Դիտել Մարտի 1-ի իրադարձություններ էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.

{{անաղբյուր}}
{{Տեղեկաքարտ Քաղաքացիական հակամարտություն
| title        = Մարտի 1-ի իրադարձություններ
| partof       = 
| image        = 2008 Armenian protests collage.jpg
| caption      = Լուսանկարում ձախից աջ և վերևից ներքև պատկերված են 2008 թվականի փետրվարի 24-ին [[Ազատության հրապարակ (Երևան)|Ազատության հրապարակում]] տեղի ունեցած ցույցը, մարտի 1-ին [[Ալեքսանդր Մյասնիկյանի հրապարակ (Երևան)|Մյասնիկյանի հրապարակում]] ցուցարարների կողմից տեղադրված վրանները, [[Ազատության հրապարակ (Երևան)|Ազատության հրապարակը]], որտեղ տեղակայվել էին  ոստիկանական ուժերը։
| date         = [[2008]], [[փետրվարի 20]] - [[մարտի 2]] (11 օր)
| place        = [[Երևան]], [[Հայաստան]]
| coordinates  = 
| causes       = Սերժ Սարգսյանը ընտրվել է Հայաստանի նախագահ
| goals        = Հեղաշրջում/իշխանափոխություն
| methods     
| status       = 
| result       = 
* Իշխանության հաղթանակ
** Ուժային կառույցների կողմից ընդդիմության կազմակերպած հակաիշխանական զանգվածային գործողությունների և անկարգությունների ճնշում,
** Արտակարգ դրության հայտարարում,
** 10 անձի սպանություն (զինծառայող, ոստիկան, ցուցարարներ)
** Անկարգությունների բազմաթիվ մասնակիցների ձերբակալում
| side1 =Ընդդիմադիր դիրքերից հանդես եկող ուժեր
*[[Հայոց համազգային շարժում]]
*[[Այլընտրանք հասարակական-քաղաքական միավորում]]
*[[Հանրապետություն կուսակցություն]]
*[[Հայաստանի ժողովրդական կուսակցություն]]
*[[Ազատություն կուսակցություն]] 
| side2 =  
*{{դրոշ|Հայաստան}} [[ՀՀ նախագահ]]
**{{դրոշ|Հայաստան}} [[ՀՀ կառավարություն]]
***[[Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանություն|ՀՀ ոստիկանություն]]
***[[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ ԱԱԾ]]
***[[Հայաստանի զինված ուժեր]]
*{{դրոշ|Հայաստան}}[[Հայաստանի Ազգային ժողով]]

Ակտիվ սատարող կուսակցություններ՝<br>
***[[Հայաստանի Հանրապետական կուսակցություն]]
***[[Բարգավաճ Հայաստան կուսակցություն]]
***[[Օրինաց երկիր կուսակցություն]]
***[[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն]]

| side3        = 
| leadfigures1 =*[[Լևոն Տեր-Պետրոսյան]],
*[[Նիկոլ Փաշինյան]],
*[[Ալեքսանդր Արզումանյան]],
*[[Ստեփան Դեմիրճյան]],
*[[Հրանտ Բագրատյան]],
*[[Արամ Զ. Սարգսյան|Արամ Սարգսյան]],
*[[Րաֆֆի Հովհաննիսյան (քաղաքական գործիչ)|Րաֆֆի Հովհաննիսյան]],
*[[Խաչատուր Սուքիասյան]]
*[[Գագիկ Ջհանգիրյան]],
 
