Դիտել Մեքենաշինություն էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
{{Այլ կիրառումներ|Մեքենաշինություն (այլ կիրառումներ)}}
{{Թարմացնել}}
[[Պատկեր:Volkswagen W16.jpg|մինի|300px|Մեքենաշինական սարքերի նախագծում և շարժիչների կառուցում]]
'''Մեքենաշինություն''', ծանր արդյունաբերության ճյուղերի համալիր, ուր ժողովրդական տնտեսության համար ստեղծվում են [[աշխատանք]]ի գործիքներ, ինչպես նաև սպառման առարկաներ ու պաշտպանական նշանակության արտադրանք։ Գիտատեխնիկական առաջընթացի կրողն ու ամբողջ ժողովրդական տնտեսության տեխնիկական վերազինման նյութական հիմքն է։

Մեքենաշինությունը առանցքային դեր է խաղում ցանկացած երկրի տնտեսության մեջ և երկրի արդյունաբերական ներուժը բնութագրող հիմնական ոլորտներից մեկն է հանդիսանում։ Միայն զարգացած մեքենաշինության դեպքում է հնարավոր արդյունաբերական առաջատար բնագավառների ներդաշնակ զարգացումը և նրանց կայուն գործունեության ապահովումը (հանքարդյունաբերություն, գունավոր մետալուրգիա, էներգետիկա, շինարարություն), ինչպես նաև սպառողական շուկայի լիարժեք հագեցումը։

== Արդյունաբերական ճյուղեր ==
[[ԽՍՀՄ]]-ում մեքենաշինության զարգացումն արտադրության բոլոր ճյուղերը գիտության և [[տեխնիկա]]յի վերջին նվաճումների հիման վրա վերակառուցելու, հասարակական [[աշխատանք]]ի արտադրողականության, բնակչության նյութական բարեկեցության և երկրի [[պաշտպան]]ունակության մակարդակը բարձրացնելու վճռական պայմանն է։ Կազմել է երկրի սոցիալիստական ինդուստրացման, [[ԽՍՀՄ]]-ը բարձր զարգացած տերության վերաճելու հիմքը։

[[Մեքենա]]շինություն արտադրական առավել խոշոր խմբի 4 մեքենաշինության ու մետաղամշակման բաղկացուցիչ մասն է, որը ներառում է նաև մետաղսփրերի, մետաղակոնստրուկցիաների, [[մեքենա]]ների ու սարքավորումների նորոգման արտադրությունը։
[[Պատկեր:Cad crank.jpg|300px|մինի]]

=== Ենթաճյուղեր ===
[[Մեքենա]]շինության խոշոր ենթաճյուղերն են՝
* ավիացիոն արդյունաբերությունը,
* [[ավտոմոբիլ]]ային արդյունաբերությունը,
* գործիքաշինական արդյունաբերությունը, 
*էլեկտրաաեխնիկական արդյունաբերությունը,
*հաստոցաշինությունը,
*[[նավ]]աշինությունը, 
*[[ռադիո]]արդյունաբերությունը, 
*սարքաշինությունը, 
*տրակտորաշինությունը են։

Թողարկվող արտադրանքի [[ծավալ]]ով, արտադրական հիմնական ֆոնդերի արժեքով և զբաղված բանվորների թվով մեքենաշինությունը [[ԽՍՀՄ]] արդյունաբերության մյուս ճյուղերի շարքում առաջինն է։

== Զարգացում ==
[[1979]] թվականին մեքենաշինության ու մետաղամշակման բաժինը կազմել է ԽՍՀՄ արտադրական արտադրության [[ծավալ]]ի մոտ 27,9, հիմնական արտադրական ֆոնդերի 23,3%-ը։ Մեքենաշինությունը որպես արդյունաբերության ճյուղ ձևավորվել է [[18-րդ դար]]ում, բարձր տեմպերով զարգացել սկզբում [[Մեծ Բրիտանիա]]յում, [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի մյուս երկրներում, ապա՝ [[ԱՄՆ]]-ում։

