Դիտել Կոստանդնուպոլսի պատմություն էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
[[Պատկեր:Crk bm 3.jpg|մինի|[[Սուրբ Սոֆիայի տաճար]]ը` բյուզանդական Կոստանդնուպոլիսի խորհրդանիշը]]
'''Կոստանդնուպոլսի պատմությունը''' ընդգրկում է [[330]] թվականին [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] մայրաքաղաք դարձած քաղաքի օծումից մինչև նրա գրավումը՝ [[1453]] թվականը։

Ըստ էության, այն՝ կառուցվելով հին [[Բյուզանդիոն]]ի տեղում, այն ժամանակների համար ահռելի շինարարական աշխատանքների, բնակչության արագ աճի, առևտրի ու արհեստների զարգացման, մայրաքաղաքի կոչման ու առաջին հռոմեական կայսրների ջանքերի շնորհիվ կես դարում դարձավ [[Եվրոպա]]յի ու [[Մերձավոր Արևելք]]ի ամենամեծ քաղաքներից մեկը։ 
Ծաղկուն և հարուստ «Միջնադարի մեգապոլիսին» վիճակված էր նաև լայնարձակ, բայց մայրամուտն ապրող կայսրության խոշորագույն քաղաքական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնի դերը։ [[5-րդ դար]]ում [[Հռոմ]]ի անկումից հետո Կոստանտնուպոլիսը դարձավ մոտավորապես 10 դար գոյություն ունեցող Արևելյան Հռոմեական կայսրության մայրաքաղաքը, որտեղ պահպանվում էին հռոմեական և հելլենիստական ավանդույթները։ Բյուզանդական դարաշրջանի Կոստանտնուպոլսի պատմությունը հագեցած էր քաղաքական բուռն իրադարձություններվ՝ ժողովրդական ընդվզումներով, պալատական ինտրիգներով, կայսրների սպանություններով և իշխող հարստությունների փոփոխություններով, ամիսներ տևող պաշարումներով և արևելյան ու արևմտյան հզոր հարևանների դեմ արշավներով։ Երկար ժամանակ (մինչև [[13-րդ դար]]) Կոստանտնուպոլիսը միջնադարյան [[Եվրոպա]]յում փայլուն մշակույթի և գիտության կենտրոնն էր՝ զգալիորեն գերազանցելով համաշխարհային մյուս մայրաքաղաքներին կրթական մակարդակով, հոգևոր կյանքի ակտիվությամբ և [[կիրառական արվեստ]]ի զարգացածությամբ։

Կոստանդնուպոլսի քաղաքական կյանքի բնորոշ գծերից մեկը իշխանության համար չդադարող պայքարն էր արիստոկրատիայի, բանակի, վաճառականների և հոգևորականության տարբեր խմբավորումների միջև։ Մայրաքաղաքի էլիտան ծայրահեղ անկայուն և բազմազան խումբ էր, քանի որ [[Բյուզանդիա]]յի իշխող վերնախավը հասանելի էր հասարակության տարբեր սոցիալական ծագում ունեցողների համար։ Շատ մայրաքաղաքային երևելիներ ոչ միայն չէին ամաչում գեղջկական կամ գավառական ծագումից, այլև հպարտանում էին, որ կարողացել են ճանապարհ հարթել դեպի իշխանական վերնախավ հասարակության ստորին օղակներից։ Նույնիսկ կայսերական գահը պալատական դավադրության, սիրային ինտրիգի, հաջող ամուսնության, բանակի կամ քաղաքացիների ընդվզման արդյունքում կարողացել է զբաղեցնել հասարակ ժողովրդից սերած անձ։ Նման օրինակները քիչ չեն Բյուզանդիայի պատմության մեջ. ճակատագրի կամոք կայսրեր են դարձել նաև հասարակ զինվորներ, ովքեր կարողացել էին ծառայելով հասնել մինչև զինվորականության միջին աստիճանների, մսագործ կամ գյուղացի, ով հետագայում զբաղվել էր ձիերով շրջագայելով կամ բռնցքամարտերով։ Կոստանդնուպոլսում առավել զգալի էր հակադրությունը քաղաքային ստորին խավերի աղքատության և արիստոկրատիայի հարստության, կայսերական պալատի և հոգևորականության միջև։ Քաղաքն արդարացիորեն անվանում էին «Ամբողջ  Արևմուտքի և Արևելքի շքեղության և թշվառության գլխավոր կենտրոն»։

[[1453]] թվականի [[մայիս]]ին [[թուրքեր]]ի կողմից Կոստանդնուպոլսի գրավումով [[Բյուզանդական կայսրություն]]ը վերջնականապես կործանվեց, և [[Օսմանյան կայսրություն]]ը ճանաչվեց ամենահզոր պետություններից մեկը։ Կոստանդնուպոլսի անկումը ցնցող ազդեցություն թողեց ողջ քրիստոնեական [[Եվրոպա]]յում և [[Կահիրե]]ի, [[Թունիս]]ի և [[Գրանադա]]յի պալատներում առաջ բերեց ցնծության ալիք։ Բացի այդ, երբեմնի ծաղկուն քաղաքի մեծագույն մշակութային արժեքների ոչնչացումն անդառնալի կորուստ պատճառեց ողջ եվրոպական մշակույթին։ Եվրոպայում դրանից հետո թուրքերը դարձան ամեն տեսակ դաժանության և ընդհանրապես քրիստոնեականին խորթ կերպարի հոմանիշ։

