Դիտել Հարավային Օսիայի Հանրապետություն էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
{{այլ|Օսիա (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Երկիր
|native_name = <span style="line-height:1.33em;"><small>Хуссар Ирыстон ([[օսերեն]])<br />Южная Осетия ([[ռուսերեն]]) <br /> სამხრეთი ოსეთი ([[վրացերեն]]) </small></span>
|conventional_long_name = <span style="line-height:1.33em;">Հարավային Օսիայի Հանրապետություն</span>
|common_name = Հարավային Օսիայի
|image_map = South ossetia russian.png
|map_caption = Հարավային Օսիայի քարտեզը
|image_map2 = South Ossetia in its region (relative to Georgia).svg
|map_caption2 = Հարավային Օսիա (կանաչ) և Եվրոպա (մոխրագույն)
|image_flag = Flag of South Ossetia.svg
|image_coat = Coat of arms of South Ossetia.svg
|national_motto = 
|national_anthem = Հարավային Օսիայի հիմն
|official_languages = [[օսերեն]], [[ռուսերեն]]
|capital = [[Ցխինվալ]]
|latd=42 |latm=14 |latNS=N |longd=43 |longm=58 |longEW=E
|government_type = [[Հանրապետություն]]
|leader_title1 = [[Հարավային Օսիայի Նախագահ|Նախագահ]]
|leader_name1 = [[Էդուարդ Կոկոյտի]]
|leader_title2 = [[Հարավային Օսիայի Վարչապետ|Վարչապետ]]
|leader_name2 = [[Բորիս Չոչիև]]
|sovereignty_type = Անկախություն [[Վրաստան]]ից (չի ճանաչված Վրաստանի կողմից)
|established_event1 = հռչակում
|established_date1 = [[նոյեմբերի 28]], [[1991]]
|established_event2 = ճանաչում ([[Ռուսաստան]]ից)
|established_date2 = [[օգոստոսի 26]], [[2008]] 
|established_event3 = ճանաչում ([[Նիկարագուա]]յից)
|established_date3 = [[սեպտեմբերի 3]], [[2008]]
|area = 3,900
|areami² = 1,506
|percent_water =
|population_estimate = 70,000 
|population_estimate_rank = 
|population_estimate_year = 2000
|population_census = 
|population_census_year = 
|population_density = 18
|currency = [[ռուսական ռուբլի]]
|currency_code = RUB
|time_zone = 
|utc_offset = +3
|footnote1 =
}}
'''Հարավային Օսիա''' ([[օսերեն]]՝ Хуссар Ирыстон, ''Խուսսար Իռըստոն''; [[վրացերեն]]՝ სამხრეთ ოსეთი, ''Սամխրեթ Օսեթի''; [[ռուսերեն]]՝ Южная Осетия, ''Յուժնայա Օսետիյա''), 2017 թվականից նաև '''Ալանիայի պետություն''', հանրապետություն է Հարավային Կովկասում, որը գտնվում է [[Վրաստան]]ի հյուսիսում և [[Ռուսաստան]]ի հարավում<ref>«Partial recognition can come in different degrees through official recognition by any number of UN member states, with or without the agreement of all the UNSC permanent members, and the number is maybe some guide to the strength of the case.», [http://ceps.eu/ceps/dld/1576/pdf The Struggle for a Civilised Wider European Order] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140223003311/http://ceps.eu/ceps/dld/1576/pdf |date=2014-02-23 }}, стр. — 19, CEPS Working Document No. 307/October 2008, Michael Emerson — Associate Senior Research Fellow {{не переведено 3|no Centre for European Policy Studies|Centre for European Policy Studies|en|Centre for European Policy Studies}}</ref>։ Այն [[Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի միջազգային ճանաչում|ճանաչվել]] է միայն [[Ռուսաստան]]ի, [[Վենեսուելա]]յի, [[Նիկարագուա]]յի և [[Նաուրու]]ի կողմից։ Երկրի մայրաքաղաքն է [[Ցխինվալ]]ը։ 1990 թվականների սկզբից ի վեր [[Վրաց-օսական պատերազմ]]ի ժամանակ, երկրի տարածքի մեծամասնությունը կառավարում է [[Հարավային Օսիայի կառավարություն]]ը, իսկ Վրաստանը վերահսկում էր Հարավային Օսիայի ավելի փոքր մասը։ [[2008]] թվականի [[ռուս-վրացական պատերազմ]]ից հետո Հարավային Օսիայի կառավարությունը վերահսկում է հանրապետության ողջ տարածքը։

