Դիտել Չինաստանի արտաքին քաղաքականություն էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
[[Պատկեր:Diplomatic_relations_of_the_People's_Republic_of_China.svg|մինի|330x330փքս|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և այլ երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունները։{{legend|#002868|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն}} {{legend|#00C000|Երկրներ, որոնք դիվանագիտական հարաբերություններ ունեն Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հետ}} {{legend|#FF0000|Երկրներ, որոնք դիվանագիտական հարաբերություններ չունեն Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հետ}} {{legend|#C0C000|Վիճելի տարածքներ}}]]
Չինաստանի դիվանագիտությունը [[Չինաստան|Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության]] կառավարության կողմից իրականացվող արտաքին քաղաքականության և նրա պատմության մասին է։ Չինաստանի կառավարության պաշտոնական հայտարարության համաձայն՝ Չինաստանը վարում է խաղաղության անկախ արտաքին քաղաքականություն, հակադրվում է [[իմպերիալիզմ]]ին, [[Գաղութացում|գաղութացմանը]], [[Հեգեմոնիա|հեգեմոնիզմին]] և ուժային քաղաքականությանը և պաշտպանում է երկրի անկախությունը, ինքնիշխանությունն ու արժանապատվությունը։ Ըստ Չինաստանի վարչապետ Ճոու Ընլայի առաջ քաշած խաղաղ համակեցության հինգ սկզբունքների՝ երկիրը մի կողմից կձգտի հաստատել և զարգացնել բարեկամական և համագործակցային հարաբերություններ ամբողջ աշխարհի երկրների հետ, մյուս կողմից՝ կնպաստի միջազգային նոր քաղաքական և տնտեսական կարգի հաստատմանը<ref>{{Cite web |title=新中国外交50年（图片展） |url=https://www.fmprc.gov.cn/chn/other/premade/9099/wjb_zt_wz1.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206164744/https://www.fmprc.gov.cn/chn/other/premade/9099/wjb_zt_wz1.htm |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=中华人民共和国外交部}}</ref><ref>{{Cite web |title=中国外交政策 |url=http://www.gov.cn/guoqing/2012-04/11/content_2582727.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206164746/http://www.gov.cn/guoqing/2012-04/11/content_2582727.htm |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=中国政府网}}</ref><ref>{{Cite web |title=中国独立自主的和平外交政策 |url=http://www.china-un.ch/chn/ljzg/foreignpolicty/t155779.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200715113346/http://www.china-un.ch/chn/ljzg/foreignpolicty/t155779.htm |archive-date=2020 թ․ հուլիսի 15 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=中华人民共和国常驻联合国日内瓦办事处和瑞士其他国际组织代表团}}</ref><ref>{{Cite web |title=坚持和完善独立自主的和平外交政策 |url=http://www.moj.gov.cn/subject/content/2019-11/13/1275_3235954.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206164801/http://www.moj.gov.cn/subject/content/2019-11/13/1275_3235954.html |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=中华人民共和国司法部}}</ref><ref>{{Cite web |title=如何理解我国独立自主的和平外交政策？ |url=http://www.people.com.cn/GB/shizheng/1026/3070463.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408195819/http://www.people.com.cn/GB/shizheng/1026/3070463.html |archive-date=2020 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=人民网}}</ref>։

2023 թվականի մարտի 6-ի դրությամբ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը դիվանագիտական հարաբերություններ է հաստատել 182 երկրի<ref>{{Cite web |title=我友邦再斷一個 尼加拉瓜宣布與我斷交改與中共建交 |url=https://udn.com/news/story/122592/5951287 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220516173300/https://udn.com/news/story/122592/5951287 |archive-date=2022 թ․ մայիսի 16 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 10}}</ref><ref>{{Cite web |author=中华人民共和国外交部 |title=中华人民共和国与各国建立外交关系日期简表 |url=https://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/2193_674977/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191028064954/https://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/2193_674977/ |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 28 |accessdate=2021 թ․ փետրվարի 10}}</ref>, ընդհանուր առմամբ՝ ՄԱԿ-ի 179 անդամ և ՄԱԿ-ի ոչ անդամ 3 պետությունների՝ [[Պաղեստին]]ի, [[Կուկի Կղզիներ|Կուկի կղզիների]] և [[Նյուեյ]]ի հետ։ Ըստ «Մեկ Չինաստան» սկզբունքի՝ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը դիվանագիտական հարաբերություններ չի հաստատում [[Թայվան|Չինաստանի Հանրապետությունը (Թայվան)]] ճանաչող որևէ երկրի հետ։

== Պատմություն ==
=== Մաո Ցզեդունի դարաշրջան ===

==== Վաղ շրջան ====
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հիմնադրման առաջին օրերին Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցությունը և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարությունը՝ [[Մաո Ցզե Դուն|Մաո Ցզեդունի]] և այլոց գլխավորությամբ, որոշում կայացրին իրականացնել «միակողմանի» ռազմավարություն՝ միանալով սոցիալիստական երկրների ճամբարին՝ [[Խորհրդային Սոցիալ��ստական Հանրապետությունների Միություն|Խորհրդային Միության]] գլխավորությամբ և պայքարել [[Սառը պատերազմ]]ում ԱՄՆ-ի գլխավորած կապիտալիստական երկրների ճամբարի դեմ։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հիմնադրման սկզբում երկրի կառավարության արտաքին քաղաքականությունը Խորհրդային Միության և սոցիալիստական ճամբարի այլ երկրների հետ միասնության պահպանումն էր և «միակողմանի» ռազմավարությունը։ Այս ռազմավարությամբ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը Խորհրդային Միությունից ձեռք բերեց մեծ քանակությամբ տարբեր միջոցներ և ինժեներական նախագծեր, ինչպես նաև գիտական և տեխնիկական աշխատակիցներ,և առաջին հնգամյա պլանի առաջադրանքները ժամանակից շուտ գերակատարվեցին։ Այդ շրջանում՝ 1953 թվականի մարտի 9-ին, խորհրդային առաջնորդ Ստալինի մահվան հիշատակի առթիվ, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը Թիեն Ան Մեն քաղաքի աշտարակի վրա Մաո Ցզեդունի դիմանկարը մեկ օրով փոխարինեց Ստալինի դիմանկարով<ref>{{Cite web |date=2013 թ․ մարտի 6 |title=斯大林去世时的中国：天安门前挂遗像[组图] |url=http://news.cntv.cn/2013/03/06/PHOA1362529603140431.shtml#g=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130318142146/http://news.cntv.cn/2013/03/06/PHOA1362529603140431.shtml#g=1 |archive-date=2013 թ․ մարտի 18 |work=[[中国中央电视台]] |language=zh}}</ref>։

1950-ին Պեկինի կառավարությունը չինացի ժողովրդական կամավորների բանակին ուղարկեց [[Հյուսիսային Կորեա]]՝ տեղական անվտանգությունն ապահովելու նպատակով, որպեսզի աջակցեն Կորեայի ժողովրդական բանակին [[Կորեական պատերազմ]]ում (1950-1953)։ Կորեական պատերազմից հետո Չինաստանը փորձեց թուլացնել իր բավական սերտ հարաբերությունները Խորհրդային Միության հետ՝ բարեկամական հարաբերություններ հաստատելով Պակիստանի և [[Երրորդ աշխարհ]]ի այլ երկրների հետ։ Այս ամենը  լարվածություն առաջացրեց Չինաստանի և Հարավարևելյան Ասիայի ու Լատինական Ամերիկայի քաղաքական կապերի միջև։

==== Չին-խորհրդային պառակտում ====
[[Պատկեր:Zhenbao_island.png|alt=Չին-Խորհրդային Ճըն ՊաոՏաո կղզու պատերազմ|մինի|330x330փքս|Չին-խորհրդային պատերազմ Ճըն ՊաոՏաո կղզում]]
1960-ականներին Պեկինը սկսեց մեծ տարաձայնություններ ունենալ Խորհրդային Միության հետ կոմունիստական աշխարհում։ Ստալինի մահից հետո [[Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն|Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցության]] գլխավոր քարտուղար [[Նիկիտա Խրուշչով|Խրուշչովը]] լիովին հերքեց Ստալինին, և չին-խորհրդային հարաբերությունները սկսեցին փոխվել։ 1958 թվականին Խորհրդային միությունն առաջարկեց Չինաստանի նավատորմի հետ համատեղ նավատորմ ստեղծել։ Չինական կողմը կարծում էր, որ այդ քայլը կխախտի Չինաստանի ինքնիշխանությունը, և չին-խորհրդային հարաբերությունները սկսեցին վատթարանալ։ 1960-ին Չինաստանի և Խորհրդային Միության հարաբերությունները սկսեցին խզվել, և Չինաստանն աստիճանաբար բռնեց անկախ զարգացման ճանապարհը՝ իր երկրի սահմաններից ակտիվորեն դուրս հանելով հեղափոխություն և միևնույն ժամանակ բարեկամական հարաբերություններ հաստատելով [[Երրորդ աշխարհ|Երրորդ աշխարհի երկրների]] հետ։ 1962 թվականին [[Չին-հնդկական սահմանային պատերազմ (1962)|չին-հնդկական սահմանային պատերազմի]] ժամանակ Խորհրդային Միությունը որոշեց աջակցել Հնդկաստանին։ 1968 թվականին Խորհրդային Միության կողմից Չեխոսլովակիա ներխուժելուց և 1969 թվականին չին-խորհրդային սահմանային հակամարտությունից հետո Չինաստանը և Խորհրդային Միությունը ամբողջովին երես թեքեցին իրարից։ Խորհրդային Միության հետ թշնամանալուց հետո Մաո Ցզեդունը առաջ քաշեց «մեկ գիծ, մեկ ամբողջություն» արտաքին քաղաքականությունը և Խորհրդային Միությունը անվանեց «Խորհրդային սոցիալական իմպերիալիզմ»։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը սկսեց շփում ունենալ Միացյալ Նահանգների և արևմտյան այլ երկրների հետ։

==== Հեղափոխության արտահանում ====
Չին-խորհրդային հակամարտությունից հետո Չինաստանի կոմունիստական կուսակցությունը և [[Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարություն|Չինաստանի կառավարությունը]] ավելի ու ավելի մեծ ուշադրություն դարձրեցին իրենց ռազմավարական դիրքին և սկսեցին ակտիվորեն աջակցել Կոմունիստական կուսակցությանը կամ Հարավարևելյան Ասիայի և Լատինական Ամերիկայի քաղաքական իշխանություններին<ref name=":37">{{Cite web |author=梁衡 |date=2011 թ․ հուլիսի 19 |title=揭秘：邓小平为何决定停止“输出革命”？ |url=http://news.ifeng.com/history/zhongguoxiandaishi/detail_2011_07/19/7780779_0.shtml |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180629050120/http://news.ifeng.com/history/zhongguoxiandaishi/detail_2011_07/19/7780779_0.shtml |archive-date=2018 թ․ հունիսի 29 |work=[[凤凰网]] |publisher=《[[北京日报]]》 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |date=2010 թ․ մարտի 1 |title=马来亚共产党战败史：被遗忘在丛林中的华人革命 |url=http://news.ifeng.com/mil/history/201003/0301_1567_1559506_3.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318123423/http://news.ifeng.com/mil/history/201003/0301_1567_1559506_3.shtml |archive-date=2020 թ․ մարտի 18 |work=凤凰网 |publisher=千龙网 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |author=金津 |title=马共的革命与终结 |url=http://edubridge.com/erxiantang/l2/magong.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200318123437/http://edubridge.com/erxiantang/l2/magong.htm |archive-date=2020 թ․ մարտի 18 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=《二闲堂文库》}}</ref><ref name=":0">{{Cite news |date=2019 թ․ ապրիլի 17 |title=印尼总统大选：历史上的反华、排华事件 |url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-47946596 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215050224/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-47946596 |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 15 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=英国广播公司}}</ref><ref name="流亡中国的东南亚共产党遗族">[http://bao.laoren.com/html/2012-08/20/content_2638606.htm 流亡中国的东南亚共产党遗族] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131004213031/http://bao.laoren.com/html/2012-08/20/content_2638606.htm |date=2013-10-04 }}.快乐老人报.2012-08-20</ref><ref name="Alexander1999">{{Cite book |author=Robert Jackson Alexander |url=http://books.google.com/books?id=XIoFAQAAIAAJ |title=''International Maoism in the developing world'' |publisher=Praeger |year=1999 |isbn=978-0-275-96149-7 |page=200 |access-date=2014 թ․ հուլիսի 10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140707092324/http://books.google.com/books?id=XIoFAQAAIAAJ |archive-date=2014 թ․ հուլիսի 7 |url-status=live}}{{en}}</ref><ref name="Jackson1992">{{Cite book |author=Karl D. Jackson |url=http://books.google.com/books?id=h27D3EYGwzgC&pg=PA219 |title=''Cambodia, 1975-1978: Rendezvous with Death'' |date=1992-03 |publisher=Princeton University Press |isbn=0-691-02541-X |page=219 |access-date=2014 թ․ հուլիսի 10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140717140356/http://books.google.com/books?id=h27D3EYGwzgC&pg=PA219 |archive-date=2014 թ․ հուլիսի 17 |url-status=live}}{{en}}</ref>։ 1960-ականներից ի վեր Չինաստանի կոմունիստական կուսակցությունն ակտիվորեն երկիր սահմաններից դուրս է հանել կոմունիստական հեղափոխական ծրագրեր՝ օգնելով կոմունիստական կազմակերպություններին և կուսակցություններին տարբեր երկրներում, այդ թվում՝ Ինդոնեզիայի կոմունիստական կուսակցությանը, Մալայզիայի Կոմունիստական կուսակցությանը, Վիետնամի Կոմունիստական կուսակցությանը, Լաոսի կոմունիստական կուսակցությունը, Թայլանդի կոմունիստական կուսակցությունը, Ֆիլիպինների կոմունիստական կուսակցությունը և Բիրմայի կոմունիստական կուսակցությունը։ Չինաստանի կոմունիստական կուսակցությունը իր ազդեցությունը աշխարհի պրոլետարիատի վրա հասցրեց գագաթնակետին, բայց դա նաև հանգեցրեց լուրջ հակաչինական տրամադրությունների որոշ շրջաններում՝ պատճառելով մեծ թվով մարդկային և առարկայական կորուստներ<ref name=":0" /><ref>{{Cite web |author=章志峰 |date=2014 թ․ ապրիլի 25 |title=华侨忆红色高棉屠杀：有文化的华人必死 |url=http://history.people.com.cn/n/2014/0425/c372327-24944481.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150609030353/http://history.people.com.cn/n/2014/0425/c372327-24944481.html |archive-date=2015 թ․ հունիսի 9 |work=人民网 |publisher=《老人报》 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |date=2016 թ․ հունիսի 17 |title=30万华人被屠杀毛泽东为何无动于衷 |url=https://www.dwnews.com/中国/59747062/30万华人被屠杀毛泽东为何无动于衷 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201104102556/https://www.dwnews.com/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/59747062/30%E4%B8%87%E5%8D%8E%E4%BA%BA%E8%A2%AB%E5%B1%A0%E6%9D%80%E6%AF%9B%E6%B3%BD%E4%B8%9C%E4%B8%BA%E4%BD%95%E6%97%A0%E5%8A%A8%E4%BA%8E%E8%A1%B7 |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 4 |work=多维新闻网 |language=zh-CN}}</ref>։ Դրանց թվում են 1960-ականներին Ինդոնեզիայում սեպտեմբերի 30-ի միջադեպը և 1970-ականներին Կամբոջայի ցեղասպանությունը<ref>{{Cite web |date=2008 թ․ դեկտեմբերի 22 |title=邓小平为什么果断叫停对阿尔巴尼亚的援助? |url=http://news.ifeng.com/history/1/jishi/200812/1222_2663_932340.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206164909/http://news.ifeng.com/history/1/jishi/200812/1222_2663_932340.shtml |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |work=[[凤凰网]] |publisher=《[[炎黄春秋]]》 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |author=于洪君 |title=荒诞岁月中的荒诞外交：中国红卫兵代表团访阿记述 |url=http://mjlsh.usc.cuhk.edu.hk/Book.aspx?cid=4&tid=3744 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206164912/http://mjlsh.usc.cuhk.edu.hk/Book.aspx?cid=4&tid=3744 |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |work=[[香港中文大学]] |publisher=《史海钩沉》}}</ref><ref>{{Cite web |title=金日成为何要砸毛岸英的纪念碑？或因文革波及朝鲜 |url=https://boxun.com/news/gb/z_special/2015/10/201510181516.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201104082336/https://boxun.com/news/gb/z_special/2015/10/201510181516.shtml |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 4 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=博讯}}</ref><ref>{{Cite web |date=2010 թ․ հուլիսի 14 |title=日本“文化大革命”秘档(组图) |url=http://news.163.com/10/0714/09/6BHTSLEV00014AEE.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161011060656/http://news.163.com/10/0714/09/6BHTSLEV00014AEE.html |archive-date=2016 թ․ հոկտեմբերի 11 |work=[[网易]] |publisher=金羊网 |language=zh |quote=1960年代，日本也发生一场反对美帝国主义和颂扬毛泽东思想的文化大运动，在日本被称为左翼运动。}}</ref><ref>{{Cite web |author=程映虹 |date=2008年 |title=毛主义和“文革”与新加坡左翼运动间的关系 |url=https://www.modernchinastudies.org/cn/issues/past-issues/99-mcs-2008-issue-1/1039-2012-01-05-15-35-31.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170925191015/http://www.modernchinastudies.org/cn/issues/past-issues/99-mcs-2008-issue-1/1039-2012-01-05-15-35-31.html |archive-date=2017 թ․ սեպտեմբերի 25 |publisher=当代中国研究 |language=zh}}</ref>։