== Կոստանդիանոս Ա Մեծը և իր ժառանգները == 
{{Տես նաև|Բյուզանդիայի պատմություն}}
[[Պատկեր:Column of Constantine I - P1030809.JPG|thumb|left|185px|[[Կոստանդիանոսի սյուն]]ը, որը տեղադրվել է [[330]] թվականին]]
Հռոմեական կայսր [[Կոստանդիանոս Ա Մեծ]]ը ճիշտ գնահատեց [[Բյուզանդիա]]յի՝ [[Եվրոպա]]յի և [[Ասիա]]յի սահմանագծին տեղակայված մերձծովյան շրջանի նպաստավոր դիրքը։ Կոստանտիանոսի որոշման վրա ազդեցություն ունեցավ նաև [[Հռոմ]]ում տիրող անհանգիստ իրավիճակը. երևելիների դժգոհությունները և մշտական գժտությունները գահի համար պայքարում։ Կայսրն ուզում էր իր բարեփոխիչ գործունեությունը պսակել հսկայական տերության նոր ադմինիստրատիվ կենտրոնի ստեղծմամբ։ Քաղաքի հիմնադրումը տեղի ունեցավ 324 թվականին, և Կոստանդիանոսն անձամբ որոշեց քաղաքի սահմանները։ Նրա գծանշած տարածության շուրջ հողապատնեշ ստեղծեցին, որի ներսում սկսվեց հսկայածավալ շինարարություն։ Կոստանդիանոսի հրամանով Բյուզանդիա բերեցին հայտնի ճարտարապետների, գեղանկարիչների և քանդակագործների, լավ��գույն որմնադիրների, սվաղողների և հյուսների, ում ազատեցին այլ պետական պարտավորություններից։ Իր մայրաքաղաքի կառուցումն արագացնելուն ուղղված մեկ այլ օրենքով կայսրը պարտավորեցրեց [[Սև ծով|Եվքսինյան Պոնտոս]]ի քաղաքներում բոլոր անշարժ գույք ունեցողներին ձեռք բերել գոնե մեկ տուն Բյուզանդիայում (միայն այդ պայմանի կատարման դեպքում անշարժ գույքի սեփականատերերը կարող էին իրենց կարողությունը կտակել ժառանգներին)։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=37—39}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=96}}{{sfn|История Средних веков|1952|էջ=74}}

Կոստանդիանոսը զանազան եղանակներով խրախուսում էր Հռոմեական կայսրության տարբեր գավառներից բնակիչների վերաբնակեցումը նոր քաղաքում՝ նրանց տարատեսակ արտոնություններ շնորհելով և պայմաններ ստեղծելով, իսկ շատ կայսերական աստիճանավորների այստեղ տեղափոխեցին բռնի կերպով։ Կոստանդիանոսը կանոն սահմանեց, որով նոր մայրաքաղաքում անշարժ գույք ձեռք բերած բոլոր վերաբնակներին անվճար տրամադրվում էր ցորեն, յուղ և ցախ։ Այդ, այսպես կոչված, «պարենային պարգևը» տրվեց համարյա կես դար և մեծ դեր խաղաց Բյուզանդիա նոր բնակիչների, ի դեմս արհեստավորների, նավաստիների և ձկնորսների հոսքին։ Բացի մարդկային ռեսուրսների ներգրավումից, Կոստանդիանոսը հոգ տարավ նաև քաղաքի տեսքի մասին, որի համար Բյուզանդիա բերվեցին արվեստի հրաշալի գործեր ընդարձակ կայսրության բոլոր ծայրերից՝ [[Հռոմ]]ից և [[Աթենք]]ից, [[Կորինթոս]]ից և [[Դելֆի]]ից, [[Եփեսոս]]ից և [[Անտիոք]]ից։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=39—40}}

[[Պատկեր:Bronze Serpent Column in Istanbul.jpg|thumb|200px|[[Օձասյուն]]]]
[[330]] թվականի [[մայիսի 11]]-ին կայացավ [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] Նոր Հռոմ կոչված (հրապարակված կայսերական հրովարտակի տեքստը նույն օրը փորագրվեց մարմարե կոթողի վրա) շքեղ մայրաքաղաքի օծման արարողությունը։ Գլխավոր հանդիսություններն անցկացվեցին ձիարշավարանում և ներառում էին արտիստների ներկայացումներ և սպորտային մրցումներ, այդ թվում՝ լայն ժողովրդականություն վայելող անվակառքերի արշավը։ Այդ հանդիսությունների ժամանակ Կոստանդիանոս Մեծի շքախմբի մեջ տեղ էին գտել և՛ թափ հավաքող քրիստոնեական հոգևորականությունը, և՛ դեռևս ազդեցիկ հեթանոսական քրմությունը՝ ի դեմս հունական կոլեգիայի ներկայացուցիչների։ Չնայած քրիստոնեությունը դառնում էր գերիշխող կրոն՝ հին ավանդույթներին միանգամից վերջ չդնելով՝ կայսրը չէր խոչընդոտում քրմերի գործողությունները (սակայն նրա օրոք անտիկ շրջանի Բյուզանդիայի շատ հեթանոսական տաճարներ վերածվեցին եկեղեցիների և հասարակական կառույցների)։ Նոր մայրաքաղաքի օծման կապակցությամբ հատվեց դրամ, որի վրա պատկերված էր Կոստանդիանոսը մարտական սաղավարտով և նիզակը ձեռքում։ Քաղաքի հովանավորի՝ Մարիամ Աստվածածնի պատվին սպիտակ մարմարե պատվանդանի վրա կանգնեցվեց կարմիր ծիրանաքարից ստելլա։ Սակայն «Նոր Հռոմ» անվանումը չարմատավորվեց, և շուտով քաղաքն սկսեցին անվանել Կոստանդնուպոլիս՝ Կոստանդիանոսի քաղաք։{{sfn|Машкин Н. А.|1950|էջ=605, 606}}{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=39—41, 46}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=96}}{{sfn|История Средних веков|1952|էջ=74}}

Կոստանդիանոս կասրի օրոք հիմնադրվեցին [[Սուրբ Սոֆիայի տաճար]]ը, [[Սուրբ Իրինայի տաճար]]ը, [[Սուրբ Ակակիայի տաճար]]ը [[Ոսկեղջյուր]]ի մոտ և [[Սուրբ Մոկիայի տաճար]]ը քաղաքի պարիսպներից դուրս։ Առաջին տաճարների հետ մեկտեղ Կոստանդնուպոլսում կառուցվեց [[Ֆորտունա]]յի տպավորիչ տաճարը, թարմացվեցին մի քանի սրբատեղիներ, կառուցվեց հռոմեական [[Ապոլլոն]]ի տաճարից բերված հսկայական կոթողը, որը տեղում ավարտին հասցվեց արևի ծագումը ողջունող Ապոլլոնի (կամ Հելիոսի) կերպարանքը կրող Կոստանդիանոսի արձանով։ Դելֆիից բերվեց հանրահայտ ոսկյա եռոտանու ոտնակ ծառայող բրոնզե «օձասյունը», որը Կոստանդնուպոլսում զարդարեց ձիարշավարանի արենան։ Հռոմից բերվեց ժամանակին հռոմեացիների կողմից [[Աթենք]]ից տեղափոխված [[Աթենաս Պալլաս]]ին նվիրված հանրահայտ հուշարձանը (նրա սյունը վերափոխվեց Կոստանդիանոսին, հետո նաև՝ նրա հետնորդներին մարմնավորող հուշարձանների պատվանդանի)։ Կայսրի կողմից քաղաքում սենատ կազմավորվեց, այսուհետ այստեղ էր գտնվում հյուպատոսներից մեկը։ Կոստանդնուպոլիս բերվեց նախկինում Հռոմի բնակչության կարիքների համար նախատեսված տպավորիչ քանակությամբ եգիպտական հացահատիկ։{{sfn|Машкин Н. А.|1950|էջ=605, 606}}{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=40—41, 242—243}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=97}}

