Նիժնի Նովգորոդի արվեստի պետական թանգարան

Արտաքին տեսաֆայլեր
Նիժնի Նովգորոդի Պետական արվեստի թանգարանի դահլիճներով
	Нижегородский музей

Նիժնի Նովգորոդի արվեստի պետական թանգարան
Տեսակ	պատկերասրահ
Երկիր	Ռուսաստան
Տեղագրություն	Նիժնի Նովգորոդ
Կայք	artmuseumnn.ru

Նիժնի Նովգորոդի պետական արվեստի թանգարան (ՆՊԱԹ), Ռուսաստանի հնագույն թանգարաններից մեկը, Նիժնի Նովգորոդի մարզի կերպարվեստի խոշորագույն թանգարանը։ Թանգարանը բացվել է 1896 թվականի հունիսի 25-ին (հուլիսի 7)՝ դառնալով ռուսական նահանգի առաջին հանրամատչելի թանգարաններից մեկը։

Ներկայումս թանգարանի էքսպոզիցիան գտնվում է երկու շենքերում, որոնք դաշնային նշանակության ճարտարապետության և քաղաքաշինության հուշարձաններ են.

Ռազմական նահանգապետի տունը (Կրեմլ, շենք 3)
Վաճառական Դ. Վ. Սիրոտկինի տունը (Վերին Վոլժսկայա Նաբերեժնայա, տուն 3)

2020 թվականի մարտի 17-ից թանգարանի աշխատանքը ժամանակավորապես դադարեցվել է հատուկ կարգադրությամբ՝ COVID-19 կորոնավիրուսային վարակի տարածման սպառնալիքի պատճառով^[1]։

Ստեղծման պատմությունը

Նիժնի Նովգորոդի արվեստի թանգարանը պատկանում է Ռուսաստանի հնագույն և առաջին հանրային թանգարանների թվին։ Թանգարանի ստեղծման նախաձեռնողներն էին Գեղարվեստի ակադեմիայի պրոֆեսոր Ն. Ա. Կոշելևը և հայտնի լուսանկարիչ Ա.Օ. Կարելինի որդին՝ նկարիչ Ա. Ա. Կարելինը, ինչպես նաև տեղի ստեղծագործական մտավորականությունը։

Թանգարանը հիմնադրվել է 1894 թվականին քաղաքային դումայի որոշմամբ (քաղաքային դումայի նիստի արձանագրությունը՝ 1894 թվականի հուլիսի 14-ին «Նիժնի Նովգորոդում գեղարվեստական թանգարանի ��առուցման մասին»)։ Այդ ժամանակ Նիժնի Նովգորոդում պաշտոնապես գոյություն ունեին երեք թանգարաններ՝ Զեմսկի բնական-պատմական, թեմական եկեղեցական հնավայրը, հոգևոր ճեմարանին կից և Պետրովսկի պատմության թանգարանը։

Գեղարվեստական թանգարանի բացումը նվիրված էր Նիժնի Նովգորոդի 18-րդ համառուսաստանյան գեղարվեստական-արդյունաբերական ցուցահանդեսի անցկացմանը, որը տեղի ունեցավ 1896 թվականի հունիսի 25-ին (հուլիսի 7)։ Թանգարանի բացման կապակցությամբ թողարկվել են 25 արծաթե և 300 բրոնզե հուշամեդալներ նրանց համար, ովքեր անմիջական մասնակցություն են ունեցել կամ նվիրատվություններ են արել թանգարանի ստեղծման համար։ Թանգարանի առաջին այցելուներից եղել է կայսերական զույգը՝ Նիկոլայ II -ը և Ալեքսանդր Ֆեդորովնան՝ 1896 թվականի հուլիսի 19-ին (31), որոնց մատուցվել են երկու հատուկ ձուլված ոսկե մեդալներ։