Գիտական վիճակագրության համաձայն, Չինաստանի օգնությունը Կամբոջայի ցեղասպանության ժամանակ կազմում էր ընդհանուր արտաքին օգնության առնվազն 90%-ը։ Միայն 1975 թվականին Չինաստանը Կամբոջային տրամադրեց առնվազն 1 միլիարդ ԱՄՆ դոլար առանց տոկոսների տնտեսական և ռազմական օգնություն և 20 միլիոն ԱՄՆ դոլարի «նվերներ»<ref name=":22">{{Cite web |author=Dan Levin |date=2015 թ․ մարտի 31 |title=中国何时坦然面对自身历史污点？ |url=https://cn.nytimes.com/china/20150331/c31history/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191007214719/https://cn.nytimes.com/china/20150331/c31history/ |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 7 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 23 |publisher=纽约时报中文网 |language=zh-hans}}</ref><ref name=":24">{{Cite book |last=Kiernan |first=Ben |url=https://books.google.com/books?id=Mq8sAcvg-AgC&printsec=frontcover&dq=ben+kiernan+pol+pot+regime+$1+billion+China+1975&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwj8s42l84jmAhX1GjQIHf_8BQAQ6AEwAHoECAMQAg#v=onepage&q=ben%20kiernan%20pol%20pot%20regime%20$1%20billion%20China%201975&f=false |title=The Pol Pot Regime: Race, Power, and Genocide in Cambodia Under the Khmer Rouge, 1975-79 |date=2008-10 |publisher=Yale University Press |isbn=978-0-300-14299-0 |language=en |access-date=2020 թ․ հունվարի 20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210703055536/https://books.google.com/books?id=Mq8sAcvg-AgC&printsec=frontcover&dq=ben+kiernan+pol+pot+regime+%241+billion+China+1975&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwj8s42l84jmAhX1GjQIHf_8BQAQ6AEwAHoECAMQAg#v=onepage&q=ben%20kiernan%20pol%20pot%20regime%20$1%20billion%20China%201975&f=false |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 3}}</ref><ref name=":25">{{Cite book |last=Laura |first=Southgate |url=https://books.google.com/books?id=54iUDwAAQBAJ&pg=PA84&lpg=PA84&dq=By+mid-september+China+was+prepared+to+extend+to+Cambodia+a+total+of+US$1+billion&source=bl&ots=TR7nx5RuUi&sig=ACfU3U3UtmdKsrzOo5JRZ2KslPKlSWTzVQ&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj5wqfQ8YjmAhX5IDQIHTAIAUgQ6AEwAHoECAkQAQ#v=onepage&q=By%20mid-september%20China%20was%20prepared%20to%20extend%20to%20Cambodia%20a%20total%20of%20US$1%20billion&f=false |title=ASEAN Resistance to Sovereignty Violation: Interests, Balancing and the Role of the Vanguard State |date=2019 թ․ մայիսի 8 |publisher=Policy Press |isbn=978-1-5292-0221-2 |language=en |access-date=2020 թ․ հունվարի 20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210703055628/https://books.google.com/books?id=54iUDwAAQBAJ&pg=PA84&lpg=PA84&dq=By+mid-september+China+was+prepared+to+extend+to+Cambodia+a+total+of+US%241+billion&source=bl&ots=TR7nx5RuUi&sig=ACfU3U3UtmdKsrzOo5JRZ2KslPKlSWTzVQ&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj5wqfQ8YjmAhX5IDQIHTAIAUgQ6AEwAHoECAkQAQ#v=onepage&q=By%20mid-september%20China%20was%20prepared%20to%20extend%20to%20Cambodia%20a%20total%20of%20US$1%20billion&f=false |archive-date=2021 թ․ հուլիսի 3}}</ref><ref name=":11">{{Cite web |author=王友琴 |title=2016:张春桥幽灵 |url=http://ywang.uchicago.edu/history/docs/2016_12_30.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200625142035/http://ywang.uchicago.edu/history/docs/2016_12_30.pdf |archive-date=2020 թ․ հունիսի 25 |publisher=芝加哥大学}}</ref><ref name=":162">{{Cite web |title=“十月革命”一百周年专访王友琴之二：以鸟和虫的眼睛记录历史（ RFA张敏） |url=https://www.rfa.org/mandarin/zhuanlan/xinlingzhilyu/lishihuiyinbi/mind-11222017133719.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191117003103/https://www.rfa.org/mandarin/zhuanlan/xinlingzhilyu/lishihuiyinbi/mind-11222017133719.html |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 17 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 25 |work=Radio Free Asia |language=zh-cn}}</ref>։

Տըն Սյաոպինի իշխանության գալուց հետո Սինգապուրի այն ժամանակվա վարչապետ Լի Կուան Յուի առաջարկով Չինաստանի կառավարությունը դադարեցրեց հեղափոխությունների արտահանումը 1980 թվականին և դադարեցրեց օգնությունը Հարավարևելյան Ասիայի երկրների կոմունիստական կուսակցություններին<ref name=":37" /><ref name=":35">{{Cite web |date=2015 թ․ մարտի 22 |title=特稿：剪不断理还乱 李光耀的中国情结 |url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/indepth/2015/03/150322_liguangyao_china |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215045531/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/indepth/2015/03/150322_liguangyao_china |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 15 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=[[英国广播公司]]（BBC） |language=zh}}</ref>։ Բիրմայի կոմունիստական կուսակցությունը և Թաիլանդի կոմունիստական կուսակցությունը, կորցնելով Չինաստանի օգնությունը, հաջորդաբար վայր դրեցին զենքերը և հանձնվեցին Հարավարևելյան Ասիայի երկրների կառավարություններին 1980-ականների վերջին և 1990-ականների սկզբին<ref>{{Cite journal |author=姜安 |year=2009 |title=流往海外的东南亚共产党遗族 |url=http://blog.sina.com.cn/s/blog_4b8bd1450100d4qh.html |url-status=live |journal=共产党员 |issue=13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140811042646/http://blog.sina.com.cn/s/blog_4b8bd1450100d4qh.html |archive-date=2014 թ․ օգոստոսի 11 |access-date=2014 թ․ օգոստոսի 9}}</ref>։ Ամբողջ աշխարհում մաոիստները հիմնականում կարծում են, որ Չինաստանը Հուայրընթանի հեղաշրջումից հետո ռեվիզիոնիստական երկիր էր, որը դավաճանեց Մաո Ցզեդունի մտքին։ Օրինակ, Ամերիկայի հեղափոխական կոմունիստական կուսակցությունը հայտարարեց. «1976 թվականից հետո Չինաստանի ռևիզիոնիստական ուժերը ոչ միայն շարունակեցին իրենց պիտակավորել որպես կոմունիստներ, այլ նաև ավելի կոնկրետ պնդում էին, որ իրենք են Մաո Ցզեդունի հեղափոխական մտքի և  ժառանգության կրողները»<ref>[http://club.china.com/data/thread/1011/2736/54/11/8_1.html 美国革命共产党宣言] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131002175500/http://club.china.com/data/thread/1011/2736/54/11/8_1.html |date=2013-10-02 }}.中华网.[2012-01-20].</ref>։
[[Պատկեր:云南-丽江.文革時的塑像_-_panoramio.jpg|alt=|մինի|250x250փքս|Մաո Ցզեդունի արձանը, որը կառուցվել է Յուննան նահանգի Լիծյան քաղաքում մշակութային հեղափոխության ժամանակ։]]

==== Միավորված ազգերի կազմակերպություն և Արևմուտք ====
1970-ականներին Չինաստանի և Խորհրդային Միության միջև թշնամության պատճառով Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը սկսեց զարգացնել հարաբերությունները Միացյալ Նահանգների, Ճապոնիայի և արևմտյան կապիտալիստական այլ երկրների հետ և դարձրեց Չինաստանի Հանրապետությանը որպես ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ։ Իր հիմնադրումից ի վեր Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը քրտնաջան աշխատել է, որպեսզի միջազգային հանրությունը ճանաչի այն որպես Չինաստանը ներկայացնող միակ օրինական կառավարություն։ Մինչև 1970-ական թվականները Չինաստանի Հանրապետության կառավարությունը Թայպեյում լայնորեն ճանաչվում էր միջազգային հանրության և ՄԱԿ-ի կողմից որպես Չինաստանը ներկայացնող միակ օրինական կառավարություն։ 1971 թվականին, այն բանից հետո, երբ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարությունն ընդունեց «ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 2758 բանաձևը»՝ փոխարինելու Չինաստանի Հանրապետության կառավարությանը՝ որպես ՄԱԿ-ում Չինաստանի ներկայացուցիչ, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կարգավիճակը դարձավ ավելի ու ավելի կարևոր միջազգային հարթակներում, և երկրների մեծամասնությունը խզեց Դիվանագիտական հարաբերությունները Թայպեյի հետ՝ միաժամանակ կապեր հաստատելով Պեկինի կառավարության հետ։ Ճապոնիան և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատեցին 1972 թվականին։ Նույն թվականին ԱՄՆ նախագահ Նիքսոնը այցելեց Չինաստան՝ ի պատասխան Չինաստանի վարչապետ Ճոու Ընլայի։ Չինաստանի և ԱՄՆ-ի հարաբերությունները աստիճանաբար կարգավորվեցին։ Նույն թվականին Չինաստանը դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատեց նաև Միացյալ Թագավորության, Արևմտյան Գերմանիայի (Գերմանիա կոչվեց երկու Գերմանիաների վերամիավորումից հետո 1990 թվականին), Ավստրալիայի և Ֆրանսիայի (1964), Կանադայի (1970) և Իտալիայի (1970) հետ<ref>{{Cite web |title=建交国家一览表 |url=https://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/2193_674977/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191028064954/https://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/2193_674977/ |archive-date=2019 թ․ հոկտեմբերի 28 |accessdate=2021 թ․ մարտի 21 |publisher=中华人民共和国外交部}}</ref>։

Միացյալ Նահանգների և Խորհրդային Միության միջև Սառը պատերազմի երկբևեռ կառուցվածքի ֆոնին 1974 թվականին Մաո Ցզեդունը հրապարակավ առաջ քաշեց այսպես կոչված «երեք աշխարհների» տեսությունը<ref name=":17">{{Cite web |title=毛泽东主席关于三个世界的理论和“一条线”战略 |url=https://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/wjs_674919/2159_674923/200011/t20001107_10250994.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407214714/https://www.fmprc.gov.cn/web/ziliao_674904/wjs_674919/2159_674923/200011/t20001107_10250994.shtml |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 7 |work=[[中华人民共和国外交部]] |language=zh}}</ref>։ 1974 թվականի ապրիլին Տըն Սյաոպինը, Չինաստանի Պետական խորհրդի այն ժամանակվա փոխվարչապետը, մասնակցեց ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 29-րդ նստաշրջանին՝ որպես չինական պատվիրակության ղեկավար։ Ելույթներ ՄԱԿ-ի ԳԱ նիստերի ժամանակ<ref name=":18">{{Cite web |date=2019 թ․ սեպտեմբերի 18 |title=【专题报道】世界领导人在联合国留下的难忘瞬间——回顾联大一般性辩论经典时刻 |url=https://news.un.org/zh/story/2019/09/1040832 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190920082647/https://news.un.org/zh/story/2019/09/1040832 |archive-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 20 |accessdate=2021 թ․ մարտի 21 |work=联合国新闻 |language=zh-hans}}</ref>։ Տըն Սյաոպինը ՄԱԿ-ի համաժողովում բացատրեց Մաո Ցզեդունի երեք աշխարհների տեսությունը և հայտարարեց.<ref name=":17" /><ref name=":18" />

