Դիտել Քուվեյթ էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
{{Տեղեկաքարտ երկիր
| բնօրինակ անվանում = دولة الكويت‎
| մակերես = 17 818
| խտություն = 131
|պետականկարգ=[[Սահմանադրական միապետություն]]}}

'''Քուվեյթ''' ({{lang-ar|كويت}}), երկիր [[Հարավ-արևմտյան Ասիա]]յում՝ [[Արաբական թերակղզի|Արաբական թերակղզու]] վրա։ Հյուսիսում և արևմուտքում սահմանակցում է [[Իրաք]]ին, իսկ հարավում՝ [[Սաուդյան Արաբիա]]յին։ Մայրաքաղաքը [[Էլ Քուվեյթ]]ն է։

Նրան են պատկանում նաև [[Պարսից ծոց]]ի մի քանի կղզիներ՝ [[Բուբիյա]]ն, [[Ֆայլակա]]ն, [[Վարբա]]ն, [[Կուբբար]]ը, [[Կարու]]ն, [[Ումմ էլ Մարադիմ]]ը և այլն։ Արևելքից ափերը ողողում են Պարսից ծոցի ջրերը։

== Պատմություն ==
Քուվեյթը [[7-րդ դար]]ից մտել է [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆուայության]], [[16-րդ դար]]ից՝ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] կազմի մեջ։

[[19-րդ դար]]ում այն դարձել է կռվախնձոր անգլիացիների և Օսմանյան կայսրության միջև։ [[1897]] թվականին այնտեղ տեղաբաշխվել է բրիտանական ռազմածովային հենակետ։ [[1899]] թվականին անցել է [[Մեծ Բրիտանիա]]յի խնամակալության տակ։

[[1927]] թվականին վերջնականապես որոշվել են Քուվեյթի պետական սահմանները, որոնք մինչև օրս պահպանվում են։ Քուվեյթն անկախություն է ձեռք բերել [[1961]] թվականի [[հունիսի 19]]-ին։

[[1990]] թվականին Իրաքի զորքերը ներխուժել են Քուվեյթ՝ նրա նավթային պաշարները զավթելու նպատակով, ինչը, սակայն, առաջ է բերել համաշխարհային խոշոր նավթօգտագործողների զայրույթը. [[ԱՄՆ]]-ը, միջազգային կոալիցիա կազմելով, Քուվեյթում սկսել է ռազմական գործողություններ և [[1991]] թվականին [[Իրաք]]ին դուրս մղել այնտեղից։

=== Իրաքա-քուվեյթյան պատերազմ ===
{{հիմնական|Իրաքա-քուվեյթյան պատերազմ}}
Իրաքա-քուվեյթյան պատերազմ կամ Ծոցի ճգնաժամ, հակամարտություն [[Իրաք]]ի և Քուվեյթի միջև [[1990]]-[[1991]] թվականներին, որն ավարտվեց միջազգային ուժերի ներգրավմամբ ու [[Իրաք]]ի պարտությամբ։

==== Պատմական ակնարկ ====
Իրաքա-քուվեյթյան տեղական վեճը վերաճեց հսկայական մի ռազմական հրդեհի [[Մերձավոր Արևելք]]ում, որը [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ից հետո դարձավ ամենամեծ ռազմական գործողություններից մեկը, որն իր մեջ ներքաշեց ավելի քան մեկ միլիոն զինվորականների։ Սկսված պատերազմը հանդիսացավ դժվար և պատասխանատու փորձություն համաշխարհային հանրության համար, որը հանդես էր գալիս ընդդեմ անմարդկային գործողությունների։

