«Մասնակից:Anna Mitichyan/Ավազարկղ/2»–ի խմբագրումների տարբերություն
Նոր էջ «{{Short description|Behavior among two or more organisms within the same species}} {{Redirect|Demeanor|the song|Demeanor (song)}} {{Use American English|date = February 2020}} thumb|300px|A [[Colony (biology)|colony of Northern gannet. An example of social behavior.]] '''Social behavior''' is behavior among two or more organisms within the same species, and encompasses any behavior in which one member affects the ot...»: |
No edit summary |
||
Տող 4. | Տող 4. | ||
[[File:Basstölpelkolonie auf Helgoland.jpg|thumb|300px|A [[Colony (biology)|colony]] of [[Northern gannet]]. An example of social behavior.]] |
[[File:Basstölpelkolonie auf Helgoland.jpg|thumb|300px|A [[Colony (biology)|colony]] of [[Northern gannet]]. An example of social behavior.]] |
||
''' |
''' ''' [[organism]] [[Biological interaction|]] <ref>{{cite book |editor1-last=Suckow |editor1-first=Mark A. |editor2-last=Weisbroth |editor2-first=Steven H. |editor3-last=Franklin |editor3-first=Craig L. |title=The Laboratory Rat |date=2006 |isbn=978-0-12-074903-4 |url=https://www.sciencedirect.com/book/9780120749034/the-laboratory-rat |access-date=2021-09-13 |archive-date=2021-12-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211216150454/https://www.sciencedirect.com/book/9780120749034/the-laboratory-rat |url-status=live }}{{page needed|date=September 2021}}</ref><ref>{{cite book |editor1-last=Kastin |editor1-first=Abba J. |title=Handbook of Biologically Active Peptides |date=2013 |publisher=Elsevier Science |isbn=978-0-12-385095-9 |url=https://www.sciencedirect.com/book/9780123850959/handbook-of-biologically-active-peptides |access-date=2021-09-13 |archive-date=2021-12-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211216150452/https://www.sciencedirect.com/book/9780123850959/handbook-of-biologically-active-peptides |url-status=live }}{{page needed|date=September 2021}}</ref> , , <ref>{{Cite journal |last=Homans |first=George C. |date=1958 |title=Social Behavior as Exchange |journal=American Journal of Sociology |volume=63 |issue=6 |pages=597–606 |doi=10.1086/222355 |jstor=2772990 |s2cid=145134536 }}</ref> () , , , <ref>{{cite book |last1=Snyder |first1=Mark |last2=Ickes |first2=W. |date=1985 |chapter=Personality and social behavior |pages=883–948 |editor1-first=G. |editor1-last=Lindzey |editor2-first=E. |editor2-last=Aronson |title=Handbook of Social Psychology |oclc=567970783 }}</ref> |
||
, [[reproduction]]<ref name=":023">{{cite journal |last1=Robinson |first1=Gene E. |last2=Fernald |first2=Russell D. |last3=Clayton |first3=David F. |date=7 November 2008 |title=Genes and Social Behavior |journal=Science |volume=322 |issue=5903 |pages=896–900 |bibcode=2008Sci...322..896R |doi=10.1126/science.1159277 |pmc=3052688 |pmid=18988841 }}</ref> , ( ), , , <ref>{{Cite journal |last1=Strack |first1=Fritz |last2=Deutsch |first2=Roland |date=2004 |title=Reflective and impulsive determinants of social behavior |journal=Personality and Social Psychology Review |volume=8 |issue=3 |pages=220–247 |citeseerx=10.1.1.323.2327 |doi=10.1207/s15327957pspr0803_1 |pmid=15454347 |s2cid=2847658 }}</ref> |
|||
, [[mundane]] , , , <ref name=":123">{{Cite journal |last=Whiting |first=Beatrice Blyth |date=1980 |title=Culture and Social Behavior: A Model for the Development of Social Behavior |journal=Ethos |volume=8 |issue=2 |pages=95–116 |doi=10.1525/eth.1980.8.2.02a00010 |jstor=640018|doi-access=free }}</ref> |
|||
== |
== == |
||
<ref name=":223">{{cite book |editor1-last=Strain |editor1-first=Phillip S. |editor2-last=Guralnick |editor2-first=Michael J. |editor3-last=Walker |editor3-first=Hill M. |title=Children's Social Behavior |date=1986 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-12-673455-3 |url=https://www.sciencedirect.com/book/9780126734553/childrens-social-behavior |access-date=2021-09-13 |archive-date=2022-01-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220131203814/https://www.sciencedirect.com/book/9780126734553/childrens-social-behavior |url-status=live }}{{page needed|date=September 2021}}</ref> , [[temperament]] <ref name=":322">{{Cite journal |last1=Rothbart |first1=Mary K. |last2=Ahadi |first2=Stephan A. |last3=Hershey |first3=Karen L. |date=1994 |title=Temperament and Social Behavior in Childhood |journal=Merrill-Palmer Quarterly |volume=40 |issue=1 |pages=21–39 |jstor=23087906}}</ref><ref name=":123" /> |
|||
Մշակույթը (ծնողները և անհատները, որոնք ազդում են երեխաների սոցիալականացման վրա) մեծ դեր են խաղում երեխայի սոցիալական վարքագծի ձևավորման գործում, քանի որ ծնողները կամ խնամակալները սովորաբար որոշում են այն միջավայրը և իրավիճակները, որոնցում հայտնվում է երեխան: Այն տարբեր միջավայրերը, որտեղ երեխան հայտնվում է (օրինակ՝ խաղահրապարակը և դասասենյակը) ձևավորում են փոխազդեցության և վարքագծի սովորություններ, քանի որ որոշակի իրավիճակներ ավելի շատ ազդեղություններ են ունենում երեխայի վրա, քան մյուսները: Շրջակա միջավայրի ազդեցության մեջ առանձնահատուկ նախադեպ են հանդիսանում են այն մարդիկ, ում հետ երեխան ստիպված է շփվել, նրանց տարիքը, սեռը և երբեմն մշակույթը:<ref name=":123" /> |
|||
Culture (parents and individuals that influence socialization in children) play a large role in the development of a child's social behavior, as the parents or caregivers are typically those who decide the settings and situations that the child is exposed to. These various settings the child is placed in (for example, the playground and classroom) form habits of interaction and behavior insomuch as the child being exposed to certain settings more frequently than others. What takes particular precedence in the influence of the setting are the people that the child must interact with their age, sex, and at times culture.<ref name=":123" /> |
|||