Սկզբում թանգարանը բացվել Է Կրեմլի Դմիտրիևյան աշտարակում, երկու բաժիններով՝ պատմական և գեղարվեստական^[2]։ Միաժամանակ աշտարակում ծավալվել է պատմական գեղանկարչության նկարիչների միության ցուցահանդես՝ նվիրված Աղոտ ժամանակաշրջանին, որի ցուցանմուշների մի մասը նվիրատվություն է եղել նոր թանգարանին։

Հավաքածուն

Թանգարանի սկզբնական հավաքածուի հիմքը կազմել են Ն. Ա. Կոշելևի^[3] և Ա. Ա. Կարելինի, ինչպես նաև հայտնի պետերբուրգցի և մոսկովյան նկարիչների նվիրաբերած գեղանկարչական կտավները. Ի. Ե. Ռեպին, Կ. Ե. Մակովսկի, Ա. Պ. Րյաբուշկին, Ա. Բ. Բոգալյուբով, Ի. Ֆ. Տյումենև, Մ. Պ. Բոտկին, Ա. Ն. Նովոսկոլցև, Վ. Վ. Մատե։ Արվեստների ակադեմիայից թանգարան են ուղարկվել Կ. Վ. Վենիգի, Ա. Ի. Մեշերսկու, Պ. Օ. Կովալևսկու կտավները։ Ա. Օ. Կարելինից ստացվել են ստուպինի դպրոցի նկարները։

1917 թվականից հետո ցուցանմուշների ստացման աղբյուր են դարձել ազգայնացված ազնվական հավաքները (Շերեմետևիխ, Օրլովիխ-Դավիդովիխ, Աբամելեկ-Լազարևիխ և այլն), պետական թանգարանային հիմնադրամները, գնումների պետական հանձնաժողովը։

Մեծ թվով ստեղծագործություններ ձեռք են բերվել թանգարանի կողմից։

Թանգարանի ձևավորման գործում մեծ դեր է խաղացել Մաքսիմ Գորկին, որը թանգարանին նվիրեց Ն. Կ. Ռերիխի, Մ. Վ. Նեստերովի, Բ. Մ. Կուստոդիևի կտավների անձնական հավաքածուները։

Այսօր ՆԳՀՄ-ի հավաքածուն ներառում է հայրենական և արտասահմանյան արվեստի ավելի քան 12 հազար ստեղծագործություն (պատկերագրություն, գեղանկարչություն, գրաֆիկա, քանդակագործություն, դեկորատիվ-կիրառական և ժողովրդական արվեստ), որոնց թվում են ազգային և համաշխարհային նշանակության հուշարձանները։ Հին ռուսական արվեստի հավաքածուն ներառում է XIV-XIX դարերի սրբապատկերներ, դիմային կար, գեղարվեստական արծաթ, գրքային մանրանկարչություն։ Դեկորատիվ-կիրառական արվեստը ներկայացված է Նիժնի Նովգորոդի գեղարվեստական արհեստների՝ խոխլոմյան, գորոդեցյան որմնանկարների և լաքապատ մանրանկարչության վարպետների ստեղծագործություններով։

Թանգարանի հպարտություններն են ռուս գեղանկարիչների XVIII—XIX դարերի ստեղծագործությունները. Ֆ. Ս. Ռոկոտով, Կ. Պ. Բրյուլով, Ա. Կ. Սավրասով, Ի. Շիշկին, Ի. Ե. Ռեպին, Ի. Ի. Լևիտան, Ֆ. Ա. Մալյավին, Կ. Ա. Կորովին, Վ. Ա. Սերով, Ն. Կ. Ռերիխ, Բ. Ն. Կուստոդիև. վարպետների աշխատանքը ռուսական ավանգարդում։ Մ. Ֆ. Լարիոնովա, Ն. Ս. Գոնչարովա, Օ. Վ. Ռոզանովա, Կ. Ս. Մալևիչ, Վ. Վ. Կանդինսկի, ժամանակակից նկարիչների գործերը։