[[Նավթ]]ը հանդիսանում է որպես Մերձավոր Արևելքի երկրների հարստության և զարգացման, միևնույն ժամանակ նաև թշնամանքի և նախանձի աղբյուր։ Հենց նավթն էր ճգնաժամի պատճառը, որն իրենից ներկայացնում էր ագրեսիա հզոր և ոչ այնքան հարուստ [[Իրաք]]ի կողմից ընդդեմ թույլ, բայց շատ հարուստ Քուվեյթի։ Պատահական չէ նաև [[ԱՄՆ]]-ի դերը այս կոնֆլիկտում, որն ուղարկեց կես միլիոնանոց զորք՝ մարդու իրավունքների պաշտպանության համար։ Միևնույն ժամանակ [[Վաշինգտոն]]ը ձգտում էր ամրապնդել իր ռազմա-քաղաքական դիրքերը տարածաշրջանում և ապահովել իրեն ազատ առևտրի իրավունք նավթադոլլարներով հարուստ Քուվեյթի հետ։

Իրաքա-քուվեյթյան հարաբերությունները կտրուկ լարվեցին [[1990]] թվականի հուլիսին նավթի գնի շուրջ վեճերի արդյունքում։ Այդ նույն ժամանակ Իրաքի ներքին քաղաքական դրությունն առանձնանում էր ստեղծված բարդությամբ։ [[Իրան]]ի հետ պատերազմի արդյունքում կործանված տնտեսությունը զգացնել էր տալիս իրեն։ Արդեն [[1988]] թվականին երկրի արտաքին պարտքը հասել էր 7580 միլիարդ դոլարի, դժվարություններ կային սոցիալական ոլորտում։ [[Սադդամ Հուսեյն]]ի վարչակարգը ճնշում էր բոլոր դժգոհությունները։ Իրաքի ժողովրդի վրա դրված էր ռազմական ծախսերի ծանր բեռը՝ Իրաքի բանակը քանակությամբ աշխարհում զբաղեցնում էր 4-րդ տեղը։

[[Հուլիսի 24]]-ին [[Հոսնի Մուբարաք]]ը որպես միջնորդ այցելեց Քուվեյթ, [[Իրաք]], [[Սաուդյան Արաբիա]] և [[հուլիսի 25]]-ին հայտարարեց Իրաքի և Քուվեյթի համաձայնության մասին նստելու բանակցությունների սեղանի շուրջ [[Ջեդդա]]յում՝ Սաուդյան Արաբիայում։

[[Օգոստոսի 1]]-ին Ջեդդայում սկսվեցին իրաքա-քուվեյթյան բանակցությունները, սակայն 2 ժամից այն ընդհատվեց։ Բանն այն է, որ [[Բաղդադ]]ը Քուվեյթի առջև դրեց մի շարք պահանջներ, որոնք Քուվեյթը մերժեց։ Եվ հենց այդ ժամանակ էլ Իրաքի ռազմական մեքենան բերվեց ռազմական ամբողջական պատրաստվածության։ Օրվա 2-րդ կեսին Իրաքի նախագահ Սադդամ Հուսեյնը զանգահարեց Քուվեյթի էմիրին.
[[Պատկեր:Kuwait burn oilfield.png|270px|մինի|Քուվեյթի այրվող նավթահանքերը]]
{{քաղվածք||Ինչպե՞ս էս, ո՜վ շեյխ Ջաբեր։
-Փառք Ալլահի, ինձ լավ եմ զգում, հենց նոր ընթրեցի,- հետևեց էմիրի պատասխանը։
-Երդվում եմ Ալլահով՝ Քուվեյթում դու այլևս չես ընթրի,- կտրուկ հետևեց Իրաքի նախագահի պատասխանը։}}

Հաջորդ իսկ գիշերը Իրաքի զորքերը գրավեցին Քուվեյթը։

Անհաջող եղավ [[ԱՄՆ]]-ի փորձերը ազդելու Իրաքի վրա։ [[Օգոստոսի 1]]-ին Իրաքի դեսպան Մուհամմադ ալ-Մաշատին ընդունեց ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի՝ մերձավորարևելյան և հարավասիական գործերով օգնական Ջ. Կելլին։ Ամերիկյան կողմի անհանգստությանը, այն որ Իրաքը զորքեր է տեղակայում Քուվեյթի սահմանին, Մաշատը պատասխանեց. «Իրաքը  լիակատար իրավունք ունի տեղակայել իր զորքերը իր տարածքի սահմաններում, ինչպես կցանկանա»։

