იხილეთ წყარო გვერდისთვის ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია

თქვენ არ გაქვთ ამ მოქმედების - „ამ გვერდის რედაქტირება“ განხორციელების ნებართვა შემდეგი მიზეზის გამო:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 ივლისი 2024
Expiry of block: 08:48, 2 ივლისი 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
გთხოვთ, შეიყვანოთ ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი დეტალი თქვენს მიერ დასმულ ნებისმიერ შეკითხვაში. თუ თვლით, რომ შეცდომით დაიბლოკეთ, ამის შესახებ დამატებითი ინფორმაცია და ინსტუქცია შეგიძლიათ იხილოთ ღია პროქსი-სერვერების გამოყენების დაუშვებლობის გლობალური წესების გვერდზე.
წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბლოკირების გასაჩივრებისათვის, გთხოვთ მიმართოთ მეტაზე. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ამ გვერდის საწყისი ფაილი და მისი ასლი შექმნათ.
{{ინფოდაფა მართლმადიდებელი ეპარქია
| ეპარქია= ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია
| სურათი= [[ფაილი:Tsalenjixa catedral.jpg|360პქ]]
| ხელმოწერა= წალენჯიხის მაცხოვრის ფერისცვალების ტაძარი (მთავარი ფასადი)
| ქვეყანა= {{დროშა|საქართველო}}
| ფართობი=
| მოსახლეობის რაოდენობა= 
| არქიეპისკოპოსის ოლქი= 
| ეპარქიალური ცენტრი= ქალაქი [[ზუგდიდი]]
| დაარსდა= 
| გაუქმდა= 
| კეთილმოწესეები= 
| მრევლი= 
| ტაძრები= 
| მონასტრები= 
| მღვდელთმსახურები=
| საკათედრო ტაძარი= 
| მეორე საკათედრო ტაძარი=
| მმართველი ეპისკოპოსის სანი= 
| მმართველი ეპისკოპოსის ტიტული= მიტროპოლიტი ზუგდიდისა და ცაიშისა, მაღალყოვლადუსამღვდელოესი მეუფე
| საიტი= 
| არქიეპისკოპოსი=
| მმართველი ეპისკოპოსი= [[გერასიმე (შარაშენიძე)]]
| მმართველობის დაწყების თარიღი= 
| მოადგილეები=
| რუკა= 
}}
'''ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია''' მდებარეობს [[სამეგრელო]]ში, ისტორიული [[ეგრისი]]ს სამეფოს ცენტრალურ ნაწილში. ეპარქიის კათედრალური ტაძრებია [[ზუგდიდის საკათედრო ტაძარი|ზუგდიდის ვლაქერნის ღვთისმშობლის ეკლესია]] და [[ცაიშის საკათედრო ტაძარი|ცაიშის ღვთისმშობლის ეკლესია]].

== ეპარქიის საზღვრები ==
ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის საზღვრებში შედის [[ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი|ზუგდიდის]], [[წალენჯიხის მუნიციპალიტეტი|წალენჯიხის]] მუნიციპალიტეტების ტერიტორია. ეპარქიის სამხრეთ დასავლეთის საზღვარი [[შავი ზღვა|შავი ზღვის]] სანაპირო ზოლს მიჰყვება, ხოლო აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება [[ჭყონდიდის ეპარქია|ჭყონდიდის]], დასავლეთიდან [[ცხუმ-აფხაზეთის ეპარქია|ცხუმ-აფხაზეთის]], ჩრდილოეთიდან [[მესტიისა და ზემო სვანეთის ეპარქია|მესტიისა და ზემო სვანეთის]], სამხრეთიდან [[ფოთისა და ხობის ეპარქია|ფოთისა]] და [[სენაკისა და ჩხოროწყუს ეპარქია|სენაკის]] ეპარიქიები.

== ისტორია ==
ძველი საქართველოს საეპისკოპოსოების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი, უძველესი ცაიშის საეპისკოპოსო, რომელიც დღეს წალენჯიხის საეპისკოპოსოსთან ერთად ქმნის ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიას. ცაიშის საეპისკოპოსო, რომელიც [[1823]] წელს გაუქმდა [[საქართველო]]ს სამოციქულო ეკლესიის წმინდა სინოდის სხდომის საეკლესიო კრების 1995 წლის 5 აპრილის განჩინებით, ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის სახელით აღდგა.

