იხილეთ წყარო გვერდისთვის აჰმედ I

თქვენ არ გაქვთ ამ მოქმედების - „ამ გვერდის რედაქტირება“ განხორციელების ნებართვა შემდეგი მიზეზის გამო:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 ივლისი 2024
Expiry of block: 08:48, 2 ივლისი 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

გთხოვთ, შეიყვანოთ ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი დეტალი თქვენს მიერ დასმულ ნებისმიერ შეკითხვაში. თუ თვლით, რომ შეცდომით დაიბლოკეთ, ამის შესახებ დამატებითი ინფორმაცია და ინსტუქცია შეგიძლიათ იხილოთ ღია პროქსი-სერვერების გამოყენების დაუშვებლობის გლობალური წესების გვერდზე.

წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბლოკირების გასაჩივრებისათვის, გთხოვთ მიმართოთ მეტაზე. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ამ გვერდის საწყისი ფაილი და მისი ასლი შექმნათ.

{{ინფოდაფა მმართველი 
|ქვეყანა               = [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]]
|თანამდებობა           = სულთანი
|სახელი                  = აჰმედ I
|ორიგინალური სახელი       =  {{lang-ota3|آحمد اول|Âhmed-i evvel}}
|რიგი              = მე-14
|რიგი-მეუღლეების          = 
|სურათი              = صورة للشاهزاده أحمد 2013-12-19 09-18.jpg
|ზომა =  220პქ
|წარწერა              =
|კორონაცია =
|მმართველობის დასაწყისი    = [[1603]]
|მმართველობის დასასრული = [[1617]]
|წინამორბედი       = [[მეჰმედ III]]
|მემკვიდრე             = [[მუსტაფა I]]
|რეგენტი = 
|სხვა წოდებები       = [[ისლამი]]ს [[ხალიფა]]
|ვიცე-პრეზიდენტი       = 
|პარტია              = 
|დაბადების თარიღი        = [[18 აპრილი]] [[1590]]
|დაბადების ადგილი       = [[მანისა]], [[ოსმალეთის იმპერია]]
|გარდაცვალების თარიღი          = [[22 ნოემბერი]] [[1617]]
|გარდაცვალების ადგილი         = [[სტამბოლი]], [[ოსმალეთის იმპერია]]
|ქორწინება              = [[მაჰფირუზ ჰატიჯე სულთანი]]<br/>[[ქიოსემ სულთანი]]<br/>[[ფატმა ხათუნი]]<br/>[[შაჰნაზამ ხათუნი]]
|შვილები                 = [[ოსმან II]]<br/>[[მეჰმედი (აჰმედ I-ის ვაჟი)|მეჰმედი]]<br/>[[მურად IV]]<br/>[[შეჰზადე ბაიაზიდი (აჰმედ I-ის ვაჟი)|ბაიაზიდი]]<br/> [[შეჰზადე ქასიმი|ქასიმი]]<br/>[[შეჰზადე სულეიმანი (აჰმედ I-ის ვაჟი)|სულეიმანი]]<br/>[[იბრაჰიმ I (თურქეთი)|იბრაჰიმ I]]<br/>[[აიშე სულთანი (აჰმედ I-ის ქალიშვილი)|აიშე]]<br/>[[ფატმა სულთანი (აჰმედ I-ის ქალიშვილი)|ფატმა]]<br/>ჰანზადე<br/>[[გევჰერჰან სულთანი|გევერჰანი]]
|სრული სახელი = 
|დინასტია             = [[ოსმანების დინასტია]]
|მამა                 = [[მეჰმედ III]]
|დედა             = [[ჰანდან სულთანი]]
|რელიგია         = [[ისლამი]]
|ხელმოწერა    = Tughra of Ahmed I.JPG
}}
'''აჰმედ I''' ({{lang-ota3|آحمد اول|Âhmed-i evvel}}, {{lang-tr|Birinci Ahmet}}; დ. [[18 აპრილი]], [[1590]], [[მანისა]] — გ. [[22 ნოემბერი]], [[1617]], [[კონსტანტინოპოლი]], [[ოსმალეთის იმპერია]]) — ოსმალეთის იმპერიის მე-14 სულთანი ([[1603]]—[[1617]] წწ.). [[1603]] წელს აჰმედ I-მა სამეფო ტახტი მემკვიდრეობით მიიღო, მას შემდეგ რაც მამამისი, [[მეჰმედ III]] გარდაიცვალა.