Արևմտաեվրոպական արվեստի հավաքածուն ներառում է Իտալիայի, Գերմանիայի, Ֆլանդրիայի, Նիդեռլանդների, Հոլանդիայի, Ֆրանսիայի, Անգլիայի առաջատար ազգային գեղարվեստական դպրոցների XV- XX դարերի աշխատանքները։ Արևմտաեվրոպական հավաքածուն ներառում է այդ դպրոցների հայտնի վարպետների աշխատանքները. իտալական՝ Ջ. Մ. Կրեսպի, Բ. Բելոտտո, ֆրանսիական՝ Ժ. Ֆ. Միլլե, Լ. Ա. Գ. Բուշե, գերմանական՝ Լ. Կրանախ Ավագ, հոլանդական և ֆլամանդական՝ Յ. Վիկտորսա, Դ. Տենիրս Կրտսեր, Յ. Յորդանս, XVII—XVIII դարերի եվրոպական փորագրության նմուշներ, XVIII դարի վիեննական, անգլիական արհեստանոց, XIX դարի հայտնի սևրյան ճենապակի։

Գ. Ն. Ադոլսկի:
Վլասովի վոյեվոդայի դիմանկար
Ի. Ա. Նիկիտին:
Բորիս Շերեմետևի դիմանկար
Դ. Գ. Լևիցկի:
Դորոտե Շմիդտի դիմանկար
Կառլ Բրյուլով:
Գուշակող Սվետլանան
Ալեքսեյ Վենեցիանով:
Հարմոնիկայով աղջիկը

Թանգարանի շենքեր

Դմիտրիևյան աշտարակ (1896-1912)
Ազնվականների հանդիպման տուն (1912-1918)
Ս. Մ. Ռուկավիշնիկովի կալվածքը (1918-1924)
Նախկին քաղաքային ղեկավար՝ Դ. Վ. Սիրոտկինի տունը (Վերխնեվոլժսկայաի ափ դ. 3) (1924-ից)
Նահանգապետի տունը Նիժնի Նովգորոդի Կրեմլի տարածքում (Կրեմլ, 3) (1992-ից)։

Ռազմական նահանգապետի տուն

Ռազմական նահանգապետի եռահարկ տունը սկսել է կառուցվել 1837 թվականի գարնանը, Սպասո-Պրեոբրաժենյան տաճարի հյուսիսային կողմի դիմաց և ավարտվել 1841 թվականի վերջին։ Նրա գտնվելու վայրը նշվել էր անձամբ Նիկոլայ I-ի կողմից Նիժնի Նովգորոդում գտնվելու ընթացքում՝ 1834 թվականին։

Շենքը ստեղծվել է ճարտարապետ Ի. Ի. Շառլեմանի նախագծով՝ ուշ կլասիցիզմի ոճով։ Մինչև 1838 թվականը շինարարական աշխատանքների նկատմամբ հսկողությունն իրականացրել է Ա. Լ. Լեերը, այնուհետև աշխատանքները շարունակվել են Ա. ի. Շեֆերի և Ա. Ե. Տուրմիշևի ղեկավարությամբ։ Նահանգապետարանի տան գլխավոր ճակատները կազմվել են. հյուսիսային՝ Վոլգայից, հարավային՝ տաճարից։ Առաջին հարկում գտնվում էին նահանգապետի ընտանիքի անդամների բնակելի սենյակները, երկրորդ հարկում կայսերական հանգույցները (Նիժնի Նովգորոդում ցարական ընտանիքի ժամանման դեպքում), հյուրասենյակը, ճաշարանը, աշխատասենյակը, ննջարանը, բուֆետը և ևս մի քանի սենյակ։ Երրորդ հարկում էր գտնվում նաև Սուրբ Հոգու եկեղեցին, որը կառուցվել էր հյուսիս-արևելյան անկյունային մասում։ Եկեղեցու օծումը տեղի է ունեցել 1845 թվականի սեպտեմբերի 18-ին, Նիժնի Նովգորոդյան և Արզամասսկի Իոանն եպիսկոպոսը կատարել է առաջին պատարագը։ Տան կողմերի վրա կառուցվել է երկու թևաշենք. արևելյան մասում, որը ձգվել է Կրեմլի պատի երկայնքով, տեղակայվել են նահանգապետի գրասենյակն ու պաշտոնյաների բնակարանները, արևմտյանում (չի պահպանվել) տեղակայվել է զինվորական կալանատուն։ Տնից մինչ թևաշենքը կառուցված էր երկաթային վանդակաճաղ, որը դրված էր քարե ցոկալի վրա։ Նահանգապետի պալատում ապրել և աշխատել են Նիժնի Նովգորոդի 14 գեներալ-մարզպետներ՝ միմյանց փոխարինելով մինչև 1917 թվականը։