ცაიშის საეპისკოპოსო ერთ–ერთი უძველესი საეპისკოპოსოა [[საქართველო]]ში, რომელიც დაახლოებით VI-VII საუკუნეთა მიჯნიდან არსებობდა. უძველესი ცნობები ცაიშის საეპისკოპოსოს შესახებ დაცულია [[გიორგი კვიპროსელი]]ს მიერ [[602]]–[[610]] წლებს შორის შედგენილ საეპისკოპოსო კათედრათა ნუსხაში და [[IX საუკუნე|IX საუკუნის]] დამდეგს [[ბასილი სოფენელი]]ს მიერ შედგენილ იგივე სახის თხზულებაში, ორივეგან მოიხსენიება [[ლაზიკა|ლაზიკის]] სამიტროპოლიტო ეპარქიაში შემავალი საისის [[ეპისკოპოსი]]. აქ მოხსენიებული საისი უეჭველად ცაიშია, რადგან [[ბერძნები]] მათი ენისათვის უცხო ''ც'' და ''შ'' ბგერებს ჩვეულებრივ "ს" გრაფებით ([[სიგმა]]თი) გადმოსცემდნენ.
[[ფაილი:Dadiani palace 2012.jpg|right|thumb|250px|[[ზუგდიდის საკათედრო ტაძარი|ზუგდიდის ვლაქერნის ღვთისმშობლის ეკლესია და დადიანების სასახლე]]]]
ქართულ წყაროებში ცაიშის საეპისკოპოსოს შესახებ ცნობა პირველად X-XI საუკუნეთა მიჯნიდან ჩნდება. ცაიშის დიდი საწინამძღვრო ჯვრის წარწერაში "ბაგრატ აფხაზთა მეფე და კურაპალატის" გვერდით მოხსენიებულია ეფრემ ცაიშელი, რომელიც ცხადია ცაიშის <ref name=" ე. თაყაიშვილი, არქროლოგიური მოგზაურობანი და შენიშვნანი, წ. II, ტფ, 1919, გვ. 178|ფგაფგ|">ე. თაყაიშვილი, არქროლოგიური მოგზაურობანი და შენიშვნანი, წ. II, ტფ, 1919, გვ. 178</ref> ეპისკოპოსია, რადგან ცაიშელი სწორედ ცაიშის ეპისკოპოსს ნიშნავს.

[[1805]] წელს ცაიშის ეპარქიაში შედის სამურზაყანო – ტერიტორია მდ. ენგურიდან ღალიძგამდე. 1823 წ. 15 ნოემბერს გარდაიცვალა ცაიშელი მიტროპოლიტი გრიგოლი. გრიგოლ ცაიშელის გარდაცვალების შემდეგ გაუქმდა ცაიშის საეპისკოპოსო კათედრა. ის იყო როგორც საოლქო ეკლესია. 1829 წ. გააერთიანეს ჭყონდიდის, ცაგერისა და ცაიშის ეპარქიები ერთ, სამეგრელოს ეპარქიად (საეპისკოპოსო კათედრა მარტვილში).

[[1874]] წელს [[სამეგრელო]]ს ეპარქია შეუერთეს [[იმერეთი]]ს ეპარქიას და გაუქმდა [[მარტვილი]]ს საეპისკოპოსო კათედრა. [[1895]] წლის [[12 ივნისი]]დან გურიისა და სამეგრელოს ეპარქიების შეერთებით შეიქმნა გურია-სამეგრელოს ეპარქია. [[1930]] წლისათვის ტაძარში მღვდელმსახურება შეწყდა, რომელიც განახლდა მხოლოდ [[1989]] წელს ჭყონდიდელ მთავარეპისკოპოსის, ყოვლადუსამღვდელოესი [[გიორგი (შალამბერიძე)|გიორგის]] (შალამბერიძე) მღვდელმთავრობის პერიოდში. 1989 წ. [[14 სექტემბერი|14 სექტემბერს]] ტაძარი აკურთხა უწმიდესმა და უნეტარესმა [[ილია II]]-მ და ტაძრის წინამძღვრად დაადგინა დეკანოზი [[ამირან შენგელია]].

[[1995]] წლის 5 აპრილს საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის წმ. სინოდის დადგენილებით ჩამოყალიბდა 27 ეპარქია, მათ შორის ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია. ახალშექმნილი ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის მღვდელმთავრად დროებით (შეთავსებით) დაინიშნა ცხუმ-აფხაზეთის მთავარეპისკოპოსი [[დანიელი (მეუფე)|დანიელი]] (დათუაშვილი).