, , <ref>{{cite book |editor1-last=Kail |editor1-first=Robert V. |title=Advances in Child Development and Behavior |date=2008 |publisher=Academic Press |isbn=978-0-08-088028-0 |url=https://www.sciencedirect.com/bookseries/advances-in-child-development-and-behavior/vol/36/suppl/C |access-date=2021-09-13 |archive-date=2021-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210913130610/https://www.sciencedirect.com/bookseries/advances-in-child-development-and-behavior/vol/36/suppl/C |url-status=live }}{{page needed|date=September 2021}}</ref> |
|||
Քանի որ երեխան շարունակ սոցիալական տեղեկատվություն է ստանում, նրա վարքագիծը զարգանում է համապատասխանաբար:<ref name=":023" /> Մարդը պետք է սովորի թե ինչպես վարվի՝ կախված փոխազդեցություններից և որոշակի միջավայրում ներգրավված մարդկանցից, և, հետևաբար, սկսի ինտուիտիվ հասկանալ, թե սոցիալական փոխգործակցության որ ձևն է հարմար՝ կախված իրավիճակից: Այսպիսով, վարքագիծը անընդհատ փոփոխվում է ըստ անհրաժեշտության, և հասունությունը հանգեցնում է դրան: Երեխան պետք է սովորի սեփական ցանկությունները հավասարակշռել այն մարդկանց ցանկությունների հետ, որոնց հետ նա շփվում է․ համատեքստային ակնարկներին ճիշտ արձագանքելու և դիմացինի մտադրություններն ու ցանկությունները հասկանալու այս կարողությունը բարելավվում է տարիքի հետ:<ref name=":123" /> Այնուամենայնիվ, երեխայի անհատական առանձնահատկությունները (նրա խառնվածքը) կարևոր են հասկանալու համար, թե ինչպես է նա յուրացնում սոցիալական վարքագիծը և իրեն ուղղված ակնարկները․ սովորելու այս ունակությունը ընդհանուր չէ բոլոր երեխաների համար:<ref name=":322" /> |
|||
As the child continues to gain social information, their behavior develops accordingly.<ref name=":023" /> One must learn how to behave according to the interactions and people relevant to a certain setting, and therefore begin to intuitively know the appropriate form of social interaction depending on the situation. Therefore, behavior is constantly changing as required, and maturity brings this on. A child must learn to balance their own desires with those of the people they interact with, and this ability to correctly respond to contextual cues and understand the intentions and desires of another person improves with age.<ref name=":123" /> That being said, the individual characteristics of the child (their temperament) is important to understanding how the individual learns social behaviors and cues given to them, and this learnability is not consistent across all children.<ref name=":322" /> |
|||
=== Կյանքի ընթացքում զարգացման առանձնահատկությունները === |
|||
=== Patterns of development across the lifespan === |
|||
Մարդու ողջ կյանքի ընթացքում կենսաբանական զարգացման օրինաչափություններն ուսումնասիրելիս հայտնաբերվում են որոշները, որոնք լավ պահպանված են բոլոր մարդկանց մոտ։ Այս օրինաչափությունները հաճախ համընկնում են սոցիալական զարգացման հետ, իսկ կենսաբանական փոփոխությունները հանգեցնում են փոխազդեցությունների համապատասխան փոփոխությունների:<ref name=":223" /> |
|||
When studying patterns of biological development across the human lifespan, there are certain patterns that are well-maintained across humans. These patterns can often correspond with social development, and biological changes lead to respective changes in interactions.<ref name=":223" /> |
|||
''' ''' <ref>{{Cite journal |last1=Root |first1=Amy Kennedy |last2=Stifter |first2=Cynthia |date=2010-11-11 |title=Temperament and Maternal Emotion Socialization Beliefs as Predictors of Early Childhood Social Behavior in the Laboratory and Classroom |journal=Parenting |language=en |volume=10 |issue=4 |pages=241–257 |doi=10.1080/15295192.2010.492035 |issn=1529-5192 |pmc=5485923 |pmid=28663718}}</ref> , .<ref name=":223" /> |
|||
'''Մանկություն․''' այս շրջանում, անհատը սկսում է ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել իր հասակակիցներին, իսկ շփումը ստանում է վերբալ ձև: Անձը նաև սկսում է դասակարգել իրեն՝ ելնելով իր սեռից և իր կարևոր այլ հատկանիշներից, օրինակ՝ ռասայից և տարիքից։<ref name=":223" /> |
|||
Come '''childhood,''' the individual begins to attend more to their peers, and communication begins to take a verbal form. One also begins to classify themselves on the basis of their gender and other qualities salient about themselves, like race and age.<ref name=":223" /> |
|||
Երբ երեխան հասնում է '''դպրոցական տարիքին,''' նա սովորաբար սկսում է ավելի լավ գիտակցել հասարակության կառուցվածքը սեռի առումով և դրա մեջ սեփական սեռի դերը: Նրանք ավելի ու ավելի են ապավինում վերբալ հաղորդակցման ձևերին և ավելի հավանական է խմբեր ձևավորեն և գիտակցաբար վերաբերվեն դրանցում իրենց դերին:<ref name=":223" /> |
|||
When the child reaches '''school age,''' one typically becomes more aware of the structure of society in regards to gender, and how their own gender plays a role in this. They become more and more reliant on verbal forms of communication, and more likely to form groups and become aware of their own role within the group.<ref name=":223" /> |
|||
[[File:Adult-baby-bed-225744.jpg|thumb|An adult and infant]] |
[[File:Adult-baby-bed-225744.jpg|thumb|An adult and infant]] |
||
'''Սեռահասունացման շրջանում''' նույն և հակառակ սեռի ներկայացուցիչների միջև ընդհանուր հարաբերությունները շատ ավելի ցայտուն են դառնում, և անհատները սկսում են վարվել այդ իրավիճակների նորմերին համապատասխան: Սեռի և դրա հետ կապված կարծրատիպերի մասին իրազեկվածության բարձրացմամբ մարդը սկսում է ընտրել, թե որքանով է համապատասխանում այդ կարծրատիպերին և իրեն դրսևորում է կամ դրանց համապատասխան, կամ ոչ: Սա նաև այն ժամանակահատվածն է, երբ անհատներն ավելի հաճախ են սեռական զույգեր կազմում։<ref name=":223" /> |
|||
By '''puberty,''' general relations among same and opposite sex individuals are much more salient, and individuals begin to behave according to the norms of these situations. With increasing awareness of their sex and stereotypes that go along with it, the individual begins to choose how much they align with these stereotypes, and behaves either according to those stereotypes or not. This is also the time that individuals more often form sexual pairs.<ref name=":223" /> |
