ბალანგა (ბატაანი)

ბალანგა
	ბალანგა;
ქვეყანა	ფილიპინები
კოორდინატები	14°41′00″ ჩ. გ. 120°32′00″ ა. გ. / 14.68333° ჩ. გ. 120.53333° ა. გ.
დაარსდა	1712
ფართობი	111.63 კვადრატული კილომეტრი
ცენტრის სიმაღლე	138 მეტრი
მოსახლეობა	104 173 (1 მაისი, 2020)
სასაათო სარტყელი	UTC+8
სატელეფონო კოდი	47
საფოსტო ინდექსი	2100
ოფიციალური საიტი	http://www.cityofbalanga.gov.ph/
	ბალანგა ვიკისაწყობში

ბალანგა (ოფიციალურად ქალაქი ბალანგა; ტაგ: Lungsod ng Balanga; კაპ: Lakanbalen ning Balanga) — მეოთხე კლასის ქალაქი და ბატაანის პროვინციის დედაქალაქი ფილიპინებში. 2015 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენს 96 061 ადამიანს.

ისტორია

ქალაქის სახელწოდება წარმოდგება კაპამპანგანური სიტყვიდან balañga, რაც თიხის ქოთანს ნიშნავს (ტაგალურ ენაზე ბანგა), რაც ქალაქში წარმოებულ სამეთუნეო ჭურჭელთან იყო დაკავშირებული.

ბატაანის დედაქაალქი ბალანგა თავდაპირველად აბუკაის სოფელი იყო. 1714 წლის 21 აპრილს პროვინციული წესდების თანახმად დომინიკელთა ორდენის მისია გაიგზავნა, ხოლო 1739 წლის 18 აპრილს ბალანგაში კათოლიკური ეკლესიის ეპისკოპოსის მოადგილე გაიგზავნა. 1754 წელს ბატაანი დამოუკიდებელ პროვინციად გამოცხადდა.

2000 წლის 30 დეკემბერს 8984-ე რესპუბლიკური აქტის შესაბამისად ბალანგა ქალაქად გამოცხადდა.^[2]

გეოგრაფია

ბალანგა უმეტესწილად სოფლის-მეურნეობისა და საცხოვრებელი მიწებისგან შედგება. სწრაფად იზრდება კომერციული სექტორიც. ქალაქის ფართობია 11 163 ჰექტარი, რაც ბატაანის პროვინციის საერთო ფართობის 8.13%-ია. ქალაქს სამხრეთიდან პილარის მუნიციპალიტეტი, ჩრდილოეთიდან — აბუკაის მუნიციპალიტეტი, დასავლეთიდან — მორონგის მუნიციპალიტეტი, ხოლო აღმოსავლეთიდან — მანილის ყურე ესაზღვრება.

ბარანგაები

ბალანგა პოლიტიკურად 25 ბარანგაიდ იყოფა, რომლებიც 5 ჯგუფად ნაწილდება: პერიფერიულ ბარანგაებს კუპანგი, ჩრდილოეთი კუპანგი, დასავლეთი კუპანგი, სიბაკანი და ტუიო მიეკუთვნება; სანაპირო ბარანგაებია პუერტო-რივას იბაბა, პუერტო-რივას-იტაასი და ტორტუგასი; დაბლობ ბარანგაებს ცენტრალური ბარანგაი, ტენეხერო, კამაჩო, ბაგონგ-სილანგი, პუერტო-რივას-ლოტე მიეკუთვნება; მაღლობ ბარანგაებს — დანგკოლი, კაბოგ-კაბოგი, ტანატო, მუნტინგ-ბატანგასი, ხოლო საქალაქო ბარანგაებს პობლასიონი, კატანინგი, ბაგუმბაიანი, ტალისაი, მალაბია, სან-ხოზე, იბაიო და დონია-ფრანსისკა.

დემოგრაფია

2015 წლის მონაცემებით ბალანგის მოსახლეობა 96 061 ადამიანს შეადგენს. ქალაქის მოსახლეობის სიმჭიდროვის მაჩვენებელი ერთ კვადრატულ კილომეტრზე 860 ადამიანია (2 200 ადამიანი ყოველ კვადრატულ მილზე).

