იხილეთ წყარო გვერდისთვის უილიამ უოლკერი

თქვენ არ გაქვთ ამ მოქმედების - „ამ გვერდის რედაქტირება“ განხორციელების ნებართვა შემდეგი მიზეზის გამო:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 ივლისი 2024
Expiry of block: 08:48, 2 ივლისი 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

გთხოვთ, შეიყვანოთ ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი დეტალი თქვენს მიერ დასმულ ნებისმიერ შეკითხვაში. თუ თვლით, რომ შეცდომით დაიბლოკეთ, ამის შესახებ დამატებითი ინფორმაცია და ინსტუქცია შეგიძლიათ იხილოთ ღია პროქსი-სერვერების გამოყენების დაუშვებლობის გლობალური წესების გვერდზე.

წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბლოკირების გასაჩივრებისათვის, გთხოვთ მიმართოთ მეტაზე. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ამ გვერდის საწყისი ფაილი და მისი ასლი შექმნათ.

{{ინფოდაფა ლიდერი
| სახელი = უილიამ უოლკერი
| ცოლი= 
| სურათი= William Walker by Brady.jpg|thumb]]
| სურათის ზომა =270px
| წარწერა სურათის ქვეშ=უილიამ უოლკერი
| ხელმოწერა =  
| თანამდებობა დაიკავა = [[12 ივლისი]], [[1856]]	
| თანამდებობა დატოვა = [[1 მაისი]], [[1857]]
| ვიცე-პრეზიდენტი  =
| პრეზიდენტი = 
| პრემიერ-მინისტრი =
| წინამორბედი= [[პატრისიო რივასი]]
| მემკვიდრე   = [[ნიკარაგუის პრეზიდენტი#ნიკრაგუის რესპუბლიკის პრეზიდენტები|ხუნტა]]
| დაბადების თარიღი =  [[8 მაისი]], [[1824]]
| დაბადების ადგილი= [[ნეშვილი]], [[შეერთებული შტატები]]
| გარდაცვალების თარიღი =[[12 სექტემბერი]], [[1860]]
| გარდაცვალების ადგილი= [[ჰონდურასი]]
| მოქალაქეობა = [[ნიკარაგუა]]
| ეროვნება = [[ნიკარაგუელები|ნიკარაგუელი]]
| საარჩევნო ოლქი =
| მეუღლე = 
| შვილები=
| მამაკაცი = 
| პროფესია =
| საქმიანობა =
| რელიგია =
| პარტია = 
| ვებ-საიტი=
| რიგი = [[ნიკარაგუის პრეზიდენტი|ნიკარაგუის მე-6 პრეზიდენტი]]
| რიგი2 = 
| თანამდებობა დაიკავა2 = 
| თანამდებობა დატოვა2= 
| წინამორბედი2 = 
| მემკვიდრე2 = 
| პრეზიდენტი2=
| ვიცე-პრეზიდენტი2 =
| პრემიერ-მინისტრი2=
| რიგი3 = 
| თანამდებობა დაიკავა3 = 
| თანამდებობა დატოვა3 = 
| წინამორბედი3 = 
| მემკვიდრე3 = 
| პრეზიდენტი3 =
| პრემიერ-მინისტრი3=
| რიგი4 = 
| თანამდებობა დაიკავა4 = 
| თანამდებობა დატოვა4 =
| წინამორბედი4 = 
| მემკვიდრე4 = 
| პრეზიდენტი4 =
| პრემიერ-მინისტრი4=
| რიგი5 = 
| თანამდებობა დაიკავა5 = 
| თანამდებობა დატოვა5 =
| წინამორბედი5 = 
| მემკვიდრე5 = 
| პრეზიდენტი5 =
| პრემიერ-მინისტრი5=
}}

'''უილიამ უოლკერი''' ({{lang-en|William Walker;}} დ. [[8 მაისი]], [[1824]], [[შეერთებული შტატები]] — გ. [[12 სექტემბერი]], [[1860]], [[ჰონდურასი]]) — ამერიკელი ავანტიურისტი და [[ნიკარაგუის პრეზიდენტი|ნიკარაგუის მე-6 პრეზიდენტი]]. იგი ცდილობდა დაეპყრო ცენტრალური ამერიკის რომელიმე ქვეყანა. საბოლოოდ ჰონდურასის მთავრობამ იგი სიკვდილით დასაჯა.