| leadfigures2 =*[[Ռոբերտ Քոչարյան]],
*[[Սերժ Սարգսյան]],
**[[Հովիկ Աբրահամյան]],
**[[Հայկ Հարությունյան (ոստիկան)|Հայկ Հարությունյան]]
**[[Միքայել Հարությունյան]],
**[[Գորիկ Հակոբյան]],
*[[Տիգրան Թորոսյան]],
**[[Վահան Հովհաննեսյան]],
**[[Գագիկ Ծառուկյան]],
**[[Արթուր Բաղդասարյան]],
| leadfigures3 = 
| howmany1     = 
| howmany2     = 
| howmany3     = 
| casualties1  =
Զաքար Հովհաննիսյան
Սամվել Հարությունյան
Գրիգոր Գևորգյան
Հովհաննես Հովհաննիսյան
Տիգրան Խաչատրյան
Արմեն Ֆարմանյան
Դավիթ Պետրոսյան
Գոռ Քլոյան 
| casualties2  = 
Տիգրան Աբգարյան
Համլետ Թադևոսյան
| casualties3  = 
| fatalities   = * '''10 անձ (8 քաղաքացի, 1 ոստիկան, 1 զինվոր)'''<br> [[Համլետ Թադևոսյան|Համլետ Թադևոսյան (ոստիկան)]] <br> Տիգրան Աբգարյան (զինվոր) <br> Զաքար Հովհաննիսյան <br> Սամվել Հարությունյան <br> Գրիգոր Գևորգյան <br> Հովհաննես Հովհաննիսյան <br> Տիգրան Խաչատրյան <br> Արմեն Ֆարմանյան <br> Դավիթ Պետրոսյան <br> Գոռ Քլոյան
| injuries     =    230<ref>{{cite news|title=Armenia: Skirmishes Taint First Day After State Of Emergency|url=https://www.azatutyun.am/a/1593576.html|access-date=2022 թ․ օգոստոսի 27|date=2008 թ․ մարտի 2|agency=RFE/RL|quote=At Least Eight Killed In Armenian Post-Election Unrest}}</ref>
| arrests      = 	106<ref>{{cite news|title=Armenia: Skirmishes Taint First Day After State Of Emergency|url=http://www.rferl.org/content/article/1079671.html|access-date=2013 թ․ հուլիսի 16|date=2008 թ․ մարտի 21|agency=RFE/RL|quote=Armenian prosecutors announced on March 19 that they had arrested 106 people for allegedly plotting to stage a coup during the postelection protests.}}</ref>
| detentions   =
| charged      =
| fined        =
| casualties_label = 
| notes            = 
}}
'''Մարտի 1-ի լույս 2-ի իրադարձություններ''', մի շարք հակակառավարական անկարգություններ [[Հայաստանի նախագահական ընտրություններ (2008)|Հայաստանում 2008 թվականի փետրվարի 19-ի նախագահական ընտրություններից]] հետո։ Անկարգություններ տեղի ունեցան երկրի մայրաքաղաք Երևանում և կազմակերպվեցին նախագահի թեկնածու և Հայաստանի առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմնակիցների և ընդդիմության այլ առաջնորդների կողմից՝ իշխանության բռնի զավթման նպատակով։ Իրադարձությունների հետևանքով զոհվեց 10 (2 ոստիկան, 8 քաղաքացիական անձ)<ref name="parliament.am զոհերի թվաքանակ 1">[http://www.parliament.am/drafts.php?sel=showdraft&DraftID=6556&Reading=0 Հայաստանի Ազգային ժողովի որոշում, Պ-433-24.01.2014-ՊԻ-011/0]</ref><ref>{{Cite news|url=http://epress.am/2014/03/01/%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB-1-%D5%AB-10-%D5%A8-%D5%A6%D5%B8%D5%B0%D5%A5%D6%80%D5%A8.html|title=Մարտի 1-ի 10-ը զոհերը {{!}} Epress.am|date=2014 թ․ մարտի 1|newspaper=Epress.am|language=hy|access-date=2018 թ․ մայիսի 26}}</ref> և վիրավորվեցին հարյուրավոր ոստիկաններ, զինծառայողներ և քաղաքացիական անձինք<ref name="parliament.am զոհերի թվաքանակ 1"/>։ Անկարգությունները կանխելու նպատակով 1 ամիս ժամկետով Երևան քաղաքում հաստատվեց արտակարգ դրություն<ref name="irtek.am 2008 արտակարգ դրություն հրաման">[http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=42297 Հայաստանի նախագահի հրամանագիրն արտակարգ դրություն սահմանելու մասին, 2008 թվականի մարտ 1, ՆՀ-35-Ն]</ref>։

