Jump to content

Կիբերհանցագործություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
 Այս հոդվածը կամ բաժինը կարող է չհամապատասխանել հանրագիտական ոճի վերաբերյալ Վիքիպեդիայի չափանիշներին:
Ներկայացված մտահոգությունների համար այցելեք քննարկման էջը:
Տե՛ս Վիքիպեդիայի ոճական ուղեցույցը հոդվածը բարելավելու ցուցումների համար:
Կիբեռանվտանգություն
Type of crime Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիահանցանք, IT risk Խմբագրել Wikidata
ՄասնակիցՀարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիա, Australian High Tech Crime Centre, Internet police, Cyber Crime Unit, Ինտերպոլ, National White Collar Crime Center, National Cyber Crime Unit Խմբագրել Wikidata
Հիմնական կարգավորիչ տեքստConvention on Cybercrime Խմբագրել Wikidata
Ով է կիրառումcomputer criminal, black hat Խմբագրել Wikidata
ACM Clas­si­fi­ca­tion Code (2012)10003574 Խմբագրել Wikidata

Կիբերհանցագործություն (անգլ.՝ Cybercrime), տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում թվային էլեկտրոնիկայի և/կամ համակարգչային ցանցերի կիրառմամբ կատարվող հանցագործություններ, որոնք ներառում են չարամիտ ծրագրերի տարածումը, գաղտնաբառերի կոտրումը, բանկային քարտերի համարների և բանկային այլ ռեկվիզիտների գողությունը, ֆիշինգը, հակաօրինական տեղեկատվության տարածումը (զրպարտություն, պոռնոգրաֆիկ նյութեր, ազգամիջյան և միջկրոնական ատելություն հրահրող նյութեր և այլն), ինչպես նաև համակարգչային ցանցերի միջոցով վնասաբեր միջամտությունը տարբեր համակարգերի աշխատանքին[1]:

Համացանցի օգտագործմամբ կատարվող ամենավտանգավոր ու առավել տարածված հանցագործություններից մեկն էլ խարդախությունն է: Այսպես. Արժեթղթերի շուկայի դաշնային հանձնաժողովի 2000 թ. հունվարի 20-ի թիվ IB-02/229 նամակում ասվում է, որ ինտերնետի միջոցով օտարերկրյա ֆոնդային շուկաներում փողի ներդրումը կապված է տարբեր տեսակի խարդախ սխեմաներում ներգրավվելու ռիսկի հետ: Ռուսաստանում, 2020 թվականի տվյալներով, խարդախությունը կազմում էր կիբերհանցագործությունների 70,6%-ը։ Վերջիններիս առավել տարածված տեսակներից մեկն էլ այն հեռախոսազանգերն են, որոնց միջոցով խաբեբաները փորձում են գաղտնի տվյալներ պարզել բանկային քարտերի սեփականատերերից, փոխանցում կատարել կամ տեղադրել հեռահար մուտքի ծրագրեր[2]:

Խարդախության մեկ այլ օրինակ են առցանց աճուրդները, երբ վաճառողները, չբացահայտելով իրենց, հենց իրենք են առաջարկում աճուրդի հանված ապրանքի գինը՝ առավելագույն չափով բարձրացնելու նպատակով:

Տարբեր երկրներում, մասնավորապես ԱՄՆ-ում, լայն տարածում են գտել դոմենային անունների վաճառքի հետ կապված խարդախությունները. ուղարկվում են զանգվածային էլեկտրոնային հաղորդագրություններ, որոնցում տեղեկացվում է, որ, ինչ-որ անծանոթ անձինք փորձում են գրանցել էլեկտրոնային հաղորդագրության հասցեատիրոջը պատկանող դոմենային անվանը նմանվող անուններ, և վերջինիս առաջարկվում է այդ մարդկանցից առաջ ընկնելու համար գրանցել դոմենային մի անուն, որը, մեծ հաշվով, իրեն պետք չէ:

Այսպիսով՝ կիբերհանցագործությունը կամ համակարգչային հանցագործությունը հանցագործության մի տարատեսակ է, որը ներառում է համակարգիչներ և համակարգչային ցանցեր[3]։ Համակարգիչը կարող է օգտագործվել հանցագործության կատարման մեջ, կամ դա կարող է լինել թիրախ[4]։ Կիբերհանցագործությունը կարող է սահմանվել այսպես՝ «վնասներ, որոնք ուղղված են անձի կամ անձանց խմբերին, որոնք ենթարկվում են քրեական դրդապատճառի` դիտավորությամբ վնաս հասցնելու զոհի հեղինակությանը կամ ֆիզիկական կամ հոգեկան վնասներ, ուղղակի կամ անուղղակիորեն օգտագործելով ժամանակակից հեռահաղորդակցային ցանցերը, ինչպիսիք են Ինտերնետը (ցանցերը, ներառյալ՝ զրուցարաններ, նամակներ, ծանուցման խորհուրդներ և խմբակներ) և բջջային հեռախոսներ (Bluetooth / SMS / MMS) »[5]: Կիբերհանցագործությունը կարող է սպառնալ մարդուն կամ ազգի անվտանգությանը և ֆինանսական առողջությանը[6]։