== ბიოგრაფია ==
შოტლანდიური წარმომავლობის უოლკერი დაიბადა [[ტენესი]]ს შტატის ქალაქ [[ნეშვილი|ნეშვილში]], 1824 წელს. დედამისი მერი ნორველი შვილად ერგებოდა რევოლუციური ომის მეომარ ლეიტენანატ ლიმპსკომბ ნორველს. მისი ძმა იყო სენატორი ჯონ ნორველი, ერთ-ერთი პირველი სენატორი [[მიჩიგანის შტატი]]დან და გაზეთ ''პილადელფია ინქუერერის'' დამფუძნებელი.

უილიამმა თოთხმეტი წლის ასაკში დაასრულა ნეშვილის უნივერსიტეტი და სასწავლებლად გაემგზავრა ევროპაში. [[ედინბურგი]]ს, [[ჰაიდელბერგი]]ს, [[გიოტინგენი]]სა და [[პარიზი]]ს უნივერსიტეტებში სწავლობდა მედიცინას. უოლკეირს ევროპაში ყოფნის დროს მოხდა [[1848]] წლის რევოლუცია. ამ დროის პოლიტიკურმა მოღვაწეებმა გარიბალდიმ, მაძინიმ, ფოიერბახმა, მარქსმა და ბლანკმა დიდი გავლენა მოახდინეს მისი ავანტიურისტული მისწრაფებების გაღვივებაზე. 19 წლისა იგი უკვე ფლობს პენსილვანიის უნივერსიტეტის მედიცინის ხარისხს და მცირე სამედიცინო პრაქტიკის მიღების შემდეგ ჩადის [[ახალი ორლეანი|ახალ ორლეანში]] სამართლის შესასწავლად. ვექილად მუშაობის შემდეგ იგი ხდება თანამფლობელი და რედაქტორი გაზეთისა '''"ნიუ პრეანს კრესცენტ"'''. [[1949]] ჩადის [[სან-ფრანცისკო]]ში და მუშაობს ჟურნალისტად. მიიღებს მონაწილეობას ოთხ დუელში, ორ მათგანში კი დაიჭრება. ამ პერიოდში მოიფიქრებს გეგმას თუ როგორ დაეპყრო ლათინური ამერიკის ქვეყნები და დაეარსებინა სახელმწიფო, რომელშიც იბატონებდნენ ინგლისურად მოლაპარაკე თეთრკანიანები.

=== ექსპედიცია [[მექსიკა]]ში ===
1853 წლის გაზაფხულზე იგი ჩავიდა გუაიმასში, რათა მექსიკის მთავრობის მხარდაჭერით დაეარსებიდა გამაგრებული კოლონია, რათა ინდიელებისგან დაეცვა [[შეერთებული შტატები]].მექსიკის მთავრობამ უოლკერის გეგმა არ მოიწონა. წარუმატებლობის შემდეგ უილიამი დაბრუნდა სან-ფრანცისკოში და შეეცადა საკუთარი ძალებით განეხორციელებინა ჩანაფიქრი. უოლკერმა დაიწყო მოხალისეების ძებნა მონობით ვაჭრობის მომხრეთა შორის, განსაკუთრებით კენტუკისა და ტენესის შტატების მაცხოვრებელთა შორის. თავისი განზრახვა დაეარსებინა კოლონია, გადაიზარდა სურვილში დაეარსებინა სონორის რესპუბლიკა, რომელსაც უნდა შეექმნა ამერიკის კავშირი. [[1853]] წლის 15 ოქტომბერს უოლკერმა თავის 45 მოხალისესთან ერთად დაიპყრო მექსიკის ტერიტორიები: კალიფორნიის ნახევარკუნძული და სონორა. ასევე წარმატებით აიღო ქალაქი ლა პასი და გამოაცხადა ქვემო კალიფორნიის რესპუბლიკის დედაქალაქად. პრეზიდენტის თანამდებობა თვითონ დაიკავა, ვიცე-პრეზიდნეტისა კი თავის მოკავშირე უოტკინსს ჩააბარა. ახალშექმნილი სახელმწიფოს კონსტიტუციად კი ლუიზიანის შტატის კონსტიტუცია მიიღო, რომელიც მონობას აკანონებდა. უოლკერმა მალევე, თავის შტაბბინად უფრო საიმედო ქალაქი ენსებადა გამოაცხადა და ქვემო კალიფორნიის რესპუბლიკას სახელიც შეუცვალა- სონორის რესპუბლიკა. უოლკერს სონორაზე გავლენა არც ჰქონია, და რამდენიმე თვეში იგი იძულებული გახდა დაეტოვებინა დაპყრობილი ტერიტოიები, მექსიკის მთავრობის სამხედრო მოქმედებების შედეგად. იგი დაბრუნდა სან-ფრანცისკოში და წარდგა სასამართლოს წინაშე. დამარცხებულ ავანტურისტს, რომელმაც წამოიწყო არალეგალური ომი, ბრალად ედებოდა შეერთებული შტატების ნეიტრალიტეტის დარღვევა. იმ პერიოდში ძალზედ პოპულარული იყო ავანტურისტული მისწრაფებები აშშ-ის სამხრეთ და დასავლეთ შტატებში. ამოიტომაც, ნაფიცმა მსაჯულებმა გაამართლეს უილიამ უოლკერი.