Իրադարձությունները սկսել էին ակտիվորեն զարգանալ փետրվարի 20-ից, երբ Հայաստանի առաջին նախագահ [[Լևոն Տեր-Պետրոսյան]]ի կող��նակիցները Երևանի [[Ազատության հրապարակ (Երևան)|Ազատության հրապարակում]] հիմնեցին շուրջօրյա ճամբար և սկսեցին կազմակերպել հանրահավաքներ, բողոքի այլ գործողություններ։ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ու նրա կողմնակիցները չէին ընդունում ընտրությունների արդյունքները և պնդում էին, որ նախագահ է ընտրվել Լևոն Տեր-Պետրոսյանը։

Մարտի 1-ի իրադարձությունների առանձին դեպքերով կայացվել են դատավճիռներ, սակայն մինչև օրս ամբողջական դեպքերի վերաբերյալ չի եղել դատական գործընթաց։ Տարբեր քաղաքական ուժեր, հասարակական շրջանակներ այս իրադարձությունների վերաբերյալ ունեն ոչ միանշանակ դիրքորոշում։ Որոշները մեղադրում են այն ժամանակվա գործող իշխանություններին, իսկ ոմանք էլ ցույցերը կազմակերպողներին՝ ի դեմս Լևոն Տեր Պետրոսյանին ու նրա նախընտրական շտաբի ներկայացուցիչներին։

== Փետրվարի 20-ից 21-ի իրադարձություններ ==
Բողոքի ակցիաներն սկսվեցին փետրվարի 20-ին՝ համախմբելով ընդդիմության շուրջ 25000 համակիրների։ Տեր-Պետրոսյանը պնդում էր, որ բանակը դուրս չի գա ժողովուրդի դեմ՝ վկայակոչելով այն փաստը, որ ինքն աջակցություն է ստանում պաշտպանության երկու փոխնախարարներից։ Փետրվարի 21-ին [[Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով (Հայաստան)|Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի]] երկու ընդդիմադիր ներկայացուցիչներ հայտարարեցին, որ իրենք չեն ընդունում արդյունքները։ Մեկ օր անց իր հրաժարականը ներկայացրեց [[Հայաստանի Ազգային ժողով]]ի փոխնախագահ, «Դաշնակցություն» խմբակցության ներկայացուցիչ [[Վահան Հովհաննեսյան]]ը` իր որոշումը հիմնավորելով ընտրական գործընթացի հանդեպ անվստահությամբ և նշելով, որ կեղծարարությունների մեխանիզմը ներդրվել է դեռևս 1996 թ.-ին` Տեր-Պետրոսյանի իշխանության օրոք։ Բողոքի ակցիաները շարունակվեցին փետրվարի 22-ին։ [[Գագիկ Ջհանգիրյան]]ը, ով այն ժամանակ գլխավոր դատախազի տեղակալ էր, դատապարտեց ընտրությունները՝ կոչ անելով ժողովրդին անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել իր քվեները պաշտպանելու համար։ Գլխավոր դատախազ [[Աղվան Հովսեփյան]]ի խոսնակն այնուհետև դիմեց նախագահի լիազորությունները դեռևս վայր չդրած Ռոբերտ Քոչարյաինին Ջհանգիրյանին պաշտոնից ազատելու կոչով՝ վկայակոչելով օրենսդրական այն պահանջը, որ դատախազներին արգելում է անդամակցել քաղաքական կուսակցությունների կամ որևէ այլ կերպ մասնակցություն ունենալ քաղաքական գործընթացներին։ 
Պաշտպանության նախարարությունը հերքեց Տեր-Պետրոսյանի պնդումն առ այն, որ երկու փոխնախարարները խոստացել են թույլ չտալ բանակի միջամտությունը բողոքի ցույցերին, սակայն [[Երկրապահ կամավորականների միություն|«Երկրապահ» կամավորականների միությունը]] շարունակում էր վիճարկել այդ հարցը։
Ցույցերը շարունակվում էին առանց պաշտոնական թույլտվության։ Ընդդիմությունը շարունակում էր պնդել, որ ընտրություններն անցկացվել են զանգվածային խախտումներով։ [[Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերություն|Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերությանը]] քննադատում էին բողոքի ցույցերն ամբողջապես չլուսաբանելու համար։