|||
Երբ անհատը մտնում է '''երեխաների դաստիարակության''' փուլ, անհրաժեշտ է դառնում հարմարեցնել իր վարքագիծը՝ համապատասխան ընտանիքի ընդլայնման հետ կապված էական փոփոխությունների: Պոտենցիալ նոր երեխայի գալուստը պահանջում է փոփոխություններ ծնողների վարքագծում՝ ընտանիքի նոր անդամին ներգրավելու համար:<ref name=":223" /> |
|||
Once the individual reaches '''child rearing''' age, one must begin to undergo changes within the own behavior in accordance to major life-changes of a developing family. The potential new child requires the parent to modify their behavior to accommodate a new member of the family.<ref name=":223" /> |
|||
'''Կյանքի ավելի ուշ փուլերում''' վարքագիծն ավելի կայուն է, քանի որ անհատը արդեն ստեղծել է իր սոցիալական շրջանակը (ինչպիսին էլ որ այն լինի) և ավելի նվիրված է իր սոցիալական կառուցվածքին:<ref name=":223" /> |
|||
Come '''senescence''' and '''retirement''', behavior is more stable as the individual has often established their social circle (whatever it may be) and is more committed to their social structure.<ref name=":223" /> |
|||
== Նյարդային և կենսաբանական հարաբերակցությունները == |
|||
== Neural and biological correlates == |
|||
=== Նյարդային հարաբերակցությունը === |
|||
=== Neural correlates === |
|||
[[File:Rhesus monkey katra.jpg|thumb|Rhesus monkey]] |
[[File:Rhesus monkey katra.jpg|thumb|Rhesus monkey]] |
||
[[File:Amygdala.jpg|thumb|Anatomical location of the amygdala]] |
[[File:Amygdala.jpg|thumb|Anatomical location of the amygdala]] |
||
[[social cognitive neuroscience]] <ref>{{cite journal |last1=Behrens |first1=Timothy E. J. |last2=Hunt |first2=Laurence T. |last3=Rushworth |first3=Matthew F. S. |date=29 May 2009 |title=The Computation of Social Behavior |journal=Science |volume=324 |issue=5931 |pages=1160–1164 |bibcode=2009Sci...324.1160B |doi=10.1126/science.1169694 |pmid=19478175 |s2cid=17074467 }}</ref> , , <ref>{{Cite journal |last1=Amodio |first1=David M. |last2=Frith |first2=Chris D. |date=April 2006 |title=Meeting of minds: the medial frontal cortex and social cognition |journal=Nature Reviews Neuroscience |volume=7 |issue=4 |pages=268–277 |doi=10.1038/nrn1884 |pmid=16552413 |s2cid=7669363 }}</ref> [[Rhesus macaque| ]] [[amygdala]], , <ref>{{Cite journal |last=Amaral |first=David G. |date=December 2003 |title=The amygdala, social behavior, and danger detection |journal=Annals of the New York Academy of Sciences |volume=1000 |issue=1 |pages=337–347 |bibcode=2003NYASA1000..337A |doi=10.1196/annals.1280.015 |pmid=14766647 |s2cid=22854824 }}</ref> |
|||
[[prefrontal cortex]] / , <ref>{{Cite journal |last1=Anderson |first1=Steven W. |last2=Bechara |first2=Antoine |last3=Damasio |first3=Hanna |last4=Tranel |first4=Daniel |last5=Damasio |first5=Antonio R. |date=November 1999 |title=Impairment of social and moral behavior related to early damage in human prefrontal cortex |journal=Nature Neuroscience |volume=2 |issue=11 |pages=1032–1037 |doi=10.1038/14833 |pmid=10526345|s2cid=204990285 }}</ref> |
|||
=== Կենսաբանական հարաբերակցությունը === |
|||
=== Biological correlates === |
|||
[[File:Prairie vole.gif|thumb|A prairie vole]] |
[[File:Prairie vole.gif|thumb|A prairie vole]] |
||
( ) [[Vasopressin]] , [[prairie vole]] <ref name=":04">{{cite book |last1=Snyder |first1=C. R. |last2=Lopez |first2=Shane J. |title=Handbook of Positive Psychology |date=2002 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-513533-6 }}{{page needed|date=September 2021}}</ref> |
|||
[[Oxytocin]] |
[[Oxytocin]] , , <ref>{{cite book |doi=10.1016/B978-0-12-385095-9.00254-2 |chapter=Peptides and Behavior |title=Handbook of Biologically Active Peptides |year=2013 |last1=Rotzinger |first1=Susan |pages=1858–1863 |publisher=Elsevier |isbn=978-0-12-385095-9 }}</ref> |
||
ՀՄՀ-ի հետ մեկտեղ, [[serotonin|սերոտոնինը]] նույնպես ուսումնասիրվել է մարդկանց սոցիալական վարքագծի առնչությամբ: Պարզվել է, որ այն կապված է մարդկային սոցիալական կապի զգացումների հետ, և, երբ մարդը սոցիալապես մեկուսացված է կամ զգում է սոցիալապես մուսացված, տեղի է ունենում սերոտոնինի մակարդակի անկում: Սերոտոնինը նույնպես կապված է սոցիալական վստահության հետ:<ref name=":04" /> |
|||
Along with vasopressin, [[serotonin]] has also been inspected in relation to social behavior in humans. It was found to be associated with human feelings of social connection, and there is a drop in serotonin when one is socially isolated or has feelings of social isolation. Serotonin has also been associated with social confidence.<ref name=":04" /> |
|||
== Affect== |
== Affect== |
15:45, 11 Ապրիլի 2024-ի տարբերակ
Սոցիալակա վարքագիծը նույն տեսակին պատկանող երկու կամ ավելի օրգանիզմների վարքագիծն է և ներառում է ցանկացած վարք, որի դեպքում անդամներից մեկը ազդում է մյուսի վրա: Սա տեղի է ունենում այս անդամների փոխազդեցության շնորհիվ:[1][2] Սոցիալական վարքագիծը կարելի է դիտարկել որպես ապրանքների փոխանակում, հետևյալ ակնկալիքով՝ ինչ որ տաս, այն էլ կստանաս։[3] Այս վարքագծի վրա կարող են ազդեցություն ունենալ ինչպես մարդու որակական հատկանիշները, այնպես էլ շրջակա միջավայրի (իրավիճակային) գործոնները։ Հետևաբար, սոցիալական վարքագիծը առաջանում է երկու բաղադրիչների՝ օրգանիզմի և շրջակա միջավայրի փոխազդեցության արդյունքում։ Սա նշանակում է, որ ինչ վերաբերում է մարդկանց, սոցիալական վարքագիծը կարող է սահմանվել թե՛ անձի անհատական հատկանիշներով, թե՛ այն իրավիճակով, որում նա գտնվում է։[4]
Սոցիալական վարքագծի հիմնական ասպեկտներից է հաղորդակցությունը, որը հանդիսանում հիմք գոյատևման և վերարտադրության համար։[5] Ենթադրվում է, որ սոցիալական վարքագիծը որոշվում է երկու տարբեր գործընթացներով, որոնք կարող են կամ աշխատել միասին կամ հակադրվել միմյանց: Սոցիալական վարքագծի ռեֆլեքսիվ (ռեֆլեկտիվ) և իմպուլսիվ որոշիչ գործոնների երկհամակարգային մոդելը առաջացել է այն գիտակցումից, որ վարքագիծը չի կարող որոշվել միայն մեկ գործոնով: Ի հակադրություն, վարքագիծը կարող է առաջանալ կա՛մ գիտակցված վարքագծի արդյունքում (որտեղ կա գիտակցություն և մտադրություն), կա՛մ զուտ ազդակի արդյունքում: Վարքագիծը որոշող այս գործոնները կարող են աշխատել տարբեր իրավիճակներում ու տարբեր պահերին և նույնիսկ կարող են հակադրել միմյանց։ Երբեմն մարդը կարող է իրեն դրսևորել՝ հետապնդելով կոնկրետ նպատակ, բայց երբեմն նրա վարքը ենթակա չէ ռացիոնալ վերահսկողության, այլ առաջնորդվում է ազդակներով։[6]
