі милиция жасақтарын құру мәселесін жан-жақты талдап, оның Алаш автономиясына кіретін әрбір облыс пен уездегі санын анықтап, оларды соғыс өнеріне үйрету мен қажетті қару және киім-кешекпен қамтамасыз ету жолдарын айқындады. Милицияға қажетті қару-жарақ пен оқ-дәрі Алашорданың ұлттық қорының есебінен алынатын болды. Милицияны құру мақсатын съезд былай деп анықтады: “осы күнде мемлекет ішінде бассыздық, талан-тараж, қырылыс-талас болып жатқанын ескеріп, қазақты мұндай бүліншіліктен қорғау үшін ... ешбір тоқтаусыз милиция түзеуге кірісуі тиіс ...” (“Сарыарқа”. 1918, 25 қаңтар, 29). 

Сонымен, съезд Алаш автономиясын құру қажеттігін бір ауыздан қолдады. Алаш автономиясының бастау көздерінде тұрған, 2-жалпықазақ съезінің делегаты [[Әлімхан Ермеков]] бұл туралы былай деп тебірене жазды: “желтоқсанның 12-і күні, түс ауа, сағат 3-те Алаш автономиясы дүниеге келіп, азан шақырылып ат қойылды. Алты алаштың баласының басына Ақ орда тігіліп, Алаш туы көтерілді. Үлкен ауылдарға қоңсы қонып, шашылып жүрген қазақ жұрты өз алдына ауыл болды. (“Сары арқа”, 1918, 22 қаңтар).

Ұлттық-терр. қазақ автоном. мемлекетін құруда съезд делегаттары бірауыздылық танытқанымен, оны (автономияны) ресми түрде жариялау мәселесінде алауыздыққа жол берді. Бұл жағдай мемл. құрылым ретінде жаңадан қалыптаса бастаған автономия үшін қатерлі еді, өйткені автономияны ресми түрде жарияламайынша, оған қазақ халқын, өлкені мекендеген басқа халықтарды сендіру, Алашорда үкіметін мойындату қиын еді. Бүкілқазақтық 2-съезде автономияны жариялау мерзімі жөнінде қызу айтыстар болды. Бұл айтыстардың негізінде қазақ автономиясын жариялауға байланысты өлкені мекендеген қазақ емес халықтардың (ең алдымен орыстардың) пікірін білу және жариялауға тиісті автономияға Түркістан өлкесін мекендеген оңт. қазақтарының қосылу-қосылмау мәселесін нақтылы шешу қажеттігі жатты. Бұл мәселеде бір-біріне қарама-қайшы екі бағыт қалыптасты. Бір бағытты Ә.Бөкейханов басқарды. Оны жақтаушылар съезде өкілдері болмаған Қазақстанды мекендейтін орыстардың еркін білмейінше автономия жариялауды кідірте тұру қажет деді. Ж.Досмұхамедов бастаған Орал облысы мен Бөкей Ордасының өкілдері автономияны дереу жариялауды қажет деп санады. Дегенмен ұлттық, жалпыхалықтық мүддені жеке бастарының саяси ұпай жинауынан жоғары қойған Ә.Бөкейханов пен Ж.Досмұхамедовтың жақтастары Алаш автономиясын жариялау мерзімі туралы ортақ, ымыралы келісімге келді. Екі жақтың көзқарастарын жақындатуға алғашында бүкіл қазақ жерін Түркістан (“Қоқан”) автономиясының құрамына енуін жақтаған, ал соңынан бұл пікірінен бас тартқан Мұстафа Шоқай оңды рөл атқарды. Съезд қабылдаған ымыралы қаулының негізгі баптары мыналар еді: 
# Бір айдың ішінде Алашорда Түркістан қазағын бүкіл Алашқа қосып алады, қосып алса-алмаса да бір айдан кейін халыққа білдіреді...
# Егер бір айдан кейін Алаш баласы (қазақтар - К.Н.) қосылмаса һәм қалған Алашқа иғлан (жария - К.Н.) етілмесе, әркім өз күнін өзі көреді.
# Егер Түркістан қазағы бір айда бізге қосылса, автономияны қашан иғлан ету ықтияры Алашордаға берілсін.