== Փետրվարի 22-ի իրադարձություններ ==

Ըստ շրջանառվող տեղեկությունների՝ ցույցերի երրորդ օրը հրապարակում ներկա էր 30,000 մարդ։ [[Սերժ Սարգսյան]]ը բողոքի ակցիաները համարում էր շանտաժ՝ սպառնալով կիրառել ուժ բոլոր նրանց հանդեպ, ովքեր կխախտեն օրենքը։ Նախկին արտգործնախարար [[Ալեքսանդր Արզումանյան]]ը, ով այն ժամանակ ներկայացնում էր ընդդիմադիր ճամբարը, պնդում էր, որ իշխանությունները բավականաչափ համարձակություն չունեն՝ ցույցերը ցրելու համար։ Փետրվարի 23-ին ցուցարարների թիվը հասավ 50 000-ի։ Քոչարյանն ընդդիմությանը մեղադրում էր իշխանությունը զավթելու փորձերի մեջ և կոչ անում գործող կառավարությանը ձեռնարկել համապատասխան միջոցներ՝ կարգուկանոն պահպանելու համար։ Ոստիկանությունը միևնույն ժամանակ հանդես եկավ հայտարարությամբ՝ իր պատրաստակամությունը հայտնելով «ձեռնարկել վճռական գործողություններ հասարակական կարգուկանոնը խախտելու և իրավիճակը ապակայունացնելու բոլոր փորձերի դեմ և կանխել ծայրահեղական ցանկացած դրսևորում` մարդկանց սահմանադրական իրավունքները պաշտպանելու համար»։ Հայտարարությունում հերքվում էին ոստիկանապես [[Ալիկ Սարգսյան]]ի հրաժարականի մասին շրջանառվող լուրերը։

== Փետրվարի 23-ի իրադարձություններ ==

Ռոբերտ Քոչարյանի հրամանով պաշտոնից ազատվեց գլխավոր դատախազի տեղակալ Գագիկ Ջհանգիրյանը։ Փետրվարի 27-ին նրան ձերբակալեցին՝ Հայաստանի Քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված մեղադրանքների հատկանիշներով (Ապօրինի կերպով զենք, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր ձեռք բերելը, իրացնելը, պահելը, փոխադրելը կամ կրելը)։

== Փետրվարի 24-ի իրադարձություններ ==

Ցուցարարների թիվը հասել էր 50.000-ի։
Բազմաթիվ ուսանողներ դասադուլ էին հայտարարել և միացել պայքարին։

== Փետրվարի 25-ի իրադարձություններ ==

Փետրվարի 25-ին 40-ից 50 հազարանոց մարդկանց բազմությունը շարժվեց դեպի [[Ազատության հրապարակ (Երևան)|Ազատության հրապարակ]], ուր մի քանի անգամ խաղաղ հանրահավաք կազմակերպելու հրապարակային կոչերոով հանդես եկավ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը։ Վերջինս իր ելույթներում վկայակոչում էր 1980-ականների վերջերը, երբ խորհրդային իշխանությունները ձերբակալեցին իր գլխավորած «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամներին։ Առաջին նախագահն ասում էր, որ չի վախենում ձերբակալությունից կամ քաղաքական սպանությունից, և եթե իշխող քաղաքական ուժի՝ Հայաստանի հանրապետական կուսակցության պատվերով իրեն ոչնչացնեն, դա միայն կնպաստի տվյալ քաղաքական կառույցի արագ ոչնչացմանը։ Նույն օրը երկու անգամ ելույթ ունեցավ ֆրանսիայի հայկական համայնքի ներկայացուցիչ [[Սարգիս Հացպանյան]]ը, որն իր խոսքում անդրադարձավ հայերի մասնակցությանը Ֆրանսիայում և Գերմանիայում տեղի ունեցած հեղափոխական շարժումներին։ Կեսգիշերին մոտ ցուցարարների թիվը հասել էր 10-ից 15 հազարի. նրանցից ոմանք գիշերն անցկացրին վրաններում։

