Աթենասի հին տաճար

Աթենասի հին տաճար կամ Աթենասի տաճար (Athena Polias) կամ Հեկատոմպեդոն (The Hecatompedon or Hekatompedon or Hecatompedon) ^[1] (հին յուն․՝ Εκατόμπεδος),^[2] Յունաստանի մայրաքաղաք Աթէնքի հին միջնաբերդի՝ Ակրոպոլիսի գլխաւոր յուշարձաններէն մէկը եղած է: Նուիրուած էր Աթէնք քաղաքի հովանաւոր Աթենաս Պոլիաս աստուածուհիին: Գտնուած է Պարթենոն եւ Էրեքթէոն տաճարներու միջեւ (ըստ այլ աղբիւրներու, եղած է Պարթենոնի հնագոյն նախորդողը):

Տաճարը կառուցուեր է Ք.Ա. 6-րդ դարու կէսերուն, Պիսիստրատոսի իշխանութեան օրօք, շատ աւելի վաղ՝ դեռ Ք.Ա. 14-րդ դարուն կառուցուած եւ հետագային աւերուած միկենեան արքունիքի պալատի տեղը: Հեկատոմպեդոն, այսինքն՝ հարիւրոտնաչափանոց, պայմանական անուանումը ստացեր է այն պատճառով, որ բագինի (սրբատան) երկարութիւնը կազմած է ուղիղ հարիւր ոտնաչափ (32,8 մ), լայնութիւնը՝ ճիշտ ատոր կէսը՝ յիսուն ոտնաչափ (16,4 մ): Աւերուած է պարսիկներու կողմէ, Ք.Ա. 480 թուականին, ապա վերակառուցուած^[3], սակայն քանի մը տասնամեակ անց՝ Ք.Ա. 406 թուականին հրոյ ճարակ դարձած է:

Տաճարի աւերակները բացուեր են 19-րդ դարուն գերմանացի հնագէտ Վիլհելմ Տէօրփֆելտի (Wilhelm Dörpfeld) իրականացուցած պեղումներու շնորհիւ (այդ ժամանակ յայտնաբերուեցան մեգարոնի (շինութեան) սիւներէն երկուքի հիմքերը): 19-րդ դարուն վերջ բացայայտուեցան նաեւ ժամանակին տաճարի ճակատները զարդարած կառուցուածքային քանդակները, որոնց դիպաշարերը վերցուած էին հին յունական առասպելներէ: Քանդակները փորոսեան փափուկ կրաքարէ են, որուն վրայ շատ լաւ պահպանուած են վառ գոյները (գլուխներու ու մորուքներու մազերը ներկուած են կապոյտ, աչքերը՝ կանաչ, ականջները, շրթները, այտերը՝ կարմիր, մարմինները՝ բաց-վարդագոյն, օձերու պոչերը՝ կարմիրի ու կապոյտի գօտեւորումով): Ի դէպ, այդ քանդակներէն երեքգլխանի օձի գլուխներէ մէկուն պատկերը արուեստի պատմութեան մեջ մտած է «Կապոյտ մորուք» պայմանական անուանումով:

Հեկատոմպեդոն տաճարի ճակատի զարդարանքները (դորիական ճարտարապետական ոճը՝ (frieze) գանգրասուի կամ ծոպիչ տարրերը) ներկայիս կը ցուցադրուին նոր Ակրոպոլիսի թանգարանին մէջ:

• Պարթենոն Parthenon
• Ակրոպոլիս

• Wilhelm Dörpfeld: Der alte Athenatempel auf der Akropolis. In: Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Institus, Abteilung Athen. Vol. 11, 1886, p. 337–51.
• Wilhelm Dörpfeld: Der alte Athenatempel auf der Akropolis II. In: Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Institus, Abteilung Athen. Vol. 12 (1887), 25–61. 190–211
• Wilhelm Dörpfeld: Das Hekatompedon in Athen. In: Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Institus. Vol. 34, 1919, p. 1–40.
• William B. Dinsmoor: The Hekatompedon on the Athenian Acropolis. In: American Journal of Archeology. Vol. 51, 1947, p. 109–51
• I. Beyer: Die Datierung der großen Reliefgiebel des Alten Athenatempels der Akropolis. In: Archäologischer Anzeiger. 1977, p. 44–74.
• William A. P. Childs: The Date of the Old Temple of Athena on the Athenian Acropolis. In: William D. E. Coulson et al. (eds.): The Archaeology of Athens and Attica under the Democracy. Proceedings of an International Conference celebrating 2500 years since the birth of democracy in Greece, held at the American School of Classical Studies at Athens, December 4–6, 1992. Oxford 1994, p. 1–6.
• Manolis Korres: Die Athena-Tempel auf der Akropolis. In: Wolfram Hoepfner (ed.): Kult und Kultbauten auf der Akropolis. Internationales Symposion vom 7. bis 9. Juli 1995 in Berlin. Berlin 1997, p. 218–43.
• Gloria Ferrari: The Ancient Temple on the Acropolis at Athens. In: American Journal of Archeology. Vol. 106, 2002, p. 11–35.
• Stamatia Eleftheratou, Acropolis Museum, guide, Acropolis Museum Editions, Athens 2014

• theacropolismuseum.gr Archived 2018-06-20 at the Wayback Machine.
• Image of the foundations from ASCSA.net
• Соколов Г. И. Акрополь в Афинах
• One hundred