Նույն օրը կոնֆերանս-սրահում ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Ջ. Բեյքերի հետ փակ դռների ետևում կայացավ խորհրդակցություն, որին ներկա էին պետդեպարտամենտի, պաշտպանության նախարարության, Կենտրոնական Հետախուզական Վարչության և Սպիտակ տան ղեկավարները։ Այս խորհրդակցության ժամանակ ԿՀՎ-ի տնօրենի տեղակալ Ռ.Կեռը հանդես եկավ՝ զգուշացնելով, որ 6-12 ժամից Իրաքը կհարձակվի Քուվեյթի վրա։

== Վարչական բաժանում ==
{{հիմնական|Քուվեյթի վարչական բաժանում}}

Քուվեյթը բաժանված է 6 պրովինցիաների (մուհաֆազաների, {{lang-ar|محافظة}}‎ muḥāfaẓä), որոնք իրենց հերթին բաժանվում են շրջանների։

{| class="wikitable"
! bgcolor="#ffffff" colspan="25" width="80%" valign="top"| [[Պատկեր:Kuwait governorates english.png‎|300px|[Քուվեյթի պրովինցիաները]]
|-
|-align="center" bgcolor="#CCCCCC"
! Պրովինցիա
! Վարչկենտրոն
! Տարածք<br />կմ²
! Բնակչություն (2005)
! Ստեղծված
|-
| [[Էլ Ահմադի (պրովինցիա)|Էլ Ահմադի]]<sup>1)</sup> || [[Էլ Ահմադի (քաղաք)|Էլ Ահմադի]] || align="right" | 5 120|| align="right" | 393 861 || 1946 առանձնացվել է [[Էլ Ասիմահ (Քուվեյթի պրովինցիա)|Էլ Ասիմահից]]
|-
| [[Էլ Ասիմահ (Քուվեյթի պրովինցիա)|Էլ Ասիմահ]] (Էլ Քուվեյթ)<sup>2)</sup> || [[Քուվեյթ (քաղաք)|Էլլ Քուվեյթ]] || align="right" | 200|| align="right" | 261 013 || ի սկզբանե
|-
| [[Էլ Ֆարվանիյահ (պրովինցիա)|Էլ Ֆարվանիյահ]] || [[Էլ Ֆարվանիյահ (քաղաք)|Ալ Ֆարվանիյահ]] || align="right" | 190|| align="right" | 622 123 || 1988 առանձնացվել է [[Էլ Ասիմահ (Քուվեյթի պրովինցիա)|Էլ Ասիմահից]]
|-
| [[Էլ Ջահրա (պրովինցիա)|Էլ Ջահրա]]<sup>3)</sup> || [[Էլ Ջահրա (քաղաք)|Ալ Ջահրա]] || align="right" | 12 130|| align="right" | 272 373 || 1979 առանձնացվել է [[Էլ Ասիմահ (Քուվեյթի պրովինցիա)|Էլ Ասիմահից]]
|-
| [[Հավալի (պրովինցիա)|Հավալի]] || [[Հավալի]] || align="right" | 84|| align="right" | 487 514 || ի սկզբանե
|-
| [[Մուբարաք Էլ Քաբիր (պրովինցիա)|Մուբարաք Էլ Քաբիր]] || [[Մուբարաք Էլ Քաբիր (քաղաք)|Մուբարաք Էլ Քաբիր]] || align="right" | 94|| align="right" | 176 519 || 1999 առանձնացվել է [[Հավալի (պրովինցիա)|Հավալիից]]
|- style="background: #CCC;" 
| ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ || || align="right" | 17 818 || align="right" | 2 213 403 ||&nbsp;
|- 
| colspan=5 bgcolor="#ffffff" | <sup>1)</sup>Սաուդա-Քեուվեյթյան չեզոք գոտին լուծարված է եղել [[1969]] թվականի [[դեկտեմբերի 18]]-ին,<br />և հյուսիսային մասը 2590 կմ² տարածքով միացրել են [[Էլ Ահմադի (պրովինցիա)|Էլ Ահմադիին]] պրովինցիայի հետ, իսկ մի փոքրիկ կտոր փոխանցել են [[Էլ Ջահրա (պրովինցիա)|Էլ Ջահրա]] պրովինցիային
|- 
| colspan=5 bgcolor="#ffffff" | <sup>2)</sup> ընդգրկելով [[Ֆաիլակա (կղզի)|Ֆաիլակա]], [[Միսկան (կղզի)|Միսկան]] և [[Աուհահ (կղզի)|Աուհահ]] [[Քուվեյթի կղզիների ցանկ|կղզիները]]
|- 
| colspan=5 bgcolor="#ffffff" | <sup>3)</sup> ընդգրկելով [[Վարբահ (կղզի)|Վարբահ]] և [[Բաբիյան (կղզի)|Բաբիյան]] [[Քուվեյթի կղզիների ցանկ|կղզիները]]
|}

