Jump to content

Լինա Մորգենշտեռն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Լինա Մորգենշթերնից)
Լինա Մորգենշտեռն
գերմ.՝ Lina Morgenstern
Ծնվել էնոյեմբերի 25, 1830(1830-11-25)[1][2]
ԾննդավայրՎրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն[3]
Վախճանվել էդեկտեմբերի 16, 1909(1909-12-16)[4][5][3] (79 տարեկան)
Վախճանի վայրԲեռլին, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[3]
ԳերեզմանՎայսենզե հրեական գերեզմանատուն
Գրական անունSuppenlina[3]
Մասնագիտությունհասարակական ակտիվիստ, դաստիարակ, գրող, խաղաղապահ, կանանց իրավունքների պաշտպան և ֆեմինիստ
Լեզուգերմաներեն
Քաղաքացիություն Պրուսիայի թագավորություն
ԱմուսինTheodor Morgenstern?
ԶավակներClara Roth?, Olga Arendt? և Alfred Morgenstern?
 Lina Morgenstern Վիքիպահեստում

Լինա Մորգենշտեռն (գերմ.՝ Lina Morgenstern, իսկական ազգանունը՝ Բաուեր, նոյեմբերի 25, 1830(1830-11-25)[1][2], Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն[3] - դեկտեմբերի 16, 1909(1909-12-16)[4][5][3], Բեռլին, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն[3]), գերմանացի գրող, լրագրող, խմբագիր, մանկավարժ և հասարակական գործիչ։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լինա Բաուերը ծնվել է 1830 թվականի նոյեմբերի 25-ին Բրեսլաու քաղաքում (այժմ՝ Վրոցլավ, Լեհաստան)։ Մանուկ հասակում հուդայականության դասեր է ստացել Աբրահամ Գեյգերի կողմից[6]։

«Paradies der Kindheit»

1848 թվականի գերմանական հեղափոխությունը 17-ամյա աղջկան դրդել է զբաղվել քաղաքական և սոցիալական հարցերով, և շուտով նա գերմանական մամուլում՝ մի շարք փայլուն հրապարակումների շնորհիվ, չնայած երիտասարդ տարիքին, ձեռք է բերել կարեկցող և խոհուն գրողի անուն[6]։

1854 թվականին Լինա Բաուերն ամուսնացել է կալիշցի վաճառական Թեոդոր Մորգենշթերնի հետ և վերցրել նրա ազգանունը[6]։ Երբ վերջինիս մոտ ֆինանսական ճգնաժամ է սկսվել, Լինան ստիպված զբաղվել է մանկական գրքույկներ գրելով, որպեսզի փող վաստակի և կարողանա կերակրել ընտանիքին։

1859 թվականին՝ Բեռլինի Ֆրեբելյան ընկերության հիմնադրումից հետո, Լինա Մորգենշթերնը դարձել է ընկերության կոմիտեի ամենանշանավոր անդամը, իսկ 1860 թվականին հրատարակել է «Das Paradies der Kindheit»-ը՝ կազմակերպության հիմնադիր Ֆրիդրիխ Ֆրյոբելի մեթոդով առաջին գերմանական դասագիրքը[6][7]։

Դառնալով կանանց շարժման ղեկավար՝ Լինա Մորգենշթերնը, բացի մեծահասակների և երեխաների մանկավարժության և պատմվածքների վրա աշխատելուց, Բեռլինում հիմնադրել է ութ մանկապարտեզ, կանանց գիտական կրթության ակադեմիա, գյուղատնտեսական դպրոց, տնային բժշկության դասընթացներ, արհեստագործական դպրոց և մի շարք այլ ուսումնական հաստատություններ, հիմք է դրել աշխատողների, ինչպես նաև մայրերի պարբերական հանդիպումների կազմակերպմանը[6][8]։

1866 թվականին՝ ավստրո-պրուսա-իտալական պատերազմի սկսվելուց հետո, Լինա Մորգենշթերնը սկսել է իր գործունեությունը նվիրել աղքատների համար ճաշարանների կառուցմանը[9][10]։

Լինա Մորգենշթերնի անվան դպրոց (Բեռլին)

1874 թվականից Մորգենշթերնը սկսել է խմբագրել «Deutsche Hausfrauenzeitung», 1885 թվականից՝ «Allgem»։ Frauenkalender», իսկ 1889 թվականից՝ «Für junge Mädchen» թերթերը[6]։

1890-ական թվականներից սկսվել է նրա ակտիվ գործունեությունը՝ որպես եվրոպական ամուր աշխարհի գաղափարի ջատագով։ 1895 թվականին Լինա Մորգենշթերնն ընտրվել է «Alliance des femmes pour la Paix»-ի փոխնախագահ[6]։

1896 թվականին Մորգենշթերնը Գերմանիայի մայրաքաղաքում գումարել է կանանց առաջին միջազգային կոնգրեսը, որին ներկա էին աշխարհի բոլոր կողմերից շուրջ 1800 պատվիրակներ[6]։

Գործնական գործունեության հետ մեկտեղ ընթացել է նաև նրա գրական աշխատանքը, որն ուղղված էր առավելապես կանանց հարցի մշակմանը և դաստիարակությանը[6]։

Լինա Մորգենշթերնը մահացել է 1909 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Բեռլինում և թաղվել տեղի հրեական գերեզմանատանը։

Ընտրյալ մատենագիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Frauen des 19 Jahrhund., 1888, 3 հատոր հարուստ նկարազարդումներով,
  • Friedrich Fröbel’s Leben und Wirken, 1882,
  • Die Frauenarbeit in Deutschland, 1893։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (գերմ.) / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 WeChangEd
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119452480 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 SNAC — 2010.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 «Моргенштерн, Лина». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հրեական հանրագիտարան: In 86 Volumes (82 Volumes and 4 Additional Volumes). St. Petersburg. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  7. ↑ Zabel, Hans-Henning (1997). "Morgenstern, Lina." Neue deutsche Biographie. Berlin: Duncker und Humblot. vol. 18, p. 109-111.
  8. ↑ «Моргенштерн, Лина». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  9. ↑ Morgenstern, Lina (1870). Die Berliner Volksküchen: Organisationsplan und cultur-historische, statistische Darstellung. 3rd edition. Berlin: Otto Loewenstein. p. 3.
  10. ↑ Chevalier, Thomas (2013 թ․ նոյեմբերի 22). «La Volksküche, mais à quelle sauce?». La Gazette de Berlin. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 27-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Allgem. Zeit. des Jud., 1900, 30 ноября;
  • Когут А. «Знаменитые евреи», II, 412—413;
  • Ost und West, 1910, № 1. [По Jew. Enc., IX, 16—17]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լինա Մորգենշտեռն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լինա_Մորգենշտեռն&oldid=9227861» էջից