შატილი (დუშეთის მუნიციპალიტეტი)

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ შატილი.

სოფელი
შატილი
ქვეყანა	საქართველო
მხარე	მცხეთა-მთიანეთის მხარემცხეთა-მთიანეთის მხარე
მუნიციპალიტეტი	დუშეთის მუნიციპალიტეტი
თემი	შატილი
კოორდინატები	42°39′30″ ჩ. გ. 45°09′25″ ა. გ. / 42.65833° ჩ. გ. 45.15694° ა. გ. / 42.65833; 45.15694
ცენტრის სიმაღლე	1400 მ
ოფიციალური ენა	ქართული ენა
მოსახლეობა	22[1] კაცი (2014)
ეროვნული შემადგენლობა	ქართველები 100 %
სასაათო სარტყელი	UTC+4
საქართველო მცხეთა-მთიანეთის მხარე დუშეთის მუნიციპალიტეტი
შატილი ვიკისაწყობში

შატილი — ციხე-სოფელი აღმოსავლეთ საქართველოში, მცხეთა-მთიანეთის მხარის დუშეთის მუნიციპალიტეტში, კავკასიონის მთავარი ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, პირიქითა ხევსურეთში, საქართველო-ჩეჩნეთის საზღვარზე, შატილისწყლისა და არღუნის შესართავთან, მდინარე არღუნის მარცხენა ნაპირას, ზღვის დონიდან 1400 მეტრზე, დუშეთიდან 115 კილომეტრში. თარიღდება შუა საუკუნეებით . შატილი საუკუნეთა განმავლობაში დარაჯობდა ქვეყნის ჩრდილოეთ გადმოსასვლელებს. სოფელი შატილის თემის ცენტრია.

ციხე-სოფელი განლაგებილია მიუვალი კლდის კეხზე. უკავია მცირე ტერიტორია და ერთმანეთზე მიდგმული ციხე-სახლებით ქმნის ერთ მთლიან თავდაცვით სისტემას. 1970 წელს აქ სარესტავრაციო სამუშაოები დაიწყო სპეციალურმა სამეცნიერო-სარესტავრაციო საწარმო გაერთიანებამ. 1972 წელს ჩატარდა 12 კოშკის არქეოლოგიური გამოკვლევა. ციხე-სოფლის საიმედოდ ჩაკეტილი ზღუდე, რომელიც რელიეფს მიჰყვება, ერთმანეთთან მიჯრით მდგარი შენობების გარეთა კედლებია. სოფელში შესასვლელი სამხრეთ-აღმოსავლეთიდანაა, მდინარეზე გადებული ხის მორების ხიდით, რომელიც საჭიროების დროს ადვილად აიყრებოდა სოფლის ჩასაკეტად. თავდაცვითი საჭიროებით იყო განპირობებული რელიეფის შესაბამისად ტერასულად განლაგებული შენობების სიმჭიდროვეც, სადაც ერთი სახლის სახურავი მეორის ბანია და ა. შ. სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან ქვის კიბით იწყება ვიწრო ქუჩა, იგი აუყვება შენობებს შორის რთულ რელიეფს და სოფელს ჩრდილოეთის კიდემდე აღწევს.

შატილის სახლები შეიძლება XVII საუკუნით ან XVIII საუკუნის დასაწყისით დათარიღდეს.

სოფლის განაშენიანების ძირითადი ნაგებობებია ციხე-სახლები ანუ ქვიტკირები, კოშკური საცხოვრებლები და კალოიანი სახლები. ძირითადი სამშენებლო მასალაა ნატეხი ქვა, რიყის ქვა და ფიქალი. ქვითკირის ერთ მთლიან მოცულობაში მოქცეულია გომური, საცხოვრებელი და თავდაცვითი სართულები. 1-ლი სართული გომურია, მე-2 სართული ‒ საცხვარე, მე-3 და მე-4 სართულები – საცხოვრებელი, ხოლო ბოლო, მე-5 სართული ‒ თავდაცვითი დანიშნულებისაა. სართულები ერთმანეთს ჭერში გაჭრილი კვადრატული ხვრელებით უკავშირდება. საცხოვრებელ სართულზე მოწყობილი იყო კერა, იდგა ოჯახის უფროსის სავარძელი, გრძელი ზურგიანი სკამი და გეომეტრიული ჩუქურთმით შემკული ავეჯი. სასინათლო ან საკვამლე სარკმელთან ახლოსაა ოთახის კუთხესთან, კერის ზემოთ, ჩამოკიდებული საქვამე ჯაჭვის მოწყობილობა. კერის ზემოთ გადახურვის ხის კოჭები ცეცხლისგან დაცულია ფიქლის დიდი ფილებით. თავდაცვითი სართულის ოთხივე კედელში სათოფურებია მოწყობილი. ამ სართულს ზაფხულობით საძილედაც იყენებენ. შენობის გადახურვა ბრტყელია – ბანიანი. ზედა სართულს, გარდა ამისა, ყოველ მხარეს თითო ან ორ-ორი ე. წ. ჩარდახი ანუ მაშიკულები აქვს.