[[1998]] წლის 8 ოქტომბერს საქართველოს სამოციქულო ეკლესიის წმ. სინოდის გადაწყვეტილებით ზუგდიდისა და ცაიშის ეპისკოპოსად გამორჩეულ იქნა იღუმენი გერასიმე (შარაშენიძე), რომლის ეპისკოპოსად ხელდასხმა მოხდა ამავე წლის 14 ოქტომბერს [[მცხეთა]]ში, სვეტიცხოვლის ტაძარში.

[[2006]] წლის 11 მაისს, სულთმოფენობის დღესასწაულზე წმ. სამების ტაძარში უწმიდესმა და უნეტარესმა ილია II-მ ეპისკოპოსი გერასიმე მთავარეპისკოპოსის ხარისხში აიყვანა. ხოლო [[2007]] წლის 3 ივნისს მიანიჭა მიტროპოლიტობა.

=== ცაიშის საეპისკოპოსოს ყმა-მოლაშქრეები ===
[[ფაილი:Caishis sakatedro tadzari5.jpg|მინი|250პქ|left]]
ცაიშის საეპისკოპოსოს სამწყსოსა და ყმა-მოლაშქრეების შესახებ დაცული ისტორიული დოკუმენტები არც ისე უხვია, მაგრამ მეტ-ნაკლებად მაინც შეიძლება აღვადგინოთ ამ საეპისკოპოსოს ისტორიულ-სოციალური სურათი.

ძირითადი დოკუმენტები, რომელთაც აღნიშნული საკითხის კვლევა-ძიებისას ვეყრდნობით, არის "საცაიშლოს გამოსავლის დავთარი" და კათალიკოს მალაქიას მოლაშქრე კაცთა ნუსხა ([[1611]]-[[1621]]). საცაიშლო დავთარი დაცულია [[აფხაზეთის საკათალიკოსო]] მამულების დიდ დავთარში. ერთ-ერთი მინაწერიდან ჩანს, რომ იგი დაუწერიათ აფხაზეთის კათალიკოსის ცაიშელ-ხონელ-ჯუმათელ მალაქიას ბრძანებით, შედგენილი უნდა იყოს [[1610]]-[[1621]] წლებში. საცაიშლო გამოსაღების გუჯარი, როგორც მთლიანად საკათალიკოსო მამულების დავთარი, დაწერილია ნუსხა-ხუცურით, მაგრამ საფიქრებელია, რომ ჩვენი გუჯარი დედანი კი არ უნდა იყოს, არამედ მისი პირი.

[[XVII საუკუნე]]ში [[ცაიშის ეპარქია]] [[ოდიშის სამთავრო]]ს ცენტრში მდებარეობდა და მის მფლობელობაში ვრცელი ტერიტორიები შედიოდა. ამიტომაც, ცხადია, რომ კათედრას სამწყსო და შემოსავალი უხვად გააჩნდა.

საცაიშლო გამოსავლის დავთრის შედგენით კათედრის უმაღლესმა იერარქმა [[მალაქია გურიელი|მალაქია გურიელმა]] სისტემაში მოიყვანა ეპარქიის სოციალური ცხოვრება. ამ დოკუმენტში მოხსენიებულია 365 პირი. მათგან ყოველწლიურად საშუალო შემოსავალი შემდეგნაირად განისაზღვრა: 300-ზე მეტი საკლავი, [[ქათამი]], [[პური]], გოჭკომური, 1400-ზე მეტი ღოჯი და [[ფოხალი]] [[ღომი]], [[ღვინო]], გარდა ამისა [[თევზი]], [[ყველი]], [[კვერცხი]], [[მარილი]].
[[ფაილი:Tsaishi monastery (Photo by Lika Abralava, 2010).jpg|200პქ|მინი|right|ტაძრის სამრეკლო]]
თუ გავითვალისწინებთ [[XVII საუკუნე]]ში საქართველოში შექმნილ პოლიტიკურ-სოციალურ სურათს, ცხადი გახდება, რომ ცაიში საკმაოდ ძლიერი და მდიდარი ეპარქია ყოფილა. საეპისკოპოსო კათედრებს საკუთარი შეიარაღებული მსახურებიც ჰყავდათ. ეპისკოპოსები `მთავრის მოთხოვნისთანავე ... კარგ საომარ ცხენებზე ამხედრებულნი მიდიან ომში, რადგან ითვლებიან წინამძღოლებად და სარდლებად თავიანთი ქვეშევრდომებისა, რომლებიც ვალდებულნი არიან იარაღასხმულნი იყვნენ. ისინი თავს ესხმიან და ებრძვიან მტერს ...~.