[[Մեքենա]]շինությունը հետամնաց էր, կախման մեջ էր օտարերկրյա կապիտալից, թողարկում էր սահմանափակ տեսականիով փոքր [[ծավալ]]ի արտադրանք։ Այն զարգացման բարձր մակարդակի հասավ խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո, որը պայմանավորված էր սոցիալիստական ինդուստրացման քաղաքականությամբ և [[մեքենա]]ների ու սարքավորումների նկատմամբ կապիտալ շինարարության անընդհատ աճող պահանջներով։

*1-ին հնգամյակի [[տարի]]ներին ([[1929]]-[[1932]]) մեքենաշինության ու մետաղամշակման համախառն արտադրանքի հավելաճի միջին տարեկան տեմպը կազմել է 41.3,
*2-րդ հնգամյակում ([[1933]]-[[1937]])՝ 23.1, 
*իսկ նախապատերազմյան երեք տարիներին ([[1938]]-[[1940]])՝ 20.7%:

[[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի [[տարի]]ներին բազմաթիվ [[ձեռնարկություն]]ներ տեղափոխվեցին երկրի արևելյան [[շրջան]]ները և մեքենաշինության խոշոր կենտրոններ դարձան Պովոլժիեն, [[Ուրալ]]ը, [[Արևմտյան Սիբիր]]ը։

Աճի առաջանցիկ տեմպերը բնորոշ են նաև ետպատերազմյան տարիներին ([[1979]] թվականին ճյուղի համախառն արտադրանքի [[ծավալ]]ը [[1940]] թվականի մակարդակը գերազանցում էր 68, [[աշխատանք]]ի արտադրողականությունը՝ 18,2 անգամ), որի շնորհիվ վիթխարի չափերով ընդլայնվել ու կատարելագործվել է մեքենաշինության [[տեխնիկա]]կան բազան, բարձրացել երկրի պաշտպանունակության մակարդակը։

== Արտադրություն ==
[[Պատկեր:Doppelvergussanlage.jpg|մինի|300px]]
[[1979]] թվականին մեքենաշինության և մետաղամշակման 8776 [[ձեռնարկություն]]ներ ժողովրդական տնտեսությանը մատակարարել են՝
* 230 000 մետաղահատ հաստոց, 
*56,3 000 դարբնոցամամլիչային [[մեքենա]],
* 29,6 000 խոշոր էլեկտրամեքենա, 
*հանքաքարային 2471 էլեկտրաքարշ, 
*41,7 000 [[ամբարձիչ]], 
*557 000 տրակտոր, 
*2173 000 [[ավտոմեքենա]] են։

== Արտադրատեսակներ ==
Մեքենաշինության բազմաթիվ արտադրատեսակներ իրենց տեսակի մեջ եզակի են և առաջինը ստեղծվել են [[ԽՍՀՄ]]-ում։ Մեքենաշինության և մետաղամշակման արտադրանքի [[ծավալ]]ով [[ԽՍՀՄ]]-ը [[Եվրոպա]]յում առաջինն է, աշխարհում՝ երկրորդը ([[ԱՄՆ]]-ից հետո)։ Խորհրդային մյուս երկրներից մեքենաշինությունը բարձր զարգացած է նաև [[ԳԴՀ]]-ում (սարքաշինություն, նավաշինություն և այլն), [[Չեխոսլովակիա]]յում (ծանր մեքենաշինություն), [[Հունգարիա]]յում ([[ավտոբուս]]ների արտադրություն, ռադիոարդյունաբերություն) են։