2-бүкілқазақ съезі Түркістан өлкесін мекендеген қазақтардың Алаш автономиясына қосылу немесе қосылмау мәселесін талқылау үшін Сырдария облысы қазақтарының съезін шақыруды қажет деп тапты және оған өз өкілдері ретінде Бақыткерей Құлмановты, Міржақып Дулатовты және Тұрағұл Құнанбаевты жіберуге ұйғарды. Осы мәселеге байланысты Ә.Бөкейханов пен М.Шоқай біріккен мәлімдемеге қол қойды. Мәлімдеме “Қазақ” газетінің 1917 жылғы желтоқсанның 18-індегі 255-і санында жарияланды.

Большевиктер партиясы мен Кеңес үкіметі ұлттық-мемл. құрылыс мәселелерін шешудің негізіне таптық жіктелу принциптерін алса, Алаш көсемдері бұған керісінше ұлттық бірлік, терр. тұтастық принциптерін таңдады. Ә.Бөкейханов 2-жалпықазақ съезінің қазақтың автономиялы ұлттық-терр. мемлекетін құру туралы шешіміне саяси баға бере келіп кейінірек (1919 жылғы 11-і ақпан) былай деп мәлімдеді: “съездің бұл шешімдері қазақтар мекендеген территорияда анархияны болдырмау, өлкеде большевизмнің дамуына жол бермеу мүдделерінен туындады ... Сол кезде Россияда орын алған жағдайда қазақтардың жариялаған автономиясын жүзеге асыру мүмкін емес еді. Кезекте бостандықтың жауы — большевизммен күрес тұрды”. Азамат соғысы жылдарында большевиктер басқарған Кеңес үкіметіне қарсы күресте Алашорда үкіметі жеңіліс тапты. Нәтижесінде жеңіске жеткен Кеңес үкіметі Алаш автономиясын және оның үкіметі Алашорданы тарих сахнасынан күштеп кетірді.<ref>Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3</ref>