Կիբերանվտանգությունը արդի աշխարհի կարևորագույն հարցերից մեկն է, քանի որ աշխարհում լայն տարածում է գտել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառումը տարբեր տիպի հիմնախնդիրների լուծման համար։ Եվ դրան զուգահեռ աստիճանաբար աճում է կիբերհարձակումների ենթարկվելու հավանականությունը։ Հանրահայտ գործարար, միլիարդատեր Ուորեն Բաֆեթն ասել է, որ կիբերհանցագործությունը «մարդկության թիվ մեկ խնդիրն է»[7], և որ այն «իրական վտանգներ է ներկայացնում մարդկության համար»[8]։

Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի 2023 թվականի Գլոբալ ռիսկերի զեկույցում կիբերհանցագործությունը բնորոշվում է որպես աշխարհի 10 գլխավոր ռիսկերից մեկն այսօր և առաջիկա 10 տարիներին[9]: Եթե կիբերհանցագործությունը դիտարկվի որպես ազգային պետություն, ապա կհամարվի աշխարհի երրորդ խոշորագույն տնտեսությունը[10]: Ըստ կանխատեսումների՝ կիբերհանցագործությունը 2024 թվականին ամբողջ աշխարհում կպատճառի ավելի քան 9 տրիլիոն ամերիկյան դոլարի վնաս[10]:

Կիբերհանցագործներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիբերանցագործներն ազգային համակարգերի, անհատների, խմբերի կամ կազմակերպությունների կողմից օգտագործվող վտանգավոր խմբեր կամ անհատներ են, որոնց գործունեությունը նպատակաուղղված է համակարգչային տեղեկատվական համակարգերը, ենթակառուցվածքները, համակարգչային ցանցերը և անհատական համակարգչային սարքերը վնասելուն, որն արվում է տարբեր միջոցներով, սովորաբար անանուն աղբյուրներից։ Կիբերհանցագործներն օգտագործում են համակարգչային համակարգերի և ցանցերի խոցելիությունը՝ չթույլատրված մուտք ստանալու համար, գողանում, փոխում կամ ոչնչացնում են զգայուն տեղեկատվություն, խաթարում ծառայությունները, անհատներին, կազմակերպություններին ու կառավարություններին պատճառում ֆինանսական կամ հեղինակության վնաս[11]:

Կիբերհարձակվող խմբավորումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի (WEF) 2020 թվականի Գլոբալ ռիսկերի զեկույցը հաստատեց, որ կազմակերպված կիբերհանցագործությունների խմբերը միավորում են ուժերը՝ առցանց հանցավոր գործողություններ իրականացնելու համար, մինչդեռ ԱՄՆ-ում դրանց հայտնաբերման և հետապնդման հավանականությունը 1 տոկոսից էլ պակաս է գնահատվում[12]: Միջազգային մակարդակով՝ երբեմն ինչպես պետական, այնպես էլ ոչ պետական դերակատա��ներ են մասնակցում կիբերհանցագործություններին, ներառյալ լրտեսությունը, ֆինանսական գողությունը և այլ միջսահմանային հանցագործությունները: Այն կիբերհանցագործությունները, որոնք հատում են միջազգային սահմանները և ներառում են առնվազն մեկ ազգային պետության գործողությունները, երբեմն կոչվում են կիբերպատերազմ:

Կիբերհարձակվող խմբավորումները կարելի է բաժանել մի քանի դասի.

  • «Սև գլխարկ» հաքերներ, որոնք աշխատում են պատվերով և իրականացնում են ցանկացած տիպի հարձակում։
  • Պետական հաքերներ, որոնք իրականացնում են հարձակումներ պետական պատվերով։
  • Այլ երկրի պետական կառույցների հաքերներ, որոնք իրականացնում են գործողություններ հակառակորդ երկրի բնակչության կամ կազմակերպության դեմ։
  • Կիբեռլրտեսներ, որոնք աշխատում են մեծ կազմակերպությունների և կազմակերպված հանցավոր խմբերի համար։
  • Կիբեռահաբեկիչներ, որոնք իրականացնում են առցանց ահաբեկչություններ։
  • Հաքտիվիստներ, քաղաքական, կրոնական կամ հասարակական ոլորտներում գործող ակտիվիստներ, որոնք իրենց բողոքն արտահայտում են հաքերային հարձակումների միջոցով։