==  Ոլորտի խոշորագույն ներկայացուցիչներ ==
=== Համաշխարհային ընկերություններ ===
Ճյուղի առաջընթացի համար, հատկապես ՏՓԽ-ի անդամ երկրներում, մեծ նշանակություն ունի [[աշխատանք]]ի միջազգային սոցիալիստական բաժանումը, որը հիմնվում է արտադրության միջճյուղային մասնագիտացման վրա։ Կապիտալիստական երկրներում [[մեքենա]]շինության արտադրանքի հիմնական մասը թողարկում են [[ԱՄՆ]]-ը, [[ԳՖՀ]]-ն, [[Մեծ Բրիտանիա]]ն, [[Ֆրանսիա]]ն, [[Իտալիա]]ն, [[Ճապոնիա]]ն և [[Շվեյցարիա]]ն․ արտադրությունը բարձր մոնոպոլացված է, ունի ռազմական ուղղվածություն։ 
<center>
{| class="wikitable"
 |+ Աշխարհի խոշորագույն մեքենաշինական ընկերությունները [[2005]] թվականին<ref>По данным рейтинга [http://www.fortune.com Fortune 500] на 2005 год.</ref> 
 !Ընկերություններ||Ֆոնդերի արժեքը, միլիարդ $||Եկամուտ, միլիարդ $||Շահույթ, միլիարդ $
 |-
 |[[Ջեներալ էլեկտրիկ]]||750,507 (1)*||152,866 (9)||16,819 (4)
 |-
 |[[Ջեներալ Մոթորս|Ջեներալ մոթորս]]<ref>2 июня 2009 года [[General Motors]] объявила о банкротстве.</ref>||479,603||193,517 (5)||2,805
 |-
 |[[Տոյոտա]] ||227,513||172,616 (7)||10,898 (11)
 |-
 |[[DaimlerChrysler]]||248,324||176,687 (6)||3,067
 |}
<small><nowiki>*</nowiki>Փակագծերում նշված են վարկանիշային դիրքը ըստ ցուցանիշի։</small>
</center>

«Ջեներալ էլեկտրիկ» ({{lang-en|''General Electric''}}, GE), ամերիկյան անդրազգային [[կոնգլոմերատ]]։ [[2011]] թվականին ընկերությունը «Ֆորչըն» հանդեսի 500 ամենախոշոր եկամուտ ունեցող ընկերությունների կազմում գրավել է 26-րդ տեղը, ինչպես նաև 14-րդը՝ ամենաշահութաբերների ցուցակում<ref name="Fortune 500: GE">{{cite web |url=http://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune500/2011/snapshots/170.html |title=Ֆորչըն 500. GE |year=2011 |publisher=«Ֆորչըն» |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 17}}</ref>։ Համարվում է նաև աշխարհի 4-րդ ամենախոշոր ձեռնարկությունը «Ֆորբս» հանդեսի աշխարհի 2000 խոշորագույն ընկերությունների ցուցակում<ref>[http://www.forbes.com/companies/general-electric/ «Ջեներալ էլեկտրիկ»], ''«Ֆորբս»'', վերցված է` հունիսի 16, 2012</ref>։
[[Պատկեր:Stamp of USSR 2249.jpg|200 px|right|thumb|[[Փոստային նամականիշ]] [[ԽՍՀՄ]], [[1958]] թվական. խորհրդային արդյունաբերությունում առաջինը<br />''Ուրալական ծանր մեքենաշինության գործարան (Ուրալմաշզավոդ - {{lang-ru|Уралмашзавод}})'']]

=== Ռուսական ընկերություններ ===
<center>
{| class="wikitable"
 |+ Ռուսական խոշորագույն մեքենաշինական ընկերությունները [[2005]] թվականին<ref>По данным [http://www.raexpert.ru Эксперт-400] на 2005 год.</ref>
 !Ընկերություններ||Եկամուտ, միլիոն $||Շահույթը, միլիոն $
 |-
 |АвтоВАЗ||5570,3 (16)*||160,2 (37)
 |-
 |Группа "СОК"||1705,6 (33)||—
 |-
 |АХК Сухой||1496,9 (37)||84,4 (63)
 |-
 |КамАЗ||1612,7 (35)||7,3
 |}
<small><nowiki>*</nowiki>Փակագծերում նշված են վարկանիշային դիրքը ըստ ցուցանիշի։</small></center>