== Փետրվարի 26-ի իրադարձություններ ==

Փետրվարի 26-ին լուրեր տարածվեցին, որ հանրակրթակրթական դպրոցների տնօրեններն իշխող կուսակցությունից հրահանգ են ստացել մասնակցել նորընտիր նախագահի թիմակիցների կողմից [[Հանրապետության հրապարակ (Երևան)|Հանրապետության հրապարակում]] կազմակերպվելիք ցույցին։ Առավոտյան արդեն արգելափակված էին էլեկտրոնային փոստեր սպասարկող մի շարք կայքեր (այդ թվում՝ Hotmail, [[Gmail]] և այլն)։ 
Նույն օրը ձերբակալվեցին Տեր-Պետրոսյանի մի շարք կողմնակիցներ, ովքեր վայելում էին հասարակական լայն ճանաչում։ Ըստ հաղորդվող տվյալների՝ իշխանամետ ճամբարի կողմից կազմակերպված հանրահավաքին մասնակցել է շուրջ 100.000 մարդ։ Առաջին նախագահի պնդմամբ՝ իր հանրահավաքին մասնակցողների թիվը կրկնապատկվել էր, քանի Հանրապետականի հանրահավաքի շատ մասնակիցներ հեռացել են այնտեղից՝ ներկա գտնվելու իր կազմակերպած միջոցառմանը։ [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ՀՀ Ազգային անվտանգության ծառայությունն]] այդ ընթացքում պնդում էր, որ կարողացել է կանխել ընդդիմության կողմից [[Երևանի հեռուստաաշտարակ|Երևանի հեռուստատեսային աշտարակը]] գրավելու փորձերը։ Ըստ նրա՝ նման դավադրության նպատակն է եղել Տեր-Պետրոսյանին ուղիղ եթեր տրամադրելը։ Սակայն այդ տեղեկությունները հետագայում հերքվեցին ընդդիմության մամուլի քարտուղարի կողմից, որն արված հայտարարությունը որակեց որպես հոգեբանական ճնշում։ 
Գործող նախագահ [[Ռոբերտ Քոչարյան]]ն այդ օրն ակնարկեց, որ իր կառավարության համբերության բաժակը կարող է լցվել և կոչ արեց ցուցարարներին խելքի գալ։

== Փետրվարի 27-ի իրադարձություններ ==

Փետրվարի 27-ին Երևանի կենտրոնական փողոցներում հայտնվել էին ավելի մեծ թվով ցուցարարներ։ Երեկոյան նրանց թիվը նորից հասել էր տասնյակ հազարների. շատացել էին նաև վրանները։ Բազմությունը լի էր բնակչության ամենատարբեր շերտերը ներկայացնող մարդկանցով՝ գյուղացիներով, ուսանողներով, երեխա ունեցող ընտանիքներով, պետական համակարգում աշխատող անձանցով, ինչպես նաև՝ ընդդիմադիր ուժերի առաջնորդերով։ Առավոտյան ժամը 11։30-ի սահմաններում ցուցարարները ներխուժեցին Ազատության հրապարակի հարևանությամբ գտնվող «Կարապի լիճ» սրճարան։ ԱԱԾ-ն հետագայում խոստովանեց, որ ընդդիմադիր առաջնորդներին բռնությունների հրահրողներն եղել են իր աշխատակիցները։ Քաղաքացիական հագուստով ոստիկանները (որոնց թիվը 1։3-ի հարաբերակցությամբ գերազանցում էր համազգեստ կրող ոստիկաններին և զինվորականներին) թույլ չէին տալիս, որ լրագրողները լուսանկարեն տարածքը։ Սակայն ի հեճուկս դիմադրությունների (անձնական անվտանգության հասցեին հնչեցված և տեսախցիկները կոտրելու սպառնալիքներին), վերջիններից ոմանք կարողացան հասնել իրենց նպատակին։ Ցույցն այնուհետև շարունակվեց առանց միջադեպերի։

== Փետրվարի 28-ի իրադարձություններ ==

Փետրվարի 28-ի վաղ առավոտյան Ազատության հրապարակի հարևանությամբ գտնվող փողոցները շրջափակված էին ոստիկանության մեքենաներով, որն անհնարին էր դարձնում մեքենաներ կայանելը, ինչպես նաև ուղևորներ վերցնելը և իջեցնելը։

