Դիտել Օրթոպեդիա էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.

{{Թարմացնել}}
[[Պատկեր:Andry tree.png|մինի|Օրթոպեդիայի թաղանթ` դեֆորմացված ծառ]]
[[Պատկեր:Bullous pemphgoid in a 72 year old bedridden female3.JPG|մինի|Կոտրված ոտքի գիպսավորում]]
'''Օրթոպեդիա''' ({{lang-fr|''orthopedie''}}, {{lang-gr|''ορθος''}}՝ ուղիղ, ճիշտ և բառացի՝ դաստիարակություն), կլինիկական բժշկագիտության բնագավառում ուսումնասիրում է մարդու հենաշարժական ապարատի ձևախախտումները, վնասվածքները և մշակում դրանց ախտորոշման, բուժման ու կանխարգելման մեթոդներ։

Որոշ երկրներում օրթոպեդիան, վնասվածքաբանության (տրավմաաոլոգիա) հետ միասին, կազմում է միասնական բժշկական մասնագիտություն։

== Պատմություն ==
Գիտական օրթոպեդիաի հիմնադիրը ֆրանսիացի բժիշկ Ն․ Անդրին է ([[1658]]-[[1742]] թվականներ)։ Դեռևս [[Հիպոկրատ]]ի, ապա Իբն Աինայի երկերում, կան հոդախախտումների, կոտրվածքների, ծռաթաթության, ողնաշարի ծռումների դասական նկարագրություններ, ինչպես նաև դրանց բուժման որոշ մեթոդներ։ Մարմնի ձևախախտումների վերաբերյալ ուսմունքը վիրաբուժությունից առանձնացնելու առաջին փորձը կատարել է Ա․ Պարեն, [[16-րդ դար]]ում, սակայն օրթոպեդիական բուժական առաջին հիմնարկներն ի հայտ են եկել [[18-րդ դար]]ի վերջին։

Ծայրանդամների կոտրվածքներն ամրացնելու նպատակով [[Եվրոպա]]յում [[գիպս]]ն առաջին անգամ օգտագործել է հոլանդացի բժիշկ Հենդրիխսը ([[1814]])  և նրանից անկախ՝ ռուս բժիշկ Կ․ Դիբենտալը ([[1815]])։

== Զարգացում ==
Օրթոպեդիաի ձևավորման ընթացքում կիրառում էին բուժման աահպանողական մեթոդները, հետագայում սկսեցին կիրառել նաև վիրաբուժական մեթոդներ (ոսկրահատում, ոսկրամիացում, հոդերի, մկանների, ջլերի փոխպատվաստում և այլն)։ [[1806]] թվականին հրատարակվեց Ե․ Մուխինի «Ոսկրահարդարման Գիտության սկիզբը» գիրքը, որով Ռուսաստանում դրվեց շարժողության օրգաննօրի վիրաբուժության հիմքը։

Օրթոպեդիաի զարգացմանը [[Ռուսաստան]]ում մեծապես նպաստել է Ն․ Պիրոգովը ([[1840]])։ [[19-րդ դար]]ի 30-ական թվականներին Ռ․ Չեռնովիտովը ստեղծել և նկարագրել է բեկակալահոդակապավոր առավել կատարելագործված պրոթեզներ՝ ազդրի և ծնկի շրջանում ծայրատված վերջույթի համար։

Ռուսական օրթոպեդիաի հետագա զարգացման համար մեծ դեր են կատարել Ի․ Բրեդիխինի, Մ․ Ֆեոկտիստովի, Ն․ Նիկոլսկու, Ն․ Նոսիլովի, Վ․ Կուզմինի և այլոց աշխատանքները։ [[1904]] թվականին [[Պետերբուրգ]]ի Ռազմաբժշկական ակադեմիայում, Դ․ Տուռների նախաձեռնությամբ, հիմնվել է օրթոպեդիաի՝ [[Ռուսաստան]]ում առաջին ամբիոնն ու կլինիկան։