«Չինաստանը սոցիալիստական, ինչպես նաև զարգացող երկիր է։ Չինաստանը պատկանում է երրորդ աշխարհին։ Չինաստանը գերտերություն չէ և չի լինելու։ Ի՞նչ է գերտերությունը։ Գերտերությունը այն իմպերիալիստական երկիրն է, որը ներխուժում է, միջամտում, վերահսկում, տապալում և թալանում է այլ երկրներ և ձգտում է համաշխարհային հեգեմոնիայի։ Եթե մի օր Չինաստանը փոխի իր կարգավիճակը և դառնա գերտերություն, ինչպես նաև տիրի աշխարհին, ահաբեկելով, ներխուժելով և շահագործելով ուրիշներին, ապա ողջ աշխարհը պետք է սոցիալական իմպերալիստի պիտակ տա Չինաստանին, բացահայտի նրա սև անկյունները, ընդդիմանա նրան, և աշխատի չինացիների հետ՝ երկիրը տապալելու համար։

=== Տըն Սյաո Պինի դարաշրջան ===
==== Բաց դռների քաղաքականություն ====
1978 թվականի նոյեմբերին Չինաստանի փոխվարչապետ Տըն Սյաոպինը այցելեց Սինգապուր և բանակցություններ վարեց Սինգապուրի այն ժամանակվա վարչապետ Լի Կուան Յուի հետ<ref>{{Cite web |title=1978年11月，邓小平应邀访问新加坡，在机场与新加坡总理李光耀亲切握手--邓小平纪念网 |url=http://cpc.people.com.cn/n1/2018/0502/c69113-29960018.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200110221324/http://cpc.people.com.cn/n1/2018/0502/c69113-29960018.html |archive-date=2020 թ․ հունվարի 10 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=人民网}}</ref><ref>{{Cite web |title=1978年11月，邓小平出访新加坡，在机场上受到李光耀总理的欢迎 |url=http://www.mofcom.gov.cn/article/bi/200408/20040800264518.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200110221326/http://www.mofcom.gov.cn/article/bi/200408/20040800264518.shtml |archive-date=2020 թ․ հունվարի 10 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=中华人民共和国商务部}}</ref>։ Այս ժամանակահատվածում Տըն Սյաոպինը, Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության և Չինաստանի կառավարության անունից, ճանաչես երկրի երկու խնդիրները և խոստացավ բարելավել դրանք<ref name=":37" /><ref name=":35" /><ref name=":36">{{Cite web |title=面对现实 实事求是:邓小平认错感动李光耀 |url=http://cpc.people.com.cn/GB/85037/8247942.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204082029/http://cpc.people.com.cn/GB/85037/8247942.html |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 4 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=人民网}}</ref>։ Միևնույն ժամանակ, բաց դռների քաղաքականությունից հետո մայրցամաքային Չինաստանը սկսեց ստանալ մեծ քանակությամբ օգնություններ տարբեր զարգացած երկրներից։ Հոնկոնգը, Մակաոն և Թայվանը նույնպես ցուցաբերեցին մեծ աջակցություն<ref name=":1">{{Cite web |title=谁是中国改革开放最应该感谢的国家? |url=http://news.nanyangpost.com/2018/12/54352.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103222553/http://news.nanyangpost.com/2018/12/54352.html |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |work=南洋视界}}</ref><ref name=":2">{{Cite web |title=支援改革开放39年 日本决定对华政府援助今年终止 |url=http://www.guancha.cn/internation/2018_10_23_476561.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103220524/http://www.guancha.cn/internation/2018_10_23_476561.shtml |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=观察者网}}</ref><ref name=":3">{{Cite web |date=2018 թ․ դեկտեմբերի 19 |title=40年不提日本金援中国改革开放功勋 北京昨有一句表彰引感慨 |url=http://www.rfi.fr/cn/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/20181219-40%E5%B9%B4%E4%B8%8D%E6%8F%90%E6%97%A5%E6%9C%AC%E9%87%91%E6%8F%B4%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%94%B9%E9%9D%A9%E5%BC%80%E6%94%BE%E5%8A%9F%E5%8B%8B-%E5%8C%97%E4%BA%AC%E6%98%A8%E6%9C%89%E4%B8%80%E5%8F%A5%E8%A1%A8%E5%BD%B0%E5%BC%95%E6%84%9F%E6%85%A8 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103220531/http://www.rfi.fr/cn/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/20181219-40%E5%B9%B4%E4%B8%8D%E6%8F%90%E6%97%A5%E6%9C%AC%E9%87%91%E6%8F%B4%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%94%B9%E9%9D%A9%E5%BC%80%E6%94%BE%E5%8A%9F%E5%8B%8B-%E5%8C%97%E4%BA%AC%E6%98%A8%E6%9C%89%E4%B8%80%E5%8F%A5%E8%A1%A8%E5%BD%B0%E5%BC%95%E6%84%9F%E6%85%A8 |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |work=RFI - 法国国际广播电台 |language=zh-Hans}}</ref><ref name=":4">{{Cite web |title=外交官忆开放往事（19）：法国引领欧洲支持中国改革开放 |url=http://ihl.cankaoxiaoxi.com/2018/1214/2365503.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190428232938/http://ihl.cankaoxiaoxi.com/2018/1214/2365503.shtml |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 28 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=《参考消息》}}</ref><ref name=":5">{{Cite web |title=德国为什么要花数亿欧元援助中国？ |url=https://www.dw.com/zh/%E5%BE%B7%E5%9B%BD%E4%B8%BA%E4%BB%80%E4%B9%88%E8%A6%81%E8%8A%B1%E6%95%B0%E4%BA%BF%E6%AC%A7%E5%85%83%E6%8F%B4%E5%8A%A9%E4%B8%AD%E5%9B%BD/a-50500635 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190930194246/https://www.dw.com/zh/%E5%BE%B7%E5%9B%BD%E4%B8%BA%E4%BB%80%E4%B9%88%E8%A6%81%E8%8A%B1%E6%95%B0%E4%BA%BF%E6%AC%A7%E5%85%83%E6%8F%B4%E5%8A%A9%E4%B8%AD%E5%9B%BD/a-50500635 |archive-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 30 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=德国之声 |language=zh-CN}}</ref><ref name=":13">{{Cite web |title=发达国家对华援助“不手软” |url=http://view.163.com/special/reviews/aidtochina1219.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103230716/http://view.163.com/special/reviews/aidtochina1219.html |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=网易新闻中心}}</ref><ref name=":7">{{Cite web |title=中国还需要发达国家的政府援助吗？ |url=http://phtv.ifeng.com/program/yhyxt/200911/1117_1863_1439564.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103220527/http://phtv.ifeng.com/program/yhyxt/200911/1117_1863_1439564.shtml |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=凤凰网}}</ref><ref name=":8">{{Cite web |title=那些年从香港引进的现代化——助力改革开放的香港智慧 |url=http://www.xinhuanet.com/fortune/2018-12/08/c_1123825538.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103224053/http://www.xinhuanet.com/fortune/2018-12/08/c_1123825538.htm |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=新华网}}</ref><ref name=":9">{{Cite web |title=“国家从未忘记”——香港在国家改革开放中的重大贡献 |url=http://www.locpg.gov.cn/jsdt/2018-12/06/c_1210010162.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103224058/http://www.locpg.gov.cn/jsdt/2018-12/06/c_1210010162.htm |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=中国中央人民政府}}</ref><ref name=":15">{{Cite web |title=澳门：40年间的变迁和贡献 |url=http://www.xinhuanet.com/gangao/2018-11/02/c_1123654433.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191104045341/http://www.xinhuanet.com/gangao/2018-11/02/c_1123654433.htm |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 4 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 4 |publisher=新华网}}</ref><ref name=":16">{{Cite web |title=台湾在大陆改革开放中的角色 |url=http://www.taihainet.com/news/twnews/twmzmj/2018-12-21/2216544.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191104044509/http://www.taihainet.com/news/twnews/twmzmj/2018-12-21/2216544.html |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 4 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 4 |publisher=台海网}}</ref>։

Բաց դռների քաղաքականությունից ի վեր, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության տնտեսության արագ զարգացմամբ, համապարփակ ազգային հզորության ակնհայտ բարելավմամբ և աշխարհում բազմաբևեռացման զարգացման միտումով, Չինաստանի արտաքին քաղաքականությունը նույնպես հետևել է «Խաղաղ համակեցության հինգ սկզբունքներին»՝ «դրոշը չկրել, չառաջնորդել և չդաշնակցել» և առաջարկել այնպիսի քաղաքականություններ, ինչպիսիք են «աշխարհի ամենամեծ զարգացող երկիրը», «այլ երկրների ներքին գործերին չմիջամտելը», «խաղաղ վերելքը» և «ներդաշնակ աշխարհ»։

Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը միշտ արտահայտել է իր ընդդիմությունը «հեգեմոնիզմին»՝ սկզբնական շրջանում հիմնականում թիրախավոելով Միացյալ Նահանգներին, Խորհրդային Միությանը, Վիետնամին և Կուբային, բայց միևնույն ժամանակ, Պեկինի պաշտոնյաները նույնպես ընդգծել են, որ իրենց արտաքին քաղաքականությունը անկախ է ԱՄՆ-ից և Խորհրդային Միությունից։ Տըն Սյաոպինը բազմիցս առաջարկել է «Եռակողմ հարաբերություններ Չինաստանի, ԱՄՆ-ի և Խորհրդային Միության միջև»։ Արևմուտքի հետ հարաբերությունները բարելավելով հանդերձ՝ Պեկինը շարունակում էր խթանել Չմիավորման շարժումը Երրորդ աշխարհի երկրներում։

==== Չին-ամերիկյան հարաբերություններ ====
[[Պատկեր:Deng_Xiaoping_and_Jimmy_Carter_-_NARA_-_183165.tif|alt=|330x330փքս|մինի|1979 թվականի հունվարին Չինաստանի փոխվարչապետ Տըն Սյաոպինը պաշտոնական այցով մեկնեց ԱՄՆ և հանդիպեց նախագահ Ջիմի Քարթերի հետ։]]
1979 թվականի հունվարի 1-ին ԱՄՆ-ը և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը հաստատեցին պաշտոնական դիվանագիտական հարաբերություններ, բացի այդ, ԱՄՆ-ն ընդունեց նաև Թայվանի հարաբերությունների մասին օրենքը՝ հուսալով պահպանել ստատուս քվոն Թայվանի նեղուցում<ref>{{Cite web |title=中美建交与1979年邓小平副总理访美 |url=http://politics.people.com.cn/GB/8198/61854/61969/4301587.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408200034/http://politics.people.com.cn/GB/8198/61854/61969/4301587.html |archive-date=2020 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=人民网}}</ref><ref>{{Cite web |title=美中建交40年风云录 |url=https://www.voachinese.com/a/us-china-40th-anniversary-timeline-20181231/4694758.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165232/https://www.voachinese.com/a/us-china-40th-anniversary-timeline-20181231/4694758.html |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |work=美国之音 |language=zh}}</ref>։ Հունվարի 28-ին Չինաստանի փոխվարչապետ Տըն Սյաոպինը պաշտոնական այցով մեկնել է ԱՄՆ և հանդիպել այն ժամանակվա նախագահ Ջիմի Քարթերի հետ<ref>{{Cite web |title=回忆邓小平访美访联合国 |url=http://news.ifeng.com/history/zhongguoxiandaishi/special/hydxpfmflhg/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201207224424/http://news.ifeng.com/history/zhongguoxiandaishi/special/hydxpfmflhg/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 7 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=凤凰网}}</ref><ref>{{Cite web |title=邓小平访美趣闻--邓小平纪念网 |url=http://cpc.people.com.cn/n1/2016/1124/c69113-28893198.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165252/http://cpc.people.com.cn/n1/2016/1124/c69113-28893198.html |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=人民网}}</ref>։[[Պատկեր:President_Ford_makes_remarks_in_the_People's_Republic_of_China_-_NARA_-_7062599.jpg|մինի|ԱՄՆ-ի և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության միջև պաշտոնական դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատում։|ձախից]]1989 թվականի հունիսի 4-ի միջադեպը որոշակի բացասական ազդեցություն ունեցավ չին-ամերիկյան հարաբերությունների վրա։ Միևնույն ժամանակ, Տըն Սյաոպինի ժամանակաշրջանից ի վեր, Միացյալ Նահանգները մեծ քանակությամբ օգնություն է տրամադրել մայրցամաքային Չինաստանին, 1998 թվականի ավարտի դրությամբ ԱՄՆ-ի՝ Չինաստանին ուղարկած օգնությունը հասել է 19,41 միլիոն ԱՄՆ դոլարի<ref name=":13" />։

==== Չին-խորհրդային հարաբերություններ ====
1978 թվականի վերջին Պեկինի կառավարությունը նույնպես մտահոգվեց Հարավարևելյան Ասիայում իր ազդեցությունն ընդլայնելու Վիետնամի փորձերով։ Ի պատասխան Վիետնամի՝ Կամբոջա ներխուժմանը և Խորհրդային Միության կողմից աջակցվող Չինաստանի վրա անդրսահմանային հարձակումներին՝ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը 1979 թվականի փետրվարից մինչև մարտ ինքնապաշտպանական հակագրոհ էր իրականացնում Վիետնամի ուղղությամբ։ Չինաստանի կառավարությունը դեռ երկարաժամկետ ռազմական օգնություն էր ցուցաբերում Կամբոջայում գտնվող Կարմիր քմերներին<ref name=":232">{{Cite web |author=塞巴斯蒂安·斯特兰高（Sebastian Strangio） |title=中国的援助让柬埔寨胆量倍增 |url=https://yaleglobal.yale.edu/node/61636 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210517062142/https://yaleglobal.yale.edu/node/61636 |archive-date=2021 թ․ մայիսի 17 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 25 |publisher=耶鲁大学}}</ref><ref name=":152">{{Cite journal |author=宋梁禾 |year=2013 |others=吴仪君 |title=中国对柬埔寨的援助：评价及建议 |url=https://core.ac.uk/download/pdf/41448796.pdf |url-status=live |journal=厦门大学国际发展论坛 |issue=6 |page=54-58 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190414161319/https://core.ac.uk/download/pdf/41448796.pdf |archive-date=2019 թ․ ապրիլի 14 |access-date=2019 թ․ նոյեմբերի 25}}</ref>։ Ավելի ուշ Չինաստանը և Խորհրդային Միությունը բախվեցին Աֆղանստան Խորհրդային Միության ներխուժման պատճառով։

Չին-խորհրդային հարաբերություններում երեք խոչընդոտ կար՝ Վիետնամի ագրեսիան Կամբոջայի դեմ, սովետական ագրեսիան Աֆղանստանի դեմ և խորհրդային զորքերի կայազորը չին-խորհրդային սահմանային տարածքում։ 1980-ականներին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և արևմտյան երկրների միջև հարաբերություններն ավելի սերտացան, Չինաստանը հույս ուներ, որ արևմտյան երկրների հետ այս հարաբերությունների միջոցով կօգնի իր սեփական տնտեսական կառուցմանը և միևնույն ժամանակ կզսպի խորհրդային էքսպանսիոնիզմը։ Այդ ժամանակ Խորհրդային Միությունը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կողմից համարվում էր առաջնային սպառնալիքը։