== Мемлекеттік рәміздер ==
{{main|Қазақстан туы#Тарихи байрақтар}}
[[Сурет:Flag_of_Alash_Autonomy.svg|солға|нобай|«[[Алаш партиясы|Алаш»]] саяси қозғалысының байрағы]]
[[Семей|Семейлік]] «Халық ерігі» ({{lang-ru|Народная воля}}) газетінде ортасында [[киіз үй]] бейнеленген ақ байрақ туралы ақпарат болды:<blockquote>''...1918 жылдың 5 маусымында Алаш қаласына 500 жігіттен құралған қазақ жасағы кірді. 6 маусымда саятшылық орталығында салтанатты кездесу өтті. Жасақ қарулы және әскери өнерге үйретілген, былғары тігілген жағалары бар ұлттық камзолды еске түсіретін өзіндік киім нысаны болған. Ортасында киіз үйдің бейнесі болған ақ ту орнатылды...''<ref>{{Cite web|url=http://vexillographia.ru/kazakhst/|title=Қазақстан тулары (ru)-VEXILLOGRAPHIA|website=vexillographia.ru|access-date=2022-06-11}}</ref></blockquote>[[Сурет:Proposed Flag of the Alash Autonomy (horizontal).svg|thumb|left|«Қазақ елінің жарғысы» сипаттамасына сәйкес мемлекеттік тудың жобасы<ref group="К">Алайда, бұл байрақ іс жүзінде қолданылған ба, жоқ па, белгісіз.</ref>]] 1910 жылдардың басында шығыстанушы [[Барлыбек Сыртанов]] «Қазақ елінің жарғысын» әзірледі. Кейін ол Алаш автономиясы Конституциясының прототипі болды. Оның ережелерінің бірінде жазылған:<blockquote>''Қазақ елінің туы бар. Ту жасыл, қызыл және сары көлденең жолақтардан тұрады. Жоғарғы бұрышта Жарты ай мен жұлдыздың суреті бар. Жасыл түс — елдің [[Ислам|исламға]] деген адалдығының белгісі, қызыл түс — елді қорғау кезінде төгілген қанның символы, сары түс — қалың қазақ даласының, еркіндіктің символы''<ref>{{Cite web|url=https://www.exclusive.kz/expertiza/obshhestvo/116150/|title=Каким был государственный флаг Автономии Алаш?|website=exclusive.kz|access-date=2021-07-10}}</ref>.</blockquote>
[[Сурет:Flag_of_the_Alash_Autonomy_Militia.svg|солға|нобай|Алаш милицияның байрағы]]
Жазушы [[Сәбит Мұқанұлы Мұқанов|Сәбит Мұқанов]] өзінің «Өмір мектебі» кітабының үшінші бөлімінде Ойыл атты Алаш полкінің жасыл туы туралы айтады. Мұқанов басқа жас коммунистермен бірге большевиктер съезі кезінде сахнада бұл туды жыртып тастады<ref>[https://www.academia.edu/44918978/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D0%B8%D1%85_%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%BE%D0%B1%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%88%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%8F_%7Cзаглавие= Исторические знамена казахов и их предков (обновленная и расширенная версия)]</ref>.
[[Сурет:Flag_of_the_Alash_Autonomy.svg|солға|нобай]]
Профессор Вальтер Трембицкий 1970-ші жылдары Алтын жарты ай мен жұлдызы бар қызыл кенеп түріндегі Алаш автономиясы туының бейнесін жариялады. Ол басқарған дереккөздер анық емес.

== Алашорда үкіметі халық кеңесінің мүшелері ==
# [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейханов|Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан]] - төре
# [[Барлыбек Сыртанов]] – Найман, Матай
# [[Мұхаметжан Тынышбайұлы]] - Найман, Садыр
# [[Жақып Ақбаев]] - Арғын, Қаракесек
# [[Отыншы Әлжанов]] - Найман, Қаракерей
# [[Садық А��кеұлы Аманжолов]] - Қаңлы, Қара-Қаңлы
# [[Ахмет Қорғанбекұлы Бірімжанов]] - Арғын, Шақшақ
# [[Биахмет Шигедекұлы Сәрсенов]] - Найман, Сыбан
# [[Халел Ахметжанұлы Ғаббасов|Халел Ғаббасов]] - Төлеңгіт
# [[Райымжан Мәрсекұлы Мәрсеков|Райымжан Мәрсеков]] – Найман, Терістаңбалы
# [[Жаһанша Досмұхамедов]] - Байұлы, Тана
# [[Халел Досмұхамедов]]  - Байұлы, Беріш
# [[Әлімхан Әбеуұлы Ермеков]] - Арғын, Қаракесек
# [[Бақтыкерей Ахметұлы Құлманов]] - төре
# [[Базарбай Мәметов]] - Найман, Садыр
# [[Уәлитхан Танашев]] - Байұлы, Шеркеш
# [[Айдархан Тұрлыбаев]] - Арғын, Қарауыл
# [[Мұстафа Шоқай]] - Қыпшақ, Торы, Бошай<ref>http://alash.semeylib.kz/?page_id=8&lang=ru</ref><ref>https://abai.kz/post/42446</ref>