== Կլիմա, ռելիեֆ ==
Հարավային Օսեթիայի տարածքի մեծ մասն զբաղեցնում են [[Մեծ Կովկաս]]ի լեռնաշղթաները։ Հյուսիսում լեռնագագաթները հասնում են 3000-3500 մ և ավելի բարձրության (Խալացա լեռ, 3938 մ)։ Հարավային մասը 700-900 մետր բարձրությամբ, կազմում է [[Ներքին Քարթլի]]ի հարթավայրի հյուսիսային եզրամասը։ Մարզի տարածքի ավելի քան 90 %-ը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1000 մետր բարձրության վրա։ Կլիման փոխվում է ըստ բարձրության՝ հարավում շոգ ամռանը հաջորդում է չափավոր ցուրտ ձմեռը, միջլեռնային գոտում գերիշխում է չափավոր ցուրտ կլիման, ծայր հյուսիսում՝ ցուրտ կլիման։ Տարեկան տեղումները՝ 500-1000 մմ են<ref name="southosetia.euro.ru">{{Cite web |title=О Республике Южная Осетия |url=http://www.southosetia.euro.ru/ru_about.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070312092432/http://southosetia.euro.ru/ru_about.html |archive-date=2007 թ․ մարտի 12 |accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 20}}</ref>։

== Գետեր ու լճեր ==
Գետերը պատկանում են [[Կուր գետ|Կուրի]] ավազանին (Մեծ Լիախվի, Կսանի, Լեխուրա, Մեջուդա), ունեն հիդրոէներգետիկ զգալի պաշարներ։ Առավել խոշոր լճերն են [[Կելիստբա]]ն և [[Էրցո]]ն։

== Բնակչություն ==
Բնակչության մեծ մասը (64,3 %) կազմում են [[օսեր]]ը, վրացիները կազմում են 25 %, ռուսները՝ 2,8 %, հայերը՝ 1,5 %, [[հրեաներ]]ը՝ 0,9 %, այլ ժողովուրդները կազմում են 5,8 % (ըստ 2008 թվականի տվյալների)<ref name="мид">[http://www.mid.ru/bdomp/ns-reuro.nsf/348bd0da1d5a7185432569e700419c7a/be2d70933881fb75c32579270040e8a1!OpenDocument Республика Южная Осетия] на сайте МИД РФ</ref>։

1990-ականների սկզբին կոնֆլիկտի պատճառով մեծ թվով օսեր գաղթեցին [[Ռուսաստան]]՝ հատկապես [[Հյուսիսային Օսեթիա]]։ [[2008]] թվականի օգոստոսին զինված հակամարտության արդյունքում վրացի բնակչության 80 %-ը (15 հազար մարդ) և օս բնակչության 70 %-ը (34 հազար մարդ) գաղթեցին այլ վայրեր։ Ըստ 2009 թվականի տվյալների՝ [[Հարավային Օսեթիա]]յի բնակչության 80 %-ը կազմում են օսերը<ref name="presidentrso">[http://www.presidentrso.com/republic «Республика»] — Официальный сайт Президента Республики Южная Осетия</ref>։

'''Ազգային Կազմը Հարավային Օսիայում 1926-2012 թվականներին'''<ref name="ethno-kavkaz.narod.ru">[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/rnsossetia.html «РГАЭ: Российский государственный архив экономики» Сайт Этнокавказ]</ref>
	