1852 թվականին զինվորական մարզպետի տան արևմտյան ճակատից կտրվեց ձմեռային այգին, որտեղ Հարավային ծառերի և բույսերի մեջ կառուցվել էր գրոտեր և շատրվաններ։

Նահանգապետի այգին իջնում էր լեռների վրա, բնակարանի պատից դեպի Կրեմլի հյուսիսային կողմը, Գեորգիևյան աշտարակից մինչև Իվանովսկու դարպաս։

Նիժնի Նովգորոդի կրեմլում զինվորական նահանգապետի տան պատմությունը կապված է բազմաթիվ պատմական հայտնի հերոսների անունների հետ։ 1858 թվականին այնտեղ հյուրընկալվեց Նիժնի Նովգորոդի գեներալ-նահա��գապետ Ա. Ն. Մուրավյովը, տեղի ունեցավ ֆրանսիացի հայտնի գրող Ալեքսանդր Դյումայի հանդիպումը իր «Սուսերամարտի ուսուցիչ» վեպի նախատիպերի դեկաբրիստ՝ Իվան Աննենկովի և նրա կնոջ՝ Պոլինա Գեբլի հետ։

1894-1896 թվականներին նահանգապետի տան վերանորոգման ժամանակ ճարտարապետ Ն. Ի. Իվանովի նախագծով մուտքի մոտ տեղադրվեց մետաղյա հովանոց և օվալաձև թեքահարթակներ, ինչը մի փոքր փոխել է շենքի ճարտարապետական տեսքը։

Հետագա ճշգրտումները հիմնականում վերաբերում էին ներքին տարածքների վերակառուցմանը։

1917 թվականից հետո շենքում տեղակայված են եղել տարածաշրջանային կոմիտեն և ԿՊՍՍ-ի գորկոմը, որոնք հետագայում տեղափոխվել են նոր շենք, որը կառուցվել է քանդված Ուսպենի տաճարի տեղում։ 1990 թվականին նահանգապետի տան շենքը հանձնվել է Նիժնի Նովգորոդի պետական գեղարվեստի թանգարանին։

Նահանգապետի տանը ցուցադրվում է XIV —XX դարերի ռուսական արվեստին նվիրված մշտական ցուցադրությունը։

Դ. Վ. Սիրոտկինի տուն

1-ին գիլդիայի վաճառական, Նիժնի Նովգորոդի քաղաքային ղեկավար՝ Դմիտրի Վասիլևիչ Սիրոտկինի գլխավոր տունը կառուցվել է 1913-1916 թվականներին Մոսկվայի ճարտարապետներ Լեոնիդ, Վիկտոր և Ալեքսանդր Վեսնին եղբայրների կողմից. նեոկլասիցիզմի ոճով։ Այս ոճն ամենից շատ համապատասխանում էր պատվիրատուի ցանկությանը՝ հետագայում թանգարանում տեղադրելու համար։ Առանձնատան շինարարությունը տևել է 635 օր՝ 1913 թվականի օգոստոսի 14-ից մինչև 1916 թվականի նոյեմբերի 15-ը։