ადგილობრივი მმართვლეობა

ფილიპინების ადგილობრივი მმართველობის შესაბამისად^[3]^[4] მუნიციპალური მთავრობის ოფისი მერიაშია განთავსებული. 1521-1898 წლებში აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურის ფუნქციას გუბერნატორები ასრულებდნენ. ამერიკული მმართველობის პერიოდში (1898-1946) ადგილობრივ მთავრობის წარმომადგენლები მერები და ადგილობრივი მოხელეები იყვნენ. ამ��ამად ბალანგის მერი ფრენსის ს. გარსიაა, ხოლო ვიცე-მერი ვიანკა ლიტა ვ. გონსონი. ქალაქის საბჭოში 10 წევრია.

ღირსშესანიშნაობები

ქალაქის ტურისტული დანიშნულების ადგილებს შორის აღსანიშნავია: ბალანგის ჭარბტენიანი ტერიტორიების პარკი,^[5] ბალანგის მავარი მოედანი, ბატაანის კაპიტოლიუმი, ბატაანი ნახევარკუნძულის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ბატაანის მეორე მსოფლიო ომის მუზეუმი, ბალანგის საკათედრო ტაძარი და სხვ. ტორტუგასის ბარანგაიში 4-7 დეკემბერს იბონგ დაიოს ფესტივალი იმართება.^[6]

ბალანგის ხედი სამატის მთიდან
ბალანგის მერიის ფასადი
ბალანგის საკათედრო ტაძარი

ჯანდაცვა

ბალანგაში რამდენიმე საავადმყოფო მდებარეობს, მათ შორის: ბატაანის ექიმთა საავადმყოფო, ბატაანის გენერალური საავადმყოფო, ბატაანის ქალთა საავადმყოფო, ისააკ კატალინას სამედიცინო ცენტრი, იოსებ დამწინდველის საავადმყოფო და სხვ.

განათლება

ბალანგა ბატაანის პროვინციის საგანმანათლებლო ცენტრია. ქალაქში ერთი სახელმწიფო უნივერსიტეტი და რამდენიმე კერძო კოლეჯი მდებარეობს, სადაც საბუღალტრო, ბიზნეს ადმინისტრირების, კომპიუტერული მეცნირებისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების, დაწყებითი და საშუალო განათლების, ინჟინერიისა და ჯანდაცვის მიმართულებები ფუნქციონირებს.

ბატაანის ნახევარკუნძულის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ერთადერთი სახელმწიფო უნივერსიტეტია ბალანგაში. უნივერსიტეტს ორი კამპუსი აქვს: მთავარი კამპუსი, რომელიც კაპიტოლიუმთან მდებარეობს, ხოლო ბალანგის ქალაქის კამპუსი საქმიან რაიონშია განთავსებული.

ბალანგის უძველესი კერძო საგანმანათლებლო ინსტიტუტი ტომას დელ როსარიოს კოლეჯია, რომელიც სან-ხოსეს ბარანგაიში მდებარეობს. სხვა კერძო კოლეჯებს შორისაა: ისტვუდსის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების პროფესიული კოლეჯი, ბატაანის გმირთა მემორიალური კოლეჯი, იოსებ დამწინდველის კოლეჯი და სხვ.

ქალაქში მდებარეობს პროვინციის მასშტაბით უდიდესი საშუალო სკოლა, ბატაანის ეროვნული უმაღლესი სკოლა.

ცნობილი ადამიანები

ბალანგელი ცნობილი ადამიანებია არიან: ხულიან ბანსონი — ფილიპინელი ბიოქიმიკოი, ფილიპინების ეროვნული მეცნიერი; ალბერტ გარსია — ბატაანის გუბერნატორი და ბატაანის მეორე რაიონის ყოფილი წარმომადგენელი, ბალანგის ყოფილი მერი; ხოსე ენრიკე ს. გარსია III — ბატაანის მეორე რაიონის ამჟამინდელი წარმომადგენელი, ბალანგის ყოფილი მერი; ლუს მაგსაისაი — ფილიპინების პრეზიდენტის, რამონ მაგსაისაის მეუღლე და ფილლიპინების მე-17 პირველი ლედი; ელისე ჯოსონი — ფილიპინელი მსახიობი და მოდელი და სხვ.