Կան նաև տարբերություններ սոցիալական վարքագծի տարբեր տեսակների միջև, ինչպիսիք են սովորական և պաշտպանական սոցիալական վարքագիծը: Սովորական սոցիալական վարքագիծը առօրյա կյանքում փոխազդեցությունների արդյունք է, և մարդը ձեռք է բերում այդ վարքագիծը, երբ ենթարկվում է այս տարբեր իրավիճակներին: Մյուս կողմից, պաշտպանական վարքագիծը առաջանում է ազդակից, երբ մարդը բախվում է հակասական ցանկությունների հետ:[7]
Զարգացումը
Սոցիալական վարքագիծը անընդհատ փոփոխվում է, մինչ մարդը աճում և զարգանում է՝ հասնելով կյանքի տարբեր փուլերի: Վարքի զարգացումը սերտորեն կապված է կենսաբանական և ճանաչողական փոփոխությունների հետ, որոնք մարդը զգում է ցանկացած պահի: Սա մարդկանց մոտ ստեղծում է սոցիալական վարքի զարգացման ընդհանուր օրինաչափություններ:[8] Ճիշտ այնպես, ինչպես սոցիալական վարքագծի վրա ազդում են ինչպես իրավիճակը, այնպես էլ անհատի առանձնահատկությունները, վարքի զարգացումը նույնպես պայմանավորված է այդ երկուսի համակցությամբ՝ երեխայի խառնվածքով և նրան շրջապատող միջավայրով:[9][7]
Մշակույթը (ծնողները և անհատները, որոնք ազդում են երեխաների սոցիալականացման վրա) մեծ դեր են խաղում երեխայի սոցիալական վարքագծի ձևավորման գործում, քանի որ ծնողները կամ խնամակալները սովորաբար որոշում են այն միջավայրը և իրավիճակները, որոնցում հայտնվում է երեխան: Այն տարբեր միջավայրերը, որտեղ երեխան հայտնվում է (օրինակ՝ խաղահրապարակը և դասասենյակը) ձևավորում են փոխազդեցության և վարքագծի սովորություններ, քանի որ որոշակի իրավիճակներ ավելի շատ ազդեղություններ են ունենում երեխայի վրա, քան մյուսները: Շրջակա միջավայրի ազդեցության մեջ առանձնահատուկ նախադեպ են հանդիսանում են այն մարդիկ, ում հետ երեխան ստիպված է շփվել, նրանց տարիքը, սեռը և երբեմն մշակույթը:[7]
Զգացմունքները նույնպես մեծ դեր են խաղում սոցիալական վարքագծի զարգացման հարցում, քանի որ դրանք միահյուսված են անհատի վարքագծի հետ։ Սոցիալական փոխազդեցության մեջ զգացմունքները ընկալվում են տարբեր վերբալ և ոչ վերբալ դրսևորումների միջոցով և այդպիսով մեծ դեր են խաղում հաղորդակցության մեջ: Շատ գործընթացներ, որոնք տեղի են ունենում ուղեղում և որոնց հիմքում ընկած են զգացմունքները, հաճախ մեծապես կապված են այն գործընթացների հետ, որոնք անհրաժեշտ են նաև սոցիալական վարքագծի համար: Փոխազդեցության ամենակարևոր ասպեկտներից է հասկանալը, թե ինչ է մտածում և զգում դիմացինը, և էմոցիոնալ վիճակները ճանաչելու կարողությունը դառնում է էական՝ արդյունավետ փոխգործակցության և սոցիալական վարքագծի համար:[10]
Քանի որ երեխան շարունակ սոցիալական տեղեկատվություն է ստանում, նրա վարքագիծը զարգանում է համապատասխանաբար:[5] Մարդը պետք է սովորի թե ինչպես վարվի՝ կախված փոխազդեցություններից և որոշակի միջավայրում ներգրավված մարդկանցից, և, հետևաբար, սկսի ինտուիտիվ հասկանալ, թե սոցիալական փոխգործակցության որ ձևն է հարմար՝ կախված իրավիճակից: Այսպիսով, վարքագիծը անընդհատ փոփոխվում է ըստ անհրաժեշտության, և հասունությունը հանգեցնում է դրան: Երեխան պետք է սովորի սեփական ցանկությունները հավասարակշռել այն մարդկանց ցանկությունների հետ, որոնց հետ նա շփվում է․ համատեքստային ակնարկներին ճիշտ արձագանքելու և դիմացինի մտադրություններն ու ցանկությունները հասկանալու այս կարողությունը բարելավվում է տարիքի հետ:[7] Այնուամենայնիվ, երեխայի անհատական առանձնահատկությունները (նրա խառնվածքը) կարևոր են հասկանալու համար, թե ինչպես է նա յուրացնում սոցիալական վարքագիծը և իրեն ուղղված ակնարկները․ սովորելու այս ունակությունը ընդհանուր չէ բոլոր երեխաների համար:[9]
Կյանքի ընթացքում զարգացման առանձնահատկությունները
Մարդու ողջ կյանքի ընթացքում կենսաբանական զարգացման օրինաչափություններն ուսումնասիրելիս հայտնաբերվում են որոշները, որոնք լավ պահպանված են բոլոր մարդկանց մոտ։ Այս օրինաչափությունները հաճախ համընկնում են սոցիալական զարգացման հետ, իսկ կենսաբանական փոփոխությունները հանգեցնում են փոխազդեցությունների համապատասխան փոփոխությունների:[8]
Հղիության և հետծննդային շրջանում նորածնի վարքագիծը փոխկապակցված է խնամողի վարքագծի հետ: Սոցիալական վարքագծի զարգացման վրա ազդում են մոր արձագանքները երեխայի հուզական դրսևորումներին:[11] Մանկիկության հասակում արդեն նկատվում է օտարներին տարբերելու գիտակցության զարգացում, որի ժամանակ անհատը կարողանում է ճանաչել և տարբերել մարդկանց.[8]
Մանկություն․ այս շրջանում, անհատը սկսում է ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել իր հասակակիցներին, իսկ շփումը ստանում է վերբալ ձև: Անձը նաև սկսում է դասակարգել իրեն՝ ելնելով իր սեռից և իր կարևոր այլ հատկանիշներից, օրինակ՝ ռասայից և տարիքից։[8]
Երբ երեխան հասնում է դպրոցական տարիքին, նա սովորաբար սկսում է ավելի լավ գիտակցել հասարակության կառուցվածքը սեռի առումով և դրա մեջ սեփական սեռի դերը: Նրանք ավելի ու ավելի են ապավինում վերբալ հաղորդակցման ձևերին և ավելի հավանական է խմբեր ձևավորեն և գիտակցաբար վերաբերվեն դրանցում իրենց դերին:[8]
Սեռահասունացման շրջանում նույն և հակառակ սեռի ներկայացուցիչների միջև ընդհանուր հարաբերությունները շատ ավելի ցայտուն են դառնում, և անհատները սկսում են վարվել այդ իրավիճակների նորմերին համապատասխան: Սեռի և դրա հետ կապված կարծրատիպերի մասին իրազեկվածության բարձրացմամբ մարդը սկսում է ընտրել, թե որքանով է համապատասխանում այդ կարծրատիպերին և իրեն դրսևորում է կամ դրանց համապատասխան, կամ ոչ: Սա նաև այն ժամանակահատվածն է, երբ անհատներն ավելի հաճախ են սեռական զույգեր կազմում։[8]
Երբ անհատը մտնում է երեխաների դաստիարակության փուլ, անհրաժեշտ է դառնում հարմարեցնել իր վարքագիծը՝ համապատասխան ընտանիքի ընդլայնման հետ կապված էական փոփոխությունների: Պոտենցիալ նոր երեխայի գալուստը պահանջում է փոփոխություններ ծնողների վարքագծում՝ ընտանիքի նոր անդամին ներգրավելու համար:[8]
Կյանքի ավելի ուշ փուլերում վարքագիծն ավելի կայուն է, քանի որ անհատը արդեն ստեղծել է իր սոցիալական շրջանակը (ինչպիսին էլ որ այն լինի) և ավելի նվիրված է իր սոցիալական կառուցվածքին:[8]
Նյարդային և կենսաբանական հարաբերակցությունները
Նյարդային հարաբերակցությունը