== Աշխարհագրություն ==
Տարածքի հիմնական մասն [[անապատ]]ներ են, լանդշաֆտը հարթավայրային է, տեղ-տեղ՝ բլրավոր, ամենաբարձր կետը (290 մ) գտնվում է երկրի ծայր արևելքում։ Ընդերքը հարուստ է [[նավթ]]ով (աշխարհում առաջին տեղերից է), [[գազ]]ով։

=== Կլիմա ===
Կլիման չոր է, արևադարձային։ Ջերմաստիճանն ամռանը բարձրանում է մինչև 40 <sup>օ</sup>C։

== Տնտեսություն ==
Քուվեյթի տնտեսությունը հիմնված է զուտ նավթարդյունահանության վրա. այն նավթ արտահանող գլխավոր երկրներից է։

== Ժողովրդագրություն ==
Քուվեյթի հիմնական բնակիչները քուվեյթցի [[արաբներ]]ն են (45%)։ Կան նաև հարևան արաբական երկրներից եկածներ, [[բեդվիններ]], [[եվրոպացիներ]], [[հայեր]] և այլք։ Գլխավոր քաղաքներն են [[Էլ Քուվեյթ]]ը և [[Մենա Էլ Ահմադի]]ն։

Բնակչության 88 %-ը [[քաղաք]]աբնակ է, ապրում է ժամանակակից շենքերում, շուրջ 20 հազար մարդ քոչվոր է։

== Հայերը Քուվեյթում ==
{{հիմնական|Հայերը Քուվեյթում}}
Հայերը Քուվեյթում հաստատվել են [[1950]]-ական թվականներից՝ աշխատանքի համար այստեղ գալով [[Իրաք]]ից, [[Իրան]]ից, [[Լիբանան]]ից (Հիմնականում [[Այնճար]]ից են՝ մուսալեռցիներ), [[Սիրիա]]յից (համայնքի գրեթե 70%-ը), [[Պաղեստին]]ից ու [[Հորդանան]]ից։ Համայնքը ձևավորվել է [[1954]] թվականից, երբ հայերի թիվն անցել է 1000-ը, ստեղծվել է առաջին համայնքային կառույցը՝ Ազգային վարչությունը։ Գրեթե բոլորը հայախոս են եւ հայաշունչ։ Քուվեյթում և Ծոցի այլ երկրներում 20-րդ դարի կեսերից ձևավորված հայ համայնքները, ի տարբերություն արաբական այլ երկրների համայնքների, կազմավորվել են ոչ թե բնօրրանից՝ Արևմտյան Հայաստանից գաղթած հայերից, այլ միանգամայն նոր երևույթի՝ սփյուռքահայության վերարտադրության շնորհիվ։