==ბიოგრაფია==
[[file:I_Ahmet.jpg|მინი|200px|მარცხნივ|აჰმედ I [[1603]] წელს]]
დაიბადა [[1590]] წლის [[18 აპრილი|18 აპრილს]], [[მანისა]]ში, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ტახტის მემკვიდრის, [[მეჰმედ III|შეჰზადე მეჰმედისა]] და მისი ხარჭის, [[ჰანდან სულთანი|ჰანდან სულთნის]] ოჯახში, ბაბუის, სულთან [[მურად III]]-ის მმართველობის პერიოდში. დედაქალაქში ჩავიდა [[1595]] წელს, სულთან მურადის გარდაცვალების შემდეგ, როცა მამამისი ტახტზე [[მეჰმედ III]]-ის სახელით ავიდა. აჰმედი არ ითვლებოდა ტახტის მემკვიდრედ, რადგან ჰყავდა ორი უფროსი ძმა — მაჰმუდი და სელიმი. აგრეთვე, უმცროსი ძმა [[მუსტაფა I|მუსტაფა]]. [[1597]] წელს გარდაიცვალა შეჰზადე სელიმი. [[1603]] წელს, [[საფიე სულთანი|საფიე სულთნის]] ინტრიგების შედეგად, მეჰმედ III-მ გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე შეჰზადე მაჰმუდი სიკვდილით დაასჯევინა. აქედან გამომდინარე, აჰმედი ტახტის მემკვიდრედ იქცა.

აჰმედ I ტახტზე 13 წლის ასაკში ავიდა და გახდა ოსმალეთის პირველი სულთანი, რომელსაც სულთნის ტიტულის მიღება სანჯაყში წასვლის გარეშე მოუწია. აგრეთვე, პირველი  სულთანი, რომელმაც ტახტზე ასვლის შემდგომ ძმა სიკვდილით არ დაასჯევინა. აჰმედის ეს გადაწყვეტილება განპირობებული იყო იმით, რომ მას ჯერჯერობით არ ჰყავდა შვილები და ტახტის ერთადერთი მემკვიდრედ მუსტაფა ითვლებოდა. სწორედ ახალგაზრდა სულთნის მოქმედების შემდეგ გაუქმდა აღნიშნული ტრადიცია, რომელიც სხვამ შეცვალა — შეჰზადეებს აეკრძალათ სახელმწიფო მართვის საქმეებში ჩარევა და ისინი [[ჰარამხანა]]ში, სპეციალურ გისოსებში იყვნენ გამოკეტილნი.

აჰმედ I-ის მმართველობის დასაწყისში ოსმალეთის იმპერია ერთდროულად [[ავსტრია]]ს და [[ირანი|ირანს]] ებრძოდა. გარდა ამისა [[ანატოლია]]ში მიმდინარეობდა ჯელალიების აჯანყება, რომელიც ჯერ კიდევ სულთან მეჰმედ III-ის დროს დაიწყო. ამბოხებულები აკონტროლებდნენ მნიშვნელოვან ტერიტორიებს. ომის შემდეგ, რომელიც რამდენიმე წელს გაგრძელდა, აჯანყება სასტიკად ჩაახშვეს. [[სპარსეთი]]ს [[შაჰი|შაჰმა]] [[აბას I (ირანი)|აბას I-მა]] ისარგებლა ამ აჯანყებით და [[1604]] წელს ოსმალები გამოდევნა [[აზერბაიჯანი]]დან, [[საქართველო]]დან და სხვა ტერიტორიებიდან, რომელიც სტამბოლის [[1590]] წლის შეთანხმების შედეგად ჰქონდათ დათმობილი. ამის შემდეგ ირანის არმიამ კიდევ რამდენიმეჯერ დაამარცხა ოსმალთა ჯარი, რომლებიც ცდილობდნენ დაებრუნებინათ წართმეული ტერიტორიები. [[1612]] წლის [[ნასუჰ-ფაშას ხელშეკრულება|ნასუჰ-ფაშას ხელშეკრულებით]], ოსმალეთის იმპერია ცნო აბას I-ის მიერ დაპყრობილი ტერიტორიები. დამტკიცდა [[1555]] წელს [[ამასიის ზავი]]თ დადგენილი საზღვრები. აღნიშნული ხელშეკრულების რატიფიცირება არ მომხდარა და ომი კიდევ ექვს წელს გაგრძელდა. ომის დასრულებას აჰმედ I ვერ მოესწრო.