Ուշագրավ միջադեպեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ամենաաղմկահարույց բանկային համակարգչային հանցագործություններից մեկը տեղի է ունեցել երեք տարվա ընթացքում՝ սկսած 1970 թվականից: Նյու Յորքի Union Dime Savings Bank-ի Park Avenue մասնաճյուղի գլխավոր գանձապահը հարյուրավոր հաշիվներից յուրացրել է ավելի քան 1,5 միլիոն դոլար[13]:
  • MOD (Masters of Deception) կոչվող հաքերային խումբը Pacific Bell-ից , Nynex-ից և այլ հեռախոսային ընկերություններից, ինչպես նաև մի քանի խոշոր վարկային գործակալություններից ու երկու խոշոր համալսարաններից ենթադրաբար գողացել է գաղտնաբառերն ու տեխնիկական տվյալները: Պատճառված վնասը մեծ է եղել. մեկ ընկերություն՝ Southwestern Bell-ը , կրել է $370.000 վնաս[13]:
  • 1983 թվականին Լոս Անջելեսի Կալիֆոռնիական համալսարանի՝ UCLA-ի 19-ամյա մի ուսանող օգտագործեց իր համակարգիչը՝ ներխուժելու պաշտպանության դեպարտամենտի միջազգային հաղորդակցության համակարգ[13]:
  • 1995-1998 թվականներին Newscorp-ի արբանյակային վճարովի SKY-TV ծառայությունը մի քանի անգամ կոտրվել է համաեվրոպական հաքերային խմբի և Newscorp-ի միջև շարունակվող տեխնոլոգիական զինվածության մրցավազքի ժամանակ: Հաքերների սկզբնական շարժառիթը Գերմանիայում Star Trek-ի կրկնությունները դիտելն էր, ինչի համար Newscorp-ը չուներ հեղինակային իրավունքի թույլտվություն[14]:
  • 1999 թվականի մարտի 26-ին Melissa որդը վարակեց տուժողի համակարգչում գտնվող փաստաթուղթը, այնուհետև այդ փաստաթուղթը և վիրուսի պատճենը ավտոմատ կերպով էլեկտրոնային փոստով ուղարկեց այլ մարդկանց:
  • 2000 թվականի փետրվարին MafiaBoy կեղծանունով անհատը սկսեց մի շարք հարձակումներ բարձրակարգ կայքերի, այդ թվում՝ Yahoo!-ի, Dell-ի, Inc.-ի, E*TRADE-ի, eBay-ի և CNN-ի դեմ: Սթենֆորդի համալսարանի մոտ 50 համակարգիչ, ինչպես նաև Սանտա Բարբարայի Կալիֆոռնիական համալսարանի համակարգիչները, եղել են զոմբի համակարգիչների թվում, որոնք պինգ են ուղարկել բաշխված ծառայության մերժման հարձակումների ժամանակ: 2000 թվականի օգոստոսի 3-ին Կանադայի դաշնային դատախազները MafiaBoy-ին մեղադրեցին համակարգիչներ անօրինական մուտք գործելու 54 հոդվածներով:
  • Stuxnet որդը փչացրել է SCADA միկրոպրոցեսորները, մասնավորապես այն տեսակները, որոնք օգտագործվում են Siemens ցենտրիֆուգային կարգավորիչներում:
  • Ռուսական բիզնես ցանցը (RBN) որպես ինտերնետային կայք գրանցվել է 2006 թվականին: Սկզբում նրա գործունեության մեծ մասը օրինական էր: Սակայն հիմնադիրները ըստ երևույթին շուտով հայտնաբերեցին, որ ավելի շահավետ է ապօրինի գործունեություն ծավալելն ու հանցագործներին ծառայություններ առաջարկելը: RBN-ը VeriSign-ի կողմից բնորոշվել է որպես «վատերից վատթարագույնը»[15]: RBN-ը տրամադրում է վեբ հոսթինգի ծառայություններ և ինտերնետ հասանելիություն բոլոր տեսակի հանցավոր ու անընդունելի գործողություններին, որոնց արդյունքում մեկ տարվա ընթացքում ձեռք են բերում մինչև 150 միլիոն դոլար։ Այն մասնագիտացած է վերավաճառքի նպատակով անձնական ինքնության գողության մեջ: RBN-ը MPack- ի հեղինակն է և այժմ չգործող Storm բոտնետի ենթադրյալ օպերատորը:
  • 2010 թվականի մարտի 2-ին իսպանացի քննիչները ձերբակալեցին երեք տղամարդու, ովքեր կասկածվում էին ավելի քան ամբողջ աշխարհում 13 միլիոն համակարգիչներ վարակելու մեջ: Ըստ քննիչների՝ վարակված համակարգիչների բոտնետը (բոտային ցանցը) ներառում էր համակարգիչներ Fortune 1000 ընկերությունների կեսից ավելիում և ավելի քան 40 խոշոր բանկերում[16]:
  • 2010 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի ներքին անվտանգության նախարարությունը փակեց մանկապիղծների Dreamboard միջազգային ցանցը: Կայքն ուներ մոտավորապես 600 անդամ և կարող էր տարածել մինչև 123 տերաբայթ մանկական պոռնոգրաֆիա (մոտավորապես համարժեք 16000 DVD-ի): Մինչ օրս սա ԱՄՆ-ի ամենախոշոր դատական հետապնդումն է մանկական պոռնոգրաֆիայի միջազգային ցանցի նկատմամբ: Աշխարհի տարբեր վայրերում 52 ձերբակալություն է իրականացվել[17]:
  • 2012թ. հունվարին Zappos.com-ի կողմից անվտանգության կանոնների խախտման հետևանքով վտանգի են ենթարկվել մոտ 24 միլիոն հաճախորդների վարկային քարտերի համարները, անձնական տվյալները և վճարային և առաքման հասցեները[18]:
  • 2012 թվականի հունիսին LinkedIn-ը և eHarmony-ը հարձակման ենթարկվեցին, և գաղտնաբառերի 65 միլիոն հեշեր վտանգի ենթարկվեցին: 30 հազար գաղտնաբառ ջարդվել էր, eHarmony-ի 1,5 միլիոն գաղտնաբառ տեղադրվել էր համացանցում[19]։
  • 2012 թվականի դեկտեմբերին Wells Fargo կայքը ենթարկվեց ծառայության մերժման հարձակման, որը պոտենցիալ վտանգի ենթարկեց 70 միլիոն հաճախորդի և 8,5 միլիոն ակտիվ դիտողի: Վտանգված համարված մյուս բանկերն էին Bank of America-ն , JP Morgan-ը , US Bank-ը և PNC Financial Services-ը : [ 67 ][20]:
  • 2013 թվականի ապրիլի 23-ին կոտրվել է Associated Press-ի Twitter-յան էջը։ Հաքերը կեղծ թվիթ է հրապարակել Սպիտակ տան վրա ֆիկտիվ հարձակումների մասին, որոնց հետևանքով, ըստ նրանց, վիրավորվել էր այն ժամանակվա նախագահ Բարաք Օբաման[21]: Խաբեբայական թվիթը հանգեցրեց Dow Jones Industrial Average-ի 130 կետի կարճատև անկմանը, S&P 500 ինդեքսից 136 միլիարդ դոլարի հեռացմանը[22] և Associated Press-ի Twitter-յան հաշվի ժամանակավոր կասեցմանը։ Ավելի ուշ Dow Jones-ը վերականգնեց իր սեսիոն շահույթը:
  • 2017 թվականի մայիսին 74 երկրներ գրանցել են «WannaCry» անունով կիբերհանցագործություն, որն առնչվում էր փրկագնի պահանջի հետ[23]:
  • Հաղորդվում է, որ տեսախցիկի սենսորների, խոսափողի տվիչների, հեռախոսագրքի կոնտակտների, ինտերնետին միացված բոլոր հավելվածների և Android և iOS օպերացիոն համակարգով աշխատող բջջային հեռախոսների մետատվյալների անօրինական մուտք է ապահովվել իսրայելական լրտեսող ծրագրերի միջոցով, որոնք գործում են աշխարհի առնվազն 46 պետություններում: Թիրախների թվում էին լրագրողներ, թագավորական ընտանիքներ և պետական պաշտոնյաներ[24][25][26]: Ավելի վաղ մեղադրանքներն առ այն , որ իսրայելական զենք արտադրող ընկերությունները միջամտում էին միջազգային հեռախոսակապին[27] և սմարթֆոնների աշխատանքին[28], մթագնեցին 2018 թվականին Pegasus լրտեսող ծրագրերի բացահայտումներով:
  • 2019 թվականի դեկտեմբերին ԱՄՆ հետախուզության պաշտոնյաները և The New York Times-ը բացահայտեցին, որ ToTok հաղորդագրությունների հավելվածը, որը լայնորեն օգտագործվում է Արաբական Միացյալ Էմիրություններում, լրտեսական գործիք է ԱՄԷ-ի համար: Հետաքննությունը պարզել է, որ Էմիրությունների կառավարությունը այդ կերպ փորձում էր հետևել հավելվածն իրենց հեռախոսներում տեղադրած անձանց խոսակցությանը, շարժին, հարաբերություններին, հանդիպումներին, ձայնին ու իմիջին[29]:

Ո՞վ կարող է դառնալ հարձակման թիրախ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այսօր գրեթե յուրաքանչյուր մարդ կարող է դառնալ հարձակման թիրախ, ինչի պատճառով կիբեռպաշտպանությունը յուրաքանչյուրի համար կարևոր է դառնում։ Կիբեռվտանգների մեծ մասից կարելի է խուսափել մի շարք պայմանների հետևելով։ Դրանք ներառում են համակարգչի, հեռախոսի, հաշիվների պաշտպանությանը վերաբերող քայլեր։

Պայքար համակարգչային հանցագործության դեմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նկատի առնելով, որ կիբերհանցագործներն օգտագործում են ինտերնետը անդրսահմանային հարձակումների ու հանցագործությունների համար, նրանց հետապնդման գործընթացը դժվարացել է: Ժամանակի ընթացքում աճել է նաև համացանցի խոցելիության մակարդակը: Այսպես. 2008-ից 2014 թվականներին գրանցվել է բոլոր առցանց սարքերում խոցելիության 17,75%-ով աճ[30]: Ինտերնետի լայնածավալ հասանելիությունը հանգեցնում է մարդկանց հասցվող վնասի մեծացմանը, քանի որ կիբերհանցագործության շատ մեթոդներ հնարավորություն ունեն թիրախավորելու շատ մարդկանց: Վիրտուալ տարածքների առկայությունը[31] հնարավորություն է տվել, որ կիբերհանցագործությունը դառնա ամենօրյա երևույթ: 2018 թվականին համացանցային հանցագործությունների հետ կապված գանգատների ընդունման կենտրոնն ստացել է կիբերհանցագործության վերաբերյալ 351.937 բողոք, ընդ որում՝ այդ հանցանքները հանգեցրել են 2,7 միլիարդ դոլարի կորստի[32]։

Հետաքննություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիբերհանցագործությունների հետաքննության ընթացքում համակարգիչը կարող է ապացույցների աղբյուր հանդիսանալ: Նույնիսկ այն դեպքում, երբ համակարգիչն անմիջականորեն չի օգտագործվել հանցավոր նպատակներով, այն կարող է քրեական հետախույզների համար արժեքավոր գրանցումներ պարունակել logfile- ի տեսքով: Շատ երկրներում[33] ինտերնետ ծառայություններ մատակարարողներից օրենքով պահանջվում է պահպանել իրենց լոգֆայլերը մինչև նախօրոք սահմանված ժամակետի ավարտը:

Կիբերհանցագործությունների իրականացման բազմաթիվ եղանակներ կան, և հետաքննությունը սովորաբար սկսվում է IP հասցեի հետքով գնալով. սակայն, դա բնավ չի երաշխավորում, որ հետաքննություն իրականացնողները պարտադիր կերպով կբացահայտեն գործը: Բարձր տեխնոլոգիաների կիրառմամբ կատարված տարատեսակ հանցագործություններ կարող են ներառել նաև ցածր տեխնոլոգիական հանցագործության տարրեր և հակառակը, ինչը կիբերհանցագործությունների քննիչներին դարձնում է ժամանակակից իրավապահ մարմինների անփոխարինելի մասը: Կիբերհանցագործությունների հետաքննման աշխատանքային մեթոդները դինամիկ են և անընդհատ կատարելագործվում են՝ լինի դա ոստիկանության փակ ստորաբաժանումներում, թե միջազգային համագործակցության շրջանակներում[34]։

Միացյալ Նահանգներում Հետաքննությունների դաշնային բյուրոն՝ ՀԴԲ-ն[35] և Ներքին անվտանգության վարչությունը (Department of Homeland Security - DHS)[36] պետական այն կառույցներն են, որոնք պայքարում են կիբերհանցագործության դեմ: ՀԴԲ-ն պատրաստել է կիբերհանցագործությունների գծով գործակալներ և վերլուծաբաններ, որոնք գործունեություն են ծավալում համապատասխան գրասենյակներում ու շտաբներում: DHS-ում գաղտնի ծառայությունն ունի կիբերհետախուզության բաժին, որն աշխատում է ֆինանսական կիբերհանցագործությունների բացահայտման ուղղությամբ։ Նրանք պայքարում են միջազգային կիբերհանցագործության դեմ և աշխատում են պաշտպանել այնպիսի հաստատությունները, ինչպիսիք են բանկերը կիբերներխուժումներից և տեղեկատվության խախտումներից: Ալաբամայում տեղակայված գաղտնի ծառայությունը և Ալաբամայի դատախազության գրասենյակը համագործակցում են՝ Ազգային համակարգչային դատաբժշկական ինստիտուտում իրավապահ մարմինների մասնագետներ պատրաստելու համար[36][37][38]: Վերոնշյալ ինստիտուտը «իրավապահ համայնքի նահանգային և տեղական անդամների համար կազմակերպում է կիբերմիջադեպերին արձագանքելու, դրանք հետաքննելու և դատաբժշկական փորձաքննության դասընթացներ»:

Կիբերհանցագործությունների հետաքննությունը Միացյալ Նահանգներում և ամբողջ աշխարհում հաճախ պահանջում է գործընկերություն: Միացյալ Նահանգներում կիբերհանցագործությունները կարող են հետաքննել իրավապահ մարմինները, ներքին անվտանգության վարչությունը, ի թիվս այլ դաշնային գործակալությունների: Այնուամենայնիվ, քանի որ աշխարհն ավելի է կախված տեխնոլոգիայից, կիբերհարձակումները և կիբերհանցագործությունները կընդլայնվեն, քանի որ սպառնալիքի դերակատարները կշարունակեն օգտագործել պաշտպանության թուլությունները և առկա խոցելիությունները՝ իրենց վերջնական նպատակներին հասնելու համար, որոնք հաճախ տվյալների գողությունն են կամ արտահանումը: Կիբերհանցագործության դեմ պայքարի համար Միացյալ Նահանգների գաղտնի ծառայությունը պահում է Էլեկտրոնային հանցագործությունների դեմ պայքարի աշխատանքային խումբ, որի գործունեությունը տարածվում է Միացյալ Նահանգների սահմաններից դուրս, քանի որ այն օգնում է հայտնաբերել սպառնալիքների դերակատարներին, որոնք գտնվում են աշխարհի տարբեր ծայրերում և կիբերհանցագործություններ են կատարում Միացյալ Նահանգների ներսում: Գաղտնի ծառայությունը նաև պատասխանատու է Համակարգչային դատական փորձաքննության ազգային ինստիտուտի համար, որը իրավապահներին և դատարանների աշխատակիցներին հնարավորություն է ընձեռում ստանալու կիբերուսուցում և տեղեկատվություն կիբերհանցագործության դեմ պայքարելու ասպարեզում: Միացյալ Նահանգների ներգաղթի և մաքսային մարմինը պատասխանատու է կիբերհանցագործությունների կենտրոնի (C3-ի) համար, որը կիբերհանցագործությունների հետ կապված ծառայություններ է տրամադրում դաշնային, նահանգային, տեղական և միջազգային գործակալություններին: Միացյալ Նահանգները նաև ռեսուրսներ ունի՝ կապված կիբերմիջադեպերի վերաբերյալ իրավապահ մարմինների կողմից հաապատասխան հաղորդում ներկայացնելու հետ, որպեսզի տեղական և նահանգային գործակալությունները հնարավորություն ունենան հասկանալու, թե ինչպես, երբ և ինչ պետք է հաղորդվի դաշնային կառավարությանը[39]:

Կիբերհանցագործության դեմ պայքարում միջազգային համագործակցության ապահովմանն է նպատակաուղղված Եվրոպայի Խորհրդի՝ 2001 թվականի նոյեմբերի 23-ին Բուդապեշտում ստորագրված ETS № 185 կոնվենցիան[40]:

Քանի որ կիբերհանցագործները իրենց ինքնությունը և գտնվելու վայրը թաքցնելու համար սովորաբար օգտագործում են ծածկագրություն և քողարկիչ այլ մեթոդներ, հանցագործության կատարումից հետո հանցագործին հայտնաբերելը կարող է դժվար լինել, ուստի կանխարգելիչ միջոցառումները արտակարգ մեծ կարևորություն ունեն են[41][42]:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Впервые в мире хакеры атаковали водопровод». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-11-22-ին. Վերցված է 2011-11-20-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  2. ↑ «Преступность. Статистика проблемы в России и регионах». Если быть точным (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021-07-22-ին. Վերցված է 2021-08-13-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  3. ↑ Moore, R. (2005) "Cyber crime: Investigating High-Technology Computer Crime," Cleveland, Mississippi: Anderson Publishing.
  4. ↑ Warren G. Kruse, Jay G. Heiser (2002). Computer forensics: incident response essentials. Addison-Wesley. p. 392. ISBN 0-201-70719-5.
  5. ↑ * Halder, D., & Jaishankar, K. (2011) Cyber crime and the Victimization of Women: Laws, Rights, and Regulations. Hershey, PA, USA: IGI Global. ISBN 978-1-60960-830-9
  6. ↑ Steve Morgan (January 17, 2016). "Cyber Crime Costs Projected To Reach $2 Trillion by 2019(չաշխատող հղում)". Forbes. Retrieved September 22, 2016.
  7. ↑ «BUFFETT: This is 'the number one problem with mankind'». Business Insider. Արխիվացված օրիգինալից 9 June 2023-ին. Վերցված է 2021-05-17-ին.
  8. ↑ «Warren Buffett: 'Cyber poses real risks to humanity'». finance.yahoo.com (ամերիկյան անգլերեն). 30 April 2019. Արխիվացված օրիգինալից 2 June 2023-ին. Վերցված է 2021-05-17-ին.
  9. ↑ Heading, Sophie; Zahidi, Saadia (January 2023). «The Global Risks Report 2023, 18th Edition» (PDF). World Economic Forum. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 5 February 2024-ին. Վերցված է 3 February 2024-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Freeze, Di (2023-10-12). «Cybercrime To Cost The World $9.5 trillion USD annually in 2024». Cybercrime Magazine (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 1 February 2024-ին. Վերցված է 2024-02-03-ին.
  11. ↑ Sukhai, Nataliya B. (2004-10-08). «Hacking and cybercrime». Proceedings of the 1st annual conference on Information security curriculum development. New York, NY, USA: ACM. էջեր 128–132. doi:10.1145/1059524.1059553. ISBN 1-59593-048-5. S2CID 46562809. Արխիվացված օրիգինալից 18 July 2024-ին. Վերցված է 10 December 2023-ին.
  12. ↑ «The Global Risk Report 2020» (PDF). World Economic Forum. 15th Edition: 102. 15 January 2020. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 27 September 2023-ին. Վերցված է 17 May 2021-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Weitzer, Ronald (2003). Current Controversies in Criminology. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Education Press. էջ 150.
  14. ↑ Mann, David; Sutton, Mike (6 November 2011). «>>Netcrime». British Journal of Criminology. 38 (2): 201–229. CiteSeerX 10.1.1.133.3861. doi:10.1093/oxfordjournals.bjc.a014232.
  15. ↑ «A walk on the dark side». The Economist. 30 September 2007. Արխիվացված է օրիգինալից 10 November 2007-ին. Վերցված է 11 May 2011-ին.
  16. ↑ «Spanish police crack massive 'zombie computer' network». France 24. 3 March 2010.
  17. ↑ «DHS: Secretary Napolitano and Attorney General Holder Announce Largest U.S. Prosecution of International Criminal Network Organized to Sexually Exploit Children». Dhs.gov. 3 August 2011. Արխիվացված օրիգինալից 17 June 2023-ին. Վերցված է 2011-11-10-ին.
  18. ↑ Li, David K. (17 January 2012). «Zappos cyber attack». New York Post. Արխիվացված օրիգինալից 18 April 2012-ին. Վերցված է 14 February 2013-ին.
  19. ↑ Rodriguez, Salvador (6 June 2012). «Like LinkedIn, eHarmony is hacked; 1.5 million passwords stolen». Los Angeles Times. Արխիվացված օրիգինալից 28 October 2018-ին. Վերցված է 20 February 2020-ին.
  20. ↑ Rothacker, Rick (12 Oct 2012). «Cyber attacks against Wells Fargo "significant," handled well: CFO». Reuters.
  21. ↑ «AP Twitter Hack Falsely Claims Explosions at White House». Samantha Murphy. 23 April 2013. Վերցված է 23 April 2013-ին.
  22. ↑ «Fake Tweet Erasing $136 Billion Shows Markets Need Humans». Bloomberg. 23 April 2013. Արխիվացված օրիգինալից 23 April 2013-ին. Վերցված է 23 April 2013-ին.
  23. ↑ «Unprecedented cyber attacks wreak global havoc». Straits Times. 13 May 2017. Արխիվացված օրիգինալից 18 July 2024-ին. Վերցված է 13 May 2017-ին.
  24. ↑ «Israeli spyware found on phones in 45 countries, U.S. included». The Washington Times.
  25. ↑ «Researchers find hints of Israeli spyware around globe - SFGate». Արխիվացված է օրիգինալից 24 September 2018-ին. Վերցված է 24 September 2018-ին.
  26. ↑ «Your Smartphone could be running Israeli Spyware!». September 2018. Արխիվացված օրիգինալից 24 September 2018-ին. Վերցված է 24 September 2018-ին.
  27. ↑ «Phone hackers for hire: A peek into the discreet, lucrative business tapped by the FBI». 29 April 2016. Արխիվացված օրիգինալից 16 May 2017-ին. Վերցված է 24 September 2018-ին.
  28. ↑ Beaumont, Peter (26 August 2016). «Israeli firm accused of creating iPhone spyware». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 18 July 2024-ին. Վերցված է 24 September 2018-ին.
  29. ↑ «Chat App ToTok Is Spy Tool For UAE – Report». Silicon UK Tech News. 27 December 2019. Արխիվացված օրիգինալից 27 December 2019-ին. Վերցված է 27 December 2019-ին.