== Көрнекті  мүшелер ==
{{main|Алаш Орда қайраткерлерінің тізімі}}
{{main|Алаш қозғалысының мүшелері}}
* [[Жақып Ақбаев|Ақбаев Жақып]]
* [[Садық Аюкеұлы Аманжолов|Аманжолов Садық]],
* [[Омар Алмасов]]
* [[Ахмет Байтұрсынұлы|Байтұрсынұлы Ахмет]],
* [[Молданияз Бекімов|Бекімов Молданияз]],
* [[Ахмет Бірімжанов|Бірімжанов Ахмет]],
* [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан|Бөкейхан Әлихан Нұрмұхамедұлы]]
* [[Мұқыш Боштаев|Боштаев Мұқыш]]
* [[Жанша Досмұхамедов|Досмұхамедов Жаһанша]],
* [[Халел Досмұхамедов|Досмұхамедов Халел]],
* [[Әлімхан Әбеуұлы Ермеков|Ермеков Әлімхан]],
* [[Нүсіпбек Жақыпбаев|Жақыпбаев Нүсіпбек]],
* [[Жанайдаров Сейілбек Мейрамұлы]],
* [[Жұмабаев Мағжан]] Бекенұлы,
* [[Ережеп Итбаев|Итбаев Ережеп]]
* [[Сейдәзім Қадырбаев|Қадырбаев Сейдәзім]] 
* [[Иса Қашқынбаев|Қашқынбаев Иса]]
* [[Аспандияр Кенжин|Кенжин Аспандияр]]
* [[Базарбай Мәметов|Мәметов Базарбай]],
* [[Елдес Омарұлы Тиесов|Омаров Елдес]]
* [[Биахмет Сәрсенов|Сарсенов Биахмет]]
* [[Сатылған Сабатаев|Сабатаев Сатылған]],
* [[Белек Солтонкелди уулу Солтоноев|Солтоноев Белек]],
* [[Уәлитхан Танашев|Танашев Уәлитхан]],
* [[Елдес Омарұлы Тиесов|Тиесов Елдес Омарұлы]],
* [[Мұхаметжан Тынышбайұлы]],
* [[Айдархан Тұрлыбаев|Тұрлыбаев Айдархан]],
* [[Телжан Шонанов]],
* [[Шоқай Мұстафа]],
* [[Халел Ғаббасов]],
* [[Бақтыкерей Құлманов]],
* [[Отыншы Әлжанов]].

== Алаш автономиясының құрылуы ==
1917 жылдың 5-13 желтоқсан аралығында [[Орынбор]]да екінші жалпы қазақ съезі өтті. Съезде Алашорда үкіметі құрылды. Оның төрағасы болып [[Бөкейханов Әлихан Нұрмұхамедұлы|Ә.Бөкейхан]] сайланды. Осы съезде Алаш автономиясы жарияланды. Ә.Бөкейхан бастаған топ Қазақстанды мекендейтін орыстардың еркін білмейінше автономия жариялауды кейінге қалдыра тұруды қажет деп тапты. Ал [[Халел Досмұхамедов|Х.Досмұхамедұлы]] бастаған топ автономияны дереу жариялау керек деп санады. Соңында екі жақ ортақ келісімге келді. Нәтижесінде Түркістан қазағын қосып алып, автономия жариялауға 1 ай мерзім берілді. Бір ай ішінде қосылу ісі жүрмесе де автономия жарияланатын болып шешілді. Осы үшін 1918 жылы 5 қаңтарда шақырылған [[Сырдария съезі]]не «бірігу мәселесін қозғау үшін» Б.Құлманов, [[Міржақып Дулатұлы|М.Дулатұлы]], Т.Құнанбайұлы арнайы жіберілді. Бұл жиында табиғи талас-тартыстан кейін Түркістанның оқығандары қосылуға ықылас танытса керек. Әйтсе де көзделген бір айда қосылу жайы сол күйінде өзгеріссіз қалды. [[Түркістан автономиясы]] да амалсыз жұмысын тоқтатты. Қазақ қайраткерлері автономия жариялау үшін қайта жиналған жоқ. II съездің қаулысы күшінде қалып, енді ресми қағаздарда «Алаш автономиясы» деп жазылатын болды. Тіпті осындай мөр табаны да мұрағаттардағы құжаттарда сақталып қалған<ref>Алаштың ардағы:(елтанымдық және тілтанымдық жинақ).Құрастырған Е.Е.Тілешов, Г.П.Әріпбек. Астана:"Руханият", 2010ж - 264 бет.ISBN 978-601-80133-1-7</ref>.
 