Սոցիալական կոգնիտիվ նյարդաբանության ոլորտի առաջացման հետ մեկտեղ հետաքրքրություն է առաջացել ուղեղում սոցիալական վարքագծի փոխհարաբերակցությունը ուսումնասիրության մեջ՝ հասկանալու համար, թե ինչ է տեղի ունենում մակերեսի տակ, երբ օրգանիզմները գործում են սոցիալական ձևով:[12] Թեև կարծիքները հակասական են այն մասին, թե ուղեղի որ հատվածներն են պատասխանատու սոցիալական վարքագծի համար, ոմանք պնդում են, որ գոտկային գալարը ակտիվանում է, երբ մի մարդ մտածում է դիմացինի դրդապատճառների կամ նպատակների մասին, ինչը թույլ է տալիս հասկանալ նրա սոցիալական աշխարհը և համապատասխանաբար վարվել: Դիտարկվել է, որ միջին նախաճակատային բիլթը նույնպես ակտիվանում է սոցիալական ճանաչողության ընթացքում:[13] Ռեզուս կապիկների վրա անցկացված ուսումնասիրությունների ընթացքում պարզվել է, որ նշաձև մարմինը՝ տարածքը, որը հայտնի է որպես վախի շրջան, ակտիվանում է հենց այն ժամանակ, երբ կապիկները բախվում են այնպիսի սոցիալական իրավիճակների, որոնց նախկինում չէին հանդիպել: Ապացուցված է, որ ուղեղի այս հատվածը զգայուն է նոր սոցիալական իրավիճակում զգացվող վախի նկատմամբ, ինչը արգելակում է սոցիալական փոխազդեցությունը:[14]
Ուղեղի՝ սոցիալական վարքագծի համար պատասխանատու հատվածները ուսումնասիրելու մեկ այլ միջոց է ուղեղի վնասվածք ունեցող այն հիվանդների զննումը, ովքեր ունեն սոցիալական վարքագծի խախտում: Նախաճակատային կեղևի վնասվածքները, որոնք տեղի են ունենում հասուն տարիքում, կարող են ազդել սոցիալական վարքի գործունեության վրա: Երբ նախաճակատային կեղևի այս վնասվածքը կամ դիսֆունկցիան տեղի է ունենում մանկիկության/վաղ մանկության շրջանում, ճիշտ բարոյական և սոցիալական վարքագծի զարգացումը խաթարվում է և դառնում ատիպիկ:[15]
Կենսաբանական հարաբերակցությունը
Նյարդային փոխկապակցվածության հետ մեկտեղ հետազոտողները ուսումնասիրել են, թե ինչ է տեղի ունենում մարմնում (և ենթադրաբար փոփոխում) սոցիալական վարքագիծը։ Հակամիզամուղային հորմոնը հիպոթալամուսի առջևի կորիզներում սինթեզվող հորմոն է, որը ենթադրվում է, որ պոտենցիալ դեր է խաղում երիտասարդ առնետների պատկանելության մեջ: Երիտասարդ առնետների հետ մեկտեղ, ՀՄՀ-ն նաև կապված է տափաստանային դաշտամկան հայրական վարքագծի հետ: Կենդանիների վրա կատարված ուսումնասիրությունները մարդկանց հետ կապելու համար ջանքեր են գործադրվել, և մարդկանց ուսումնաիրության ժամանակ պարզվել է, որ ՀՎՀ-ն կարող է դեր խաղալ տղամարդկանց սոցիալական արձագանքներում:[16]
Օքսիտոցինը նույնպես փոխկապակցված է դրական սոցիալական վարքագծի հետ, և պարզվել է, որ դրա բարձր մակարդակը կարող է բարելավել սոցիալական վարքագիծը, որը հնարավոր է, որ ճնշված լինի սթրեսի պատճառով: Այսպիսով, օքսիտոցինի մակարդակին հետևելը կարող է որոշակի դեր խաղալ ատիպիկ սոցիալական վարքագծի հետ կապված խանգարումների բուժման գործում:[17]
ՀՄՀ-ի հետ մեկտեղ, սերոտոնինը նույնպես ուսումնասիրվել է մարդկանց սոցիալական վարքագծի առնչությամբ: Պարզվել է, որ այն կապված է մարդկային սոցիալական կապի զգացումների հետ, և, երբ մարդը սոցիալապես մեկուսացված է կամ զգում է սոցիալապես մուսացված, տեղի է ունենում սերոտոնինի մակարդակի անկում: Սերոտոնինը նույնպես կապված է սոցիալական վստահության հետ:[16]
Affect
Positive affect (emotion) has been seen to have a large impact on social behavior, particularly by inducing more helping behavior, cooperation, and sociability.[18] Studies have shown that even subtly inducing positive affect within individuals caused greater social behavior and helping. This phenomenon, however, is not one-directional. Just as positive affect can influence social behavior, social behavior can have an influence on positive affect.[19]
Electronic media
Social behavior has typically been seen as a changing of behaviors relevant to the situation at hand, acting appropriately with the setting one is in. However, with the advent of electronic media, people began to find themselves in situations they may have not been exposed to in everyday life. Novel situations and information presented through electronic media has formed interactions that are completely new to people. While people typically behaved in line with their setting in face-to-face interaction, the lines have become blurred when it comes to electronic media. This has led to a cascade of results, as gender norms started to merge, and people were coming in contact with information they had never been exposed to through face-to-face interaction. A political leader could no longer tailor a speech to just one audience, for their speech would be translated and heard by anyone through the media. People can no longer play drastically different roles when put in different situations, because the situations overlap more as information is more readily available. Communication flows more quickly and fluidly through media, causing behavior to merge accordingly.[20]
Media has also been shown to have an impact on promoting different types of social behavior, such as prosocial and aggressive behavior. For example, violence shown through the media has been seen to lead to more aggressive behavior in its viewers.[21][22] Research has also been done investigating how media portraying positive social acts, prosocial behavior, could lead to more helping behavior in its viewers. The general learning model was established to study how this process of translating media into behavior works, and why.[23][24] This model suggests a link between positive media with prosocial behavior and violent media with aggressive behavior, and posits that this is mediated by the characteristics of the individual watching along with the situation they are in. This model also presents the notion that when one is exposed to the same type of media for long periods of time, this could even lead to changes within their personality traits, as they are forming different sets of knowledge and may be behaving accordingly.[25]