Մինչ Կոստանդիանոսի կայսրության վախճանը, նոր մայրաքաղաքում, որը Հռոմի նմանությամբ տարածված էր [[Բոսֆորի նեղուց]]ի յոթ բլուրների վրա, կառուցվեցին 30 պալատներ ու տաճարներ, երևելիների ավելի քան չորս հազար նշանավոր շինություններ, ձիարշավարան, կրկես և երկու թատրոն, ավելի քան 150 բաղնիք, հարյուրից ավել հացատներ, ութ ջրագծեր, ինչպես նաև հասարակ բնակիչների հազարավոր տներ։ Կենտրոնական Ավգուստեյոն հրապարակից հյուսիս՝ անտիկ Բյուզանդիայի ակրոպոլիսի տեղում, տեղակայվեց Կապիտոլիումը, որտեղ մինչ [[4-րդ դար]]ի վերջ պահպանվում էին հեթանոսական տաճարներ և տարբեր աստվածություննեի սրբավայրեր։ Կոստանդիանոսի և նրա տեղական ծովագնացներին ու առևտրականներին ակտիվորեն հովանավորող մերձավորների օրոք մեծ ուշադրություն էր դարձվում հարմարավետ փարոսների սարքավորումներին, նավամատույցների, ալեհատների և առևտրական պահեստների կառուցմանը, նավատորմերի մեծացմանը, ինչը շուտով վերադարձրեց Կոստանդնուպոլսին անտիկ Բյուզանդիայի առևտրական փառքը։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=41—42, 214}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=96}}

[[337]] թվականին [[Նիկոմեդիա]]յում Կոստանդիանոս Մեծի մահից հետո արագացավ Հռոմեական կայսրության փլուզումն ու անկումը։ Կոստանդիանոսի ժառանգորդների միջև հուսահատ պայքար սկսվեց իշխանության համար, որի ամենադրամատիկ դրվագներից մեկը [[Կոստանդիոս II]]-ի կողմից կազմակերպված մայրաքաղաքում տեղավորված զորքերի ապստամբությունն էր։ Նա օգտվեց բյուզանդական բանակում Կոստանդիանոսի հսկայական պետությունն իր երեք որդիներին (Կոնստանդիոս II-ին, [[Կոնստանդին II]]-ին և [[Կոնստանդ]]ին) և երկու զարմիկներին ([[Դալմաթիոս կրտսեր]]ին և [[Հանիբալիանոս կրտսեր]]ին) կտակելու պատճառով անորոշությունից առաջացած դժգոհություններով։ Կոստանդնուպոլսում տեղի ունեցան արյունոտ բախումներ, որոնց ընթացքում զոհվեցին հանգուցյալ կայսրի բազմաթիվ ազգականներ, այդ թվում և՝ երկու սիրելի զարմիկները (կարողացան փրկվել միայն [[Կոնստանդին Հալ]]ը և [[Հուլիանոս Ուրացող]]ը՝ Կոստանդիանոս Մեծի կրտսեր եղբոր՝ նույնպես սպանված Ֆլավիոս Հուլիոս Կոնստանցիոսի որդիները)։ Կոնստանդն ավելի քան տաս տարի պահպանեց իշխանությունը Հռոմեական կայսրության արևմտյան մասում, սակայն զոհվեց [[350]] թվականին ուզուրպատոր զորապետ [[Մագնիոս Մագնենցիոս]]ի հետ մարտի ժամանակ։ Միայն Մագնենցիոսի նկատմամբ Կոնստանդ II-ի կողմից տարած հաղթանակից հետո կայսրությունը նորից վերականգնվեց մեկ կայսրի իշխանության ներքո։ [[357]] թվականին Պատրասից Կոստանդնուպոլսում նոր կառուցված Սուրբ Առաքյալների տաճար հանդիսավորությամբ տեղափոխվեցին մարգարե [[Անդրեաս առաքյալ]]ի մասունքները, որոնք դրվեցին Ղուկասի, Տիմոֆեյ եպիսկոպոսի մասունքների և Կոստանդիանոս Մեծի աճյունի կողքին (Կոստանդիանոսի մարմինն այդ վայրում ամփոփելուց հետո մինչև [[11-րդ դար]] Սուրբ Առաքյալների տաճարը ծառայում էր որպես բյուզանդական կայսրերի գերեզմանոց)։ [[360]] թվականին Ավգուստեյոն կենտրոնական հրապարակի հարևանությամբ բացվեց ժամանակակից Սուրբ Սոֆիայի նախատիպ տաճարը, որը ժողովրդի կողմից ստացավ «Մեծն» անվանումը։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=51}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=97}}