== Ինստիտուտներ ==
[[1906]] թվականին նույն տեղում կազմակերպվել է օրթոպեդիաի առաջին ինստիտուտը։ Դ․ Տուռների օրթոպեդիական դպրոցի աշխատանքները սկիզբ հանդիսացան օրթոպեդիական հիվանդությունների կլինիկական խորը ուսումնասիրության։ [[1907]] թվականին իյարկովում հիմնվեց բժշկա-մեխանիկական ինստիտուտը ([[1926]] թվականից՝ պրոթեզավորման, տրավմատոլոգիայի և օրթոպեդիայի ԳՏԻ), որտեղ մշակվեցին օրթոպեդիական սարքեր։ ԽՍՀՄ–ում օրթոպեդատրավմաաոլոգիական օգնության համակարգի հիմնադիրը Ն․ Պրիորովն էր, որը [[1921]] թվականին [[Մոսկվա]]յում կազմակերպեց բուժապրոթեզավորման ինստիտուտը ([[1940]] թվականին վերակազմավորվեց տրավմատոլոգիայի և օրթոպեդիայի սենտրոնական ինստիտուտի, [[1971]] թվականից՝ Ն․Պրիովի անվան)։

Վերջինս ԽՍՀՄ խոշոր քաղաքներում հիմնված տրավմատոլոգիայի և օրթոպեդիայի 19 ինստիտուտների մեթոդական կենտրոնն է։ Խորհրդային օրթոպեդիայի նվաճումներն են՝ օրթոպեդիական հիվանդությունների վաղ ախտորոշման, կանխարգելման ու բուժման միջոցառումների համակարգի մշակումը՝ սկսած նորածնությա շրջանից (բնածին հոդախախտում, ծռաթաթություն և այլն)։

Լայնորեն կիրառվում են ռեկրամիացման նոր մեթոդները (Օ․ Դուդուշաուրի, Դ․ Իլիզարով, Կ․ Սիվաշ, Մ․ Վոլկով, Հ․ Հովհաննիսյան և ուրիշներ)։ Խորհրդային օրթոպեդներն աշխարհում առաջինն են մշակել և գործնականում ներդրել [[ոսկրեր]]ի, [[հոդեր]]ի, ջլերի և մկանների արատները պահածոյած [[հյուսվածքներ]]ով փոխարինելու փոխպաւովաստման վիրահաաությունները՝ (Մ․ Վոլկով, Ա․ Իմամալիև, Մ․ Պանովա), հոդերի այլափոխապատվաստման (ալլոտրանսպլանտացիա) մեթոդները, կոնքազդրային հոդի մետաղական-ներքին պրոթեզները (Կ․ Միվաշ), ոսկրերի գերձայնային հատման և միացման մեթոդները։

[[1925]] թվականին կազմակերպվել է օրթոպեդիական բաժանմունք, [[1932]] թվականին Մոսկվայում հիմնվել է օրթոպեդների, տրավմատոյոգների և պրոթեզավորման բնագավառի աշխատողների ընկերություն, [[1963]] թվականին՝ տրավմատոլոգնէրի և օրթոպեդների համամիութենական 1-ընկերություն։ Արտասահմանյան օրթոպեդիական խոշորագույն հիմնարկություններից են Պադուայի համալսարանի կլինիկան, [[Հռոմ]]ում՝ պրոֆեսոր Զ․ Մոնսաչելլիի կլինիկան, [[Փարիզ]]ում՝ «Կոշեն» կլինիկան, [[ԱՄՆ]]–ում՝ Մեյոյի ֆոնդի խոշոր կլինիկան ([[Սան Ֆրանցիսկո]]) և այլն։

[[1929]] թվականից գործում է օրթոպեդիական վիրաբուժության և տրավմատոլոգիայի միջազգային ընկերությունը (ԽՍՀՄ–ի անդամ է [[1963]] թվականից)։

== Խնդիրները և դրանց լուսաբանումը ==
Օրթոպեդիաի խնդիրները լուսաբանվում են «Օրթոպեդիա, տրավմաաոլոգիաի պրոտեզիրովանիե» («Ортопедия, травматология и протези– рование», Խարկով, [[1927]] թվականից), արտասահմանյան՝ «Ռեվյու դը օրտոպեդի» («Revue d’orthopedie», Paris, 1890-ից) և այլ ամսագրերում։