== Փետրվարի 29-ի իրադարձություններ ==

Փետրվարի 29-ի գիշերը Ազատության հրապարակի վրանների թիվը հասել էր 132-ի. շուրջօրյա ցույցերը շարունակվում էին։ Ցերեկը կազմակերպված երթին մասնակցել էր շուրջ 100 հազար մարդ։

== Մարտի 1 ==
[[Պատկեր:Armenian Presidential Elections 2008 Protest Day 11 - French Embassy Demonstration APC 130pm.jpg|ԽՍՀՄ արտադրության ԲՄՊ զրահամեքենա, որը Ռոբերտ Քոչարյանի հրամանով Երևան է մտել ցուցարարներին ցրելու համար:<ref>[https://a1plus.am/hy/article/23302 ԱՐՏԱԿԱՐԳ ԴՐՈՒԹՅՈՒՆ]</ref>|մինի]]
[[Պատկեր:Armenian Presidential Elections 2008 Protest Day 11 - French Embassy Demonstration 430pm general view.jpg|Իշխանափոխություն պահանջող ցուցարարների բազմությունը [[Շահումյանի անվան պուրակ (Երևան)|Ստեփան Շահումյանի հրապարակում]]։|մինի]]
[[Պատկեր:Armenian_Presidential_Elections_2008_Protest_Day_11_-_Opera_Square_riot_police.jpg|մինի]]

Մարտի 1-ի առավոտյան ժամը 6։30-ին [[Հայաստանի ոստիկանություն]]ը և նրանց աջակցող ուժերը, անսպասելիորեն հարձակում գործելով Ազատության հրապարակում հավաքված ցուցարարների վրա, դաժան կերպով ցրեցին բողոքարարներին, որոնց թիվը, ըստ հաղորդվող տվյալների, կազմում էր 700-1000 մ��րդ։ Ականատեսների վկայությամբ իշխանական ուժերը զենքեր և նռնակներ էին տեղադրել քնած բողոքարարների արանքում, իսկ հետո պնդելով, որ կանխում են պետական հեղաշրջման փորձ, գրոհել էին ժողովուրդի վրա։ Ոստիկանությունն անցել էր մահակների ու էլեկտրական հարված հասցնող սարքերի կիրառման։ Ցուցարարներից ոմանք ոստիկանների հարձակման պահին կարողացան փախչել։ Տասնյակ անձինք ստացան ծանր վնասվածքներ. ավելի քան 100-ը ձերբակալվեցին։ Վկաներից մեկը ''Human Rights Watch'' իրավապաշտպան կազմակերպությանը հայտնել էր, որ հրապարակում իրենց երկու կողմից մոտեցել են սաղավարտներով, պլաստիկ վահաններով և ռետինե մահակներով զինված ոստիկանության հատուկ ջոկատներ։ Վերջիններս, ըստ ականատեսների, առանց նախազգուշացման սկսել են ցանել ջուր ու իրենց ռետինե մահակներով ու էլեկտրական հարված հասցնող սարքերով հարձակվել ցուցարարների վրա։ Արդեն ժամը 11։00-ին մոտ Ազատության հրապարակն ամբողջությամբ շրջափակված էր ոստիկանների կողմից. տարածքը թափոններից ու արյան հետքերից մաքրելու համար օգտագործվում էին ջրի մեծ տակառներ (միևնույն ժամանակ, ոստիկանության հատուկ զորրքերը անում էին ամեն ինչ՝ անցորդներին տարածքը լուսանկարել թույլ չտալու համար)։ Կարապի լճի սրճարանը չորս կողմից փակել էին վրանի քաթանով, որպեսզի տեսանելի չլինի՝ ինչ է կատարվում ներսում։ Ըստ շրջանառվող լուրերի՝ ցուցարարներին ֆիզիկական բռնության ենթարկելու համար Հայաստան էին բերվել [[Արցախի Հանրապետության Պաշտպանության բանակ|Արցախի Պաշտպանության բանակի]] զորքեր, քանի որ Երևանի ոստիկանությունը դժկամություն էր հայտնել նման գործողությունների դիմելու հրահանգին։