{| class="wikitable"
|-
!
! 1926
! 1939
! 1959
! 1970
! 1979
! 1989
! 2008
! 2012
|-
| [[Օսեր]]
| 60 351 (69,1 %)
| 72 266 (68,1 %)
| 63 698 (65,8 %)
| 66 073 (66,5 %)
| 65 077 (66,4 %)
| 65 233 (66,2 %)
| 46 289 (64,3 %)¹
| 45 950 (89,1 %)
|-
| [[Վրացիներ]]
| 23 538 (26,9 %)
| 27 525 (25,9 %)
| 26 584 (27,5 %)
| 28 125 (28,3 %)
| 28 187 (28,8 %)
| 28 544 (28,9 %)
| 18 000 (25,0 %)¹
| 4 590 (8,9 %)
|-
| [[Ռուսներ]]
| 0 157 (0,2 %)
| 2 111 (2,0 %)
| 2 380 (2,5 %)
| 1 574 (1,6 %)
| 2 046 (2,1 %)
| 2 128 (2,1 %)
| 2 016 (2,8 %)¹
| 500 (1,0 %)
|-
| [[Հայեր]]
| 1 374 (1,6 %)
| 1 537 (1,4 %)
| 1 555 (1,6 %)
| 1 254 (1,3 %)
| 953 (1,0 %)
| 984 (1,0 %)
| 871 (1,21 %)¹
|
|-
| [[Հրեաներ]]
| 1 739 (2,0 %)
| 1 979 (1,9 %)
| 1 723 (1,8 %)
| 1 485 (1,5 %)
| 654 (0,7 %)
| 396 (0,4 %)
| 648 (0,9 %)¹
|
|-
| այլ ժողովուրդներ
| 216 (0,2 %)
| 700 (0,7 %)
| 867 (0,9 %)
| 910 (0,9 %)
| 1 071 (1,1 %)
| 1 242 (1,2 %)
| 4 176 (5,8 %)¹
| 500 (1,0 %)
|-
! ընդհանուր
! 87 375
! 106 118
! 96 807
! 99 421
! 97 988
! 98 527
! 72 000¹
! 51 572
|}
 
−	
<small>Նկատառում։ ¹ - տվյալները մոտավոր են.</small>

== Պատմություն ==
Օսերը կամ ովսուրները հին [[ալաններ]] ժողովորդի հետնորդներն են։

== Կրոն ==
Մինչև 1991 թվականը Հարավային Օսեթիայում չկար պաշտոնապես գործող ոչ մի եկեղեցի։ 1990-ականների վերջին տեր Գեորգիի կողմից բացվել են 10 ռուսական ուղղափառ վանքեր։

2008 թվականին գործում էր հայ առաքելական եկեղեցի։
Հարավային Օսեթիան պաշտոնապես գտնվում է վրացական ուղղափառ եկեղեցու տարածքում։
Շրջանում կան մի շարք հին, չգործող եկեղեցիներ, որոնք հիմնականում վերագրվում են Վրաստանի «Ոսկեդարին»՝ [[Դավիթ Շինարար]] թագավորի և [[Թամար]] թագուհու ժամանակաշրջանին (10-13 դարեր)։ 2008 թվականի զինված հակամարտության արդյունքում եկեղեցիներից մի քանիսն ավերվեցին։ Ավերվեց Նիկոզի գյուղի վրացական եկեղեցին (10-րդ դար)։

=== Տաճարներ ===
2008 թվականին գործել են հայկական [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Ցխինվալ)|Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին]] և [[սինագոգ]]ը<ref name="Религия 1991">Александр СОЛДАТОВ [http://ogoniok.com/5061/13/ Горячие точки православия] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110927122744/http://ogoniok.com/5061/13/ |date=2011-09-27 }}</ref>։
[[Պատկեր:Pmt.jpg|thumb|250x250px|
[[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Ցխինվալ)|Ցխինվալի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի]]
]]

== Զինված ուժեր ==
[[Հարավային Օսիայի զինված ուժերը]] 2009 թվականին մասնակիորեն ճանաչված Հարավային Օսիա պետության ռազմական անվտանգության ապահովման համար ստեղծված զինված կազմակերպություն են։ Ստեղծվել են 1991 թվականին և մասնակցել են երկու ռազմական կոնֆլիկտի՝ [[1991-1992 թվականների հարավօսական պատերազմ]]ին և 2008 թվականի [[ռուս-վրացական պատերազմ|հնգօրյա պատերազմ]]ին Հարավային Օսիայում։

== Տես նաև ==
* [[Սամաչաբլո]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

{{Արտաքին հղումներ}}

{{Կովկաս}}
{{Եվրոպական երկրներ}}
{{Ասիական երկրներ}}

[[Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ]]
[[Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ]]
[[Կատեգորիա:Հարավային Կովկաս]]
[[Կատեգորիա:Հարավային Օսիա]]
[[Կատեգորիա:Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Վերադարձ դեպի Հարավային Օսիայի Հանրապետություն։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Հարավային_Օսիայի_Հանրապետություն» էջից