კათალიკოს მალაქიას მოლაშქრე კაცთა ნუსხიდან, რომელიც შედგენილია [[1616]]-[[1623]] წლებში, ვგებულობთ, რომ კათალიკოსს დაახლოებით 500-ზე მეტი მოლაშქრე ჰყოლია. ისინი ეპარქიის შემდეგ დასახლებულ პუნქტებში იყვნენ: [[ხიბულა]] (აზნაურისშვილი და 30 მსახური), წყარიგზა და [[სენაკი]] (4 მსახური), [[ჯგალი]] (აზნაურისშვილი და 38 მსახური), [[დარჩელი]] (აზნაურისშვილი და 85 მსახური), ჭიალა (2 მსახური), [[ჩოხათი]] (5 მსახური), [[მუხური (ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტი)|მუხური]] (აზნაურისშვილი და 3 მსახური), [[ხეთა]] (3 მსახური) და თავად [[ცაიში]] (აზნაურისშვილები და 63 მსახური).

ამდენად, აფხაზეთის კათალიკოსს ცაიშის ეპარქიაში დაახლოებით 300-მდე მოლაშქრე კაცი ჰყოლია, რაც, თავის მხრივ, კიდევ ერთხელ მეტყველებს აღნიშნული საეპისკოპოსოს იმდროინდელ ძლიერებაზე.

=== ცაიშის საეპისკოპოსოს საზღვრები ===
ცაიშის საეპისკოპოსოს საზღვრები ზედაპირულად მოხაზული აქვს [[ვახუშტი ბაგრატიონი|ვახუშტი ბაგრატიონს]] ([[1916]]–[[1770]]): „ხოფს ზეით არს ეკლესია ჩაისს, დიდი, გუმბათიანი, კეთილშენი და შემკული. ზის ეპისკოპიზი მწყემსი ამ წყლის სამხრეთის კერძოსი უნაგირამდე და რიონა ზღუდმდე“<ref name="">ვახუშტი ბაგრატიონი, აღწერა სამეფოსა საქართველოისა, წიგნში ქართლის ცხოვრება, ტ IV, თბ, 1973, გვ. 773</ref>
[[ფაილი:Tsaishi catedral.jpg|thumb|300px|left]]
ცაიშის საეპისკოპოსოს საზღვრებში, როგორც წყაროებიდან ჩანს, შედიოდა ზემო [[სვანეთი]]ც. [[მესტიის მუნიციპალიტეტი|მესტიის]] ოთხთავზე [[XIV საუკუნე]]ში გაკეთებულ ერთ მინაწერში ნათქვამია: "თუ ქუემო ხეუს გამოჩნდეს ცაიშელმან დაიურვოს რჯული, ზემომან ცაგარელმან — ზემოთ დაიჭიროს."<ref name="პ. ინგოროყვა">პ. ინგოროყვა, სვანეთის საისტორიო ძეგლები, ნაკვ. II, ტექსტები. თბ. 1941, გვ 7, სვანეთის წერილობითი ძეგლები, I. ისტორიულიო საბუთები და სულთა მატიანეები, ტექსტები გამოსაცემად მოამზადა, გამოკვლევები და სამეცნიერო–საცნობარო აპარატი დაურთო ვ. სილოგვამ, თბ. 1986, გვ. 111</ref> ამ ცნობის სისწორეს ამტკიცებს ერთი უთარიღო დოკუმენტი, რომელიც, როგორც 1442–1446 წლებს შორისაა შედგენილი. ამ დოკუმენტში ცაიშელ მთავარეპისკოპოსი დანიელი გვაუწყებს, რომ "ლაბსყედსა მივედი... ვაკურთხე მთავარანგელოზი ლაბსყენდაშისაო"<ref name="ი. დოლიძე">ქართული სამართლის ძეგლები, ი. დოლიძის გამოცემა, ტ. III, თბ. 1973, გვ. 173</ref> რადგან ცაიშელი ეპისკოპოსი ზემო სვანეთში, კერძოდ ლაბსყელდაშში ეკლესიას აკურთხებს, ცხადია ეს კუთხეც მისი სამწყსოს ნაწილი უნდა ყოფილიყო.

ზემო სვანეთი ცაიშის საეპისკოპოსოს საზღვრებში შედიოდა [[XVII საუკუნე]]შიც. პატრიარქი [[მაკარიოსი]] ([[1648]]–[[1672]]), რომელიც 1664 წელს ბრძანდებოდა [[საქართველო]]ში, წერს რომ "სვანებს ჰყავდათ ორი ეპისკოპოსი – ცაგარელი და ცაიშელი, რომლებიც მხოლოდღა ფორმალურად ითვლებიან მათ მწყემსებად"<ref name="მაკარიოსი">Грузия в 17 столетии по изображению патриарха Макария. Казань, 1905, стр 42</ref>

იმ დროს, როდესაც [[ვახუშტი ბაგრატიონი]] წერდა თავის უზარმაზარ ნაშრომს „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (ეს წიგნი მან [[1742]]–[[1745]] წლებში დაწერა). ცაიშის საეპისკოპოსოს საზღვრებში შედიოდა ხობის გაუქმებული საეპისკოპოსო.

