Հին Երևանի ժողովրդական բնակարաններ

Տունը երհարկանի էր` կառուցված քարից, ճակատը երեսպատված թրծած աղյուսով, որով շինված են նաև դալանի և առաջին` ոչ բնակելի հարկի թաղերը: Մուտքը դալանով էր, որի ձախ անկյունում գտնվող սանդուղքը տանում էր երկրորդ հարկ:

Առաջին հարկը ծառայել է տնտեսական կա��իքների, իսկ ամբողջ երկրորդը` բնակության համար: Շքասենյակը, գլխավորապես առաստաղը, ճոխ հարդարված է եղել: Բակի կողմից երկրորդ հարկի պատուհանների միջև եղած միջնապատերը զարդանախշված էին:

Իր ճարտարապետությամբ այս տունը Երևանի ժողովրդական բնակարանի լավագույն նմուշներից էր:

Հյուսիս-արևմուտքից, գլխավոր ճակատի կողմից առաջին հարկը կիսագետնափոր էր:

Բակի կողմից երկհարկանի ճակատը լուծված է երկհարկ պատշգամբով: Հյուսիս-արևելյան կողմից տանը կից էր տնտեսական կցաշենքը:

Ճակատի կոմպոզիցիան խիստ սիմետրիկ էր: Տան փոքր-ինչ ծանրանիստ որմնախարիսխն ամուր հիմք է ամբողջ` ճակատի համար:

Տունը շինված էր անմշակ քարերից և շարքերը հավասարեցնելու նպատակով շարել էին աղյուսե գոտիներ: Ճակատը գաջված էր:

Առաջին հարկում տեղավորված էր օժանդակ մասը, իսկ երկրորդ հարկն ամբողջովին հատկացված էր բնակելի սենյակներին: Հարավ-արևելք նայող մեծ շքասենյակը ելք ուներ դեպի փայտաշեն բարձակավոր պատշգամբը:

Բնակելի սենյակները երկրորդ հարկում էին, իսկ քարե թաղակապ նկուղը տնտեսական նպատակների էր ծառայում: Հարավ-արևմտյան հատվածում գտնվող դալանը տունը կապում էր փողոցի հետ:

Տան ճարտարապետության հիմնական մոտիվը կամարաձև ու ռիթմիկ կրկնվող լուսամուտներ էին:

Քարուկիր կառուցվածքով երկհարկանի տան ճակատները սվաղված էին: Տան ճարտարապետությունը լուծված էր թրծած աղյուսե պարակալներով ձևավորված լուսամուտների բացվածքների համաչափ կրկնությամբ:

Տնտեսական ու բնակելի սենյակներից կազմված առաջին հարկը թաղածածկ էր:

Երկրորդ հարկի բնակելի սենյակները հարուստ հարդարանք ունեին:

Հատակագծային ու ճարտարապետական լուծմամբ այդ տունը կատարյալ բնակարանի հրաշալի նմուշ էր, որում օրգանապես զուգակցվում էր Հայաստանի ժողովրդական ճարտարապետության լավագույն ավանդույթները:

Քարաշեն կառույց է` ճակատից ու կողերից երեսպատված աղյուսներով:

Չնայած ոչ մեծ չափերին` Կոնդի այդ դարպասը, հաջող ընտրված մասշտաբի, համաչափությունների և լավ մշակված մանրամասների շնորհիվ բակի մուտքի լուծման այդ ժամանակաշրջանի լավագույն նմուշներից է:

Տան հատակագիծը տիպական էր այդ ժամանակաշրջանի վերնախավի բնակարաններին, որոնց սենյակները խմբված էին ոչ մեծ նախասենյակի երկու կողմերում: Նախասենյակ էին մտնում բակի պատշգամբից:

Ճարտարապետության գերիշխող դարրը ճակատի կենտրոնական մասի բարձակային, լայն պատշգամբն էր, որի սյունամիջյան կամարները և բազրիքները մշակված էին ցանցկեն զարդանախշերով:

Տունը, որի գլխավոր ճակատը նայում էր հյուսիս-արևելք, տեղանքի թեքության տատճառով փողոցի կողմից ուներ մեկուկես, իսկ բակի կողմից երկու հարկի բարձրություն։

Տան պատերը շարված էին ճեղքված քարերից՝ կրակավաշաղախով, իսկ ճակատը երեսպատված էր թրծած աղյուսով։ Տուն կարելի էր մտնել աղյուսաշեն թաղակապ դալանով։ Բակահայաց ճակատի հարավ-արևմտյան և հարավ-արևելյան կողմերը պատված էին երկհարկ պատշգամբով, ուր բարձրանում էին բազալտից շինված աստիճաններով։

Բակի կողմից տունը երկհարկանի էր։ Առաջին հարկը հատկացված էր տնտեսական նպատակների, երկրորդը՝ ամբողջովին բնակելի էր։ Բակի մուտքը թաղածածկ դալանից էր։ Բակի լայն պատշգամբը միացնում էր երկրորդ հարկի բնակելի սենյակները։

Բնակելի ու տնտեսական շենքերն ամփոփված էին միասնական ծավալի մեջ։ Ամբողջ տան ներքևը խոր, թաղածածկ նկուղն էր՝ տնտեսական կարիքների համար։

Լայն սյունասրահը բակի կողմից ընդգրկում էր բնակելի սենյակները։

Լենինի (այժմ` Մաշտոցի) պողոտայի վերակառուցման հետևանքով քանդել են տան աջակողմյան կեսը։ Ներկայացված գծագրերը պատկերում են տան ամբողջական վիճակը։

Դա նկուղային հարկով, քարից ու աղյուսից շինված միահարկ շենք էր, սենյակների միաշարք դասավորությամբ և տնտեսական շինություններով, որոնք կցվում էին հարավ-արևմտյան կողմից։ Բոլորը միացված էին մի ընդհանուր լայն պատճգամբով։ Տան սվաղված ճակատը մասնատվում էր հարթ որմնասյուներով։ Բացվածքները երիզված էին աղյուսե երեսակալներով։

Տան չափագրությունը ներկայացվում է լրիվ վերակազմության ձևով, որն արված է ըստ պահպանված հատվածների։

Խոհանոցն ու տնտեսական մյուս սենյակներն անմիջապես կից էին հյուսիս-արևմտյան եզրին՝ կազմելով սրա շարունակությունը, և իրար հետ կապվում էին լայն պատշգամբով։ Որպես շինանյութ ծառայել է սրբատաշ տուֆը և թրծած աղյուսը։

Սենյակների նպատակային հատակագծումը, փայտակերտ հոյակապ ցանցկեն բակային պատշգամբը Բաբաջանյանների տունը դարձնում էին այդ շրջանի լավագույն կառուցվածքներից մեկը։

Առաջին կամ կիսանկուղային հարկը, որ թաղածածկ էր, ծառայել է որպես մառան՝ գինի ու միրգ պահելու համար։ Երկրորդ հարկն ամբողջովին զբաղեցնում էին բնակելի սենյակները։

Բակահայաց ճակատն ուներ երկհարկանի պաշգամբ, առաջին հարկը քարե, իսկ երկրորդ հարկը՝ փայտե սյուներով։

Տունը շինված էր քարից ու աղյուսից՝ կրաշաղախով։ Առաջին հարկի ծածկը քարաշեն էր ու թաղակապ, երկրորդինը՝ փայտե ու հարթ։

Տան հատակագծում բացակայում էր հստակությունը, որը կարելի է բացատրել առանձին մասերը տարբեր ժամանակներում կառուցելու հանգամանքով։ Մեծ հետաքրքրություն էին ներկայացնում բակի և փողոցի փայտյա պատշգամբները։