Պարսիկների դեմ արշավանքների ժամանակ Կոնստանդի մահից հետո [[361]] թվականի դեկտեմբերին Կոստանդնուպոլիս մուտք գործեց Հուլիոսը, ով դաժան հաշվեհարդար տեսավ իր նախորդի մերձավոր շրջապատի հետ։ Նա ձեռնամուխ եղավ հեթանոսության վերականգնմանը (ինչի համար ստացավ «Ուրացող» մականունը), անցկացրեց դպրոցական կրթության բարեփոխում, մայրաքաղաքում հիմնադրեց գրադարան, որը դարեր շարունակ բյուզանդական մշակույթի կարևորագույն օջախն էր։ Բայց Հուլիոսի կառավարումը երկար չտևեց, նա զոհվեց [[363]] թվականին ամռանը պարսկական արշավանքի ժամանակ, ինչից հետո զորքերը նոր կայսր հռչակեցին Հովիանոսին։ Կոստանդինի դինաստիայի կառավարման տարիներին Կոստանդնուպոլսում ապրում և աշխատում էին բժիշկ [[Օրիբասիոս]]ը, հռետոր [[Լիբանիոս]]ը, աստվածաբան և եկեղեցական հոգևոր պետեր Ալեքսանդր Կոստանդնուպոլսեցին, Մակեդոնիոս I-ը, քաղաքում հաճախ էին լինում [[Աթանաս Ալեքսանդրացի]]ն, [[Բարսեղ Կեսարացի]]ն և հայտնի հերետիկոս [[Արիոս]]ը (մահացել է քաղաքում [[336]] թվականին)։ {{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=72}}{{sfn|История Средних веков|1952|էջ=652, 654}}
== Վալենտինիանոս I-ը և Թեոդոսիոս Ա Մեծը == 
[[Պատկեր:Theodosius Obelisc.jpg|thumb|left|185px|[[Թեոդոսիոսի կոթողը]]՝ կանգնեցված [[390]] թվականին ձիարշավարանում]]
[[364]] թվականին հռոմեական զորքերը նոր կայսր հռչակեցին [[Վալենտինիանոս I]]-ին, ով էլ կրտսեր եղբորը՝ [[Վաղես II]]-ին դարձրեց կայսրության արևելյան մասի իր գահակիցը։ Նրա կառավարման տարիներին ավարտին հասցվեց բլուրների միջով [[Թրակիա]]յից [[Կոստանդնուպոլիս]]ը ջրով սնող հսկայական համակարգի մաս կազմող երկդստիկոն ակվեդուկը (ջրանցույց կամուրջ)։ 378 թվականին [[Ադրիանապոլիս|Ադրիանապոլսսի]] մոտ մարտում հռոմեացիները սարսափելի պարտություն կրեցին անդրդունայան գոթերի կողմից, մարտի դաշտում մնացին 40 000 հռոմեական զինվորներ, այդ թվում նաև՝ Վաղես կայսրը։ [[Գրատիանոս]]ը Հռոմեական կայսրության արևելյան մասի կայսր նշանակեց փորձառու զորավար [[Թեոդոսիոս]]ին, ով գոթերի հետ խաղաղություն կնքելով, ետ մղեց նրանց Կոստանտնուպոլսից։ Թեոդոսիոսին նույնիսկ հաջողվեց կաշառքներով, կայսերական պալատում ճոխ ընդունելություններով և բանակում բարձր պաշտոնների նշանակելով իր կողմը գրավել որոշ գոթական առաջնորդների և զորապետերի։ Հենց այդ ժամանակ Կոստանտնուպոլսում սկսեցին բնակություն հաստատել քաղաքային պահակախմբում ծառայող զինվորական գոթերը։{{sfn|Машкин Н. А.|1950|էջ=604, 624}}{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=52, 60, 244—246}}{{sfn|История Средних веков|1952|էջ=52, 81}}

[[381]] թվականին Կոստանդնուպոլսի Առաջին տիեզերական ժողովը սառեցրեց արիոսականությունը և Կոստանդնուպոլսին տրվեց եպիսկոպոսանիստ քաղաքի կարգավիճակ, որը դարձավ երկրորդ աթոռանիստը Հռոմեականից հետո (մինչ այդ մայրաքաղաքը կայսր [[Սեպտիմիոս Սևերիոս]]ի ճնշումների ժամանակաշրջանից ի վեր գտնվում էր միտրոպոլիտ Իրակլիի իրավասության տակ)։ [[390]] թվականին Կոստանդնուպոլսի ձիարշավարանում կանգնեցվեց [[Հելիպոլիս]]ից բերված գրանիտե եգիպտական կոթողը։ [[394]] թվականին ուզուրպատոր Եվգենիոսին մահապատժի ենթարկելով՝ Թեոդոսիոսը կարճ ժամանակով իր տիրապետության տակ միավորեց Հռոմեական կայսրության երկու հատվածները, բայց նրա մահից հետո՝ [[395]] թվականին միասնական պետությունը մասնատվեց Թեոդոսիոսի որդիների միջև. [[Արկադիոս (Բյուզանդիայի կայսր)|Փլավիոս Արկադիոս]]ին բաժին հասավ Արևելքը, իսկ նրա եղբայր [[Հոնորիոս]]ին՝ Արևմուտքը։ Նույն՝ 395 թվականին վեստգոթերը [[Ալարիկուս I]]-ի գլխավորությամբ նորից ապստամբություն բարձրացրին և իրենց միացած ալեմանների, սարմատների, կոլոնների և ստրուկների հետ միասին ներխուժեցին Թրակիա (ապստամբների առանձին ջոկատներ հասան մինչև Կոստանդնուպոլսի պարիսպներ, սակայն հետո ըմբոստացողների ողջ զանգվածը ուղևորվեց դեպի [[Հունաստան]])։ [[4-րդ դար]]ի վերջին Կոստանդնուպոլսում ապրում էր ավելի քան 100 000 մարդ, նոր բնակություն հաստատողներին Կոստանտին կայսրի կողմից կառուցված ամրոցապարիսպներից ներս արդեն տեղը չէր բավականացնում, և քաղաքը սկսեց տարածվել դրանցից դուրս (ափամերձ հատվածում տներ էին կառուցվում նույնիսկ ցցագերանների վրա)։{{sfn|Машкин Н. А.|1950|էջ=604, 624}}{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=39, 41—42, 52, 240}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=98}}{{sfn|История Средних веков|1952|էջ=52, 74—75}}