[[XVII საუკუნე|XVII]] საუკუნის დამდეგიდან, ანუ იმ დროიდან, როცა სამთავრო სახლმა სამარხ ეკლესიად [[წალენჯიხა]] გაიხადა, ეს უკანასკნელი ცალკე [[საეპისკოპოსო]]დ იქცა და ცაიშის ეპარქიას მნიშვნელოვანი ნაწილი ჩამოშორდა, მაგრამ XVIII საუკუნის დამდეგიდან, როცა როგორც ჩანს წალენჯიხის ეპარქია გაუქმდა, ეს სამწყსო, რომელიც ვახუშტის ცნობით მოიცავდა „[[ჭანისწყალი|ჭანის მდინარისა]] და დადის მდინარის შორის ადგილთა კავკასიიდამ ზღვამდე“ კვლავ ცაიშის სამწყსოში შევიდა.

[[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] მიწურულსა და XIX საუკუნის პირველი მეოთხედის ცაიშის საეპისკოპოსოს საზღვრების შესახებ საყურადღებო ცნობაა დაცული [[1823]] წელს შედგენილ ანდერძში ცაიშელ მიტროპოლიტ [[გრიგოლ ჩიქოვანი]]სა. ეს უკანასკნელი წერს, რომ [[სამეგრელოს მთავრები|სამეგრელოს მთავარმა]] „მე დამადგინაო ეკლესიისა და მოხარისხედ... ვითარცა იყო უწინარესვე სამურზაყანო აფხაზეთსაც ვმწყსიდი და ვიღვწვოდი რათა სარწმუნოება განმრავლებით ერთა შორის გებულ იყო“.<ref name="ვახუშტი">ვახუშტი ბაგრატიონი, აღწერა სამეფოსა საქართველოისა, წიგნში ქართლის ცხოვრება, ტ IV, თბ, 1973, გვ. 778</ref>

ამრიგად, ირკვევა რომ მას შემდეგ რაც გააფსარებულ წარმართობაზე მიმძლავრებულ აფხაზთა მიზეზით [[დრანდის ტაძარი|დრანდის]], [[მოქვის ტაძარი|მოქვისა]] და [[ბედიის საეპისკოპოსო|ბედიის]] საეპისკოპოსოები გაუქმდა, სამურზაყანოც ცაიშელის სამწყსოდ ქცეულა.

=== ცაიშის საეპისკოპოსოს გაუქმება ===
ცაიშელმა მიტროპოლიტმა გრიგოლ ჩიქოვანმა დატოვა ანდერძი, რომელშიც თავის მემკვიდრედ ცაიშის საეპისკოპოსო ტახტზე გამოაცხადა არქიმანდრიტი [[იოანე ჩიქოვანი]].<ref name="იოანე">საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის ქართულ ხელნაწერთა აღწერილობა (H კოლექცია) , ტ.VI, თბ. 1953, გვ. 353.</ref> მაგრამ 1818 წელს [[საქართველოს საეგზარქოსო]]მ გააუქმა ცაიშის ეპარქია და მისი ტერიტორია გააერთიანა [[სამეგრელოს ეპარქია]]ში. მიუხედავად ამისა, ერთი ხანი იოანე ჩიქოვანი მაინც ეპარქიის მმართველად იწოდებოდა. [[1824]] წლის 4 ოქტომბერს პეპუ ჩიჩუას მიერ ხობის ტაძრისათვის მიცემული შეწირულობის წიგნში მოწმედ დასახელებულთა შორისაა იოანე ცაიშელ ჩიქოვანი.<ref name="ეპისკოპოსი">დ. გოგოლაძე, საქართველოს სოციალურ ეკონომიკური განვითარება გვიანფეოდალურ ხანაში, თბ. 1971, გვ. 14.</ref>

საეპისკოპოსო კათედრის გაუქმების შემდეგ, ცაიშის ტაძარი მონასტრად იქცა. ფრანგი მკვლევარი [[ჟიულ მურიე]], რიმელმაც XIX საუკუნის 80–იანი წლების დამდეგს სოფელ–სოფელ აღწერა მთელი სამეგრელო, გვაუწყებს, რომ [[1821]] წლიდან [[1879]] წლამდე ცაიშის ეკლესია მონასტერს წარმოადგენდა, ახლა (ანუ [[1883]] წელს) ის ტაძარიაო, რომლის [[დეკანოზი]] [[ზუგდიდის მაზრა|ზუგდიდის მაზრის]] 20 ეკლესიას განაგებსო.