In various studies looking specifically at how video games with prosocial content effect behavior, it was shown that exposure influenced subsequent helping behavior in the video-game player.[24] The processes that underlay this effect point to prosocial thoughts being more readily available after playing a video game related to this, and thus the person playing the game is more likely to behave accordingly.[26][27] These effects were not only found with video games, but also with music, as people listening to songs involving aggression and violence in the lyrics were more likely to act in an aggressive manner.[28] Likewise, people listening to songs related to prosocial acts (relative to a song with neutral lyrics) were shown to express greater helping behaviors and more empathy afterwards.[29][30] When these songs were played at restaurants, it even led to an increase in tips given (relative to those who heard neutral lyrics).[31][25]
Individual and group behavior
Conformity refers to the behavior that an individual is unconsciously pressured by the group to make his behavior tend to be consistent with the majority of people in the group.[32] Generally speaking, the larger the group size, the easier it is for individuals to display conformity behaviors. Individuals may submit to the group for two reasons: first, to gain acceptance from the group (normative social influence); second, to obtain important information for the group (informational social influence).[33]
Aggressive and violent behavior
Aggression is an important social behavior that can have both negative consequences (in a social interaction) and adaptive consequences (adaptive in humans and other primates for survival). There are many differences in aggressive behavior, and a lot of these differences are sex-difference based.[34]
Verbal, coverbal, and nonverbal social behavior
Verbal and coverbal behaviors
Although most animals can communicate nonverbally, humans have the ability to communicate with both verbal and nonverbal behavior. Verbal behavior is the content of one's spoken word.[35] Verbal and nonverbal behavior intersect in what is known as coverbal behavior, which is nonverbal behavior that contributes to the meaning of verbal speech (i.e. hand gestures used to emphasize the importance of what someone is saying).[36] Although the spoken words convey meaning in and of themselves, one cannot dismiss the coverbal behaviors that accompany the words, as they place great emphasis on the thought and importance contributing to the verbal speech.[37][36] Therefore, the verbal behaviors and gestures that accompany it work together to make up a conversation.[37] Although many have posited this idea that nonverbal behavior accompanying speech serves an important role in communication, it is important to note that not all researchers agree.[38][36] However, in most literature on gestures, unlike body language, gestures can accompany speech in ways that bring inner thoughts to life (often thoughts unable to be expressed verbally).[39] Gestures (coverbal behaviors) and speech occur simultaneously, and develop along the same trajectory within children as well.[39]
Nonverbal behaviors
Behaviors that include any change in facial expression or body movement constitute the meaning of nonverbal behavior.[40][41] Communicative nonverbal behavior include facial and body expressions that are intentionally meant to convey a message to those who are meant to receive it.[41] Nonverbal behavior can serve a specific purpose (i.e. to convey a message), or can be more of an impulse/reflex.[41] Paul Ekman, an influential psychologist, investigated both verbal and nonverbal behavior (and their role in communication) a great deal, emphasizing how difficult it is to empirically test such behaviors.[35] Nonverbal cues can serve the function of conveying a message, thought, or emotion both to the person viewing the behavior and the person sending these cues.[42]
Disorders involving impairments in social behavior
A number of forms of mental disorder affect social behavior. Social anxiety disorder is a phobic disorder characterized by a fear of being judged by others, which manifests itself as a fear of people in general. Due to this pervasive fear of embarrassing oneself in front of others, it causes those affected to avoid interactions with other people.[43] Attention deficit hyperactivity disorder is a neurodevelopmental disorder mainly identified by its symptoms of inattention, hyperactivity, and impulsivity. Hyperactivity-Impulsivity may lead to hampered social interactions, as one who displays these symptoms may be socially intrusive, unable to maintain personal space, and talk over others.[44] The majority of children that display symptoms of ADHD also have problems with their social behavior.[45][46] Autism Spectrum Disorder is a neurodevelopmental disorder that affects the functioning of social interaction and communication. People who fall on the autism spectrum scale may have difficulties in understanding social cues and the emotional states of others.[47]
Learning disabilities are often defined as a specific deficit in academic achievement; however, research has shown that with a learning disability can come social skill deficits as well.[48]
See also
- Aggression
- Health behavior
- Collective animal behavior
- Expectancy challenge sociological method
- Herd behavior
- Social behavior in education
- Social learning theory
- Social science
- Sociality
- Socialization
- Violent Behavior
- Social Spirit
References
- ↑ Suckow, Mark A.; Weisbroth, Steven H.; Franklin, Craig L., eds. (2006). The Laboratory Rat. ISBN 978-0-12-074903-4. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-16-ին. Վերցված է 2021-09-13-ին.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ Kastin, Abba J., ed. (2013). Handbook of Biologically Active Peptides. Elsevier Science. ISBN 978-0-12-385095-9. Արխիվացված օրիգինալից 2021-12-16-ին. Վերցված է 2021-09-13-ին.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ Homans, George C. (1958). «Social Behavior as Exchange». American Journal of Sociology. 63 (6): 597–606. doi:10.1086/222355. JSTOR 2772990. S2CID 145134536.