== Жұрты ==
[[Қазақтар]]

== Тарихы ==
1917 жылы желтоқсанның 5 — желтоқсанның 13 [[Орынбор]] қаласында өткізілген [[Екінші жалпықазақ съезі]]нде жарияланған.<ref>Қарағанды. Қарағанды облысы: Энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 2006. ІSBN 9965-34-515-5</ref>

== Тағы қараңыз ==
* [[Алаш Орда]]
* [[Алаш партиясы]]
* [[Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан‎]]
* [[Екінші жалпықазақ съезі]]

==Фильмдер==
* [[1990]] — [[Мағжан (фильм)|«Мағжан»]] [[Мағжан Жұмабаев]]  режиссері: [[Қалила Наматұлы Омаров|Қ.Умаров]]
Жанр: [[Деректі фильм|“Деректі фильм”]] Өндіріс: [[Қазақтелефильм|“Қазақтелефильм”]] 
* [[1993]] — [[Міржақыптың оралуы (фильм)|«Міржақыптың оралуы»]] [[Міржақып Дулатұлы]] режиссері: [[Қалила Наматұлы Омаров|Қ.Умаров]]
Жанр: [[Деректі фильм|“Деректі фильм”]] Өндіріс: [[Қазақтелефильм|“Қазақтелефильм”]]
* [[1994]] — [[Алаш туралы сөз(фильм)|«Алаш туралы сөз»]] режиссері: [[Қалила Наматұлы Омаров|Қ.Умаров]]
Жанр: [[Деректі фильм|“Деректі фильм”]] Өндіріс: [[Қазақтелефильм|“Қазақтелефильм”]] 
* [[2009]] — [[“Алашорда” (фильм)|«Алашорда»]] режиссері: [[Қалила Наматұлы Омаров|Қ.Умаров]]
Жанр: [[Деректі фильм|“Деректі фильм”]] Өндіріс: [[Шәкен Кенжетайұлы Айманов|Шәкен Айманов]] атындағы [[Қазақфильм|“Қазақфильм”]]

== Сыртқы сілтемелер ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=1m7BbIkMlpA&t=2s/ ДЕРЕКТІ ФИЛЬМ]
* [http://alash-orda.kz/ АЛАШОРДА] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150801010504/http://alash-orda.kz/ |date=2015-08-01 }}
* [http://www.iie.freenet.kz/igf_alash.html Р.К. Нурмагамбетова. Движение Алаш и Алаш-Орда. Историография проблемы. 1920-1990 жж. XX века.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070223191729/http://www.iie.freenet.kz/igf_alash.html |date=2007-02-23 }} {{ru icon}}

==Дереккөздер==
==== Деректер ====
<references group="К"/>
==== Сілтемелер ====
<references/>

[[Санат:Қазақстан тарихы]]
[[Санат:Азаматтық соғыс кезіндегі мемлекеттік құрылымдар]]
[[Санат:Алаш автономиясы]]
[[Санат:Орталық Азия тарихындағы елдер]]
Бұл бетте қолданылған үлгілер:
Үлгі:Cite web (өңдеу)
Үлгі:Lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-ru (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:LangWithName (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Languageicon (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Main (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Rellink (өңдеу)
Үлгі:Ru icon (өңдеу)
Үлгі:Tnavbar (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Webarchive (өңдеу)
Үлгі:Басты мақала (өңдеу)
Үлгі:Ел тарихы (өңдеу)
Үлгі:Инфобокс (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Санға сілтеме (өңдеу)
Үлгі:Тарихи мемлекеттер (кодын көру) (жартылай қорғалған)
Үлгі:Толық мақала (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Қазақстан тарихы (өңдеу)
Алаш автономиясы бетіне қайту.
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Алаш_автономиясы» бетінен алынған