== ეპისკოპოსები ==
[[ფაილი:Meufe gerasime5.jpg|thumb|250px|მიტროპოლიტი [[გერასიმე (მეუფე)|გერასიმე]]]]
[[ცაიში]], როგორც საეპისკოპოსო მოიხსენიება [[VI საუკუნე|VI]]-[[VIII საუკუნე|VIII]] საუკუნეებიდან, მაგრამ [[X საუკუნე]]მდე ცაიშელ [[ეპისკოპოსი|ეპისკოპოსთა]] შესახებ არაფერია ცნობილი. პირველი ცაიშელი რომელიც ისტორიულ წყაროებშია მოხსენიებული, არის ეფრემი, რომლის სახელი დატანებულია ცაიშის დიდ საწინამძღვრო ჯვარზე. ხოლო შემდეგ ცაიშელ ეპისკოპოსთა ქრონოლოგიური სია<ref name="ცაიშის საეპისკოპოსო">ცაიშის საეპისკოპოსო, აბესალომ ტუღუში, გამომცემლობა "ორნატი", ზუგდიდი, 2001 წელი, გვ. 36.</ref> ასეთი სახისაა:

# '''ეფრემი – ''' [[XI საუკუნე]].
# '''იოანე I ფელაგისძე''' – XI ან [[XII საუკუნე]].
# '''ბასილი''' – [[XIV საუკუნე|XIV]] საუკუნის დამდეგი.
# '''დანიელი''' – [[XV საუკუნე|XV]] საუკუნის 40–იანი წლები.
# '''იოაკიმე''' – XV საუკუნის 70–იანი წლები.
# '''ეპისკოპოსი, რომელსაც უნდა რქმეოდა ან (ნიკოლო)ზ, (ევდემო)ზ ან (მაკარო)ზ''' – XV საუკუნის 80–იანი წლები.
# '''ეფთვიმე''' – XV საუკუნის 80–იანი წლები.
# '''ბართლომე''' – XV-XVI საუკუნეთა მიჯნა.
# '''კირილე, ჟუანიძე (ჟვანია)''' – ...[[[[1549]]–[[1572]]]]...
# '''მაქსიმე I''' – XVI საუკუნის ბოლო მეოთხედი.
# '''დავით I''' – XVI საუკუნის მიწურული.
# '''[[მალაქია II|მალაქია]] გურიელი''' – ...[[1611]]/[[1612]]–[[1639]]
# '''ანდრია''' – 1639–[[1640]]...
# '''დავით ჯოლია''' – ...[[1652]]..
# '''მაქსიმე II აგიაშვილი''' – ..[[1696]]–[[1701]]
# '''სვიმონ ღოღობერიძე''' – 1701–[[1709]]
# '''მაქსიმე II აგიაშვილი''' – 1709–[[1710]]..(მეორედ)
# '''სვიმონ ღოღობერიძე''' – 1710–[[1759]]...(მეორედ)
# '''სოფრომ ღოღობერიძე''' – ...[[1766]]–[[1777]]
# გრიგოლ ჩიქოვანი – 1777 – 15 ნოემბერი, 1823
# '''[[დანიელი (დათუაშვილი)|დანიელ დათუაშვილი]]'''-1995-1998
# '''[[გერასიმე (შარაშენიძე)|გერასიმე შარაშენიძე]]''' 1998-დან