[[1956]] թվականից համայնքն անցել է [[Կաթողիկոսություն Մեծի Տանն Կիլիկիո|Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության]] հովանու ներքո և [[1961]] թվականից ունի մնայուն հոգևոր հովիվ։ [[1963]] թվականին կառուցվել է եկեղեցի-հանդիսասրահ։ [[1982]] թվականին Էնտուզ Էլ Քուվեյթում ստեղծվել է Քուվեյթի և [[Պարսից ծոց|Արաբական ծոց]]ի երկրների թեմ։

[[1958]] թվականից գործում է հայկական կիրակնօրյա դպրոց, [[1961]] թվականից՝ [[Հայ ազգային վարժարան]]ը, որն ստացել է միջնակարգ դպրոցի կարգավիճակ։ Մինչև [[Իրաքա-քուվեյթյան պատերազմ|Ծոցի պատերազմը]] ([[1991]]) համայնքը շարունակաբար ստվարացել է՝ հասնելով մինչև 10-12 հազարի։ Գործել են [[ֆուտբոլ]]ի խումբ, «Սեպումյան» թատերախումբը, երկսեռ երգչախմբեր և այլն։ Պատերազմի պատճառով հայերը զանգվածաբար հեռացել են Քուվեյթից։

Ներկայումս Քուվեյթում հայերի թիվը 5.000 է որոնց գերակշիռ մասն ապրում է մայրաքաղաքում։ Առավելապես արհեստավորներ են ու մանր առևտրականներ, կան նաև պետական ծառայողներ ու մտավորականներ։

Գործում են [[Սուրբ Վարդանանց հայկական եկեղեցի (Քուվեյթ)|Սուրբ Վարդանանց հայկական եկեղեցին]], վարժարան՝ նախակրթական, միջնակարգ և երկրորդական բաժիններով։

Բարձրագույն գործադիր մարմինն Ազգային վարչությունն է, որը ղեկավարում է համայնքային կյանքը։ Համայնքում գործում են սկաուտական, պատանեկան, երիտասարդական, բարեգործական միություններ, ինչպես նաև [[Հայ դատ]]ի և մշակութային խմբեր և այլն։
Քուվեյթահայերը հիմնականում ներգրավված են առևտրի, արհեստագործության, սպասարկման ոլորտներում, կան նաև բժիշկներ, բանկային ծառայողներ, ոսկերիչներ և ադամանդագործներ, ուսուցիչներ և այլն։

Համայնքն ինտեգրված է քուվեյթյան իրականության մեջ։ Այն վայելում է երկրի իշխանության հարգանքը։ Վերջիններս բարձր են գնահատում հայերի գործունեությունը հատկապես երկրի տնտեսության տարբեր ոլորտներում և չեն խոչընդոտում նաև համայնքի ազգային-մշակութային գործունեությանը։
Հայերն այս երկրում ճանաչված են որպես հմուտ արհեստավորներ, վստահելի և հավատարիմ գործընկերներ և մասնագետներ։
Ներկայումս Քուվեյթում գործում են Քուվեյթի Ազգային վարչությունը, ՀՕՄ-ը, ՀՄԸՄ-ն, [[Քուվեյթի Համազգային հայ կրթական միություն]]ը։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.armenianprelacykw.org/ Քուէյթի Ազգային Առաջնորդարան] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129173917/http://www.armenianprelacykw.org/ |date=2014-11-29 }}

{{Ասիական երկրներ}}
{{Արաբական թերակղզու երկրներ}}
{{Մերձավոր Արևելքի երկրներ}}
{{Պարսից ծոցի երկրներ}}
{{Միապետություններ}}
{{Արաբական երկրների լիգա}}
{{Արտաքին հղումներ}}

* http://diaspora.gov.am

[[Կատեգորիա:Քուվեյթ]]
[[Կատեգորիա:ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Արաբական Լիգայի անդամ երկրներ]]
[[Կատեգորիա:ՕՊԵԿ անդամ երկրներ]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Վերադարձ դեպի Քուվեյթ։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Քուվեյթ» էջից