1989 թվականի մայիսին Խորհրդային Միության Կոմունիստական կուսակցության գլխավոր քարտուղար Գորբաչովը Չինաստանի նախագահ Յան Շանքունի հրավերով այցելեց Չինաստան և հանդիպեց Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության Կենտրոնական ռազմական հանձնաժողովի նախագահ Տըն Սյաոպինին և Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության Կենտրոնական կոմիտեի գլխավոր քարտուղար Ճաո Ծըյանին։ Առաջնորդների առաջին հանդիպումը հայտարարեց չին-խորհրդային հարաբերությունների վերջնական կարգավորման մասին<ref>{{Cite web |title=邓小平与戈尔巴乔夫会见追忆 |url=http://cpc.people.com.cn/GB/85037/85038/7407132.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181209113831/http://cpc.people.com.cn/GB/85037/85038/7407132.html |archive-date=2018 թ․ դեկտեմբերի 9 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=中国共产党新闻网}}</ref><ref>{{Cite web |title=1989年戈尔巴乔夫访华：中苏关系拨云见日 |url=http://news.sina.com.cn/c/sd/2009-09-15/175018656141_4.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165310/http://news.sina.com.cn/c/sd/2009-09-15/175018656141_4.shtml |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=新浪网}}</ref><ref>{{Cite web |title=1989年戈尔巴乔夫访华时为何没铺红地毯？ |url=http://news.ifeng.com/history/1/200712/1201_335_317744.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165314/http://news.ifeng.com/history/1/200712/1201_335_317744.shtml |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=凤凰网}}</ref>։

==== Հունիսի չորսի միջադեպ ====
1989թ.-ի hունիսի 4-ի միջադեպը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության դիվանագիտությունը ծանր դրության մեջ դրեց, և շատ երկրներ սահմանափակեցին դիվանագիտական կապերը Պեկինի պաշտոնյաների հետ։ Միացյալ Նահանգները և Եվրամիությունը միաժամանակ որդեգրեցին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության դեմ զենքի էմբարգոյի քաղաքականությունը, որը  շարունակվում է մինչ օրս։ Միևնույն ժամանակ, Պեկինի կառավարությունը նույնպես դատապարտվել կամ «ափսոսանքով» և «անհանգստությամբ» է արտահայտվել աշխարհի շատ երկրների պետական իշխանությունների կողմից, բացառությամբ որոշ սոցիալիստական երկրների։ Պեկինի պաշտոնական դիվանագիտությունը ժամանակավորապես մեկուսացված է եղել այլ երկրներից։ Այնուամենայնիվ, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը շարունակեց քրտնաջան աշխատել այլ երկրների հետ իր հարաբերությունները բարելավելու համար, և 1990-ականների սկզբին հարաբերությունները շատ երկրների հետ վերականգնվեցին։

1990 թվականի դեկտեմբերին Տըն Սյաոպինը ելույթ ունեցավ Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեում.{{quote|Երրորդ աշխարհի որոշ երկրներ ցանկանում են, որ Չինաստանը դառնա առաջատարը։ Բայց մենք չպետք է առաջնորվենք, սա հիմնարար ազգային քաղաքականություն է։ Մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ լինել առաջատար, և ինքներս բավարար ուժ չունենք։ Չինաստանը միշտ կանգնած կլինի երրորդ աշխարհի երկրների կողքին, երբեք չի ձգտի հեգեմոնիայի և երբեք չի ստանձնի առաջատարությունը։ Այնուամենայնիվ, միջազգային հարցերում ոչինչ անել հնարավոր չէ, և մենք պետք է ինչ-որ բան անենք։ Ինչու՞։ Իմ կարծիքով, մենք պետք է ակտիվորեն նպաստենք նոր միջազգային քաղաքական-տնտեսական կարգի հաստատմանը։ Մենք ոչ մեկից չենք վախենում, բայց ոչ մեկին չենք վիրավորի, գործում ենք խաղաղ համակեցության հինգ սկզբունքներին համապատասխան և հավատարիմ ենք սկզբունքային դիրքորոշմանը։}}

Հունիսի 4-ի միջադեպից հետո Տըն Սյաոպինն առաջարկեց Չինաստանի դիվանագիտական ռազմավարություններ, ինչպիսիք են՝ «հանգիստ դիտել», «հանդարտությամբ հաղթահարել», «թաքցնել ուժեղ կողմերը և սպասել ժամանակին», «երբեք առաջնորդություն չվերցնել», «պաշտպանվելու գործում լավ լինել» և «տարբերություններ ստեղծել»։ Այս ռազմավարությունները հետագայում ամփոփվեցին որպես «սեփական ուժը թաքցնելու և ներուժը զարգացնելու» ռազմավարական քաղաքականություն<ref>{{Cite web |title=冷静观察、沉着应付、韬光养晦、决不当头、有所作为 |url=http://news.ifeng.com/gundong/detail_2012_10/28/18618908_0.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200110222711/http://news.ifeng.com/gundong/detail_2012_10/28/18618908_0.shtml |archive-date=2020 թ․ հունվարի 10 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=凤凰网}}</ref><ref>{{Cite web |title=文扬：“韬光养晦”为什么会成为长期国策？ |url=https://www.guancha.cn/WenYang/2014_08_25_259913.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200110222715/https://www.guancha.cn/WenYang/2014_08_25_259913.shtml |archive-date=2020 թ․ հունվարի 10 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=观察者网}}</ref><ref>{{Cite web |title=论邓小平“韬光养晦、有所作为”的外交战略思想 |url=http://xuewen.cnki.net/CJFD-SDQG200601004.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200110222714/http://xuewen.cnki.net/CJFD-SDQG200601004.html |archive-date=2020 թ․ հունվարի 10 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 10 |publisher=CNKI学问}}</ref>։

==== Սառը պատերազմի ավարտ ====
1991 թվականի նոյեմբերին Չինաստանը միացավ [[Ասիական և խաղաղօվկանոսյան տնտեսական խորհուրդ|Ասիական և խաղաղօվկանոսյան տնտեսական խորհրդին]] (ԱԽՏԽ)։ 1991 թվականի դեկտեմբերին Խորհրդային Միությունը կազմալուծվեց, և սառը պատերազմն ավարտվեց։ Չինաստանը դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատեց նախկին խորհրդային երկրների հետ։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության դիվանագիտությունը Տըն Սյաոպինի առաջարկած «սեփական ուժը թաքցնելու և ներուժը զարգացնելու» ռազմավարական քաղաքականությամբ էր առաջնորդվում։ Չինաստանն արտաքին գործերում տնտեսական համագործակցությունը համարում էր առաջնահերթություն։

=== Ծյանմընի շրջան ===
1996 թվականին Թայվանի նեղուցի երրորդ ճգնաժամը, 1999 թվականին ԱՄՆ-ի հարավսլավական դեսպանատան ռմբակոծումը և 2001 թվականին չին-ամերիկյան ինքնաթիռների բախումը ազդեցություն ունեցան չին-ամերիկյան հարաբերությունների վրա։ 2001 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը հաջողությամբ միացավ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը<ref>{{Cite web |author=Bob Davis |title=美国允许中国加入WTO是个历史性错误？17年后仍难定论 |url=https://cn.wsj.com/articles/CN-OPN-20181123183210 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103231220/https://cn.wsj.com/articles/CN-OPN-20181123183210 |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=华尔街日报中文网 |language=zh-CN}}</ref><ref>{{Cite web |title=中国发展出乎意料？外媒：当初让中国加入WTO失策了 |url=http://www.guancha.cn/internation/2018_06_21_460842.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103231218/http://www.guancha.cn/internation/2018_06_21_460842.shtml |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=观察者网}}</ref>։ 1999 ֆինանսական տարվանից մինչև 2012 ֆինանսական տարին Չինաստանին ԱՄՆ-ի օգնության ընդհանուր գումարը կազմել է մոտ 536 միլիոն ԱՄՆ դոլար<ref name=":13" />։

1997 թվականին Հոնկոնգի հանձնման արարողությունը, Ծյան Ծըմինը, Լի Պենը և այլ առաջնորդներ այցելեցին Հոնկոնգ՝ ականատես լինելու ինքնիշխանության հանձնմանը։ 1999 թվականին Մակաոյի հանձնման արարողության ժամանակ Ծյան Ծըմինը, Չժու Ռոնջին և այլ առաջնորդներ այցելեցին Մակաո՝ ականատես լինելու ինքնիշխանության հանձնմանը։

20-րդ դարի վերջից մինչև 21-րդ դարի սկիզբ Չինաստանը ակտիվորեն մասնակցել է տարբեր միջազգային կազմակերպություններին։ 1999 թվականին Չինաստանը դարձավ Մեծ քսանյակի հիմնադիր անդամներից մեկը<ref>{{Cite web |title=新闻背景：关于G20，你需要知道的几件事 |url=http://www.xinhuanet.com//world/2017-07/06/c_1121277717.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165335/http://www.xinhuanet.com//world/2017-07/06/c_1121277717.htm |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=新华网}}</ref>։ 2001 թվականի հունիսին ստեղծվել է Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունը<ref>{{Cite web |title=上海合作组织 |url=https://www.fmprc.gov.cn/web/gjhdq_676201/gjhdqzz_681964/lhg_683094/jbqk_683096/t528036.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165338/https://www.fmprc.gov.cn/web/gjhdq_676201/gjhdqzz_681964/lhg_683094/jbqk_683096/t528036.shtml |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=中华人民共和国外交部}}</ref>։ 2001 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը պաշտոնապես միացավ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը<ref>{{Cite web |title=新中国峥嵘岁月｜加入世界贸易组织 |url=http://www.xinhuanet.com/politics/2019-11/08/c_1125209019.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165344/http://www.xinhuanet.com/politics/2019-11/08/c_1125209019.htm |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=新华网}}</ref><ref>{{Cite web |title=China - Member information |url=https://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/china_e.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170224134433/https://www.wto.org/english/thewto_e/countries_e/china_e.htm |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 24 |access-date=2021 թ․ հունիսի 14 |work=[[世界贸易组织]] |language=en}}</ref>։

=== Հու Ծինթաոյի շրջան ===
[[Պատկեր:PRC_relations_commencement.svg|մինի|400x400փքս|Երկրներ, որոնք դիվանագիտական հարաբերություններ են հաստատել Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության հետ. 1949/1950-ականներ (մուգ կարմիր), 1960-ականներ (կարմիր), 1970-ականներ (նարնջագույն), 1980-ականներ (բեժ), 1990-2000-ականներ (դեղին), 2010-ականներ-այսօր (կանաչ): Մոխրագույնով ներկայացված են դիվանագիտական հարաբերություններ չունեցող և ոչ անկախ երկրները։]]
21-րդ դարի սկզբին Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի գլխավոր քարտուղար Հու Ծինթաոն առաջ քաշեց «խաղաղ վերելք» և «խաղաղ զարգացում» հասկացությունը<ref>{{Cite web |author=李文 |date=2004 թ․ մայիսի 16 |title=中国和平崛起的理念与实践 |url=http://zqb.cyol.com/content/2004-05/16/content_870737.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20220510230223/http://zqb.cyol.com/content/2004-05/16/content_870737.htm |archive-date=2022 թ․ մայիսի 10 |access-date=2021 թ․ հունիսի 14 |publisher=《[[中国青年报]]》 |language=zh}}</ref>։ 2004 թվականին լույս տեսավ «Տըն Սյաոպինի տարեգրությունը», և Կենտրոնական գրականության հրատարակչությունը հետագայում այն զարգացրեց հայտնի 20 նիշերից բաղկացած կարգախոսով՝ «Հանգիստ դիտիր, պահիր քո դիրքը, հանգիստ վարվիր դրա հետ, թաքցրու ուժդ և ժամանակդ սպասիր և արա։ Սա դարձել է Չինաստանի երկարաժամկետ դիվանագիտական դիրքորոշման ընդհանուր ուղղությունը։

2008 թվականին աշխարհում բռնկվեց ֆինանսական ցունամին։ Որպես աշխարհի միակ գերտերություն՝ Միացյալ Նահանգների համար ավելի ու ավելի դժվար էր դառնում պահպանել միաբևեռ առաջնորդությունն աշխարհում։ Չինաստանը կարևոր դեր խաղաց համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամի վերականգնման գործընթացում։ Չինաստանի դիվանագիտությունը երկար ժամանակ հետապնդում է «Անկաշկանդ և ցածր վարկանիշ պահելու քաղաքականությունը նույնպես սկսել է աստիճանաբար փոխվել միջազգային գործերին ակտիվորեն մասնակցելու և կարևոր դեր խաղալու ուղղությամբ։

2009 թվականի հունիսին [[ԲՐԻԿՍ]]-ի երկրների ղեկավարներն իրենց առաջին հանդիպումն անցկացրին Եկատերինբուրգում (Ռուսաստան)<ref>{{Cite web |title=金砖国家概况 |url=https://www.fmprc.gov.cn/web/wjb_673085/zzjg_673183/gjjjs_674249/gjzzyhygk_674253/jzgj_674283/gk_674285/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201104110148/https://www.fmprc.gov.cn/web/wjb_673085/zzjg_673183/gjjjs_674249/gjzzyhygk_674253/jzgj_674283/gk_674285/ |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 4 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=中华人民共和国外交部}}</ref>։ 2010 թվականին Չինաստանի համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) գերազանցեց Ճապոնիային և դարձավ աշխարհի երկրորդ խոշորագույն տնտեսությունը<ref>{{Cite web |title=70年中国跃居世界经济增长第一引擎 |url=http://www.xinhuanet.com/2019-08/29/c_1124938655.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191103222554/http://www.xinhuanet.com/2019-08/29/c_1124938655.htm |archive-date=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |accessdate=2019 թ․ հոկտեմբերի 27 |publisher=新华网}}</ref><ref>{{Cite news |date=2011 թ․ փետրվարի 14 |title=China's economy overtakes Japan |url=https://www.bbc.com/news/business-12427321 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190806095433/https://www.bbc.com/news/business-12427321 |archive-date=2019 թ․ օգոստոսի 6 |accessdate=2019 թ․ հոկտեմբերի 27 |publisher=英国广播公司 |language=en-GB}}</ref>։ Չնայած դրան, որպես զարգացող երկիր, Չինաստանը դեռ ընդունում էր որոշ զարգացած երկրների օգնությունը. 2012 թվականի դրությամբ Չինաստանին ԱՄՆ օգնության ընդհանուր գումարը կազմում էր մոտ 556 միլիոն ԱՄՆ դոլար՝ ընդգրկելով ավելի քան 30 օգնության ծրագրեր, ինչպիսիք են տիբեթյան համայնքների մշակութային պահպանումը, ՁԻԱՀ-ի կանխարգելում և բուժում<ref name=":13" />։