- ↑ Snyder, Mark; Ickes, W. (1985). «Personality and social behavior». In Lindzey, G.; Aronson, E. (eds.). Handbook of Social Psychology. էջեր 883–948. OCLC 567970783.
- ↑ 5,0 5,1 Robinson, Gene E.; Fernald, Russell D.; Clayton, David F. (7 November 2008). «Genes and Social Behavior». Science. 322 (5903): 896–900. Bibcode:2008Sci...322..896R. doi:10.1126/science.1159277. PMC 3052688. PMID 18988841.
- ↑ Strack, Fritz; Deutsch, Roland (2004). «Reflective and impulsive determinants of social behavior». Personality and Social Psychology Review. 8 (3): 220–247. CiteSeerX 10.1.1.323.2327. doi:10.1207/s15327957pspr0803_1. PMID 15454347. S2CID 2847658.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Whiting, Beatrice Blyth (1980). «Culture and Social Behavior: A Model for the Development of Social Behavior». Ethos. 8 (2): 95–116. doi:10.1525/eth.1980.8.2.02a00010. JSTOR 640018.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 Strain, Phillip S.; Guralnick, Michael J.; Walker, Hill M., eds. (1986). Children's Social Behavior. Academic Press. ISBN 978-0-12-673455-3. Արխիվացված օրիգինալից 2022-01-31-ին. Վերցված է 2021-09-13-ին.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ 9,0 9,1 Rothbart, Mary K.; Ahadi, Stephan A.; Hershey, Karen L. (1994). «Temperament and Social Behavior in Childhood». Merrill-Palmer Quarterly. 40 (1): 21–39. JSTOR 23087906.
- ↑ Kail, Robert V., ed. (2008). Advances in Child Development and Behavior. Academic Press. ISBN 978-0-08-088028-0. Արխիվացված օրիգինալից 2021-09-13-ին. Վերցված է 2021-09-13-ին.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ Root, Amy Kennedy; Stifter, Cynthia (2010-11-11). «Temperament and Maternal Emotion Socialization Beliefs as Predictors of Early Childhood Social Behavior in the Laboratory and Classroom». Parenting (անգլերեն). 10 (4): 241–257. doi:10.1080/15295192.2010.492035. ISSN 1529-5192. PMC 5485923. PMID 28663718.
- ↑ Behrens, Timothy E. J.; Hunt, Laurence T.; Rushworth, Matthew F. S. (29 May 2009). «The Computation of Social Behavior». Science. 324 (5931): 1160–1164. Bibcode:2009Sci...324.1160B. doi:10.1126/science.1169694. PMID 19478175. S2CID 17074467.
- ↑ Amodio, David M.; Frith, Chris D. (April 2006). «Meeting of minds: the medial frontal cortex and social cognition». Nature Reviews Neuroscience. 7 (4): 268–277. doi:10.1038/nrn1884. PMID 16552413. S2CID 7669363.
- ↑ Amaral, David G. (December 2003). «The amygdala, social behavior, and danger detection». Annals of the New York Academy of Sciences. 1000 (1): 337–347. Bibcode:2003NYASA1000..337A. doi:10.1196/annals.1280.015. PMID 14766647. S2CID 22854824.
- ↑ Anderson, Steven W.; Bechara, Antoine; Damasio, Hanna; Tranel, Daniel; Damasio, Antonio R. (November 1999). «Impairment of social and moral behavior related to early damage in human prefrontal cortex». Nature Neuroscience. 2 (11): 1032–1037. doi:10.1038/14833. PMID 10526345. S2CID 204990285.
- ↑ 16,0 16,1 Snyder, C. R.; Lopez, Shane J. (2002). Handbook of Positive Psychology. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513533-6.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ Rotzinger, Susan (2013). «Peptides and Behavior». Handbook of Biologically Active Peptides. Elsevier. էջեր 1858–1863. doi:10.1016/B978-0-12-385095-9.00254-2. ISBN 978-0-12-385095-9.
- ↑ Isen, Alice M. (5 November 1987). «Positive affect, cognitive processes, and social behavior». Advances in Experimental Social Psychology. Academic Press. էջեր 203–253. ISBN 978-0-08-056734-1. Արխիվացված օրիգինալից 14 April 2021-ին. Վերցված է 28 October 2020-ին.
- ↑ Isen, Alice M.; Levin, Paula F. (1972). «Effect of feeling good on helping: Cookies and kindness». Journal of Personality and Social Psychology. 21 (3): 384–388. doi:10.1037/h0032317. PMID 5060754.
- ↑ Meyrowitz, Joshua (1986). No Sense of Place: The Impact of Electronic Media on Social Behavior. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-802057-8.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ Anderson, Craig A.; Shibuya, Akiko; Ihori, Nobuko; Swing, Edward L.; Bushman, Brad J.; Sakamoto, Akira; Rothstein, Hannah R.; Saleem, Muniba (2010). «Violent video game effects on aggression, empathy, and prosocial behavior in Eastern and Western countries: A meta-analytic review». Psychological Bulletin. 136 (2): 151–173. CiteSeerX 10.1.1.535.382. doi:10.1037/a0018251. PMID 20192553.
- ↑ Bushman, Brad J.; Huesmann, L. Rowell (1 April 2006). «Short-term and Long-term Effects of Violent Media on Aggression in Children and Adults». Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine. 160 (4): 348–352. doi:10.1001/archpedi.160.4.348. hdl:2027.42/83436. PMID 16585478.
- ↑ Vorderer, Peter (2012). Vorderer, Peter; Bryant, Jennings (eds.). Playing Video Games. Routledge. doi:10.4324/9780203873700. ISBN 978-0-203-87370-0.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ 24,0 24,1 Gentile, Douglas A.; Anderson, Craig A.; Yukawa, Shintaro; Ihori, Nobuko; Saleem, Muniba; Lim Kam Ming; Shibuya, Akiko; Liau, Albert K.; Khoo, Angeline (June 2009). «The Effects of Prosocial Video Games on Prosocial Behaviors: International Evidence From Correlational, Longitudinal, and Experimental Studies». Personality and Social Psychology Bulletin. 35 (6): 752–763. doi:10.1177/0146167209333045. PMC 2678173. PMID 19321812.
- ↑ 25,0 25,1 Greitemeyer, Tobias (August 2011). «Effects of Prosocial Media on Social Behavior». Current Directions in Psychological Science. 20 (4): 251–255. doi:10.1177/0963721411415229. S2CID 32785363.
- ↑ Greitemeyer, Tobias; Osswald, Silvia (2010). «Effects of prosocial video games on prosocial behavior». Journal of Personality and Social Psychology. 98 (2): 211–221. doi:10.1037/a0016997. PMID 20085396.