[[Պատկեր:Constantinople-HY.svg|thumb|250px|Կոստանտինուպոլսի պարիսպները]]
4-րդ դարի երկրորդ կեսին Կոստանդնուպոլսում աշխատում էին իրենց ժամանակի այնպիսի հզոր մտավորականներ, ինչպիսիք էին փիլիսոփաներ [[Թեմիստիոս]]ը և [[Սինեզիոս]]ը, աստվածաբաններ [[Գրիգոր Աստվածաբան]]ը, [[��ովհան Ոսկեբերան]]ն ու [[Նիլ Ծոմապահ]]ը։ [[404]] թվականին քաղաքում անկարգություններ տեղի ունեցան, որոնք առաջ եկան ժողովրդի շրջանում հայտնի Հովհան Ոսկեբերանի Կոստանդնուպոլսի արքեպիսկոպոսի պաշտոնանկության հետ, որը կոնֆլիկտի մեջ էր կայսրի կնոջ՝ Եվդոքսիայի հետ (անկարգությունների և քաղաքում բռնկված հրդեհների ընթացքում այրվեց նույնիսկ Սուբ Սոֆիա բազիլիկ տաճարը)։ [[5-րդ դար]]ի սկզբում (հատկապես 410 թվականից սկսած) բարբարոսների արշավանքների սպառնալիքի հետ կապված ուժեղացավ [[Հռոմ]]ից արիստոկրատ վերաբնակվողների հոսքը [[Կոստանդնուպոլիս]]։ [[412]] թվականին տեղի ունեցած ուժգին երկրաշարժից փլվեցին [[Կոստանտինոս Մեծ]]ի ժամանակաշրջանի պարիսպները և խիստ անհրաժեշտություն առաջացավ ամրությունների նոր օղակի, որոնք կընդգրկեին քաղաքի ընդարձակված թաղամասերը։ Նոր պատերը, որոնց կառուցումն սկսվել էր դեռևս Արկադիոս կայսրի օրոք ավարտին հասցվեցին [[Թեոդոսիոս II]] կայսեր իշխանության ժամանակաշրջանում՝ Անտիմիոս պրեֆեկտի կողմից։ Թեոդոսիոսի պատն ուներ ինը գլխավոր դարպասներ, որոնք բաժանված էին քաղաքացիականների և զինվորականների, և բազմաթիվ փոքր անցատեղեր (կարևորագույն դարպասները, որոնցով անցնում էին բանուկ առևտրական ճանապարհները, Ոսկե դարպասներն էին, Ռեսիոս դարպասները և Հարիսեյան դարպասները)։ Հենց քաղաքացիական դարպասներ տանող ուղու վրա էին կամուրջներն անցում փոսերի վրայով, իսկ պաշարման ժամանակ այդ դարպասները զնդանում էին։ Զինվորական դարպասները գտնվում էին ամենաբարձր և հզոր աշտարակների հսկողության տակ, դրանց երկտակ մետաղե փականակները խաղաղ ժամանակ ամրապինդ փակված էին, իսկ պաշարման ժամանակ դրանք օգտագործում էին թշնամու դեմ իրականացվող արտագրոհների համար։{{sfn|Машкин Н. А.|1950|էջ=618, 621}}{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=42, 48, 58}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=96—97}}{{sfn|Роджер Кроули |2008|էջ=117}}

Կոստանդնուպոլսի պարսպապատերի ընդհանուր ձգվածությունը կազմում էր 16 կմ, դրանց երկայնքով հաշվվում էին մոտավորապես 400 աշտարակներ։ Թեոդոսիոսի պարիսպները, որոնք անցնում էին [[Բոսֆորի նեղուց]]ի վրայով, [[Մարմարա ծով]]ից Ոսկե Հորթի ծովածոց, ձգվում էին 5,5 կմ երկարությամբ և ամենահզորն էին։ Այդ պարիսպները կառուցված էին երեք շարքով (հաշվի առնելով հետագայում կառուցված ամրությունները [[447]] թվականին ավերիչ երկրաշարժից հետո)։ Պարսպի 5 մետր բարձրությամբ առաջին շարքը պաշտպանում էր խորը և մեծ ջրով լցված փոսը (այն ուներ 20 մ լայնություն, իսկ խորությունը տեղ-տեղ հասնում էր 10 մետրի)։ Երկրորդ շարքը, որն ուներ 2-3 մ լայնություն և 10 մ բարձրություն, ամրացնում էին 15 մետր բարձրությամբ աշտարակներ։ Առավել զանգվածեղ երրորդ շարքը հասնում էր 6-7 մ լայնության և պաշտպանված էր 20-40 մետր բարձրություն ունեցող աշտարակներով։ Աշտարակները հագեցած էին քարեր նետող և հակառակորդի վրա եռման յուղ կամ խեժ լցնող սարքավորումներով։ Պատի երկայնքով տեղակայված էին պահակազորի համար նախատեսված պահակային շինությունները և պարենի և զինամթերքի ոչ մեծ պահոցները։ Թեոդոսիոսի պարիսպների հիմքերն ունեին 10-20 մետր խորություն, ինչը գործնականում բացառում էր ականահատումը։ Փոսի վրա կառուցված չէին ամրակայված քարե կամուրջներ, այլ միայն թեթև փայտե, որոնք գիշերները հավաքվում էին, իսկ պաշարումների ժամանակ արագ ոչնչացվում էին քաղաքի պաշտպանների կողմից։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=47—48}}{{sfn|Роджер Кроули |2008|էջ=118—119}}