[[1605]] წელს  ავსტრიასთან ომის დროს აჰმედ I პირადად ხელმძღვანელობდა ბრძოლას, რომელიც დამთავრდა [[1605]] წლის [[3 ოქტომბერი|3 ოქტომბერს]] ესტერგის ციხის აღებით. [[1606]] წლის [[11 ოქტომბერი|11 ოქტომბერს]] ავსტრიასთან ხელი მოაწერეს [[ჟიტვატოროკის ზავი|ჟიტვატოროკის ზავს]], რომლითაც დასრულდა [[ცამეტწლიანი ომი უნგრეთში]]. ზავის მიხედვით, ოსმალები უარს ამბობდნენ ყოველ წლიურ ხარკზე და აღიარებდნენ [[ჰაბსბურგები]]ს [[იმპერატორი]]ს ტიტულს. ამ ზავის დადებაში დიდი წვლილი შეიტანა იმდროინდელმა დიდმა ვეზირმა [[ქუიუჯუ მურად-ფაშა]]მ.
 
[[ფაილი:Blue Mosque.jpg|მინი|მარცხნივ|[[ცისფერი მეჩეთი (სტამბოლი)|ცისფერი მეჩეთი]]]]
აჰმედ I-ის მეფობა გამოირჩეოდა კორუფციის გაძლიერებით, რამაც გაათავხედა ადგილობრივი მმართველები. თვითონ აჰმედი რამდენიმე ხნის შემდეგ ჩამოშორდა სამეფო საქმიანობას, მასზე დიდ გავლენას ახდენდა საყვარელი ცოლი [[ქოსემ სულთანი]].

ბავშვობიდან აჰმედი რქისგან ამზადებდა ბეჭდებს, რომლებსაც იკეთებდნენ ცერზე, რათა კარგად დაეჭიმათ მშვილდი. გატაცებული იყო პოეზიით და თავადაც წერდა ლექსებს ''ბაჰთის'' ფსევდონიმით. აჰმედ I-ის ბრძანებით, [[კონსტანტინოპოლი|კონსტანტინოპოლში]], [[თოფქაფის სასახლე|თოფქაფის სასახლის]] სიახლოვეს, ააშენეს [[ცისფერი მეჩეთი (სტამბოლი)|სულთან აჰმედის მეჩეთი]] (ასევე, ინტერიერის ლურჯი ფილების გამო, ''ცისფერი მეჩეთის'' სახელითაცაა ცნობილი). მეჩეთი [[1609]]-[[1616]] წლებში შენდებოდა და მიჩნეულია მუსლიმანური არქიტექტურის განუმეორებელ შედევრად.

სულთან აჰმედი გარდაიცვალა 14-წლიანი მმართველობის შემდეგ, მუცლის ტიფით [[1617]] წლის [[22 ნოემბერი|22 ნოემბერს]] 27 წლის ასაკში. დაკრძალულია ცისფერი მეჩეთის გვერდით მდებარე მავზოლეუმში. მისი გარდაცვალების შემდეგ ტახტზე მისი უმცროსი ძმა, [[მუსტაფა I]] ავიდა.

==ოჯახი==
=== ხარჭები ===
* [[ქიოსემ სულთანი|მაჰფეიქერ ქიოსემ სულთანი]], ნამდვილი სახელი ანსტასია, [[ბერძენი]], კუნძულ [[ტინოსი|ტინოსის]] მფლობელის ქალიშვილი.
* [[მაჰფირუზ ჰატიჯე სულთანი]]
* [[ფატმა ხათუნი]]
* [[შაჰნაზამ ხათუნი]]