=== Հայկական ընկերություններ ===
Նախահեղափոխական [[Հայաստան]]ում թույլ զարգացած արդյունաբերության և հետամնաց գյուղատնտեսության պայմաններում խիստ ետ էին մնում նաև մեքենաշինությունը և մետաղամշակումը, արտադրության [[ծավալ]]ը փոքր էր, տեսականին՝ սահմանափակ։

Ճյուղը [[Երևան]]ում ներկայացնում էին Տեր-Ավետիքովների և Դ․ Հախվերդյանի [[մեխանիկա]]կան գործարանները, Վ․ Միխայլովի՝ էլեկտրամեխանիկական, ինչպես նաև [[օպտիկա]]յի և մի քանի տասնյակ այլ արհեստանոցներ, [[Ալեքսանդրապոլ]]ում (այժմ՝ [[Լենինական]])՝ Վ․ Հեքիմյանի մեխանիկական-փականագործական արհեստանոցը, որը հետագայում վերակառուցվեց թուջաձուլական-մեխանիկական գործարանի, պղնձաձուլական-մեխանիկական, թիթեղագործական և այլ արհեստանոցներ, [[Ղարաքիլիսա]]յի (այժմ՝ [[Կիրովական]]), [[Դիլիջան]]ի, [[Ելենովկա]]յի (այժմ՝ [[Սևան (քաղաք)|Սևան]]), [[Նոր Բայազետ]]ի (այժմ՝ [[Գավառ (քաղաք)|Գավառ]]) մետաղամշակման, [[Ալեքսանդրապոլ]]ի և [[Երևան]]ի [[շոգեքարշ]]ային դեպոների, Ալավերդու և [[Ղափան]]ի պղնձաձուլական գործարանների մեխանիկական արհեստանոցները։

[[1913]] թվականին [[Հայաստան]]ի [[մեքենա]]շինության և [[մետաղ]]ամշակման արդյունաբերության արտադրանքը կազմում էր խոշոր արդյունաբերության արտադրանքի միայն 2,6%-ը։ Մեքենաշինության բոտն զարգացում ապրեց [[Հայաստան]]ում խորհրդային [[կարգ]]երի հաստատումից հետո։ Գործող [[ձեռնարկություն]]ներն ազգայնացվեցին, մասնավոր մանր արհեստանոցներն ընդգրկվեցին արդյունաբերական [[կոոպերացիա]]յի մեջ, վերականգնվեցին [[Երևան]]ի և [[Լենինական]]ի [[մեխանիկա]]կան գործարանները, սկսվեց Ֆ․ Է․ Զերժինսկու անվան մեքենաշինական, ավտոնորոգման, Վ․ Ի․ Լենինի անվան էլեկտրամեքենաշինական, [[Քանաքեռ]]ի էլեկտրանորոգման գործարանների շինարարությունը, կառուցվեցին [[մետաղ]]ամշակման բազմաթիվ [[ձեռնարկություն]]ներ։

[[1940]] թվականին, [[1913]] թվականի համեմատ, մեքենաշինության և մետաղամշակման արտադրանքի [[ծավալ]]ն աճեց 15 անգամ, յուրացվեց ժամանակակից բազմաթիվ [[մեքենա]]ների ու սարքավորումների արտադրությունը։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ի [[տարի]]ներին մեքենաշինությունը սկսեց հիմնականում արտադրել ռազմական արտադրանք, կազմակերպվեցին [[Երևան]]ի մոտորանորոգման, [[մետաղ]]յա լայն սպառման ապրանքների գործարանները, հիմնադրվեց [[Երևան]]ի կաբելի գործարանը, ստեղծվեցին մեքենաշինության նոր ճյուղեր 4 հաստոցաշինություն, սարքաշինություն, էլեկտրամեքենաշինություն, ընդհանուր մեքենաշինություն։