Թեոդոսիոսի պարսպի շրջագծով դարեր ի վեր որոշվում էին այն սահմանները, որոնցից ներս զարգանում էր Կոստանդնուպոլիսը (պարսպի սահմաններից դուրս մնացին Եվդոմ, Փիգի, Ֆիլոպատեոն, Վլախերներ և Կոսմիդիոն արվարձանները)։ Քաղաքի հետագա ընդարձակումն արդեն ընթանում էր Ոսկե Հորթի հյուսիսային (Գալաթայի շուրջ) և [[Բոսֆորի հրվանդան]]ի դիմաց՝ նեղուցի ասիական ափերին ([[Քաղկեդոն]] և [[Խերսեպոլի]]) արվարձանների ստեղծման հաշվին։ [[415]] թվականին Թեոդոսիոս II-ը ավարտեց Սուրբ Սոֆիա տաճարի ձգձգված վերակառուցումը, 421 թվականին Կոնստանտինի պարսպի մոտակայքում, հրապարակի կենտրոնում վեր խոյացավ իր նախորդի Արկադիոս կայսրի արձանով կոթողը, որից հետո հրապարակն անվանվեց Արկադիոսի հրապարակ։ [[425]] թվականին կայսրը Կապիտոլիումում բացեց պետական դպրոց, որը Կոստանդնուպոլսի համալսարանի սկիզբ դրեց (այնտեղ իրենց ժամանակի լավագույն հռետորները, քերականագետները, սոփեստները և պրոֆեսորներն ուսանում էին երիտասարդներին լատինական և հունական բանահյուսություն, բժշկություն, հռետորություն և իրավունք), այնուհետև ձիարշավարանի մոտակայքում կառուցեց Թեոդոսիոսի ստորգետնյա ջրի գետնապահեստը։ Թեոդոսիոս II-ի քույրը հիմնեց Սուրբ Անդրեոս Նախաստեղծողի կուսանոցը, որը հետագայում դարձավ Սուրբ Անդրեոս Կրետացու կուսանոցը։ Գտնվելով հոգևորականության ուժեղ ազդեցության տակ՝ Թեոդոսիոս II-ը հրեաներին արգելեց նոր [[սինագոգ]]ներ կառուցել, պաշտոններ զբաղեցնել պետական համակարգում և իրենց տներում քրիստոնյա ծառաներ պահել, ինչը զգալիորեն կրճատեց Կոստանդնուպոլսի հրեական համայնքը։ Թեոդոսիոսի պարիսպների կառուցումից քառորդ դար անց ծովափի երկայնքով կառուցվեց պարիսպ, որը նույնպես ամրացված էր աշտարակներով (այն հայտնի էր որպես Պրոպոնտիսի պարիսպ կամ Մարմարա ծովի պատ)։ Թեոդոսիոսի պատը, Կոստանտինոսի ամրացված հին պարիսպն ու նոր պարիսպը, պաշտպանելով քաղաքը ծովի կողմից, ստեղծում էին հզոր պաշտպանական գոտի, որը դժվար էր հաղթահարել նույնիսկ ամենահզոր պաշարման տեխնիկայի առկայության դեպքում։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=42, 44, 46—48, 72, 237, 246}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=96}}{{sfn|Дубнов С. М.|2003|էջ=331}}
{{Բազմապատիկ պատկերներ
 |գոտի = center
 | ուղղություն = horizontal
 | վերնագիր = 
 | վերնագրի գոտի = center
 | պատկեր1 = Car bed 5.jpg
 | լայնություն1 =150
 | նկարագրություն1 = Մերձծովյան պարիսպների ճակատամասը 
 | պատկեր2 = Theodosianische Landmauer in Istanbul.jpg
 | լայնություն2 =151
 | նկարագրություն2 = Թեոդոսիոսի պարիսպները
 | պատկեր3 = Walls in Topkapi1 WZA.jpg
 | լայնություն3 =205
 | նկարագրություն3 =Թեոդոսիոսի պարիսպները
 | պատկեր4 = Car bed kap deu2.jpg
 | լայնություն4 =150
 | նկարագրություն4 = Երկրորդ ռազմական դարպասները
 | պատկեր5 = Propontis wall 1.JPG
 | լայնություն5 =170
 | նկարագրություն5 = Մերձծովյան պարիսպների ճակատամասը 
}}
Շուրջ 425 տարի Կոստանդնուպոլիսը [[Հռոմ]]ի նման բաժանված էր 14 թաղամասերի (ռեգիոնների), որոնք ղեկավարվում էին հսկիչների (ռեգիոնարխների) կողմից։ Նրանց վերահսկողության տակ էին գտնվում կարգ ու կանոնի պահապանները և գիշերային պահակային ծառայողները։ Կոստանտինոս Մեծի ժամանակներից ի վեր քաղաքը ամբողջությամբ ղեկավարում էր եպարքոսը ({{lang-grc|ὁ ἔπαρχος τῆς πόλεως}}), ով պատասխանատու էր քաղաքային տնտեսության, բարեկարգման, ղեկավար կազմի աշխատանքների, ներքին կարգ ու կանոնի պահպանման և քաղաքի անվտանգության համար։ [[Կոստանտինոս II]]-ի օրոք արդեն Կոստանդնուպոլսի եպարքոսը իր ֆունկցիաներով և իրավունքներով գրեթե չէր տարբերվում Հռոմի պրեֆեկտից, ուներ այնպիսի իշխանություն, որի շնորհիվ փաստացի կայսրից հետո պետության մեջ երկրորդ անձն էր իր կարևորությամբ։ Նա նախագահում էր Սենատի նիստերում և բաժանում էր հացահատիկը, ուներ քաղաքից իր կարծիքով Կոստանդնուպոլսի բարեկեցության համար վտանգ ներկայացնող ցանկացած մարդու ձերբակալելու, բանտարկելու կամ աքսորելու իրավունք (կարող էր նաև սահմանափակել քաղաքացու բնակության վայրը որոշակի տեղում)։ Եպարքոսին ենթարկվում էին բազմաթիվ կոլեգիաներ և պետական կառույցներ, ինչպիսիք էին քաղաքային ոստիկանությունը, բանտը (այն գտնվում էր Կոստանտիանոսի հրապարակի առջև տեղակայված պրետորիայի նկուղում) և բոլոր 14 թաղամասերի դատական կառույցները, նա հսկում էր քաղաքում կատարված բոլոր քրեական հանցագործությունների հետաքննությունների ընթացքին։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=48—49}}{{sfn|БРЭ|2010|էջ=97}}
[[Պատկեր:Valens aquädukt02.jpg|thumb|left|250px|Վալենտիանոսի ջրանցույց կամուրջը  Կոստանդնուպոլսի կոմունալ տնտեսության կարևոր հատվածն է]]

Կոստանդնուպոլսի եպարքոսի կամքից էր կախված ցանկացած քաղաքացու կյանքն ու ճակատագիրը, այդ պատճառով էլ նրա գերատեսչությունը մշտապես պաշարում էին բազմաթիվ խնդրառուներ և գանգատավորներ, ովքեր կամ մերձավորների համար ներում էին հայցում կամ փորձում էին իշխան��ւթյունների կողմից ստանալ քաղաքային օբյեկտների շինարարության և վերակառուցման պատվերներ կամ արհեստավորական միավորումների միջև առաջացած վեճերը լուծելու պահանջով էին հանդես գալիս։ Եպարքոսի գերատեսչությունը պատասխանատու էր նաև թատերական ներկայացումների կազմակերպման, կրոնական տոնակատարություններին քաղաքի նախապատրաստման, կայսերական շքերթների, երևելի հյուրերի և արտասահմանյան դեսպանների հանդիսավոր ընդունելությունների համար։ Եպարքոսը կայսերական պալատի տարբեր հանդիսությունների և արարողությունների գլխավոր անձերից մեկն էր, նրա նշանակման ծիսակատարությունը մշտապես անցնում էր պալատում բոլոր պալատական և քաղաքային երևելիների ներկայությամբ։ Այնուհետև նոր եպարքոսը հանդես էր գալիս խոսքով՝ ուղղված քաղաքի բոլոր դասերին և միավորումներին, պալատից ուղևորվում էր Սուրբ Սոֆիայի տաճար, իսկ այնտեղից՝ իր գերատեսչություն։ Քաղաքացիները որոշակի վերաբերմունք էին ցուցաբերում կայսրի ընտրությանը, և եթե այդ ընտրությունը կանգ էր առնում անհայտ ազնվատոհմիկի վրա, ապա եպարքոսի նշանակման արարողությունը հազվադեպ չէր, որ դեմոսի շրջանում ավարտվում էր զանգվածային անկարգություններով։ Կոստանդնուպոլսի ձևավորման դարաշրջանի ժողովրդականություն վայելող եպարքոսներից էր [[Կիրոս]]ը, ով մեծ ներդրում ունեցավ քաղաքի զարգացման ու բարեկարգման համար։ Սակայն նրա հանրաճանաչությունը վախեցնում էր Թեոդոսիոս Մեծ կայսրին, ով Կիրոսին պաշտոնանկ արեց և կարգադրեց ձեռնադրել կուսակրոն վանական։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=49—50}}