=== ნიკარაგუის დაპყრობა ===
[[ფაილი:WilliamWalker.jpg|right|thumb|200px|უილიამ უოლკერი]]
ცენტრალური ამერიკის რესპუბლიკა [[ნიკარაგუა]]ში დაიწყო სამოქლაქო ომი. ნიკარგუის პრეზიდენტმა კასტელონმა უოლკერთან დადო შეთანხმება, რომ უოლკერს შეეძლო ჩამოეყვანა სამასამდე "ახალმოსახლე", სამაგიეროდ მათ უნდა მოემარაგებინათ იარაღით აჯანყებულები. [[1855]] წლის [[3 მაისი]]დან უოლკერი სან-ფრანცისკოდან ზღვით გამოემართა ნიკარაგუისკენ. ხმელეთზე გადმოსულ უოლკერს და მის თანმხლებ 60 ადამიანს შეემატნენ 170 ადგილობრივი და 100 ამერიკელი მეომარი.

"საკრამენტო იუნიონის" რეპორტიორმა, რომელიც თან ახლდა უოლკერს, მისი ექსპედიციის გასაშუქებლად, გაზეთისთვის გაგაზავნილ კორესპონდენციაში უოლკერი მოიხსენია მონათმფლობელური ნიკარაგუის დამაარსებლად. გაბრაზებულმა უოლკერმა მეთოფეთა რაზმს ჟურნალისტის მოკვლა უბრძანა. შეშინებული ჟურნალისტი ქალის ფორმაში გადაცმული გაიქცა ნიკარაგუიდან.

უოლკერის აგენტები ქირაობდნენ ამერიკელ და ევროპელ მოხალისეებს, რომლებიც მოემართებოდნენ ცენტრალური ამერიკისკენ [[ჰონდურასი]]ს, [[კოსტა-რიკა|კოსტა-რიკის]], [[სალვადორი]]სა და [[გვატემალა|გვატემალის]] დასაპყრობად. უოლკერს შეეძლო გამოეყვანა ათასამდე დაქირავებული მეომარი.

ამ პერიოდისთვის [[ნიუ იორკი|ნიუ იორკსა]] და სან ფრანცისკოს შორის მთავარი სავაჭრო გზა ნიკარაგუაზე გადიოდა. ნიუ იორკიდან დაძრული გემები შედიოდნენ [[რიო სან ხუანი|რიო სან ხუანში]], იქიდან [[ტბა ნიკარაგუა|ნიკარაგუის ტბაში]] და გადადიოდნენ წყნარი ოკეანის აუზში. ნიკარაგუის ტბიდან წყნარი ოკეანის სანაპირომდე სამგზავრო კარეტებით გადაადგილდებოდნენ მგზავრები და ტვირთი.

უოლკერმა კასტელონის თანხმობით იერიში მიიტანა ქალაქ [[რივასი (ქალაქი)|რივასზე]]. 1855 წლის 4 სექტემბერს კი ლა ვირხენის ბრძოლაში გაანადგურა ნიკარაგუის არმია. 13 ოქტომბერს კი აიღო დედაქალაქი [[გრანადა (ნიკარაგუა)|გრანადა]] და მთელს ნიკარაუაზე კონტროლი დაამყარა, მარიონეტ პრეზიდენტად კი [[პატრისიო რივასი]] დანიშნა. 1856 წლის 20 მაისს აშშ-ს პრეზიდენტმა [[ფრანკლინ პირსი|ფრანკლინ პირსმა]] უოლკერის რეჟიმი სცნო.