21-րդ դարի երկրորդ տասնամյակ մտնելուց հետո չինացի առաջնորդները հաճախակի այցելություններ կատարեցին արտասահման, և Չինաստանը նույնպես սկսեց ավելի մեծ և ակտիվ դեր խաղալ [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ]]-ում և այլ բազմակողմ կազմակերպություններում։ Չինաստանը փորձում էր թուլացնել լարվածությունը ասիական տարածաշրջանում, որը նպաստել է Կորեական թերակղզու կայունությանը, ինչպես նաև ամրապնդել է հարաբերությունները [[Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիա]]յի երկրների հետ՝ ակտիվորեն մասնակցելով այնպիսի միջոցառումներին, ինչպիսին է Ասիայի Պոաոյի ֆորումը։

=== Սի Ծինպինի ժամանակաշրջան ===
[[Պատկեր:庆祝中国共产党成立100周年北京长安街沿线立体花坛_走向世界.jpg|մինի]]

==== «Մեծ ուժերի դիվանագիտություն» ====
2012 թվականի վերջին, այն բանից հետո, երբ Սի Ծինպինը դարձավ Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության գլխավոր քարտուղար, որոշ լրատվամիջոցներ վերլուծեցին, որ Չինաստանի դիվանագիտությունը աստիճանաբար հրաժարվել է «սեփական ուժը թաքցնելու և ներուժը զարգացնելու» ռազմավարական քաղաքականությունից և փոխարենը հանդես է գալիս «մեծ ուժերի դիվանագիտությանմբ», և ձեռք է բերում ավելի մեծ հնարավորություններ<ref>{{Cite web |author=Jane Perlez |date=2014 թ․ դեկտեմբերի 1 |title=习近平放弃韬光养晦推动大国外交 |url=https://cn.nytimes.com/china/20141201/c01china/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165424/https://cn.nytimes.com/china/20141201/c01china/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=纽约时报中文网 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |title=英媒：习近平放弃中国赖以成功的模式 |url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/press_review/2016/05/160531_press_review_xi_jinping_success_formula |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165430/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/press_review/2016/05/160531_press_review_xi_jinping_success_formula |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |work=BBC News 中文 |language=zh-Hans}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grant |first=Stan |date=2018 թ․ հունվարի 31 |title=【分析】中国“韬光养晦”的时代结束了 |url=https://www.abc.net.au/chinese/2018-01-31/chinas-era-of-hide-and-bide-is-over/9377842 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165436/https://www.abc.net.au/chinese/2018-01-31/chinas-era-of-hide-and-bide-is-over/9377842 |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |work=ABC中文 |language=zh-CN}}</ref><ref>{{Cite web |date=2016 թ․ օգոստոսի 13 |title=拒绝继续韬光养晦习近平颠覆邓小平 |url=https://www.dwnews.com/中国/59760873/拒绝继续韬光养晦习近平颠覆邓小平 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201104130253/https://www.dwnews.com/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/59760873/%E6%8B%92%E7%BB%9D%E7%BB%A7%E7%BB%AD%E9%9F%AC%E5%85%89%E5%85%BB%E6%99%A6%E4%B9%A0%E8%BF%91%E5%B9%B3%E9%A2%A0%E8%A6%86%E9%82%93%E5%B0%8F%E5%B9%B3 |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 4 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=多维新闻网 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |title=任志强炮轰中国舍弃“韬光养晦” |url=https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/zhengzhi/ql2-10152018094320.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165513/https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/zhengzhi/ql2-10152018094320.html |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |work=Radio Free Asia |language=zh-cn}}</ref>։ 2013-ի վերջին Չինաստանի կառավարությունն առաջարկեց «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնությունը, որը մեծ առաջընթաց գրանցեց նախաձեռնությանը մասնակցող զարգացող և թերզարգացած երկրների տնտեսություններում<ref>{{Cite web |title=这就是“一带一路”简史！ |url=http://www.xinhuanet.com/politics/2019-04/26/c_1124418156.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165445/http://www.xinhuanet.com/politics/2019-04/26/c_1124418156.htm |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=新华网}}</ref><ref>{{Cite web |title=一带一路·共建繁荣 |url=http://ydyl.china.com.cn/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165452/http://ydyl.china.com.cn/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=一带一路网}}</ref>, բայց նաև առաջացրեց միջազգային որոշակի վեճեր<ref>{{Cite web |author=Keith Bradsher |date=2020 թ․ հունվարի 20 |title=“一带一路”卷土重来，中国继续扩大影响力 |url=https://cn.nytimes.com/business/20200120/china-belt-and-road/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165454/https://cn.nytimes.com/business/20200120/china-belt-and-road/ |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=纽约时报中文网 |language=zh-hans}}</ref><ref>{{Cite web |title=德语媒体：“一带一路”引发的争议与北京的让步 {{!}} DW {{!}} 25.04.2019 |url=https://www.dw.com/zh/%E5%BE%B7%E8%AF%AD%E5%AA%92%E4%BD%93%E4%B8%80%E5%B8%A6%E4%B8%80%E8%B7%AF%E5%BC%95%E5%8F%91%E7%9A%84%E4%BA%89%E8%AE%AE%E4%B8%8E%E5%8C%97%E4%BA%AC%E7%9A%84%E8%AE%A9%E6%AD%A5/a-48482892 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165531/https://www.dw.com/zh/%E5%BE%B7%E8%AF%AD%E5%AA%92%E4%BD%93%E4%B8%80%E5%B8%A6%E4%B8%80%E8%B7%AF%E5%BC%95%E5%8F%91%E7%9A%84%E4%BA%89%E8%AE%AE%E4%B8%8E%E5%8C%97%E4%BA%AC%E7%9A%84%E8%AE%A9%E6%AD%A5/a-48482892 |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=德国之声 |language=zh-CN}}</ref><ref>{{Cite news |date=2017 թ․ մայիսի 15 |title=“一带一路”对习政权最大的意义是什么？ |url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/indepth-39923214 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165508/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/indepth-39923214 |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |language=en-GB}}</ref>։ Չինաստանի ազդեցությունը վերացնելու և Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության դեմ պայքարելու նպատակով ԵՄ-ն և Միացյալ Նահանգները սկսեցին գործարկել «Կառուցել ավելի լավ աշխարհ» (Build Back Better World, B3W）<ref>{{Cite web |last=Welle (www.dw.com) |first=Deutsche |title=剑指「一带一路」 美将启动「重建更好世界」倡议 {{!}} DW {{!}} 09.11.2021 |url=https://www.dw.com/zh/%E5%89%91%E6%8C%87%E4%B8%80%E5%B8%A6%E4%B8%80%E8%B7%AF-%E7%BE%8E%E5%B0%86%E5%90%AF%E5%8A%A8%E9%87%8D%E5%BB%BA%E6%9B%B4%E5%A5%BD%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%80%A1%E8%AE%AE/a-59761194 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220414212338/https://www.dw.com/zh/%E5%89%91%E6%8C%87%E4%B8%80%E5%B8%A6%E4%B8%80%E8%B7%AF-%E7%BE%8E%E5%B0%86%E5%90%AF%E5%8A%A8%E9%87%8D%E5%BB%BA%E6%9B%B4%E5%A5%BD%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%80%A1%E8%AE%AE/a-59761194 |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 14 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 20 |work=DW.COM |language=zh-CN}}</ref> և «Գլոբալ կապված Եվրոպա»  (A Globally Connected Europe）ծրագրերի ամերիկյան և եվրոպական տարբերակները<ref>{{Cite web |last=Welle (www.dw.com) |first=Deutsche |title=欧盟拟推出基建大手笔 抗衡“一带一路” {{!}} DW {{!}} 12.07.2021 |url=https://www.dw.com/zh/%E6%AC%A7%E7%9B%9F%E6%8B%9F%E6%8E%A8%E5%87%BA%E5%9F%BA%E5%BB%BA%E5%A4%A7%E6%89%8B%E7%AC%94%E6%8A%97%E8%A1%A1%E4%B8%80%E5%B8%A6%E4%B8%80%E8%B7%AF/a-58243288 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407191317/https://www.dw.com/zh/%E6%AC%A7%E7%9B%9F%E6%8B%9F%E6%8E%A8%E5%87%BA%E5%9F%BA%E5%BB%BA%E5%A4%A7%E6%89%8B%E7%AC%94%E6%8A%97%E8%A1%A1%E4%B8%80%E5%B8%A6%E4%B8%80%E8%B7%AF/a-58243288 |archive-date=2022 թ․ ապրիլի 7 |access-date=2021 թ․ դեկտեմբերի 20 |work=DW.COM |language=zh-CN}}</ref>։

2016 թվականին Մեծ քսանյակի գագաթնաժողովը տեղի ունեցավ Չինաստանի Հանճոու քաղաքում<ref>{{Cite web |title=2016年G20峰会官网 |url=http://www.g20chn.org/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200408200206/http://www.g20chn.org/ |archive-date=2020 թ․ ապրիլի 8 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |work=www.g20chn.org}}</ref>, 2017 թվականին՝ [[ԲՐԻԿՍ]]-ի գագաթնաժողովը՝ Չինաստանի Սյամեն քաղաքում<ref>{{Cite web |title=金砖国家领导人厦门宣言 |url=http://www.xinhuanet.com//world/2017-09/04/c_1121603652.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201003175232/http://www.xinhuanet.com//world/2017-09/04/c_1121603652.htm |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 3 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 20 |publisher=新华网}}</ref>։

Սի Ծինպինի օրոք Չինաստանի և Վատիկանի հարաբերությունները բարելավվել են, 2018 թվականի սեպտեմբերի 22-ին Սուրբ Աթոռը և Չինաստանը ստորագրել են եպիսկոպոսների նշանակման ժամանակավոր համաձայնագիր<ref>{{Cite web |title=聖座與中華人民共和國就主教任命問題簽署臨時性協議 |url=https://www.vaticannews.va/zht/vatican-city/news/2018-09/zh-china-holy-see-agreement-appointment-bishops.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180926014045/https://www.vaticannews.va/zht/vatican-city/news/2018-09/zh-china-holy-see-agreement-appointment-bishops.html |archive-date=2018 թ․ սեպտեմբերի 26 |accessdate=2018 թ․ սեպտեմբերի 25}}</ref>։ 2020 թվականին երկու երկրների միջև բանակցություններից հետո համաձայնագիրը երկարաձգվեց երկու տարով<ref>{{Cite web |title=2020年10月22日外交部发言人赵立坚主持例行记者会 |url=https://www.fmprc.gov.cn/web/wjdt_674879/fyrbt_674889/t1825922.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201027234014/https://www.fmprc.gov.cn/web/wjdt_674879/fyrbt_674889/t1825922.shtml |archive-date=2020 թ․ հոկտեմբերի 27 |accessdate=2020 թ․ հոկտեմբերի 22}}</ref>։

==== Սրված հակամարտություն ====
[[Պատկեր:US-China_9th_discussion_on_trading_issue.jpg|alt=中美第9轮贸易谈判在美国华盛顿举行（2019年4月）|մինի|320x320փքս|Չինաստան-ԱՄՆ առևտրային բանակցությունների 9-րդ փուլը (ապրիլ 2019 թվական Վաշինգտոն, ԱՄՆ)]]
2018 թվականին սկսված չին-ամերիկյան առևտրային պատերազմը առաջացրել է միջազգային լայն ուշադրություն և հակասություններ, և չին-ամերիկյան հարաբերությունները սկսել են վատթարանալ<ref>{{Cite news |date=2018 թ․ մարտի 30 |title=贸易战是否会将中国推向“失落的二十年” |url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/business-43595219 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165549/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/business-43595219 |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |publisher=英国广播公司 |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020 թ․ հունվարի 18 |title=欧盟开始批评中美贸易第一阶段协议 |url=http://www.rfi.fr/cn/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/20200118-%E6%AC%A7%E7%9B%9F%E5%BC%80%E5%A7%8B%E6%89%B9%E8%AF%84%E4%B8%AD%E7%BE%8E%E8%B4%B8%E6%98%93%E5%88%9D%E6%AD%A5%E5%8D%8F%E8%AE%AE |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201115014326/https://www.rfi.fr/cn/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/20200118-%E6%AC%A7%E7%9B%9F%E5%BC%80%E5%A7%8B%E6%89%B9%E8%AF%84%E4%B8%AD%E7%BE%8E%E8%B4%B8%E6%98%93%E5%88%9D%E6%AD%A5%E5%8D%8F%E8%AE%AE |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 15 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |work=RFI - 法国国际广播电台 |language=zh-Hans}}</ref>։ 2019 թվականի հունիսի դրությամբ, ըստ ԱՄՆ կառավարության տվյալների, 2018 թվականին ԱՄՆ-Չինաստան առևտրային դեֆիցիտը հասել է ավելի քան 410 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի, մինչդեռ Չինաստանի կառավարության տվյալները ցույց են տվել, որ այն կազմում է ավելի քան 150 միլիարդ ԱՄՆ դոլար<ref>{{Cite news |date=2019 թ․ հունիսի 11 |title=1500亿 Vs 4200亿 各说各话的美中贸易逆差 |url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/world-48566980 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190913205325/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/world-48566980 |archive-date=2019 թ․ սեպտեմբերի 13 |accessdate=2019 թ․ նոյեմբերի 3 |publisher=英国广播公司 |language=en-GB}}</ref>։