Համեմատաբար փոքր չափերով երկհարկանի առանձնատունն ունի իդեալական համամասնություններ, հետաքրքիր ճարտարապետական հնարքներ, երկրորդ հարկում խորը սլունազարդ, կողային ճակատին գտնվող իոնական օրդերի սյուներով։ Սիրոտկինի տան ներքին հարդարումը նույնպես ենթակա է ներդաշնակության գաղափարին. կաղնու մանրահատակ և սանդուղք, բարձր պատուհաններ, սյուներ, քանդակներ, հոյակապ առաստաղի որմնանկարներ։ Առաջին հարկում տեղադրված էին մուտքի նախասրահ, գրադարան, նրան կից բիլիարդի սենյակ, գրասենյակներ, ձեռքի աշխատանքի սենյակներ, սպասավորների սենյակներ և խորդանոց։

Երկրորդ հարկի սենյակներն ունեն անֆիլադի հատակագիծ՝ ճաշարան, հյուրասենյակ, տանտիրոջ գրասենյակ, տանտերերի անձնական հանգույցներ, երկու ննջասենյակ, առանձնացված լոգարիթմական միջնապատով։ Երկրորդ հարկի հեռավոր սենյակները՝ դեպի բակը պատուհաններով, նախատեսված էին սպասավորների համար։ Առանձին բակերում տեղադրված է եղել խոհանոց, որը տան հետ միանում էր մի փոքր անցումով։

Սիրոտկինն ինքը գործնականում ստիպված է եղել չապրել այս տանը, նա հեղափոխությունից հետո լքել է Նիժնի Նովգորոդը։ Պատմում են, որ արտագաղթի մեջ նա մի անգամ հետաքրքրվել է իր տան ճակատագրով և իմանալով, որ այնտեղ տեղակայվել է թանգարան, շատ գոհ է մնացել. գնահատել են, պահպանել են։

1930-ական թվականներին շենքի հարավ-արևմտյան մասում մեկհարկանի շինությանը կից տեղակայված էր թանգարանի վերականգնողական արհեստանոցը։ 1968 թվականին շինարարության վրա հայտնվեց մեկ նկարի ցուցադրության համար նախատեսված տաղավարը՝ Կ. Ե. Մակովսկու «Մինինի հայտարարությունը», որը ռուսական արվեստի ամենամեծ ստեղծագործությունն է հայրենական պատմության թեմայով (7 × 6 մ)։

Տան պատերին արվեստի թանգարանը գոյատևել է մինչև 1992 թվականը, երբ սկսվել է նրա առաջին կառուցումը՝ կապիտալ վերանորոգումը և վերականգնումը։ Միայն 2009 թվականին տասնյոթամյա ընդմիջումից հետո Սիրոտկինի տունը վերաբացվել է այցելուների համար, բացի վերը նշված «Մինինի կոչը» կտավից, այստեղ բացվել Է XV — XX դարասկզբի արևմտաեվրոպական արվեստի լայնածավալ ցուցադրություն։

Ծանոթագրություններ

↑ Юлия Балакшина (2020 թ․ մարտի 17). «Нижегородский музей-заповедник временно закрыт для посещения». Facebook. www.facebook.com. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 22-ին.
↑ Разделение объединённого городского музея на два самостоятельных, художественный и исторический, произошло 1 октября 1934 года.
↑ В Книге поступлений предметом номер один была записана картина Н. А. Кошелева «Погребение Христа» — огромное полотно (четыре на пять с половиной метров), которое долгое время не выставлялось по идеологическим соображениям и сильно пострадало, будучи навёрнутым на вал.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիժնի Նովգորոդի արվեստի պետական թանգարան» հոդվածին։

[1] Юлия Балакшина (2020 թ․ մարտի 17). «Нижегородский музей-заповедник временно закрыт для посещения». Facebook. www.facebook.com. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 22-ին.

[2] Разделение объединённого городского музея на два самостоятельных, художественный и исторический, произошло 1 октября 1934 года.

[3] В Книге поступлений предметом номер один была записана картина Н. А. Кошелева «Погребение Христа» — огромное полотно (четыре на пять с половиной метров), которое долгое время не выставлялось по идеологическим соображениям и сильно пострадало, будучи навёрнутым на вал.

[1]