  30. ↑ Jardine, Eric (2015). «Global Cyberspace Is Safer than You Think: Real Trends in Cybercrime». SSRN Electronic Journal (անգլերեն). doi:10.2139/ssrn.2634590. ISSN 1556-5068. Արխիվացված օրիգինալից 18 July 2024-ին. Վերցված է 10 December 2023-ին.
  31. ↑ Barnard-Wills, David; Ashenden, Debi (2012-03-21). «Securing Virtual Space: Cyber War, Cyber Terror, and Risk». Space and Culture (անգլերեն). doi:10.1177/1206331211430016. S2CID 146501914.
  32. ↑ «Facts + Statistics: Identity theft and cybercrime». Արխիվացված օրիգինալից 18 July 2024-ին. Վերցված է 2 December 2019-ին.
  33. ↑ Zehra Ali (21 January 2018). «Mandatory Data Retention Worldwide». Արխիվացված օրիգինալից 17 December 2018-ին. Վերցված է 17 December 2018-ին.
  34. ↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 19 March 2015-ին. Վերցված է 23 July 2017-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  35. ↑ «Cyber Crime». Federal Bureau of Investigation (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019-12-04-ին.
  36. ↑ 36,0 36,1 «Combating Cyber Crime». Department of Homeland Security (անգլերեն). 2012-06-19. Արխիվացված օրիգինալից 18 July 2024-ին. Վերցված է 2019-11-01-ին.
  37. ↑ «NCFI - About». www.ncfi.usss.gov. Արխիվացված է օրիգինալից 31 December 2019-ին. Վերցված է 2019-12-04-ին.
  38. ↑ «Investigation». www.secretservice.gov. Արխիվացված օրիգինալից 16 September 2017-ին. Վերցված է 2019-12-03-ին.
  39. ↑ «Combatting Cyber Crime | CISA». www.cisa.gov (անգլերեն). Վերցված է 2024-02-17-ին. {{cite web}}: |archive-date= requires |archive-url= (օգնություն); Unknown parameter |archive-l= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ url-status (link)
  40. ↑ «Convention on Cybercrime». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-11-ին. Վերցված է 2015-02-25-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  41. ↑ Brenner, Susan W. (2010). Cybercrime : criminal threats from cyberspace. Santa Barbara, Calif.: Praeger. ISBN 9780313365461. OCLC 464583250.
  42. ↑ «The Importance of Understanding Encryption in Cybersecurity». Florida Tech Online (ամերիկյան անգլերեն). 2016-08-18. Արխիվացված օրիգինալից 4 December 2019-ին. Վերցված է 2019-12-04-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Balkin, J., Grimmelmann, J., Katz, E., Kozlovski, N., Wagman, S. & Zarsky, T. (2006) (eds) Cybercrime: Digital Cops in a Networked Environment, New York University Press, New York.
  • Bowker, Art (2012) "The Cybercrime Handbook for Community Corrections: Managing Risk in the 21st Century" Charles C. Thomas Publishers, Ltd. Springfield.
  • Brenner, S. (2007) Law in an Era of Smart Technology, Oxford: Oxford University Press
  • Broadhurst, R., and Chang, Lennon Y.C. (2013) "Cybercrime in Asia: trends and challenges", in B. Hebenton, SY Shou, & J. Liu (eds), Asian Handbook of Criminology (pp. 49–64). New York: Springer (ISBN 978-1-4614-5217-1)
  • Chang, L.Y. C. (2012) Cybercrime in the Greater China Region: Regulatory Responses and Crime Prevention across the Taiwan Strait. Cheltenham: Edward Elgar. (ISBN 978-0-85793-667-7)
  • Chang, Lennon Y.C., & Grabosky, P. (2014) "Cybercrime and establishing a secure cyber world", in M. Gill (ed) Handbook of Security (pp. 321–339). NY: Palgrave.
  • Csonka P. (2000) Internet Crime; the Draft council of Europe convention on cyber-crime: A response to the challenge of crime in the age of the internet? Computer Law & Security Report Vol.16 no.5.
  • Easttom C. (2010) Computer Crime Investigation and the Law
  • Fafinski, S. (2009) Computer Misuse: Response, regulation and the law Cullompton: Willan
  • Glenny, Misha, DarkMarket : cyberthieves, cybercops, and you, New York, NY : Alfred A. Knopf, 2011. ISBN 978-0-307-59293-4
  • Grabosky, P. (2006) Electronic Crime, New Jersey: Prentice Hall
  • Halder, D., & Jaishankar, K. (2016). Cyber Crimes against Women in India. New Delhi: SAGE Publishing. ISBN 978-9385985775.
  • Halder, D., & Jaishankar, K. (2011) Cyber crime and the Victimization of Women: Laws, Rights, and Regulations. Hershey, PA, USA: IGI Global. ISBN 978-1-60960-830-9
  • Jaishankar, K. (Ed.) (2011). Cyber Criminology: Exploring Internet Crimes and Criminal behavior. Boca Raton, FL, USA: CRC Press, Taylor and Francis Group.
  • McQuade, S. (2006) Understanding and Managing Cybercrime, Boston: Allyn & Bacon.
  • McQuade, S. (ed) (2009) The Encyclopedia of Cybercrime, Westport, CT: Greenwood Press.
  • Parker D (1983) Fighting Computer Crime, U.S.: Charles Scribner's Sons.
  • Pattavina, A. (ed) Information Technology and the Criminal Justice System, Thousand Oaks, CA: Sage.
  • Paul Taylor. Hackers: Crime in the Digital Sublime (November 3, 1999 ed.). Routledge; 1 edition. p. 200. ISBN 0-415-18072-4.
  • Robertson, J. (2010, March 2). Authorities bust 3 in infection of 13m computers. Retrieved March 26, 2010, from Boston News: Boston.com
  • Walden, I. (2007) Computer Crimes and Digital Investigations, Oxford: Oxford University Press.
  • Rolón, Darío N. Control, vigilancia y respuesta penal en el ciberespacio, Latin American's New Security Thinking, Clacso, 2014, pp. 167/182
  • Richet, J.L. (2013) From Young Hackers to Crackers, International Journal of Technology and Human Interaction (IJTHI), 9(3), 53-62.
  • Wall, D.S. (2007) Cybercrimes: The transformation of crime in the information age, Cambridge: Polity.
  • Williams, M. (2006) Virtually Criminal: Crime, Deviance and Regulation Online, Routledge, London.
  • Yar, M. (2006) Cybercrime and Society, London: Sage.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կիբերհանցագործություն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կիբերհանցագործություն&oldid=10170351» էջից