== Պատմական աղբյուրներ ==
Պատմական աղբյուրները վկայում են, որ հայ բժիշկները մարմնի տարբեր հատվածների քնածին և ձեռքբերովի ծռվածությունները  բուժել են յուրահատուկ եղանակներով կոշտ ուռուցքները մաշեցնելու և ծռված ոսկրերը ուղղելու նպատակով վիրակապի ձևով օգտագործել են «խոնավ զուֆան» |(ոչխարի դմակի բրդի վրայի ճարպը՝ ներծծված խոտերի կաթնահյութերով)։

== 17-18-րդ դարերի բժշկարաններ ==
[[17–րդ դար|17]]-[[18-րդ դար]]երին [[Անի]]ում, [[Սանահին]]ում, [[Տարոն (գավառ)|Տարոնում]], [[Տաթև]]ում գոյություն են ունեցել բժշկարաններ, որտեղ հիմնականում զբաղվել են օրթոպեդիական հիվանդությունների բուժումով։ [[Ամիրդովլաթ Ամասիացի|Ամիրդովլաթ Ամասիաց]]ու «Օգուտ բժշկության» ([[1469]], հրատարակված [[1940]]) աշխատությունում մանրամասն նկարագրված է հենաշարժական ապարատի բնածին և ձեռքբերովի հիվանդությունների կլինիկական պատկերը, դրանց բուժման մեթոդները։

== 18-19-րդ դարերի հայ վիրաբույժներ ==
18-րդ դարի վերջին և [[19-րդ դար]]ի սկզբներին օրթոպեդիական հիվանդությունների բուժմամբ զբաղվել են վիրաբույժներ Պետրոս Քալանթարյանը, Պողոս Անտոնյան Շաշյանը, Սանվել Շաշյանը, Սարգիս Թևոսյան Ավետումյանը և ուրիշներ։ [[Արևելյան Հայաստան]]ը Ռուսաստանին միանալուց հետո օրթոպյեդիական հիվանդների բուժումը տարվել է ավելի կազմակերպված ձ��ով։ Այդ ժամանակաշրջանում աշխատել են դիպլոմավոր բժիշկներ Մ․ Լոռու Մելիքյանը, Գևորգ Տեր-Կարապետյանը (Տեր-Կարապետով), Հովհաննես Հովհաննիսյանը (կայոարել է ծռաթաթության, մկանային ծուսվզության շտկման և այլ վիրահատություններ) և ուրիշներ։

[[Հայաստան]]ում գիտական օրթոպեդիական ծառայությունը կազմակերպվել է սովետական կարգերի հաստատումից հետո։ Երևանի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում օրթոպեդիան  դասավանդել Հ․ Քելեկը, իսկ գործնականն պարապմունքները վարել են Ա․ Շարիպսնյանը, Հ․ Միրզա Ավագյանը, Մ․ Կարապետյանը և ուրիշներ։

[[1930]] թվականին  Ք․ Պետրոսյանի նախաձեռնությամբ 2 կլինիկական հիվանդանոցում բացվել է օրթոպեդիական բաժանմունք՝ 15 մահճակալով, [[1939]] թվականին այդ բաժանմունքը 3 կլինիկական հիվանդանոցում վերակազմվել է օրթոպեդիական կլինիկայի։

{{Բժշկություն}}
{{ՀՍՀ|հատոր=12|էջ=596}}

[[Կատեգորիա:Կլինիկական բժշկագիտություն]]
[[Կատեգորիա:Վիրաբուժական մասնագիտություններ]]
[[Կատեգորիա:Վերականգնում]]

Այս էջում օգտագործված կաղապարները.

Կաղապար:Ambox (խմբագրել)
Կաղապար:Ambox/core (խմբագրել)
Կաղապար:Icon (խմբագրել)
Կաղապար:Lang-fr (խմբագրել)
Կաղապար:Lang-fr2 (խմբագրել)
Կաղապար:Lang-gr (խմբագրել)
Կաղապար:Navbox (խմբագրել)
Կաղապար:\ (խմբագրել)
Կաղապար:Բժշկություն (խմբագրել)
Կաղապար:Թարմացնել (խմբագրել)
Կաղապար:ՀՍՀ (խմբագրել)
Մոդուլ:Arguments (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Navbar (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Navbox (խմբագրել)

Վերադարձ դեպի Օրթոպեդիա։

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Օրթոպեդիա» էջից