Ժամը 11։30-ի սահմաններում Ազատության հրապարակից մինչև Հյուսիսային պողոտա, այնուհետև՝ դեպի Ֆրանսիայի դեսպանատուն շարժվեցին շուրջ 1000 խաղաղ ցուցարարներ։ Ցուցարարներից Հրազդան քաղաքի բնակիչ Սարո Վահանի Կոստանյանը, շրջանառվող լուրերի համաձայն, ոստիկանների դաժան ծեծից կորցրել է աչքի տեսողությունը։ 1։30-ին մոտ տարածք բերվեց ոստիկանության զրահապատված անվասայլակը, որի շուրջ հավաքվեց ահագնացող ժողովուրդը։ Ժամը 2-ին մոտ հրապարակում հավաքված բազմությունը շուրջ 150,000-ով գերազանցում էր նախորդ օրերին հավաքված բազմությանը։ Ոստիկանության հատուկ ծառայողների թիվը գերազանցել էր 3000-ը։

Ժամը 15։00-ին հրապարակ է գալիս [[Նիկոլ Փաշինյան]]ը։ Նա կոչ է անում [[բարիկադ]]ներ ստեղծել և զինվել տարբեր առարկաներով։

Ժամը 21։00-ին ոստիկանները սկսեցին օդ կրակել ահաբեկելով ցուցարարներին։
Ցուցարարները ունենում են առաջխաղացում Մաշտոցի պողոտայում։
[[Պատկեր:Armenian_Presidential_Elections_2008_Protest_Day_11_-_1205AM_Shahumyan_Square_Police_frontline_closeup.jpg|մինի]]
Ոստիկանները դիրքավորվել են Վազգեն Սարգսյան փողոցում (ՀՀ ԱԳՆ շենքի մոտ)։

Ժամը 21։45 ոստիկանները սկսում են գրոհը, սակայն հասնելով Մաշտոց-Լուսավորիչ խաչմերուկին չեն կարողանում առաջ շարժվել։
Զորքը կրկին նահանջում է և տեղակայվում Լեո փողոցում։

Ժամը 22։30-ին [[Ռոբերտ Քոչարյան]]ը հայտարարում է արտակարգ դրություն։

Մարտի 2-ին ժամը 2։45-ի սահմաններում [[Լևոն Տեր-Պետրոսյան]]ը կոչ է անում հեռանալ Դեսպանատներին հարող տարածքից։

Հրապարակը դատարկվում է ժամը 3։00-ին։

== Միջազգային արձագանքներ ==
''[[Human Rights Watch]]''-ը դատապարտել է հայկական իշխանություններին խաղաղ ցուցարարների դեմ ուժի և բռնության օգտագործման համար<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2008/eur/119066.htm 2008 Human Rights Report: ''Armenia Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor 2008 Country Reports on Human Rights Practices.'' February 25, 2009.]<sup>{{en}}</sup></ref>, ովքեր գտնվում էին վրանային ճամբարում, Ազատության հրապարակում։

== Մարտի 1-ի գործ ==
2018 թ.-ին Հայաստանում տեղի ունեցած թավշյա հեղափոխությունից հետո, մարտի 1-ի գործը քննության նոր թափ ստացավ։ Մասնավորապես մեղադրանք առաջադրվեց ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին, նախկին պաշտպանության նախարար [[Միքայել Հարությունյան]]ին և ՀՀ նախկին գլխավոր շտաբի պետ Յուրի Խաչատուրովին։ Հատուկ քննչական ծառայության առաջադրած մեղադրանքները վերաբերում էին նախնական պայմանավորվածությամբ սահմանադրական կարգը տապալելուն, իշխանությունը բռնի զավթելուն։ Մարտի 1-ի գործով մեղադրանքներ են առաջադրվել նաև  այլ նախկին պաշտոնյաների` մասնավորապես, նախագահի աշխատակազմի ղեկավար [[Արմեն Գևորգյան (քաղաքական գործիչ)|Արմեն Գևորգյանին]], նախկին քննչական խմբի ղեկավար Վահագն Դավթյանին։