2019 թվականի հունիսին Հոնկոնգում հակաչինական շարժման ընթացքում, որը հարուցվել էր փախուստի մեջ գտնվող իրավախախտների հրամանագրով, Չինաստանի Կենտրոնական հեռուստատեսությունը պնդում էր, որ 1984 թվականին ստորագրված «չինական բրիտանական համատեղ հռչակագիրը» «հնացած և անվավեր է»։ Հետագայում Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարությունը արտաքին կասկածների առաջ կանգնեց այն հայտարարությամբ, որ «Հոնկոնգի գործերը զուտ Չինաստանի ներքին գործերն են», ինչը հարուցեց արևմտյան հակասություններ<ref>{{Cite web |title=彭斯称要达成协议，中方须遵守《中英联合声明》 央视：该补历史课 |url=https://www.guancha.cn/politics/2019_08_20_514442.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223133015/https://www.guancha.cn/politics/2019_08_20_514442.shtml |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 23 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |publisher=观察者网}}</ref><ref>{{Cite web |title=《中英联合声明》被提及 我外交部重申：香港事务纯属中国内政 |url=http://news.cctv.com/2019/08/19/ARTI8tDKtHXMAOUEp9JKxm38190819.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223133016/http://news.cctv.com/2019/08/19/ARTI8tDKtHXMAOUEp9JKxm38190819.shtml |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 23 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |publisher=央视网}}</ref><ref>{{Cite news |date=2017 թ․ հուլիսի 1 |title=观察：中英联合声明“失效” 中共承诺价值几何？ |url=https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-40471315 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223133020/https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-40471315 |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 23 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |publisher=英国广播公司 |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019 թ․ օգոստոսի 21 |title=要闻解说 - 林何立：央视称《中英联合声明》无效违背国际规则 |url=http://www.rfi.fr/cn/%E6%B8%AF%E6%BE%B3%E5%8F%B0/20190821-%E6%9E%97%E4%BD%95%E7%AB%8B%E5%A4%AE%E8%A7%86%E7%A7%B0%E4%B8%AD%E8%8B%B1%E8%81%94%E5%90%88%E5%A3%B0%E6%98%8E%E6%97%A0%E6%95%88%E8%BF%9D%E8%83%8C%E5%9B%BD%E9%99%85%E8%A7%84%E5%88%99 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200206220939/http://www.rfi.fr/cn/%E6%B8%AF%E6%BE%B3%E5%8F%B0/20190821-%E6%9E%97%E4%BD%95%E7%AB%8B%E5%A4%AE%E8%A7%86%E7%A7%B0%E4%B8%AD%E8%8B%B1%E8%81%94%E5%90%88%E5%A3%B0%E6%98%8E%E6%97%A0%E6%95%88%E8%BF%9D%E8%83%8C%E5%9B%BD%E9%99%85%E8%A7%84%E5%88%99 |archive-date=2020 թ․ փետրվարի 6 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |work=RFI - 法国国际广播电台 |language=zh-Hans}}</ref><ref>{{Cite web |title=《中英联合声明》过时了吗？ |url=https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/gangtai/rc-08222019110909.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20191225072920/https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/gangtai/rc-08222019110909.html |archive-date=2019 թ․ դեկտեմբերի 25 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |work=Radio Free Asia |language=zh-cn}}</ref><ref>{{Cite web |date=2019 թ․ օգոստոսի 31 |title=深度解读中英联合声明深陷存废之争背后 |url=https://www.dwnews.com/香港/60147393/深度解读中英联合声明深陷存废之争背后 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201104090837/https://www.dwnews.com/%E9%A6%99%E6%B8%AF/60147393/%E6%B7%B1%E5%BA%A6%E8%A7%A3%E8%AF%BB%E4%B8%AD%E8%8B%B1%E8%81%94%E5%90%88%E5%A3%B0%E6%98%8E%E6%B7%B1%E9%99%B7%E5%AD%98%E5%BA%9F%E4%B9%8B%E4%BA%89%E8%83%8C%E5%90%8E |archive-date=2020 թ․ նոյեմբերի 4 |accessdate=2020 թ․ հունվարի 21 |publisher=多维新闻网 |language=zh-CN}}</ref>։։2019 թվականից ի վեր Չինաստանը և արևմտյան երկրները բախվել են Սինծյանի և Հոնկոնգի խնդրի առնչությամբ ընդդիմության հետ՝ միմյանց նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելով<ref>{{Cite web |last=Verma |first=Pranshu |date=2021 թ․ մարտի 23 |title=美国欧盟等因新疆问题制裁中国，中国反制 |url=https://cn.nytimes.com/world/20210323/sanctions-china-uighurs/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210609163800/https://cn.nytimes.com/world/20210323/sanctions-china-uighurs/ |archive-date=2021 թ․ հունիսի 9 |access-date=2021 թ․ հունիսի 14 |work=《[[纽约时报]]》 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021 թ․ մարտի 16 |title=新疆与香港议题 欧盟制裁瞄准 中国威胁硬碰硬 |url=https://www.rfi.fr/cn/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/20210316-%E6%96%B0%E7%96%86%E4%B8%8E%E9%A6%99%E6%B8%AF%E8%AE%AE%E9%A2%98-%E6%AC%A7%E7%9B%9F%E5%88%B6%E8%A3%81%E7%9E%84%E5%87%86-%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%A8%81%E8%83%81%E7%A1%AC%E7%A2%B0%E7%A1%AC |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210320085154/https://www.rfi.fr/cn/%E4%B8%AD%E5%9B%BD/20210316-%E6%96%B0%E7%96%86%E4%B8%8E%E9%A6%99%E6%B8%AF%E8%AE%AE%E9%A2%98-%E6%AC%A7%E7%9B%9F%E5%88%B6%E8%A3%81%E7%9E%84%E5%87%86-%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%A8%81%E8%83%81%E7%A1%AC%E7%A2%B0%E7%A1%AC |archive-date=2021 թ․ մարտի 20 |access-date=2021 թ․ հունիսի 14 |work=RFI - 法国国际广播电台 |language=zh-Hans}}</ref>։ Չինաստանը և Հարավարևելյան Ասիայի երկրները ակտիվացրել են վեճերը Հարավչինական ծովի հարցի շուրջ, արյունալի հակամարտություններ են առաջացել Հնդկաստանի հետ սահմանային հարցի շուրջ, և Թայվանի նեղուցում իրավիճակը նույնպես գնալով սրվում է։

2020 թվականի մայիսի 20-ին Իտալիայում Չինաստանի դեսպան Լի Ջունհուան հարցազրույց է տվել Italian Evening Post-ին COVID-19-ի և այլ հարցերի շուրջ։ Ի պատասխան Չինաստանի դիվանագիտության մեջ հասարակական կարծիքի պատերազմը նկարագրելու համար «պատերազմական գայլ» բառի օգտագործմանը՝ դեսպան Լի Ջունհուան ասաց, որ ինքն անձամբ հավատում է, որ «պատերազմի գայլը» համապատասխան պիտակ է, և «կունգֆու պանդա» փոխաբերությունը կարող է. լինել ավելի համապատասխան. Նա մատնանշեց, որ որոշ երկրներում փոքրաթիվ քաղաքական գործիչներ և խմբեր ունեն նախապաշարմունքներ և թշնամանք Չինաստանի նկատմամբ, իսկ վերջերս նրանք դիմել են համաճարակի՝ բազմիցս լուրեր ստեղծելու և Չինաստանին արատավորելու համար՝ գործադրելով բոլոր ջանքերը՝ այն խարանելու համար։ Իհարկե, չինացի դիվանագետները պետք է հյուրընկալող երկրի ժողովրդին ու լրատվամիջոցներին ներկայացնեն ճշմարտությունը, վերականգնեն փաստերն ու պարզաբանեն իրականությունը։ Սա ոչ միայն պաշտպանում է արդարությունն ու արդարությունը Չինաստանի համար, այլ նաև պաշտպանում է միջազգային բարոյականությունը բոլոր կողմերի համար։ Ես հավատում եմ, որ ցանկացած երկրի դիվանագետներ նույն կերպ կարձագանքեն, երբ բախվեն նույն իրավիճակին<ref>{{Cite news |author1=Guido Santevecchi |date=20 maggio 2020 |title=Pechino rispetta l’alleanza tra l’Italia e gli Stati Uniti |url=https://www.corriere.it/esteri/20_maggio_20/pechino-rispetta-l-alleanza-l-italia-stati-uniti-8ca95952-99c0-11ea-b9f2-25b3e76a2ab9.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206165559/https://www.corriere.it/esteri/20_maggio_20/pechino-rispetta-l-alleanza-l-italia-stati-uniti-8ca95952-99c0-11ea-b9f2-25b3e76a2ab9.shtml |archive-date=2020 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2020 թ․ մայիսի 22 |publisher=Corriere della Sera}}</ref>։ Որոշ վերլուծաբաններ կարծում են, որ գայլի մարտիկի դիվանագիտությունը նման է Մաո Ցզեդունի ժամանակաշրջանի Մշակութային հեղափոխության ոճի դիվանագիտությանը, իսկ որոշ գիտնականներ կարծում են, որ դա կառուցողական չէ հենց Չինաստանի համար<ref>{{Cite web |title=中国战狼满世界咆啸 重回文革变国际孤狼？ |url=https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/junshiwaijiao/rc-03232021101340.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210409103021/https://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/junshiwaijiao/rc-03232021101340.html |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 9 |accessdate=2021 թ․ մարտի 26 |publisher=[[自由亚洲电台]] |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |title=中國戰狼惹事 美學者：凸顯其擔憂 |url=https://tw.news.yahoo.com/%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E6%88%B0%E7%8B%BC%E6%83%B9%E4%BA%8B-%E7%BE%8E%E5%AD%B8%E8%80%85-%E5%87%B8%E9%A1%AF%E5%85%B6%E6%93%94%E6%86%82-035912202.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210325053736/https://tw.news.yahoo.com/%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E6%88%B0%E7%8B%BC%E6%83%B9%E4%BA%8B-%E7%BE%8E%E5%AD%B8%E8%80%85-%E5%87%B8%E9%A1%AF%E5%85%B6%E6%93%94%E6%86%82-035912202.html |archive-date=2021 թ․ մարտի 25 |accessdate=2021 թ․ մարտի 26 |publisher=[[雅虎]] |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |title=中国驻外使节为何成为“战狼”大使？(1)：上有所好 下必甚焉 |url=https://www.voachinese.com/a/chinese-wolf-warriors-ambassadors-part-i-20200507/5410371.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200819072214/https://www.voachinese.com/a/chinese-wolf-warriors-ambassadors-part-i-20200507/5410371.html |archive-date=2020 թ․ օգոստոսի 19 |accessdate=2021 թ․ մարտի 26 |work=美国之音 |language=zh}}</ref><ref>{{Cite web |last=Brady |first=Anne-Marie |date=2020 թ․ նոյեմբերի 15 |title=China's new wolf warrior diplomacy is a Maoist resurrection |url=https://www.smh.com.au/national/china-s-new-wolf-warrior-diplomacy-is-a-maoist-resurrection-20201111-p56dln.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210425010711/https://www.smh.com.au/national/china-s-new-wolf-warrior-diplomacy-is-a-maoist-resurrection-20201111-p56dln.html |archive-date=2021 թ․ ապրիլի 25 |accessdate=2021 թ․ մարտի 26 |work=The Sydney Morning Herald |language=en}}</ref>։

== Դիվանագիտական ծրագիր ==
Խաղաղ համակեցության հինգ սկզբունքները Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կողմից առաջարկված ազգային արտաքին քաղաքականության ծրագիր է։ Այն առաջադրվել է Ճոու Ընլայի կողմից 1953 թվականի վերջին հնդկական պատվիրակության հետ հանդիպման ժամանակ և դարձավ Չինաստան-Հնդկաստան և Չինաստան-Մյանմարի հարաբերությունները առաջնորդող հիմնական սկզբունքները 1954 թվականին։

Բովանդակությունը հետևյալն է.

* փոխադարձ հարգանք ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության նկատմամբ
* ոչ ագրեսիվություն
* միմյանց ներքին գործերին չմիջամտել
* հավասարություն և փոխադարձ շահ
* խաղաղ համակեցություն

1954 թվականի հունիսին Չինաստանի վարչապետ Ճոու Ընլայը գլխավորում էր չինական պատվիրակությունը, որը այցելում էր Հնդկաստան։ Հնդկաստանի այն ժամանակվա վարչապետ Ջավահարլալ Նեհրուն «անհանգստանում էր» Չինաստանի համար, քանի որ նա տեսնում էր Չինաստանի բարձր միջազգային հեղինակությունը «ԱՄՆ ագրեսիային դիմակայելու և Կորեային պատերազմում օգնելու» մեջ։ Պաշտոնական հայտարարության համաձայն՝ Ճոու Ընլայը «խաղաղ համակեցության հինգ սկզբունքների հիմնական միտքը բացատրել է հետևյալ կերպով․

{{Cquote|Բոլոր երկրները՝ մեծ թե փոքր, ուժեղ թե թույլ, և անկախ իրենց սոցիալական համակարգերից, կարող են խաղաղ համակեցություն վարել։ Բոլոր երկրների ժողովուրդների ազգային անկախությունը և ինքնորոշման իրավունքները պետք է հարգվեն։ Բոլոր երկրների բնակիչները պետք է իրավունք ունենան ընտրելու իրենց ազգային համակարգը և ապրելակերպը և չպետք է միջամտված լինեն այլ երկրների կողմից։}}
=== Միջազգային հարաբերություններ ===
2023 թվականի մարտի 6-ի դրությամբ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը դիվանագիտական հարաբերություններ ունի 182 երկրի հետ, մինչդեռ Չինաստանի Հանրապետությունը դիվանագիտական հարաբերություններ ունի 13-ի հետ (տե՛ս [[Թայվան]])։ Ե՛վ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարությունը, և՛ Չինաստանի Հանրապետության կառավարությունը ենթադրում են, որ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատած երկիրը չպետք է ճանաչի մյուս երկրի կառավարությունը որպես դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու նախապայման։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության գործերը Հաիթիից բացի այլ երկրների հետ, որոնք դիվանագիտական հարաբերություններ չեն հաստատել, գտնվում են դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատած հարևան երկրների դեսպանատների կամ հյուպատոսությունների միաժամանակյա իրավասության ներքո։ (Օրինակ, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության գործերը Բութանի հետ կառավարվում է Հնդկաստանում դեսպանատան կողմից), Չինաստանի Հանրապետության հետ դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատած 13 երկրները դեռևս պահպանում են տնտեսական և առևտրային հարաբերությունները մայրցամաքային Չինաստանի հետ։<div style="font-size: 90%">