== ეპარქიაში მოქმედი ეკლესია–მონასტრები ==
[[ფაილი:Korckheli church.JPG|thumb|290px|[[კორცხელი|კორცხელის]] ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძნების სახელობის ტაძარი]]
=== ეკლესიები ===
# [[ზუგდიდის საკათედრო ტაძარი|ზუგდიდის ვლაქერნის ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის ხატის სახელობის საკათედრო ტაძარი]] ([[1825]]–[[1830]] წწ.)
# [[ცაიშის საკათედრო ტაძარი|ცაიშის ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობლის მიძინების  სახელობის საკათედრო ტაძარი]] (X – XI სს. მიჯნა, XII - XIV სს. მიჯნა)
# [[წალენჯიხის საკათედრო ტაძარი|წალენჯიხის მაცხოვრის ფერისცვალების სახელობის საკათედრო ტაძარი]] (XIII ს.)
# [[კორცხელის ღვთისმშობლის ეკლესია|კორცხელის]] [[კორცხელის ღვთისმშობლის ეკლესია|ყოვლადწმიდა]] [[კორცხელის ღვთისმშობლის ეკლესია|ღმრთისმშობლის მიძინების სახელობის ტაძარი]] (XVII ს.)
# [[კვირაცხოვლობის ტაძარი (ზუგდიდი)|ზუგდიდის კვირაცხოვლობის სახელობის (მაცხოვრის კარის) ტაძარი]] (XV-XVI სს)
# ზუგდიდის წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი (XIX-XX სს.)
# წალენჯიხის რაიონის სოფ. ჩქვალერის (ლეშამუგეს) მაცხოვრის შობის სახელობის ტაძარი (XIX – XX სს.)
# წალენჯიხის რაიონის ქ. ჯვარის ყოველთა წმიდათა სახელობის ტაძარი
# წალენჯიხის რაიონის სოფ. ლიის (კუთხე მახარია) წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი (XIX – XX სს.)
# ზუგდიდის რაიონი, სოფელ ტყაიას წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი (XIX-XXსს.)
# [[კოკის ეკლესია|ზუგდიდის რაიონი. სოფელ კოკის წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი]] (XV ს)
# ზუგდიდის ხარების სახელობის ტაძარი (ჭითაწყარი)
# [[დიდინეძის წმინდა გიორგის მონასტერი|ზუგდიდის რაიონის სოფელ დიდინეძის წმ. გიორგის სახელობის მამათა მონასტერი]] (1999 - 2004 წწ.)
# წალენჯიხის რაიონის სოფელი მუჟავას წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი
# [[კახათის წმინდა გიორგის ტაძარი|ზუგდიდის რაიონი, სოფელ კახათის წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი]] (2002 - 2004 წწ)
# სოფ. ჯგალის წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი (XXI ს.)
# ზუგდიდის რაიონი, სოფელ ყულიშკარის წმ. გიორგის სახელობის ტაძარი (XVII ს)
# ზუგდიდის რაიონი, სოფელ ჭკადუაშის წმ. ნინოს სახელობის ტაძარი (XXI ს.)
# ზუგდიდის ღმრთისმშობლის შობის სახელობის ტაძარი (2008 წ.)
# სოფ. ანაკლიის წმ. ნიკოლოზის სახელობის ტაძარი (XXI ს.)
# სოფ. ჯიხაშკარის ხარების სახელობის ტაძარი (XXI ს.)

=== მონასტრები ===
# კორცხელის ივერიის ღვთისმშობლის დედათა მონასტერი. წინამძღვარი - მონაზონი დინარა ქვარაია
# ჩხორიის თამარ მეფის სახელობის დედათა მონასტერი
# დიდნეძის წმ. გიორგის სახელობის მამათა მონასტერი
# სქურის ფერიცვალების სახელობის მამათა მონასტერი
# ყულიშკარის წმ. გიორგის სახელობის მამათა მონასტერი

== ეპარქიის სიწმინდეები ==
[[ფაილი:GvTismshoblis samoseli.jpg|left|thumb|300px|ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლის სამოსელი]]
[[ფაილი:Wminda marines mklavi.JPG|right|150px|წმინდა მარინეს მკლავი]]
[[ფაილი:Wminda kvirikes xelis mtevani.JPG|right|150px|წმინდა კვირიკეს ხელის მტევანი]]
[[ფაილი:Wminda giorgis dzvali.JPG|right|150px|წმინდა გიორგის ბარძაყის ძვლის ნაწილი]]
[[ფაილი:Ioane natlismcemlis wminda nawilebi.JPG|right|150px|წმინდა იოანე ნათლისმცემლის ძვლის ნაწილი]]
ცნობილია, რომ [[საქართველო]]ს სამოციქულო ეკლესია ოდითგანვე თაყვანს სცემდა და სათუთად ეპყრობოდა მონასტრებში დაცულ სიწმინდეებს, მაგრამ დროთა განმავლობაში, გარეშე მტრების შემოსევებისა და შინაგანი შუღლის გამო ეკლესიის საგანძურთან ერთად სიწმინდეების უმეტესობა განადგურებულია,  ნაწილი კი [[მუზეუმი|მუზეუმებსა]] და სხვა ადგილებში დამკვიდრებულა.