Մեծ զարգացում ապրեց արհեստագործական արդյունաբերությունը։ Կոստանդնուպոլսում տեղակայված էին բազմաթիվ կայսերական արհեստանոցներ (էրգաստրիոններ), որոնք կատարում էին պալատի, բանակի և քաղաքային իշխանությունների պատվերները։ Արհեստավորները ցմահ հանդիսանում էին այդ արհեստագործական միավորումների անդամներ, ընդ որում՝ այդ պարտավորությունը անցնում էր ժառանգաբար։ Բացի այդ, արհեստանոցների աշխատավորների զգալի մասը ստրուկներ էին։ Մայրաքաղաքում գոյություն ունեին նաև բազմաթիվ մասնավոր, քաղաքային կամ եկեղեցական արհեստանոցներ, որոնք պատկանում էին ազնվապետերին, վանքերին և անկելանոցներին (սեփականատերերի վերջին երեք կատեգորիաները նախընտրում էին արդյունաբերությունները ուղղակիորեն չղեկվարել, այլ դրանք հանձնել վարձույթով)։ Այդ արհեստանոցներում աշխատում էին հատուկ կանոնագրերով կանոնակարգվող (նրանք պարտավոր էին հարկ վճարել և անհրաժեշտության դեպքում ծառայություն մատուցել ի օգուտ պետության) գործունեությամբ միավորումների անդամներ հանդիսացող ազատ արհեստավորներ։ Ողջ միջնադարի ընթացքում Կոստանդնուպոլիսը [[Եվրոպա]]յի և Արևելքի երկրների համար հանդիսանում էր յուրօրինակ «շքեղության արհեստանոց»։ Շատ քաղաքներում և գրեթե բոլոր պալատներում լայնորեն հայտնի էին քաղաքում արտադրվող մետաքսե և բրդե գործվածքները, թանկարժեք հագուստը, կաշվե, կերամիկական և ապակե արտադրանքները, ոսկերչական և եկեղեցական զարդերը, սառը զենքերը և զինվորական հանդերձանքը (հատկապես շքեղության տարրերով իրերը)։ Վաճառականները նույնպես կազմել էին միավորումներ, իսկ նրանց գործունեությունը գտնվում էր պետության հսկողության տակ (մասնավոր միջազգային առևտրում գերիշխում էին սիրիական և եգիպտական վաճառականները)։ Վաճառականության ոլորտների մեծ մասը կայսրական մենաշնորհն էին, և իշխանությունները լայնորեն կիրառում էին այն վարձակալության հանձնելու պրակտիկան։ Եպարքոսի գերատեսչությունը կանոնակարգում էր միավորումների թվաքանակն ու դրանց անդամների պարտականությունները, նրանց ներքին կազմակերպվածությունը, սակայն աստիճանավորների կողմից առանձնակի խստությամբ էին վերահսկվում Կոստանդնուպոլիսը սննդամթերքով մատակարարող առևտրական միավորումները։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=50—51}}{{sfn|История Средних веков|1952|էջ=76—77}}{{sfn|Чекалова А. А.|1986|loc=Гл. I. Особенности экономического развития Константинополя в начале VI в.}}

[[Պատկեր:20111224 Flavius Marcianus Augustus Column Fatih Istanbul Turkey.jpg|thumb|185px|Մարկիանոսի սյունը՝ կանգնեցված է [[5-րդ դար]]ի կեսերին]]
Կոստանդնուպոլսի բնակչության խավերի բազմազանություն էր ներկայացնում քաղաքային պլեբսը (հասարակ ժողովուրդ), որը ներառում էր ոչ միայն վարձու աշխատողների ու ծառայողների, այլև գլուխները պատահական աշխատանքով մի կերպ պահող աղքատների, ինչպես նաև տարատեսակ ապադասակարգայնացած տարրերի՝ մուրացիկների, մարմնավաճառների, խեղանդամների և պակասամիտների։ Նրանցից շատերը բնակվելու տեղ չունեին, հաճախ էին սոված մնում, իսկ մի փոքր փող աշխատելու դեպքում էլ հարբեցողությամբ էին զբաղվում քաղաքի բազմաթիվ էժանագին գինետներում։ Իշխանությունները պարբերաբար սիրաշահում էր պլեբսին նվերներով՝ հանդիսությունների կապակցությամբ կայսրի անունից աղքատներին փող, գինի ու հաց էր բաժանվում, Կոստանդնուպոլսի եպիսկոպոսը ողորմություն էր բաշխում, երբեմն պլեբսը հնարավորություն էր ունենում ձիարշավարանում դիտել աճպարարների, մարզորդների և ակրոբատների ներկայացումներ։ Սակայն, չնայած «հոգատարության» նման դրսևորումներին, պլեբսին տիրում էին ծայրահեղ անկայուն տրամադրություններ, և այն հեշտությամբ էր ենթարկվում ըմբոստությունների կոչերին։ Այդ պատճառով բավական էր ամենափոքր կայծն իսկ՝ հացի թանկացումը, շնորհազրկված մեծատոհմիկի հանդեպ կարեկցանքը, կայսերական գահի հերթական թեկնածուի կրակոտ խոսքը։{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=63, 66}}