როცა უოლკერი [[ნიკარაგუა]]ში ჩავიდა კ. გარისონმა და ჩ. მორგანმა, ''კორნელიუს ვენდერბილტის სატრანზიტო კომპანიის'' მოხელეებმა, შესთავაზეს ფინანსური დახმარება თუ მათ დაეხმარებოდა ამავე კომპანიის ხელში ჩაგდებაში. უოკეირ პირობას დასთანხმდა და ვენდერბილტს კომპანია ძალდატანებით წაართვა. საპასუხოდ ვენდერბილტმა ხმები გაავრცელა, რომ კომპანიას საქონელი გადაჰქონდა არალეგალურად. უფლებაშელახულმა ვენდერბილტმა წარმატებით დაარწმუნა ამერიკის მთავრობა, რომ შეცდომა დაუშვა უოლკერის მთავრობის ცნობაში. უოლკერის გეგმები აშფოთებდა ლათინური ამერიკის ქვეყნებს. ხუან რაფაელ მორამ, კოსტა-რიკის პრეზიდენტმა გაისეგრძეგანა უოლკერის მისწრაფებები და ომი გამოუცხადა მას. კოსტა-რიკის დასამარცხებლად უოლკერმა გაგაზავნა პოლკოვნიკი შლესინგერი, თუმცა მისი ჯარები დამარცხდნენ სანტა როსას ბრძოლაში, [[1856]] წლის მარტში. კოსტა-რიკას გვერდით დაუდგნენ ცენტრალური ამერიკის სხვა ქვეყნები, რომელთა კოალიციას აფინანსებდა ვენდერბილტი. 1856 წლის აპრილში კოსტა-რიკის ჯარები და დაქირავებული ამერიკელი ჯარისკაცები შეიჭრნენ ამერიკის ტერიტორიაზე და რივასის მეორე ბრძოლაში გაანადგურეს უოლკერის მოემრები. [[ხუან სანტამარია]]მ, რომელიც შემდგომში კოსტა-რიკის ეროვნული გმირი გახდა, ბრძოლაში გადამწყვეტი როლი შეასრულა.

გაყალბებული არჩვენების შემდეგ უოლკერმა თავი გამოაცხადა ნიკარაგუის პრეზიდენტად. მისი ინაუგურაცია 1856 წლის 12 ივლისს მოეწყო. მისი "საპრეზიდენტო პროგრამა" ნიკარაგუის ამერიკანიზაციაზე იყო დაფუძნებული. ინგლისური გამოაცხადა ნიკარაგუის სახელმწიფო ენად და სახელმწიფო პოლიტიკის გატარებით ხელს უწყობდა აშშ-დან ემიგრანტთა ჩამოსვლას. გააანალიზა რა მისი პოზიციები სუსტდებოდა, გააუქმა 1824 წლის ნიკარაგუის გამოყოფის პაქტი და ხელს უწყობდა მონობით ვაჭრობის განვითარებას, რითაც კიდევ უფრო გაზარდა თავისი პოპულარობა შეერთებული შტატების სამხრეთ შტატებში, სადაც მონობა იქაური ბიზნესმენების შემოსავლის უმნიშვნელოვანესი წყარო იყო. უოლკერის წარმატებული ნაბიჯი უშედეგო აღმოჩნდა დიზინტერიის ეპიდემიის გავრცელების გამო, რომელმაც გაუწყვიტა ჯარისკაცები.

=== დაბრუნება შეერთებულ შტატებში ===
1857 წლის 1 მაისს უოლკერი ჩაბარდა აშშ-ის საზღვაო ძალების მეთაურ ჩარლ ჰენრი დეივისს და სამშობლოში დაბრუნდა. ნიუ-იორკში ჩასვლისთანავე მას ხალხი ისე შეხვდა როგორც გმირს. მაგრამ ეს ყურადღება გაქრა, როცა უოლკერმა თავისი დამარცხება დააბრალა აშშ-ის საზღვაო ძალებს. ექვსი თვის შემდეგ უოლკერი გეგემავდა კიდევ ერთ ექსპედიციას, მაგრამ ისევ ამერიკის საზღვაო ძალებმა დააპატიმრეს იგი და დააბრუნეს სამშობლოში.