{| class="wikitable sortable floatright" style="width:370px; border:1px black; float:right; margin-left:1em;"
|+ style="background:#f99;" |«Փյու» հետազոտական կենտրոնի 2020 թվականի «Չինաստանի վերաբերյալ երկրների տեսակետները» հետազոտության արդյունքները՝ դրական-բացասական տեսակավորմամբ։
!Երկիր
!Դրական
!<small>Բացասական</small>
!Ձեռնպահ
!<small>Դրական  և բացասական տեսակնետների տարբերությունը</small>
|-
|{{JPN}}
|{{Percentage bar (larger)|9|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|86|c=#FF8080|width=50}}
|5
|<span style="color:red;">-77</span>
|-
|{{SWE}}
|{{Percentage bar (larger)|14|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|85|c=#FF8080|width=50}}
|1
|<span style="color:red;">-71</span>
|-
|{{AUS}}
|{{Percentage bar (larger)|15|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|81|c=#FF8080|width=50}}
|4
|<span style="color:red;">-66</span>
|-
|{{DEN}}
|{{Percentage bar (larger)|22|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|75|c=#FF8080|width=50}}
|3
|<span style="color:red;">-53</span>
|-
|{{GBR}}
|{{Percentage bar (larger)|22|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|74|c=#FF8080|width=50}}
|4
|<span style="color:red;">-52</span>
|-
|{{USA}}
|{{Percentage bar (larger)|22|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|73|c=#FF8080|width=50}}
|5
|<span style="color:red;">-51</span>
|-
|{{KOR}}
|{{Percentage bar (larger)|24|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|75|c=#FF8080|width=50}}
|1
|<span style="color:red;">-51</span>
|-
|{{CAN}}
|{{Percentage bar (larger)|23|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|73|c=#FF8080|width=50}}
|4
|<span style="color:red;">-50</span>
|-
|{{NED}}
|{{Percentage bar (larger)|25|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|73|c=#FF8080|width=50}}
|2
|<span style="color:red;">-48</span>
|-
|{{BEL}}
|{{Percentage bar (larger)|24|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|71|c=#FF8080|width=50}}
|5
|<span style="color:red;">-47</span>
|-
|{{GER}}
|{{Percentage bar (larger)|25|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|71|c=#FF8080|width=50}}
|4
|<span style="color:red;">-46</span>
|-
|{{FRA}}
|{{Percentage bar (larger)|26|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|70|c=#FF8080|width=50}}
|4
|<span style="color:red;">-44</span>
|-
|{{ESP}}
|{{Percentage bar (larger)|36|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|63|c=#FF8080|width=50}}
|1
|<span style="color:red;">-27</span>
|-
|{{ITA}}
|{{Percentage bar (larger)|38|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|62|c=#FF8080|width=50}}
|0
|<span style="color:red;">-24</span>
|-
|}
</div><div style="font-size: 90%">
{| class="wikitable sortable floatright" style="width:370px; border:1px black; float:right; margin-left:1em;"
|+ style="background:#f99;" |BBC-ի 2017 թվականի «Չինաստանի վերաբերյալ երկրների տեսակետները» հետազոտության արդյունքները՝ դրական-բացասական տեսակավորմամբ<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հուլիսի 4 |title=Sharp Drop in World Views of US, UK: Global Poll |url=http://www.globescan.com/images/images/pressreleases/bbc2017_country_ratings/BBC2017_Country_Ratings_Poll.pdf |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210608143515/https://globescan.com/images/images/pressreleases/bbc2017_country_ratings/BBC2017_Country_Ratings_Poll.pdf |archivedate=2021 թ․ հունիսի 8 |access-date=2021 թ․ հունիսի 23 |publisher=[[英国广播公司国际频道|英国BBC]] |page=36 |language=en |format=PDF}}</ref>։
!Երկիր
!<small>Դրական</small>
!Բացասական
!<small>Դրական  և բացասական տեսակնետների տարբերությունը</small>
|-
|{{ESP}}
|{{Percentage bar (larger)|15|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|68|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–53</span>
|-
|{{USA}}
|{{Percentage bar (larger)|22|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|70|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–48</span>
|-
|{{IND}}
|{{Percentage bar (larger)|19|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|60|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–41</span>
|-
|{{TUR}}
|{{Percentage bar (larger)|29|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|54|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–25</span>
|-
|{{FRA}}
|{{Percentage bar (larger)|35|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|60|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–25</span>
|-
|{{INA}}
|{{Percentage bar (larger)|28|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|50|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–22</span>
|-
|{{GBR}}
|{{Percentage bar (larger)|37|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|58|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–21</span>
|-
|{{GER}}
|{{Percentage bar (larger)|20|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|35|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–15</span>
|-
|{{CAN}}
|{{Percentage bar (larger)|37|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|51|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–14</span>
|-
|{{AUS}}
|{{Percentage bar (larger)|46|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|47|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–1</span>
|-
|{{BRA}}
|{{Percentage bar (larger)|45|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|38|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">7</span>
|-
|{{GRE}}
|{{Percentage bar (larger)|37|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|25|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">12</span>
|-
|{{PER}}
|{{Percentage bar (larger)|49|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|34|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">15</span>
|-
|{{RUS}}
|{{Percentage bar (larger)|44|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|23|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">21</span>
|-
|{{MEX}}
|{{Percentage bar (larger)|55|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|26|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">29</span>
|-
|{{KEN}}
|{{Percentage bar (larger)|63|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|27|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">36</span>
|-
|{{PAK}}
|{{Percentage bar (larger)|63|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|12|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">51</span>
|-
|{{NGA}}
|{{Percentage bar (larger)|83|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|9|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">74</span>
|-
|{{PRC}}
|{{Percentage bar (larger)|88|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|10|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">78</span>
|-
|}
</div><div style="font-size: 90%">
{| class="wikitable sortable floatright" style="width:370px; border:1px black; float:right; margin-left:1em;"
|+ style="background:#f99;" |Եվրոբարոմետրի 2017 թվականի  «Չինաստանի վերաբերյալ երկրների տեսակետները» հետազոտության արդյունքները՝ դրական-բացասական տեսակավորմամբ<ref>{{Cite web |date=2018-10 |title=China's Image in Greece (page 33) |url=http://idos.gr/wp-content/uploads/2018/10/China-Image-in-Greece_9-10-2018.pdf |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210603061033/https://idos.gr/wp-content/uploads/2018/10/China-Image-in-Greece_9-10-2018.pdf |archivedate=2021 թ․ հունիսի 3 |publisher=[[歐洲晴雨表]] |page=33 |language=en |format=PDF}}</ref>։
!Երկիր
!<small>Դրական</small>
!<small>Բացասական</small>
!<small>Դրական  և բացասական տեսակնետների տարբերությունը</small>
|-
|{{CZE}}
|{{Percentage bar (larger)|25|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|69|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–44</span>
|-
|{{FRA}}
|{{Percentage bar (larger)|21|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|63|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–42</span>
|-
|{{LUX}}
|{{Percentage bar (larger)|24|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|61|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–37</span>
|-
|{{GER}}
|{{Percentage bar (larger)|26|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|61|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–35</span>
|-
|{{SWE}}
|{{Percentage bar (larger)|31|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|64|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–33</span>
|-
|{{ITA}}
|{{Percentage bar (larger)|29|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|60|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–31</span>
|-
|{{ESP}}
|{{Percentage bar (larger)|29|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|59|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–30</span>
|-
|{{NED}}
|{{Percentage bar (larger)|32|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|60|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–28</span>
|-
|{{DEN}}
|{{Percentage bar (larger)|32|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|59|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–27</span>
|-
|{{BEL}}
|{{Percentage bar (larger)|34|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|61|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–27</span>
|-
|{{AUT}}
|{{Percentage bar (larger)|34|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|57|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–23</span>
|-
|{{FIN}}
|{{Percentage bar (larger)|36|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|55|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–19</span>
|-
|{{MLT}}
|{{Percentage bar (larger)|30|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|47|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–17</span>
|-
|{{SVN}}
|{{Percentage bar (larger)|41|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|53|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–12</span>
|-
|{{POL}}
|{{Percentage bar (larger)|37|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|48|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–11</span>
|-
|{{HUN}}
|{{Percentage bar (larger)|40|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|50|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–10</span>
|-
|{{POR}}
|{{Percentage bar (larger)|36|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|45|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–9</span>
|-
|{{SVK}}
|{{Percentage bar (larger)|36|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|44|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–8</span>
|-
|{{IRL}}
|{{Percentage bar (larger)|39|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|47|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–8</span>
|-
|{{GRE}}
|{{Percentage bar (larger)|45|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|49|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–4</span>
|-
|{{GBR}}
|{{Percentage bar (larger)|39|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|41|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:red;">–2</span>
|-
|{{EST}}
|{{Percentage bar (larger)|43|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|35|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">8</span>
|-
|{{LTU}}
|{{Percentage bar (larger)|49|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|36|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">13</span>
|-
|{{CRO}}
|{{Percentage bar (larger)|54|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|39|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">15</span>
|-
|{{BUL}}
|{{Percentage bar (larger)|47|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|31|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">16</span>
|-
|{{ROM}}
|{{Percentage bar (larger)|56|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|34|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">22</span>
|-
|{{LAT}}
|{{Percentage bar (larger)|51|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|29|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">22</span>
|-
|{{CYP}}
|{{Percentage bar (larger)|58|c=#80FF80|width=50}}
|{{Percentage bar (larger)|27|c=#FF8080|width=50}}
|<span style="color:green;">31</span>
|}
</div>

=== Խոշոր դիվանագիտական հարաբերություններ ===
Բարելավվել են նաև Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության և Ռուսաստանի հարաբերությունները։ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ղեկավար Ծյան Ծըմինը 2001 թվականի հուլիսին ստորագրել են բարեկամության և համագործակցության պայմանագիր։ 2001 թվականի հունիսին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության նախաձեռնությամբ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը, Ռուսաստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը, Տաջիկստանը և Ուզբեկստանը ստեղծեցին Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունը։

2008-ին աշխարհում բռնկվեց ֆինանսական ճգնաժամ, և նախագահ Բուշ կրտսերի միակողմանիությունն ավարտվեց անհաջողությամբ։ Իրավահաջորդ նախագահ Բարաք Օբաման սկսեց ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել աշխարհը ղեկավարելուն աշխարհի այլ երկրների հետ համագործակցության միջոցով։ Միացյալ Նահանգների միաբևեռ առաջնորդությունը պահպանելը  ավելի ու ավելի դժվար էր դառնում։ Հենվելով բաց դռների քաղաքականությյունից հետո ձեռք բերված բեղմնավոր տնտեսական ձեռքբերումների վրա՝ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը անփոխարինելի և կարևոր դեր էր խաղում համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամը փրկելու գործում։ Միջազգային տնտեսական դասակարգման մեծ քսանյակը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության մասնակցությամբ ուներ որոշակի միջազգային կարգավիճակ։ Ճապոնիան Չինաստանի հետ հարաբերություններ էր վարում այն պայմանով, որ Շինզո Աբեի իշխանության գալուց հետո  Ճապոնիա-ԱՄՆ ռազմական դաշինքով որպես առանցք կծառայեր։ 2012 թվականին Չինաստանը և Ճապոնիան ապրեցին երկկողմ հարաբերությունների դժվարին շրջան՝ լի վեճերով և լարվածությամբ։ Նրանց հարաբերություններն աստիճանաբար բարելավվեցին 2014 թվականից հետո։

Միևնույն ժամանակ, Հյուսիսային Կորեայի միջուկային զենքի հաջող զարգացումը իրադարձությունների լայն շրջանակ է առաջացրել։ Մի կողմից՝ միջուկային զենքի սպառնալիքը հասել է զսպման և խաղաղության վիճակի։ Մյուս կողմից, ԱՄՆ-ն աստիճանաբար նվազեցրել է իր ռազմական գործողությունները թերակղզու դեմ։ Չին-ամերիկյան դիվանագիտական հարաբերությունները երկարաժամկետ հեռանկարում վատթարացան։ Միևնույն ժամանակ, նախագահ Թրամփի գլխավորությամբ ԱՄՆ-ը միջազգային տուրբուլենտության դեր է խաղացել տարբեր կողմերի հետ առևտրային բախումների մեջ։ Դրանից ազդված՝ Չինաստանի և Ճապոնիայի ու հարաբերությունները Եվրոպայի, Մերձավոր Արևելքի և Ռուսաստանի հետ սկսեցին թեժանալ։

=== Տարածաշրջանային դիվանագիտություն ===
Չինաստանը ցամաքային և ծովային վեճեր ունի բազմաթիվ երկրների հետ, այդ թվում՝ Վիետնամի հետ Տոնկինի ծոցում, տարածքային և տարածքային վեճեր Հարավչինական ծովի բազմաթիվ երկրների հետ, և տարածքային վեճեր Հնդկաստանի և Ճապոնիայի հետ։ Պեկինի իշխանությունները լուծել են տարածքային վեճերի մի քանի հարցեր, այդ թվում՝ 1997 թվականի նոյեմբերին Ռուսաստանի հետ ստորագրված տարածքային վեճերի փաթեթային կարգավորումը և 2004 թվականի հոկտեմբերի 14-ին ստորագրված Չին-ռուսական սահմանի արևելյան հատվածի մասին լրացուցիչ համաձայնագիրը։ Ըստ պաշտոնական հայտարարությունների՝ Համաձայնագիրն ամբողջությամբ լուծեց Չինաստանի և Ռուսաստանի միջև 4300 կիլոմետրանոց սահմանի հարցը։ 2000 թվականին Վիետնամի հետ ստորագրված պայմանագիր՝ որոշ տարածքային վեճեր լուծելու համար։ Սակայն Հարավչինական ծովի որոշ կղզիների շուրջ միջազգային վեճերը մնում են չլուծված։

=== Բազմակողմ դիվանագիտություն ===
[[Պատկեր:SCO_Summit_Ekaterinburg_2009.jpg|աջից|մինի|220x220փքս|2009 թվականի Շանհայի համագործակցության կազմակերպության ղեկավարները Եկատերինբուրգում, Ռուսաստան։]]
1990-ականների վերջին և 2000-ականների սկզբին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության արտաքին քաղաքականության հիմնական առանցքը կարծես թե Ռուսաստանի և Եվրոպայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների ամրապնդումն էր՝ աշխարհում Միացյալ Նահանգների ազդեցությունը սահմանափակելու նպատակով։ Սակայն սեպտեմբերի 11-ից և իրաքյան պատերազմից հետո Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության արտաքին քաղաքականությունը փոխվել է։ Թեև ԱՄՆ-ի հարձակումները Աֆղանստանի և Իրաքի վրա կարող են հանգեցնել ամբողջ աշխարհում ամերիկյան հզորության շարունակական աճին և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության ավելի սերտ պաշարմանը, քանի որ ամերիկյան դիվանագիտության կենտրոնը տեղափոխվում է Մերձավոր Արևելք, Միացյալ Նահանգները հույս ունի օգտագործել Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը Արևելյան Ասիայում կայունություն պահպանելու համար, քանի որ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը դիվանագիտական մեծ ջանքեր է գործադրել Կորեայի հարցում։ 2003 թվականին Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը շարունակեց ամրապնդել քաղաքական և տնտեսական համագործակցությունը Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի հետ, իսկ ավելի ուշ Սուդանի կառավարությանը հորդորեց ընդունել ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի ներկայությունը Դարֆուրի խնդիրը լուծելու և արդյունքների հասնելու համար։

Այս շրջանում Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության դիվանագիտության մեջ  «սեփական ուժը թաքցնելու և ներուժը զարգացնելու» երկարամյա ռազմավարական քաղաքականությունը  սկսել է աստիճանաբար փոխվել միջազգային գործերին ակտիվորեն մասնակցելու և կարևոր դեր խաղալու ուղղությամբ։ Այնպիսի կազմակերպություններում, ինչպիսիք են «Տարածաշրջանային համապարփակ տնտեսական գործընկերություն»-ը, «Ասիայում փոխգործակցության և վստահության ամրապնդման միջոցառումների կոնֆերանսը», Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունը, Զարգացման նոր բանկը և Ասիական ենթակառուցվածքի ներդրումային բանկը, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը փաստացի առաջատար ուժն է, և նրա պոտենցիալ գլոբալ ազդեցությունը չի կարելի անտեսել։ Ավելին, ակտիվ թե պասիվ, Չինաստանի տնտեսության մեծ մասշտաբի պատճառով համաշխարհային տնտեսական քաղաքականությանը չի կարող բացակայել Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության մասնակցությունն ու համագործակցությունը։ «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության մեկնարկը բերել է բազմակողմ տնտեսական և դիվանագիտական ոլորտների խորը ալիք։