- ↑ Greitemeyer, Tobias; Osswald, Silvia (2011-02-17). «Playing Prosocial Video Games Increases the Accessibility of Prosocial Thoughts». The Journal of Social Psychology. 151 (2): 121–128. doi:10.1080/00224540903365588. PMID 21476457. S2CID 30856519.
- ↑ Fischer, Peter; Greitemeyer, Tobias (September 2006). «Music and Aggression: The Impact of Sexual-Aggressive Song Lyrics on Aggression-Related Thoughts, Emotions, and Behavior Toward the Same and the Opposite Sex». Personality and Social Psychology Bulletin. 32 (9): 1165–1176. doi:10.1177/0146167206288670. PMID 16902237. S2CID 16808906. Արխիվացված օրիգինալից 2017-08-29-ին. Վերցված է 2019-01-28-ին.
- ↑ Greitemeyer, Tobias (January 2009). «Effects of songs with prosocial lyrics on prosocial thoughts, affect, and behavior». Journal of Experimental Social Psychology. 45 (1): 186–190. doi:10.1016/j.jesp.2008.08.003. S2CID 51999033. Արխիվացված օրիգինալից 2021-04-17-ին. Վերցված է 2019-01-28-ին.
- ↑ Greitemeyer, Tobias (November 2009). «Effects of songs with prosocial lyrics on prosocial behavior: further evidence and a mediating mechanism». Personality & Social Psychology Bulletin. 35 (11): 1500–1511. doi:10.1177/0146167209341648. PMID 19648562. S2CID 26989950.
- ↑ Jacob, Céline; Guéguen, Nicolas; Boulbry, Gaëlle (December 2010). «Effects of songs with prosocial lyrics on tipping behavior in a restaurant». International Journal of Hospitality Management. 29 (4): 761–763. doi:10.1016/j.ijhm.2010.02.004.
- ↑ G., Myers, David (2007), Social psychology, Recording for the Blind & Dyslexic, OCLC 83260292, Վերցված է 2022-02-02-ին
{{citation}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Bergen, Holly; Dowd, Michael; Monjaras, Lidia. «Normative and Informational Influence When Decision-Making in Groups» (PDF). www.apa.org. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022-02-01-ին. Վերցված է 2022-02-02-ին.
- ↑ De Almeida, Rosa Maria Martins; Cabral, João Carlos Centurion; Narvaes, Rodrigo (1 May 2015). «Behavioural, hormonal and neurobiological mechanisms of aggressive behaviour in human and nonhuman primates». Physiology & Behavior. 143: 121–135. doi:10.1016/j.physbeh.2015.02.053. PMID 25749197. S2CID 27711931.
- ↑ 35,0 35,1 Ekman, Paul (January 1957). «A Methodological Discussion of Nonverbal Behavior». The Journal of Psychology. 43 (1): 141–149. doi:10.1080/00223980.1957.9713059.
- ↑ 36,0 36,1 36,2 Reis, Harry T.; Gosling, Samuel D. (2010). «Social Psychological Methods Outside the Laboratory». Handbook of Social Psychology. doi:10.1002/9780470561119.socpsy001003. ISBN 978-0-470-56111-9.
- ↑ 37,0 37,1 Markel, Norman N. (1975). «Coverbal Behavior Associated with Conversation Turns». In Kendon, Adam; Harris, Richard M.; Key, Mary Ritchie (eds.). Organization of Behavior in Face-to-face Interaction. Walter de Gruyter. էջեր 189–213. ISBN 978-90-279-7569-0. Արխիվացված օրիգինալից 2021-09-13-ին. Վերցված է 2021-09-13-ին.
- ↑ Krauss, Robert M.; Chen, Yihsiu; Gottesman, Rebecca F. (2000). «Lexical gestures and lexical access: A process model». Language and Gesture. էջեր 261–283. CiteSeerX 10.1.1.486.6399. doi:10.1017/cbo9780511620850.017. ISBN 978-0-521-77761-2.
- ↑ 39,0 39,1 McNeill, David (1992). Hand and Mind: What Gestures Reveal about Thought. University of Chicago Press. էջ 6. ISBN 978-0-226-56132-5. «emblem gestures.»
- ↑ Krauss, Robert M.; Chen, Yihsiu; Chawla, Purnima (1996). «Nonverbal Behavior and Nonverbal Communication: What do Conversational Hand Gestures Tell Us?». Advances in Experimental Social Psychology Volume 28. Vol. 28. էջեր 389–450. doi:10.1016/s0065-2601(08)60241-5. ISBN 978-0-12-015228-5.
- ↑ 41,0 41,1 41,2 Ekman, Paul; Friesen, Wallace V. (1981). «The Repertoire of Nonverbal Behavior: Categories, Origins, Usage, and Coding». Nonverbal Communication, Interaction, and Gesture. էջեր 57–106. doi:10.1515/9783110880021.57. ISBN 978-90-279-3089-7.
- ↑ Knapp, Mark L; Hall, Judith A; Horgan, Terrence G (2014). Nonverbal communication in human interaction. Cengage Learning. ISBN 978-1-133-31159-1. OCLC 800033348.[Հղում աղբյուրներին]
- ↑ Stein, Murray B; Stein, Dan J (March 2008). «Social anxiety disorder». The Lancet. 371 (9618): 1115–1125. doi:10.1016/S0140-6736(08)60488-2. hdl:10983/15923. PMID 18374843. S2CID 29814976.
- ↑ «Attention Deficit Hyperactivity Disorder». NIMH. Արխիվացված օրիգինալից 2016-12-25-ին. Վերցված է 2018-11-21-ին.
- ↑ Huang-Pollock, Cynthia L.; Mikami, Amori Yee; Pfiffner, Linda; McBurnett, Keith (July 2009). «Can executive functions explain the relationship between Attention Deficit Hyperactivity Disorder and social adjustment?». Journal of Abnormal Child Psychology. 37 (5): 679–691. doi:10.1007/s10802-009-9302-8. PMID 19184400. S2CID 207156149.
- ↑ Kofler, Michael J.; Rapport, Mark D.; Bolden, Jennifer; Sarver, Dustin E.; Raiker, Joseph S.; Alderson, R. Matt (August 2011). «Working Memory Deficits and Social Problems in Children with ADHD». Journal of Abnormal Child Psychology. 39 (6): 805–817. doi:10.1007/s10802-011-9492-8. PMID 21468668. S2CID 9994054.
- ↑ «ICD-10 classification of mental and behavioural disorders». WHO. Արխիվացված է օրիգինալից January 28, 2004-ին. Վերցված է 2018-11-20-ին.
- ↑ Kavale, Kenneth A.; Forness, Steven R. (May 1996). «Social Skill Deficits and Learning Disabilities: A Meta-Analysis». Journal of Learning Disabilities. 29 (3): 226–237. doi:10.1177/002221949602900301. PMID 8732884. S2CID 22870148.