სოფელში შემორჩენილია ქუჩებისა და შესასვლელების თავზე ხის გადასასვლელების ნაშთები, რომლებიც შიშიანობის დროს სახლების ზედა სართულებს ერთმანეთთან აკავშირებდა. სოფლის დასაწყისში, დასავლეთის კიდესთან, დგას ოთხკუთხა, ცალმხრივ გახსნილი, ფიქლით ნაგები სახურავჩამოშლილი შენობა ‒ საფიხვნო – მამაკაცთა საჭირბოროტო საკითხებზე სამსჯელო თავშესაყრელი ადგილი. იქვე ახლოს ე. წ. სამრევლოა, თითოოთახიანი, პატარ-პატარა შენობების ჯგუფი, განკუთვნილი მხოლოდ ქალთათვის, სადაც ქალები გარკვეული დროით ბინავდებოდნენ, ცხოვრების ზოგიერთ სპეციფიკურ პერიოდში. აქვეა საბძლური, ერთსართულიანი, ორფერდსახურავია სახლი საქონლისათვის და სალუდე.

სოფელში ასევე რამდენიმე კალოიანი სახლია. მთის ფერდობზე მიშენებული, ზურგით მიწაში შეჭრილი სამსართულიანი კალოიანი სახლის პირველი სართული, რომელსაც სახლს უწოდებენ, ადამიანთა საცხოვრებელი და პირუტყვის სადგომიცაა. დაწნული კედლით ერთმანეთისგან გამოყოფილია საძროხე, კერა-საცხოვრებელი და პროდუქტის დასამზადებელი ნაწილი. მეორე სართული ანუ ჭერხო მამაკაცთა სადგომიცაა და პროდუქტის შესანახიც. მესამე სართული ბანია. ბანის უკან პურის სალეწი გადახურული კალოა. აქვეა ნივთების, საურვლისა და იარაღუს შესანახი ფარდული. ნაგებობის გეგმარება არასტანდარტულია და ერთმანეთისგან განსხვავებულია.

სოფლისაგან განცალკევებულად, სამხრეთით, კლდის ძირთან და ორივე მდინარის წყალგაღმა, მდინარე შატილისწყლის ვიწრო ტოტთან წისქვილებია ჩამწკრივებული. სოფლის დასავლეთით რამდენიმე ასეულ მეტრზე, წყალგაღმა, სოფლის სასაფლაოა.

2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 22 ადამიანი.

აღწერის წელი	მოსახლეობა	კაცი	ქალი
1926[2]	213	108	105
2002[3]	68	35	33
2014[1]	22	14	8

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 693.

• ანდღულაძე ნ., დვალი თ., საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ. 2, თბ., 2008. — გვ. 333-325.