ამას ადასტურებს [[ზუგდიდის ისტორიულ–არქიტექტურული მუზეუმი|ზუგდიდის ისტორიულ მუზეუმში]] დაცული სიწმინდეები, რომლებიც ხობის ღმრთისმშობლის მიძინების ეკლესიიდან [[1923]]-[[1936]] წლებში შემოსულა და მუზეუმის საგანძურთა შორის დიდ იშვიათობას წარმოადგენს. ეს არის სახელგანთქმული კვართი ღმრთისმშობელისა, რომელიც თავის დროზე დეკორით ყოფილა შემკობილი, მაგრამ დროთა განმავლობაში საღებავი გადასულა. ამჟამად იგი ტილოს წააგავს (ზომა 180 X 150 სმ.). აქვეა დაცული [[წმინდა მარინე]]ს მკლავი უსამკაულოდ (აკლია დიდი თითი და საჩვენებელი თითის სახსარი), წმინდა კვირიკეს ხელი (აკლია ორი თითი — პატარა და უსახელო), [[წმინდა გიორგი]]სა და [[იოანე ნათლისმცემელი|იოანე ნათლისმცემლის]] ძვლების ნაწილები.

წმინდა ნაწილები მოთავსებულია [[ვერცხლი]]თ მოჭედილ პატარა ზომის [[კუბო]]ში, რომელიც ძლიერ დაზიანებულია. იგი გაკეთებულია [[ლევან II დადიანი]]ს (1611-1657 წწ) დაკვეთით. არსებობს სხვადასხვა მოსაზრება ამ წმინდა ნაწილების [[საქართველო]]ში მოხვედრის შესახებ: ერთი–ერთი ვარაუდით, ეს სიწმინდეები მე-15 საუკუნის დასაწყისშია ჩამოტანილი იერუსალიმიდან.

პატიოსანი სამოსელი ყოვლადწმინდა ღმრთისმშობლისა, სარტყლის ნაწილი და [[ვლაქერნის ღმრთისმშობლის ხატი]] [[სამეგრელო]]ს უპირველეს სიწმინდეებად ითვლებოდა.ყოვლადწმინდა დედის სარტყლის ერთი ნაწილი ათონის მთაზე, ვათოპედის მონასტერშია დაცული, მეორე ტრირში, მესამე კი [[საქართველო]]ში, ზუგდიდში ინახებოდა.

== გალერეა ==
<gallery>
ფაილი:Vlaqernoba 2012.JPG|ვლაქერნობის დღესასწაული
ფაილი:ვლაქერნობის დღესასწაული.jpg|ვლაქერნობის დღესასწაული
ფაილი:Natloba anakliashi.JPG|საყოველთაო ნათლობა ანაკლიაში
ფაილი:Levan meore dadiani.jpg|ლევან მეორე დადიანის ფრესკა წალენჯიხის საკათედრო ტაძარში
</gallery>

== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[საქართველოს ეპარქიები]]
* [[ზუგდიდის საკათედრო ტაძარი]]
* [[კვირაცხოვლობის ტაძარი (ზუგდიდი)]]
* [[გერასიმე (მეუფე)]]
* [[წალენჯიხის საკათედრო ტაძარი]]
* [[კვირაცხოვლობის ტაძარი (ზუგდიდი)]]

== ლიტერატურა ==
* ''ცაიშის საეპისკოპოსო'', აბესალომ ტუღუში, გამომც. "ორნატი", ზუგდიდი, 2001 წელი.
* ''ოდიშის საეპისკოპოები'', გიორგი კალანდია, გამომც. არტანუჯი, თბილისი, 2004 წელი.

== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commonscat|Zugdidi and Tsaishi Eparchy}}
* [http://zugdidi-tsaishi.ge ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქიის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141218135213/http://zugdidi-tsaishi.ge/ |date=2014-12-18 }}
* [http://www.patriarchate.ge/?action=text/zugdidi ზუგდიდისა და ცაიშის ���პარქია (საქართველოს საპატრიარქო)]

== სქოლიო ==
{{სქოლიოს სია|2}}

{{ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია}}
{{საქართველოს ეპარქიები}}

[[კატეგორია:ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია|*]]
ამ გვერდზე გამოყენებული თარგები:
თარგი:Column-width (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Commons (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Commons cat (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Commonscat (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Main other (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Tnavbar (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Webarchive (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:დროშა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ინფოდაფა მართლმადიდებელი ეპარქია (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ნავდაფა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:საქართველოს ეპარქიები (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:სქოლიოს სია (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ფერი (იხილე წყარო) (დაცულია)
თარგი:ქვეყნის დროშა2 (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ქვეყნის მონაცემები საქართველო (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:Check for unknown parameters (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:Webarchive (რედაქტირება)
ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია-ზე დაბრუნება.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ზუგდიდისა_და_ცაიშის_ეპარქია“-დან