== Աղմկահարույց գաղտնալսումը ==
2018 թ.-ի սեպտեմբերի 11-ին համացանցում հայտնվեց գաղտնալսման տեսագրություն, որտեղ [[Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն|ԱԱԾ]] և [[Հայաստանի Հանրապետության հատուկ քննչական ծառայություն|ՀՔԾ]] պետերը հեռախոսով քննարկում են մարտի 1-ի գործին վերաբերող հարցեր, հեռախոսազրույցում նրանք քննարկում էին [[Ռոբերտ Քոչարյան]]ին և [[Յուրի Խաչատուրով]]ին կալանավորելու որոշումը։ Գաղտնալսումը մեծ արձագանք ստացավ մամուլում և հասարակության մեջ, տարբեր քաղաքական շրջանակների կողմից կատարվածը հակասական գնահատականներ էր ստանում։ Նույն օրը ԱԱԾ պետ [[Արթուր Վանեցյան]]ը և ՀՔԾ պետ [[Սասուն Խաչատրյան]]ը հանդես եկան մամուլի ասուլիսով, հաստատեցին կատարվածի փաստացի լինելը։ Ուժային կառույցների ղեկավարները այն բնութագրեցին «մարտի 1-ի գործի բացահայտմանը խոչնդոտելուն ուղղված քայլ», նրանք հանդես եկան նոր բացահայտումներով և հանրությանը ներկայացրին նոր փաստեր։ ԱԱԾ և ՀՔԾ պետերի հեռախոսային խոսակցության գաղտնալսումը մեծ դժգոհության առիթ դարձավ, Այդ գաղտնալսումից 3 ամիս անց համացանցում հայտնվեց նոր գաղտնալսում` վարչապետ Փաշինյանի, Արթուր Վանեցյանի և Սասուն Խաչատրյանի մասնակցությամբ, այն ստացավ «գաղտնալսում համար 2 անվանումը»։ -->

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

{{ՎՊԵ|Demonstrations and protests relating to the Armenian presidential elections, 2008}}

[[Կատեգորիա:Հայաստանի քաղաքականություն]]
[[Կատեգորիա:Բողոքի ակցիաներ Երևանում]]
[[Կատեգորիա:2008 Հայաստանում]]

Այս էջում օգտագործված կաղապարները.

Կաղապար:Ambox (խմբագրել)
Կաղապար:Ambox/core (խմբագրել)
Կաղապար:Br separated entries (խմբագրել)
Կաղապար:Cite news (խմբագրել)
Կաղապար:En (խմբագրել)
Կաղապար:InterProject (խմբագրել)
Կաղապար:Languageicon (խմբագրել)
Կաղապար:Main other (խմբագրել)
Կաղապար:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Անաղբյուր (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Դրոշ (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/flagicon (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/Հայաստան (խմբագրել)
Կաղապար:Ծանցանկ (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Կաղապար:Ծանցանկ/styles.css (խմբագրել)
Կաղապար:ՎՊԵ (խմբագրել)
Կաղապար:Վիքիպահեստ երկար (խմբագրել)
Կաղապար:Տեղեկաքարտ (դիտել ��լատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Տեղեկաքարտ Քաղաքացիական հակամարտություն (խմբագրել)
Մոդուլ:Arguments (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Check for unknown parameters (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1 (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Citation/CS1/COinS (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Configuration (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Date validation (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Identifiers (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Utilities (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Whitelist (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/styles.css (խմբագրել)
Մոդուլ:Infobox (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:InfoboxImage (խմբագրել)
Մոդուլ:Languages (խմբագրել)
Մոդուլ:Languages/data (խմբագրել)
Մոդուլ:Navbar (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Separated entries (խմբագրել)
Մոդուլ:Sources (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Sources-utils (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:TableTools (խմբագրել)
Մոդուլ:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Wikidata/config (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:WikidataSelectors (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)

Վերադարձ դեպի Մարտի 1-ի իրադարձություններ։

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մարտի_1-ի_իրադարձություններ» էջից