ხ • გ • რ დუშეთის მუნიციპალიტეტის დასახლებული პუნქტები ქალაქი დუშეთი დაბები ჟინვალი ფასანაური სოფლები აბანოსხევი აკუშო ამღა ანანური არაგვისპირი არანისი არახვეთი არბოეთი არდოტი არღუნი არჭილო ატაბე აფშო აყნელი ახალაანი ახალი ბურღული ახალი კადოეთი ახალი ოსები ახალი ტონჩა ახალციხე ახატანი ახიელი ბაგა ბაზალეთი ბაკურხევი ბანცურთკარი ბარისახო ბაქაქურები ბაცალიგო ბახანი ბედონი ბენიან-ბეგონი ბზიკურთკარი ბინდაურთა ბისო ბიჩნიგაური ბლო ბოდავი ბოდორნა ბოსელი ბულაჩაური ბუჩაანი ბუჩუკურთა გამსი გველეთი გვიდაქე გიორგწმინდა გოგნაური გოგოლაურთა გომეწარი გრიგოლაანთკარი გუდანი გუდარახი გუდრუხი დავათი დათვისი დგნალი დიდებაანი დიხჩო დოლასქედი დოლოშა დუდაურები დუმაცხო ებნისი ეთვალისი ვარსიმაანი ვარცლა ვაშლობი ველთაურთკარი ვეშაგურნი ვეძათხევი ზანდუკი ზაქათკარი ზეისტეჩო ზემო ამირნი ზემო კოდისწყარო ზემო მლეთა ზემო უბანი ზემო შუახევი ზემო ხორხი ზენუბანი ზოტიკიანთკარი თანდილაანთკარი თანიანთკარი თვალივი თოთიაურნი თორელაანი თხილიანა თხილოვანი ილტოზა ინო იორი იუხო კაიშაურნი კანატია კაწალხევი კენჭაკლდე კისტანი კიტოხი კორშა კოშკასყელი კუჭეჭა ლაზვიანი ლაკათხევი ლამოვანი ლაუშა ლაფანაანთკარი ლუთხუბი მათურა მანასეური მაქართა მაღაროსკარი მაღრანი მეზვრიანთკარი მენესო მენესო მეჯილაურნი მიგრიაულები მიგრიაულთა მილისწყარო მიქელიანი მლაშე მოწმაო მუგუდა მუქო მუცო მწითურები მჭადიჯვარი მჭედლიანთკარი ნაგლიანთკარი ნადიბანი ნანიანი ნაღვარევი ნეძიხი ნოკორნა ნოჯიკეთი ოქრუაანი ოძისი პავლეური პეტრიანი პირმისაანი ჟინვალა როშკა საკერპო საკრამულო სალაჯური საშაბურო საჩალისჭალა საცხავატლო სეთურნი სეფე სვიანა-როსტიანი სიჯანანი სონდა სონდისველა სწროფავი ტონჩა უკანამხარი უკანაფშავი უკანახო უკანხადუ უნდილაანთკარი უძილაურთა ფახვიჯი ფრიდონაანთკარი ფუძნარი ფხუნდავი ქალილო ქარაულები ქარქუშაანი ქედელობა ქერანა ქერიაანთკარი ქვემო არანისი ქვემო აში ქვემო კოდისწყარო ქვემო მლეთა ქვემო ღარისწყალა ქვემო შუახევი ქვემო ხორხი ქვეშეთი ქვითკირისწყარო ქობულო ქუბრიანთკარი ღელისვაკე ყარსიმაანთკარი ყვავილი ყველანი შალიკიანთკარი შარახევი შატილი შუაფხო ჩანადირთკარი ჩარგალი ჩინთი ჩირდილელიანთკარი ჩირდილი ჩირიკი ჩიტაურები ჩობალაურნი ჩოხი ჩუბინიანთკარი ჩხუბა ცაბაურთა ციგრიანთკარი ცივწყარო ციხევდავი ციხისსოფელი ციხისუბანი ციხისძირი ცხვედიეთი ძველი ბურღული ძველი საკრამულო წითელი კლდე წითელსოფელი წინამხარი წინამხარი წინკობანი წინხადუ წიფორი წიფრანი წიწამურა წკერე ჭალისოფელი ჭართალი ჭივილაანები ჭიკანი ჭილურტი ჭიმღა ჭიჩო ჭონტილი ჭოპორტი ჭორმეშავი ხარტიშო ხარხეთი ხახაბო ხახმატი ხევშა ხეობა ხიზნები ხილიანა ხომი ხონისჭალა ხოშარა ჯავახიანთკარი ჯაღმიანი ჯუღისი ნასოფლარები ავენისი ათნოხი არბაჩხანი აჭე ახადი ახალშენი ბანცური ბეტისჩრდილი ბოქჩვილო ბურსაჭირი გურო დავითურნი დიდვაკის ნასოფლარი ზემო ღარისწყალა კადოეთი კარწაულთა მაღრაანი მგლიანი მუღურე ნოჯა ოხერხევი ჟოჟონი საქერე საშევარდნო სახილე სოდევე სონჩო უბანი უბანი უფურეთი უშარნი ფიჭვიანი ღული ქმოსტი ქოროღო შარმიანი ჩადისციხე ჩოხელნი წობენი ციხიანი ჭალისოფელი ძეძეურთა ჭაშა ჭიე ხირაუშა