===ვაჟები===
*[[ოსმან II]] (3 ნოემბერი 1604 – 20 მაისი 1622), მაჰფირუზ სულთნიდან, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] სულთანი [[1618]]-[[1622]] წლებში;
*[[მეჰმედი (შეჰზადე) (აჰმედ I-ის ვაჟი)|შეჰზადე მეჰმედი]] (8 მარტი 1605 – მოკლეს 12 იანვარი 1621), ქიოსემ სულთნისგან; ითვლებოდა ტახტის მემკვიდრედ 1618 წლიდან.
*შეჰზადე ორჰანი (1609 – 1612), [[ქიოსემ სულთანი]],
*შეჰზადე ჯიჰანგირი (დაიბადა და გარდაიცვალა 1609), ფატმა ხათუნისგან;
*შეჰზადე სელიმი (27 ივნისი 1611 – 27 ივლისი 1611), [[ქიოსემ სულთანი]],
*[[მურად IV]] (26/27 ივლისი 1612 – 8 თებერვალი 1640), ქიოსემ სულთნისგან, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] სულთანი [[1623]]-[[1640]] წლებში;
*შეჰზადე ჰასანი (25 ნოემბერი 1612 – 1615), ფატმა ხათუნისგან;
*[[შეჰზადე ბაიაზიდი (აჰმედ I-ის ვაჟი)|შეჰზადე ბაიაზიდი]]  (დეკემბერი 1612 – მოკლეს 27 ივლისი 1635), მაჰფირუზისგან; ითვლებოდა ტახტის მემკვიდრედ 1623 წლიდან.
*შეჰზადე ჰუსეინი (14 ნოემბერი 1613 – 1617), მაჰფირუზისგან.
*[[შეჰზადე ქასიმი]] (1614 – 17 თებერვალი 1638), ქიოსემ სულთნისგან; ითვლებოდა ტახტის მემკვიდრედ 1635 წლიდან.
*[[შეჰზადე სულეიმანი (აჰმედ I-ის ვაჟი)|შეჰზადე სულეიმანი]] (5 ნოემბერი 1615 – მოკლეს 27 ივლისი 1635), ქიოსემ სულთნისგან.
*[[იბრაჰიმ I (თურქეთი)|იბრაჰიმ I]] (5 ნოემბერი 1615 – 18 აგვისტო 1648), ქიოსემ სულთნისგან, [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] სულთანი [[1640]]-[[1648]] წლებში;

===ქალიშვილები===
*[[აიშე სულთანი (აჰმედ I-ის ქალიშვილი)|აიშე სულთანი]] (1605 – მაისი 1657), ქიოსემ სულთნისგან; დაქორწინებული იყო რვაჯერ:
* პირველად 1612 წელს [[ნასუჰ-ფაშა|ნასუჰ-ფაშაზე]],
* მეორედ 1615 წელს ქარაქაშ მეჰმედ-ფაშაზე,
* მესამედ 1627 წელს [[ჰაფიზ აჰმედ-ფაშა|ჰაფიზ აჰმეთ–ფაშაზე]],
* მეოთხედ 1634 წელს მურთაზა-ფაშაზე,
* მეხუთედ 1638 წელს ჯელებ აჰმედ-ფაშაზე,
* მეექვსედ 1642 წელს ვოინუქ აჰმედ-ფაშაზე,
* მეშვიდედ 1653 წელს [[იბშირ მუსტაფა-ფაშა|იბშირ მუსტაფა-ფაშაზე]],
* მერვედ 1655 წელს [[ერმენი სულეიმან-ფაშა|ერმენი სულეიმან-ფაშაზე]].
* [[ფატმა სულთანი (აჰმედ I-ის ქალიშვილი)|ფატმა სულთანი]] (1606 – 1670), ქიოსემ სულთნისგან, დაქორწინებული იყო შვიდჯერ:
* პირველად 1626 წელს ქარა მუსტაფა-ფაშაზე,,
* მეორედ 1629 წელს ჩათალჯალ ჰასან-ფაშაზე,
* მესამედ 1632 წელს ჯანბულათზადე მუსტა���ა-ფაშაზე,
* მეოთხედ 1637 წელს ჰოჯა იუსუფ-ფაშაზე,
* მეხუთედ 1644 წელს მაქსუდ-ფაშაზე,
* მეექვსედ 1662 წელს [[მელექ აჰმედ-ფაშა|აბაზა მელექ აჰმედ–ფაშაზე]],
* მეშვიდედ 1663 წელს კუნდაკჩიზადე მუსტაფა-ფაშაზე.
* ჰანდან სულთანი (1607?).<ref>{{Cite book|title=The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire|url=https://archive.org/details/imperialharemwom00peir|last=Peirce|first=Leslie P.|publisher=Oxford University Press|year=1993|isbn=9780195086775|location=|pages=[https://archive.org/details/imperialharemwom00peir/page/288 288]}}</ref>
*ჰატიჯე სულთანი (1608 – 1610), მაჰფირუზ სულთნისგან.
* [[გევჰერჰან სულთანი]] (1608 – 1660), ქიოსემ სულთნისგან, დაქორწინებული იყო სამჯერ:
* პირველად 1612 წელს [[ქარა მეჰმედ-ფაშა|ოქიუზ მეჰმედ–ფაშაზე,]]
* მეორედ 1624 წელს [[თოფალ რეჯეფ-ფაშა|თოფალ რეჯეფ-ფაშაზე]],
* მესამედ სიავუშ-ფაშაზე.
* ჰანზადე სულთანი (1609 – 21 სექტემბერი 1650), ქიოსემ სულთნისგან, დაქორწინებული იყო ორჯერ:<ref>{{cite book|author=Leslie P. Peirce|title=The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire|url=http://books.google.com/books?id=L6-VRgVzRcUC|year=1993|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-195-08677-5}} p.365</ref> 