=== Մակարդակների սահմանում ===
[[Պատկեր:G20_-_Cumbre_de_Cannes_-_20111103.jpg|աջից|մինի|2011 թվականի Մեծ քսանյակի գագաթնաժողովը Կաննում, Ֆրանսիա]]
1990-ականներից ի վեր Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը իր դիվանագիտական հարաբերությունները բաժանել է տարբեր մակարդակների՝ ըստ այն երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունների սերտության, որոնց հետ նա դիվանագիտական հարաբերություններ է հաստատել։

* «Գործընկերություն» - նշանակում է չհակադրվել միմյանց և հետևել ընդհանուր եզրեր փնտրելու սկզբունքին՝ պահպանելով տարբերությունները և չհարձակվելով որևէ երրորդ երկրի վրա։ Այն երկրները կամ կազմակերպությունները, որոնք գործընկերային հարաբերություններ ունեն Չինաստանի հետ, սովորաբար  Չինաստանի հարևան երկրներն են կամ ունեն որոշակի միջազգային ազդեցություն։ «Գործընկերություն» նշանակում է, որ Չինաստանը և որևէ երկիր հասել են վստահության որոշակի մակարդակի, և չկան հիմնարար տարբերություններ հիմնական հարցերի շուրջ (օրինակ՝ Տիբեթ, Սինծյան, Թայվան և այլն)։ Ներկայումս Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունն ունի 54 գործընկեր<ref>{{Cite web |title=中国伙伴的三六九等 |url=http://news.takungpao.com.hk/special/partner/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304201136/http://news.takungpao.com.hk/special/partner/ |archive-date=2016 թ․ մարտի 4 |accessdate=2015 թ․ հոկտեմբերի 20 |website=大公网}}</ref><ref>{{Cite web |author1=张寒寺 |date=2014 թ․ հուլիսի 21 |title=战略合作伙伴和全面战略合作伙伴有什么区别？ |url=http://news.ifeng.com/a/20140721/41245868_0.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190502115859/http://news.ifeng.com/a/20140721/41245868_0.shtml |archive-date=2019 թ․ մայիսի 2 |accessdate=2017 թ․ մայիսի 22 |website=凤凰网}}</ref>։
* «Ռազմավարական գործընկերություն» - նշանակում է համաշխարհային տնտեսական խնդիրների քննարկում և համագործակցություն ռազմական, ռազմավարական և միջազգային ասպարեզներում։
* «Ռազմավարական համագործակցության գործընկեր» - նշանակում է, որ բացի ռազմավարական համագործակցության բովանդակությունից, երկու կողմերը համագործակցում և աջակցում են միմյանց նաև ռազմական, ռազմավարական և տեխնիկական ասպարեզներում։
* «Բոլոր կողմերով գործընկերություն» - նշանակում է, որ գործընկերությունը ավելի սերտ, ավելի համապարփակ և ուժեղ է<ref>[http://theory.people.com.cn/n/2014/0806/c112848-25412917.html 王毅：谱写全方位外交新篇章] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304083354/http://theory.people.com.cn/n/2014/0806/c112848-25412917.html |date=2016-03-04 }}，2014年08月06日，人民网</ref>։
* «Համապարփակ ռազմավարական գործընկերություն» - նշանակում է համագործակցել ռազմավարության բոլոր ասպարեզներում։
* «Համագործակցություն» - նշանակում է հիմնականում տնտեսության որոշակի ասպեկտներում համագործակցել։
* «Համապարփակ համագործակցություն» - նշանակում է համագործակցել   տնտեսության բոլոր ոլորտներում.
* «Կառուցողական կամ ստեղծագործական գործընկերություն» - նշանակում է, որ երկու կողմերն ի սկզբանե թշնամություն են ունեցել, բայց հույս ունեն իրական գործընկերական հարաբերություններ հաստատել ՝ համագործակցության և հաղորդակցման միջոցով։

Թեև դիվանագիտական հարաբերությունների մակարդակը կարող է օգտագործվել որպես այլ երկրների հետ Չինաստանի դիվանագիտական հարաբերությունների սերտության չափանիշ, այն ճշգրիտ ցույց չի տալիս երկու երկրների իրական հարաբերությունները։

2015 թվականի մարտի 23-ին Չինաստանի զարգացման ֆորումի ճաշի ժամանակՉինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Վան Ին ելույթ ունեցավ՝ նշելով, որ «վերջին տարիներին Չինաստանը բարձր է պահել խաղաղության, զարգացման դրոշը, և հավատարիմ է եղել հավասարության, ներառականության և հաղթանակի հայեցակարգերին։ Ջանքեր են գործադրվել գլոբալ գործընկերության ցանց կառուցելու համար, և մինչ այժմ տարբեր մակարդակների սերտության գործընկերություններ են հաստատվել 75 երկրների և 5 տարածաշրջանների կամ տարածաշրջանային կազմակերպությունների հետ»<ref>{{Cite web |date=2015 թ․ մարտի 23 |title=构建以合作共赢为核心的新型国际关系——外交部长王毅在中国发展高层论坛午餐会上的演讲 |url=http://www.fmprc.gov.cn/mfa_chn/zyxw_602251/t1247689.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150901085917/http://www.fmprc.gov.cn/mfa_chn/zyxw_602251/t1247689.shtml |archive-date=2015 թ․ սեպտեմբերի 1 |accessdate=2015 թ․ մարտի 23 |publisher=中华人民共和国外交部}}</ref>։
[[Պատկեր:Clinique_Chinoise_Ferke.JPG|մինի|220x220փքս|Չինական-Աֆրիկական բժշկական կենտրոն Փղոսկրի ափում (չինարեն՝ 象牙海岸)։]]

== Ճանապարհորդություն և մուտքի արտոնագիր ==
Henley&Partners խորհրդատվական ընկերության կողմից 2021 թվականի հուլիսի 6-ին անցկացված հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության սովորական անձնագիր ունեցողների Հայնցի անձնագրային ինդեքսը 78-րդն է՝ 72-րդ տեղում Նամիբիայի և Սուրինամի հետ նույն վարկանիշով 116 երկրների և տարածաշրջանների շարքում<ref>{{Cite web |title=The Henley Passport Index: Q3 2021 Global Ranking |url=https://www.henleyglobal.com/storage/app/media/HPI/HENLEY_PASSPORT_INDEX_2021_Q3_INFOGRAPHIC_GLOBAL_RANKING_210621_1.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20180509163258/https://www.henleyglobal.com/files/download/HPI2018/PI%202018%20INFOGRAPHS%20GLOBAL%20180215.pdf |archive-date=2018 թ․ մայիսի 9 |accessdate=2021 թ․ հուլիսի 14 |publisher=Henley & Partners}}</ref>։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության անձնագիրն ամենաբարձրն է դասակարգվում կոմունիստական երկրների շարքում։

Եթե Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության սովորական անձնագիր ունեցողն ունի նաև երրորդ երկրի վիզա կամ կացության թույլտվություն (օրինակ՝ Շենգենյան վիզա կամ ԱՄՆ մշտական բնակության քարտ), ուրեմն կարող է առանց վիզայի մեկնել ավելի շատ երկրներ։ Միևնույն ժամանակ, այն երկրներից, որոնք դիվանագիտական հարաբերություններ են հաստատել Չինաստանի Հանրապետության, բայց ոչ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության, Հայիթիի, Սենթ Քիթսի և Նևիսի և Սենտ Լուսիանի հետ, միակողմանիորեն հրաժարվում են Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության սովորական անձնագրերի մուտքի արտոնագրերից, մինչդեռ Պալաուն և Տուվալուն շարունակում են իրականացնել միակողմանի վայրէջքի մուտքի արտոնագրեր։

Աշխարհի երկրների մեծ մասի քաղաքացիները սովորական անձնագրերով մայրցամաքային Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն մուտք գործելու համար պետք է դիմեն մուտքի արտոնագրի համար։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության մուտքի արտոնագրերը բաժանված են սովորական մուտքի արտոնագրերի, դիվանագիտական մուտքի արտոնագրերի, քաղաքավարության այցի մուտքի արտոնագրերի և պաշտոնական մուտքի արտոնագրերի։ Օտարերկրյա պաշտոնյաները, ովքեր ունեն Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության դիվանագիտական մուտքի արտոնագրերի կամ ունեն դիվանագիտական անձնագիր (միայն մուտքի արտոնագրից ազատված երկրների համար), օգտվում են դիվանագիտական անձեռնմխելիությունից՝ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության տարածքով անցնելիս կամ մայրցամաքային Չինաստանում գտնվելու ժամանակ<ref>{{Cite web |title=中华人民共和国外交特权与豁免条例 |url=http://www.npc.gov.cn/wxzl/wxzl/2008-12/15/content_1462078.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150518064329/http://www.npc.gov.cn/wxzl/wxzl/2008-12/15/content_1462078.htm |archive-date=2015 թ․ մայիսի 18 |accessdate=2016 թ․ փետրվարի 3 |publisher=全国人民代表大会}}</ref>։

2021 թվականի դրությամբ Համբարձման կղզին ներկայումս միակ տարածքն է, որը հրապարակայնորեն հայտարարել է, որ արգելելում է մուտքը Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության անձնագիր ունեցողներին։ Քանի որ կղզու մշտական բնակչությունը մոտ 1000 է ՝ ներառյալ արբանյակները, սուզանավային օպտիկական մալուխները, Միացյալ Նահանգների և Մեծ Բրիտանիայի ռազմաօդային ուժերի բազաները, դեռևս չկա զբոսաշրջության արդյունաբերություն<ref>[http://www.ascension-island.gov.ac/entry-visas/ Entry visas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181116084227/http://www.ascension-island.gov.ac/entry-visas/ |date=2018-11-16 }}, Ascension Island Government.</ref><ref>[http://www.ascension-island.gov.ac/wp-content/uploads/2017/10/Doc-206-ENTRY-VISA-INFORMATION-DOCUMENT-revised-October-2017.pdf Entry visa information document] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200511040532/http://www.ascension-island.gov.ac/wp-content/uploads/2017/10/Doc-206-ENTRY-VISA-INFORMATION-DOCUMENT-revised-October-2017.pdf |date=2020-05-11 }}, Ascension Island Government, October 2017.</ref>։
[[Պատկեր:Visa_requirements_for_Chinese_citizens.png|կենտրոն|մինի|800x800փքս|Երկրներ, որոնք իրականացնում են արտոնյալ վիզային քաղաքականություն Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության սովորական անձնագիր ունեցողների համար։]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանտուփ}}

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://treaty.mfa.gov.cn/ 中华人民共和国条约数据库]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220805020852/http://treaty.mfa.gov.cn/ |date=2022-08-05 }}
* [http://www.fmprc.gov.cn/eng/default.htm The Ministry of Foreign Affairs for the People's Republic of China]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061010172256/http://www.fmprc.gov.cn/eng/default.htm |date=2006-10-10 }} - Official website
* [http://cdm164001.cdmhost.com/krogh/results.php?CISORESTMP=results.php&CISOVIEWTMP=item_viewer.php&CISOMODE=grid&CISOGRID=thumbnail%2CA%2C1%3Btitle%2CA%2C1%3Bdescrb%2CA%2C0%3Bguests%2CA%2C0%3Bcatego%2CA%2C0%3B20%3Brelevancy%2Cnone%2Cnone%2Cnone%2Cnone&CISOSUPPRESS=0&CISOOP1=exact&CISOFIELD1=covera&CISOROOT=%2Fp164001coll21&CISOSORT=title%7Cf&CISOBOX1=China Videos on Chinese Foreign Relations]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200731195949/http://cdm164001.cdmhost.com/krogh/results.php?CISORESTMP=results.php&CISOVIEWTMP=item_viewer.php&CISOMODE=grid&CISOGRID=thumbnail%2CA%2C1%3Btitle%2CA%2C1%3Bdescrb%2CA%2C0%3Bguests%2CA%2C0%3Bcatego%2CA%2C0%3B20%3Brelevancy%2Cnone%2Cnone%2Cnone%2Cnone&CISOSUPPRESS=0&CISOOP1=exact&CISOFIELD1=covera&CISOROOT=%2Fp164001coll21&CISOSORT=title%7Cf&CISOBOX1=China |date=2020-07-31 }} from the [http://cdm164001.cdmhost.com/krogh/ Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120112062354/http://cdm164001.cdmhost.com/krogh/ |date=2012-01-12 }}
* [http://se1.isn.ch/serviceengine/Files/ISN/94676/ipublicationdocument_singledocument/443ECD3E-6EE4-40F6-84A5-08C6C81B77C2/en/IPCS-Special-Report-59.pdf India-China Relations]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200908120318/http://se1.isn.ch/serviceengine/Files/ISN/94676/ipublicationdocument_singledocument/443ECD3E-6EE4-40F6-84A5-08C6C81B77C2/en/IPCS-Special-Report-59.pdf |date=2020-09-08 }}
* [https://web.archive.org/web/20130725084630/http://ifri.org/files/Securite_defense/Prolif_Paper_Minxin_Pei.pdf Assertive Pragmatism: China's Economic Rise and Its Impact on Chinese Foreign Policy] - analysis by Minxin Pei, IFRI Proliferation Papers n°15, 2006
* [https://web.archive.org/web/20090205141202/http://www.iadialog.org/PublicationFiles/Erikson-Chen-1%20%282%29.pdf China, Taiwan, and the Battle for Latin America]
* [http://www.nytimes.com/2009/07/21/business/global/21inside.html?ref=world Why China Will Keep Investing Abroad]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201115062903/http://www.nytimes.com/2009/07/21/business/global/21inside.html?ref=world |date=2020-11-15 }} ''The New York Times'', July 20, 2009
* [http://www.koreasociety.org/dmdocuments/2009-02-10-snyder.mp3 Korea Society Podcast: China's Rise and the Two Koreas: Politics, Economics and Security]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140812152403/http://www.koreasociety.org/dmdocuments/2009-02-10-snyder.mp3 |date=2014-08-12 }}
{{Արտաքին հղումներ}}

[[Կատեգորիա:Չինաստանի արտաքին հարաբերություններ]]
[[Կատեգորիա:Չինաստան]]
[[Կատեգորիա:Չինաստանի երկկողմանի հարաբերություններ]]
[[Կատեգորիա:Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն]]
[[Կատեգորիա:Միջազգային հարաբերություններ]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Վերադարձ դեպի Չինաստանի արտաքին քաղաքականություն։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Չինաստանի_արտաքին_քաղաքականություն» էջից