[[447]] թվականի հունվարին ուժգին երկրաշարժի հետևանքով Կոստանդնուպոլսում ավերվեցին բազմաթիվ շինություններ և զգալիորեն վնասվեցին բերդապարիսպները։ Մոտ 16 000 մարդ երկու ամսվա ընթացքում ոչ միայն վերականգնեցին հին ամրությունները, այլև կառուցեցին արտաքին պատը՝ աշտարակներով ու հողաթմբերով, ինչպես նաև խորացրեցին աղյուսներով շարված պաշտպանական փոսերը։ Արդյունքում՝ ցամաքի կողմից քաղաքը պաշտպանում էր 192 աշտարակներով ամրացված երկայնաշարան պաշտպանական համակարգը։ Նույն տարվա գարնանը քաղաքին Թրակիայի կողմից մոտեցան Աթիլլայի զորքերը, ինչի պատճառով էլ քաղաքացիների շրջանում խուճապ առաջացրին և նպաստեցին զանգվածային փախուստին, սակայն հոները չհանդգնեցին պաշարում իրականացնել և ուղևորվեցին դեպի [[Հունաստան]]։ [[5-րդ դար]]ի կեսերից Կոստանդնուպոլսի արքեպիսկոպոսիները սկսեցին պատրիարքների կոչումներ կրել։ [[451]] թվականին [[Քաղկեդոն]]ում, Բոսֆորի ասիական ափին, կայսերական աստիճանավորների հովանավորությամբ կայացավ Չորրորդ Մեծ ժողովը, որը դատապարտում էր մոնոֆիզիտությունը և սկիզբ դրեց արևելյան ուղղափառության հավատասահմանման հիմքի։ [[453]] թվականին Վլախերնի արվարձանում, Թեոդոսիայի սահմաններից դուրս կառուցվեց Աստվածածնի եկեղեցին (այն հիմնադրեց Պուլհերիան, Մարկիանոս կայսրի կինը)։ Մի քանի տարի անց, [[Լիբիոս I]] կայսրի կառավարման տարիներին, երկու բյուզանդական պատրիկներ [[Պաղեստին]] ուխտագնացության ժամանակ առևանգեցին Աստվածածանի մետաղե մակադրվագները, որը և տեղադրվեց Վլապերյան եկեղեցում։ Ավելի ուշ Աստվածածնի դամբարանից այստեղ բերվեցին նաև Աստվածածնի հագուստները և գոտու մի մասը։ Մարկիանոսի իշխանության մասին վկայում է նաև նրա անունը կրող սյունակոթողը, որը տեղադրված է Կոստանդնուպոլսի քաղաքագլխի կողմից 5-րդ դարի կեսերին (ավելի վաղ սյունը պսակված է եղել կայսրի արձանով, իսկ պատվանդանը հարուստ է եղել հարթաքանդակներով)։{{sfn|БРЭ|2010|էջ=96—97}}{{sfn|Петросян и Юсупов|1977|էջ=243}}{{sfn|Роджер Кроули |2008|էջ=118}}

Ողջ վաղ միջնադարի ընթացքում Կոստանդնուպոլիսը խոշոր մշակութային կենտրոն էր և այդ իմաստով գերազանցում էր [[Արևմտյան Եվրոպա]]յի մայրաքաղաքներին։ Ծաղկում ապրող առևտուրն ու արհեստները, պետական ապարատի անսահման կրթվածությունն ու բյուրոկրատիայի բազմությունը նպաստեցին անտիկ բարձրարվեստ մշակույթի տարրերի պահպանմանը։ Բյուզանդացի վաճառականների և դիվանագետների արտաքին կապերը նպաստեցին Կոստանդնուպոլսում աշխարհագրության, աստղագիտության, մաթեմատիկայի, հռետորության և լեզվաբանության զարգացմանը։ Մայրաքաղաքի մեծածավալ առևտրային և դրամական շրջանառությունը, գործարքների և ժառանգությունների շուրջ մասնավոր կոնֆլիկտներն անհրաժեշտություն առաջացրին քաղաքացիական իրավունքի մշակման և իրավաբանական կրթության զարգացմանը։ Կոստանդնուպոլսում կայսերական պալատի, բազմաթիվ ազնվական և հոգևորական երևելիների, նաև մեծահարուստ պատվիրատուների և մեկենասների առկայությունը նպաստեցին որպեսզի քաղաքում զարգացում ապրի [[բժշկություն]]ը, [[ճարտարապետություն]]ը, շինարարական գործը և նրա հետ սերտորեն կապված [[մեխանիկա]]ն, [[գրականություն]]ը (հատկապես պոեզիան և վարքագրությունը), [[երաժշտություն]]ը, [[թատրոն]]ն ու գեղարվեստական արհեստները (խեցեգործական, խճանկարային և արծնապակե իրերի պատրաստումը), ինչպես նաև ներկերի արտադրությունը՝ ինչպես գեղանկարչության, այնպես էլ գործվածքների ներկման համար։ Պալատական բյուրոկրատիայի միջավայրից և տվյալ ժամանակաշրջանի բարձրաստիճան հոգևորականների միջավայրից դուրս եկավ բյուզանդական պատմաբանների պլեադան, օրինակ՝ [[Պրիսկ]], [[Սոզոմեն]] և [[Սոկրատ Սքոլաստիկոս]]։ Չնայած հոգևորականության օր-օրի մեծացող ազդեցությանը մշակույթի վրա՝ Կոստանդնուպոլսում պահպանվում էր աշխարհիկ կրթությունը, որն ի տարբերություն Արևմտյան Եվրոպայի, իր ավանդույթներով հիմնվում էր անտիկ դարաշրջանի վրա, որտեղ եկեղեցին գործնականում մենաշնորհել էր կրթության մնացորդները։ Այդ ժամանակվա գիտության վրա մեծ ազդեցություն ունեցավ եկեղեցու պայքարը տարբեր հերետիկոսական հոսանքների, հեթանոսության մնացորդների և անտիկ ավանդույթների հետ՝ հատկապես փիլիսոփայության և աստվաբանության մեջ, ինչը վառ արտահայտությունն էր [[Ալեքսանդրիա]]յում հեթանոսական գիտական կենտրոնի վերացումը։{{sfn|История Средних веков|1952|էջ=649—652, 655}}

== Տես նաև == 
* [[Կոստանդնուպոլիս]]
* [[Հայերը Կոստանդնուպոլսում]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

[[Կատեգորիա:Կոստանդնուպոլիս]]
[[Կատեգորիա:Թուրքիայի պատմություն]]
[[Կատեգորիա:Ստամբուլ�� պատմություն]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Կաղապար:Lang (խմբագրել)
Կաղապար:Lang-grc (խմբագրել)
Կաղապար:Lang-grc2 (խմբագրել)
Կաղապար:Main other (խմբագրել)
Կաղապար:Sfn (խմբագրել)
Կաղապար:Str trim (խմբագրել)
Կաղապար:Բազմապատիկ պատկերներ (խմբագրել)
Կաղապար:Ծանցանկ (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Կաղապար:Ծանցանկ/styles.css (խմբագրել)
Կաղապար:Տես նաև (խմբագրել)
Մոդուլ:Arguments (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Check for unknown parameters (խմբագրել)
Մոդուլ:Hatnote (խմբագրել)
Մոդուլ:Hatnote list (խմբագրել)
Մոդուլ:Labelled list hatnote (խմբագրել)
Մոդուլ:Multiple image (խմբագրել)
Վերադարձ դեպի Կոստանդնուպոլսի պատմություն։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Կոստանդնուպոլսի_պատմություն» էջից