=== გარდაცვალება ჰონდურასში ===
შტატებში გამოცემული წიგნის (1860, ''ომი ნიკარაგუაში'') შემდეგ, კიდევ ერთხე და ამჯერად საბოლოოდ დაბრუნდა ცენტრალურ ამერიკაში. ტრუხილიოს პორტში (ჰონდურასი) ჩასული უილიამი ბრიტანეთის სამეფო ფლოტის კაპიტან სალმონის ტყვეობაში აღმოჩნდა. [[ბრიტანეთი]] აკონტროლებდა დღევანდელ [[ბელიზი|ბელიზსა]] და [[მოსკიტების სანაპირო]]ს, დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა რა მისთვის საკონტინენტთაშორისი არხის აშენებას, რომელსაც უნდა დაეკავშირებინა ატლანტისა და წყნარი ოკეანის აუზები. ამიტომ მისთვის უოლკერი საშიშროებას წარმოადგენდა.

სალმონმა იმის მაგივრად, რომ ამერიკის მთავრობისთვის გადაეცა წარუმატებელი სამხედრო ავანტიურისტი, [[ჰონდურასი]]ს ხელისუფლებს გადასცა. ჰონდურასის მთავრობამ მას სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანა და 36 წლის უილიან უოლკერი [[1860]] წლის 12 სექტემბერს დახვრიტეს.

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{Commons category|William Walker}}
* [http://www.globalsecurity.org/military/ops/walker.htm "Walker's expeditions"] from ''GlobalSecurity.org''
* [http://www.sfmuseum.org/hist1/walker.html "Filibustering with William Walker"] from the ''Virtual Museum of the City of San Francisco''
* Fuchik, Don [http://www.calnative.com/stories/n_walk.htm "The Saga of William Walker"] The California Native Newsletter
* [http://www.imdb.com/title/tt0096409/ ''Walker''] the 1987 [[Alex Cox]] movie, ''[[Walker (film)|Walker]]'', featuring [[Ed Harris]] as William Walker, at the  [[Internet Movie Database]]
* Patrick Deville, ''Pura Vida: Vie et mort de William Walker'', [[Seuil]], Paris,2004
* [http://thenashvillecitycemetery.org/william_walker_article.pdf "How Tennessee Adventurer William Walker became Dictator of Nicaragua in 1857 The Norvell family origins of The Grey Eyed Man of Destiny"]
* [http://thememorypalace.us/2009/07/episode-15-presidente-walker/ the memory palace podcast episode about William Walker.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130309072333/http://thememorypalace.us/2009/07/episode-15-presidente-walker/ |date=2013-03-09 }}
* Walker, William "[http://books.google.com/books?id=bwcOAAAAIAAJ&dq=William+Walker+Nicaragua&printsec=frontcover&source=bl&ots=1MB59H1yf3&sig=3hpIv9n5qquXZxranTNoP_VwFHI&hl=en&ei=05z3SvyMIcPf8Qbqz83zCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CA4Q6AEwAjgK#v=onepage&q=&f=false The War in Nicaragua]" at [[Google Books]]
* [http://www.uhmc.sunysb.edu/surgery/walker.html ''With Walker in Nicaragua'' by Ernesto Cardenal, translated by Jonathan Cohen]

{{ნიკარაგუის სახელმწიფოს მეთაურები}}

{{DEFAULTSORT:უოლკერი, უილიამ}}
[[კატეგორია:დაბადებული 8 მაისი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1824]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი  12 სექტემბერი]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1860]]
[[კატეგორია:ნიკარაგუის პრეზიდენტები]]
[[კატეგორია:სიკვდილით დასჯილი პრეზიდენტები]]

ამ გვერდზე გამოყენებული თარგები:

თარგი:Commons (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Commons cat (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Commons category (რედაქტირება)
თარგი:Flagicon (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Lang-en (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:LangWithName (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Tnavbar (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Webarchive (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ინფოდაფა ლიდერი (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ნავდაფა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ნიკარაგუის სახელმწიფოს მეთაურები (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ფერი (იხილე წყარო) (დაცულია)
თარგი:ქვეყნის დროშა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ქვეყნის მონაცემები Nicaragua (რედაქტირება)
თარგი:ქვეყნის მონაცემები ნიკარაგუა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:• (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:Webarchive (რედაქტირება)

უილიამ უოლკერი-ზე დაბრუნება.

მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/უილიამ_უოლკერი“-დან