პირველად [[ბაირამ-ფაშა|ლადიქლი ბაირამ-ფაშაზე]],

მეორედ ნაქქაშ მუსტაფა-ფაშაზე.

*ესმა სულთანი (დაიბადა და გარდაიცვალა 1612).ფატმა ხათუნისგან;
*ზაჰიდე სულთანი (ნოემბერი 1613 – 1620).<ref name=":0">{{Cite web |url=http://www.4dw.net/royalark/Turkey/turkey5.htm |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2006-05-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060502150953/http://www.4dw.net/royalark/Turkey/turkey5.htm |archivedate=2006-05-02 }}</ref>ფატმა ხათუნისგან;
*ბურნაზ ათიქე სულთანი (1614 – 1674), ქიოსემ სულთნისგან, დაქორწინებული იყო სამჯერ:

პირველად ჯაფერ-ფაშაზე,

მეორედ 1633 წელს ქოჯა ქენან-ფაშაზე,

მესამედ დოღანჯი იუსუფ-ფაშაზე.

*ზეინეფ სულთანი (1617 – 1619), შაჰნაზამ ხათუნისგან.<ref name=":0"/>
*აბიდე სულთანი (1618 – 1675), ფატმა ხათუნისგან, დაქორწინდა 1642 წელს, ქუჩუქ მუსა-ფაშაზე.

== პოპულარულ კულტურაში ==
[[2015]] წელს დაწყებულ თურქულ ისტორიულ სერიალში ''[[დიდებული საუკუნე: ქიოსემი]]'' აჰმედ I-ის როლი მსახიობმა [[ექინ ქოჩი|ექინ ქოჩმა]] შეასრულა.

==იხილეთ აგრეთვე==
* [[ოსმალეთის სულთნების სია]]

== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_colier/3004/%D0%90%D0%A5%D0%9C%D0%95%D0%94 აჰმედ I — კოლიერის ენციკლოპედია] {{ru icon}}

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{ოსმალეთის იმპერიის სულთნები}}
{{ისლამის ხალიფები}}

[[კატეგორია:ოსმალეთის სულთნები]]
[[კატეგორია:ოსმანების დინასტია]]
[[კატეგორია:ბრძოლის ველზე მყოფი ოსმალეთის სულთნები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1590]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1617]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 22 ნოემბერი]]
[[კატეგორია:დაბადებული 18 აპრილი]]

ამ გვერდზე გამოყენებული თარგები:

თარგი:Cite book (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Cite web (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ISBN (რედაქტირება)
თარგი:Lang-ota3 (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Lang-tr (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:LangWithName (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Main other (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:PAGENAMEBASE (რედაქტირება)
თარგი:Ru icon (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Tnavbar (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:Wikidata (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:აბასიანი ხალიფები (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ენისხატულა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ვიკიმონაცემები (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ინფოდაფა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ინფოდაფა/რიგი (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ინფოდაფა მმართველი (იხილე წყარო) (დაცულია)
თარგი:ისლამის ხალიფები (რედაქტირება)
თარგი:მართლმორწმუნე ხალიფები (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ნავდაფა (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ომაიანები (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ოსმალეთის იმპერიის სულთნები (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:სქოლიო (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:სქოლიოს სია (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
თარგი:ფატიმიდი ხალიფები (რედაქტირება)
თარგი:ფერი (იხილე წყარო) (დაცულია)
თარგი:• (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:Check for unknown parameters (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:Check isxn (რედაქტირება)
მოდული:Sources (რედაქტირება)
მოდული:Sources-utils (რედაქტირება)
მოდული:String (რედაქტირება)
მოდული:Wikidata (იხილე წყარო) (ნახევრად დაცული)
მოდული:WikidataCache/Q114749 (რედაქტირება)
მოდული:WikidataSelectors (რედაქტირება)

აჰმედ I-ზე დაბრუნება.

მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/აჰმედ_I“-დან