== Տես նաև ==
*[[Մեքենա]]
*[[Տեխնիկա]]
*[[Արդյունաբերական հեղափոխություն]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Գրականություն ==
*{{cite book
 |last = Burstall
 |first = Aubrey F.
 |year = 1965
 |title = A History of Mechanical Engineering
 |publisher = The MIT Press
 |isbn = 0-262-52001-X
}}
* {{cite book|title=Marks' Standard Handbook for Mechanical Engineers|publisher=McGraw-Hill|year=2007|edition=11|ISBN=9780071428675}}
* Karl-Heinrich Grote, Jörg Feldhusen (Hrsg.)։ ''Dubbel - Taschenbuch für den Maschinenbau.'' 23. Auflage. Springer, Berlin 2012, ISBN 978-3642173059. (Standardwerk)
* Alfred Böge (Hrsg.)։ ''Handbuch Maschinenbau: Grundlagen und Anwendungen der Maschinenbau-Technik.'' 19., überarb. und. erw. Auflage. Vieweg, Braunschweig 2009, ISBN 978-3-8348-0487-7.
* Ekbert Hering, Karl-Heinz Modler (Hrsg.)։ ''Grundwissen des Ingenieurs.'' 14., aktualisierte, Auflage. Fachbuchverlag Leipzig, Leipzig 2007, ISBN 978-3-446-22814-6.
* Horst Czichos, Manfred Hennecke: ''Hütte – Des Ingenieurs Taschenbuch.'' 33. Auflage. Springer, Berlin 2007, ISBN 978-3-540-20325-4.
* Jürgen Dispan, Stefan Pfeifer, et al.: ''Werkzeugmaschinenbau. Strukturwandel und strategische Herausforderungen.'' Branchenreport. Frankfurt 2006 ([http://www.imu-institut.de/stuttgart/research/projects/research.2005-09-14.1001271340/Anhang.pdf online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304071440/http://www.imu-institut.de/stuttgart/research/projects/research.2005-09-14.1001271340/Anhang.pdf |date=2016-03-04 }} PDF; 692 KB)
* Jürgen Dispan: ''Maschinen- und Anlagenbau: Herausforderungen und Zukunftsfelder.'' In: Allespach, Martin; Ziegler, Astrid (Hrsg.)։ Zukunft des Industriestandortes Deutschland 2020. Schüren-Verlag, Marburg 2012, S. 216-233.
* Jürgen Dispan, Martin Schwarz-Kocher: ''Maschinen- und Anlagenbau in Deutschland. Entwicklungstrend und Herausforderungen.'' Stuttgart 2014 ([http://www.imu-institut.de/stuttgart/tidings/news_article.2014-10-29.1152063708/IMU-Infodienst-1-2014_Maschinenbau.pdf online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141105201015/http://www.imu-institut.de/stuttgart/tidings/news_article.2014-10-29.1152063708/IMU-Infodienst-1-2014_Maschinenbau.pdf |date=2014-11-05 }} PDF; 7,6 MB)

== Արտաքին հղումներ ==
* [http://kmoddl.library.cornell.edu/e-books.php Cornell University e-book library] of classic texts on mechanical design and engineering. Also, [http://kmoddl.library.cornell.edu/index.php Kinematic Models for Design Digital Library (KMODDL)] – Movies and photos of working mechanical systems models.
* [http://ocw.mit.edu/courses/find-by-topic/#cat=engineering&subcat=mechanicalengineering Mechanical engineering classes from MIT OpenCourseWare]
* [Portal:Maschinenbau/Themenliste_Maschinenbau|Portal Maschinenbau: Themenliste]
* [http://www.bmwi.de/DE/Themen/Wirtschaft/branchenfokus,did=196364.html Branchenskizze des Bundesministeriums für Wirtschaft und Arbeit] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150401231856/http://bmwi.de/DE/Themen/Wirtschaft/branchenfokus,did=196364.html |date=2015-04-01 }}
* [http://www.vdi.de/ Internetseite des VDI]

{{Տեխնոլոգիա}}

{{ՀՍՀ|հատոր=7|էջ=503}}

[[Կատեգորիա:Մեքենաշինություն]]
[[Կատեգորիա:Տեխնիկական գիտություններ]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Վերադարձ դեպի Մեքենաշինություն։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մեքենաշինություն» էջից