Դիտել Թեբե (արբանյակ) էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.

{{Այլ|Թեբե (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Աստղագիտական օբյեկտ
| անուն = Թեբե
| այլ անուն = <small>Յուպիտեր XIV</small>
| լատիներեն անուն = Thebe
| պատկեր = Thebe.jpg
| մակագրություն = Թեբեյի լուսանկարը, ստացված «[[Գալիլեո (ԱՄԿ)|Գալիլեո]]» ԱՄԿ-ի միջոցով, 2000 թվականին։
| հայտնաբերման տարեթիվ = 5 մարտ [[1979]]<ref name="discovery"/>
| հայտնաբերող = [[Սթիվեն Սիննոտ]]
| տեսանելի մագնիտուդ =
| տեսանելի չափ = 
| համաստեղություն = 
| հեռավորություն = 221 889,0±0,6 կմ (3,11 Յուպիտերի շառավիղ)<ref name="Cooper Murray et al_2006">{{cite journal| doi = 10.1016/j.icarus.2005.11.007| last1 = Cooper | first1 = N. J.| last2 = Murray | first2 = C. D.| last3 = Porco | first3 = C. C.| last4 = Spitale | first4 = J. N.| date=March 2006 | title = Cassini ISS astrometric observations of the inner jovian satellites, Amalthea and Thebe| journal = Icarus| volume = 181| issue = 1| pages = 223–234| pmid = | pmc = | bibcode = 2006Icar..181..223C}}</ref>
| չափման կետ = [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]
| արբանյակներ = 
| պերիհելին = 218 000 կմ<ref name="calc">Հաշվարկված է մյուս հայտնի տվյալների հիման վրա</ref>
| ապոհելին = 226 000 կմ<ref name="calc"/>
| մեծ կիսաառանցք =
| էքսցենտրիսիտետ = 0,0175±0,0004<ref name="Cooper Murray et al_2006"/>
| սիդերիկ պարբերություն = 0,674536±0,000001 (16 ժ 11,3 ր)<ref name="Cooper Murray et al_2006"/>
| սինոդիկ պարբերությունը = 
| ուղեծրային արագություն = 23,92 կմ/վ<ref name="calc"/>
| թեքվածություն = 1,076±0,003° (Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ)<ref name="Cooper Murray et al_2006"/>
| ծագման անկյուն = 
| պերիկենտրոնի արգումենտ = 
| սեղմվածություն = 
| շառավիղ = 116&thinsp;×&thinsp;98&thinsp;×&thinsp;84 կմ<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>
| հասարակածային շառավիղ = 49,3±2,0 կմ<ref name="Thomas Burns et al_1998">{{cite journal| doi = 10.1006/icar.1998.5976| last1 = Thomas | first1 = P. C.| last2 = Burns | first2 = J. A.| last3 = Rossier | first3 = L.| last4 = Simonelli | first4 = D.| last5 = Veverka | first5 = J.| last6 = Chapman | first6 = C. R.| last7 = Klaasen | first7 = K.| last8 = Johnson | first8 = T. V.| last9 = Belton | first9 = M. J. S.| author10 = Galileo Solid State Imaging Team| date =September 1998| title = The Small Inner Satellites of Jupiter| journal = Icarus| volume = 135| issue = 1| pages = 360–371| pmid = | pmc = | bibcode = 1998Icar..135..360T}}</ref> կմ
| բևեռային շառավիղ = 
| մակերևույթի մակերես = 
| ծավալ = ~500 000 կմ<sup>3</sup><ref name="calc"/>
| զանգված =
| միջին խտություն =
| մակերևութային ձգողություն = 0,013 մ/վ² (0,004 ''g'')<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>
| պտույտի արագություն = 
| տիեզերական արագություն = 20–30 մ/վ<ref name="Burns Simonelli et al_2004">{{cite encyclopedia  | last1 = Burns  | first1 = Joseph A.  | last2 = Simonelli  | first2 = Damon P.  | last3 = Showalter  | first3 = Mark R.  | last4 = Hamilton  | first4 = Douglas P.  | last5 = Porco  | first5 = Carolyn C.  | last6 = Throop  | first6 = Henry  | last7 = Esposito  | first7 = Larry W.  | date = 2004  | pages = 241–262  | title = Jupiter's Ring-Moon System  | encyclopedia = Jupiter: The Planet, Satellites and Magnetosphere  | publisher = Cambridge University Press  | editor1-last = Bagenal  | editor1-first = Fran  | editor2-last = Dowling  | editor2-first = Timothy E.  | editor3-last = McKinnon  | editor3-first = William B.  | url = http://www.astro.umd.edu/~hamilton/research/preprints/BurSimSho03.pdf  | format = PDF  | bibcode = 2004jpsm.book..241B  | isbn = 978-0-521-81808-7}}</ref>
| պտույտի պարբերություն = [[Սինքրոն]]
| առանցքի թեքում = 0°
| ալբեդո = 0,047±0,003<ref name="Simonelli Rossier et al_2000">{{cite journal| doi = 10.1006/icar.2000.6474| last1 = Simonelli | first1 = D. P.| last2 = Rossier | first2 = L.| last3 = Thomas | first3 = P. C.| last4 = Veverka | first4 = J.| last5 = Burns | first5 = J. A.| last6 = Belton | first6 = M. J. S.| date=October 2000 | title = Leading/Trailing Albedo Asymmetries of Thebe, Amalthea, and Metis| journal = Icarus| volume = 147| issue = 2| pages = 353–365| pmid = | pmc = | bibcode = 2000Icar..147..353S}}</ref>
| տարիք =
| քիմիական կազմ = 
| մթնոլորտի ջերմաստիճան = -149<sup>o</sup>C (124 K)
| այլ տվյալներ = 
}}
'''Թեբե''' (հին հունարեն՝ Θήβη; լատինական ձևը՝ Те́ба, Thebe), [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]ից հեռավորությամբ չորրորդ [[արբանյակ]]ն է, պատկանում է [[Յուպիտերի ներքին արբանյակներ]]ի խմբին։ Այն հայտնաբերվել է [[Սթիվեն Սիննոտ]]ի կողմից 1979 թվականին «Վոյաջեր-1» ԱՄԿ-ի կատարած լուսանկարներում<ref name="discovery">{{cite journal| doi = 10.1126/science.210.4471.786| last = Synnott| first = S. P.| date = 1980 թ․ նոյեմբերի 14| title = 1979J2: The Discovery of a Previously Unknown Jovian Satellite| url = https://archive.org/details/sim_science_1980-11-14_210_4471/page/786| journal = Science| volume = 210| issue = 4471| pages = 786–788| pmid = 17739548| pmc = | bibcode = 1980Sci...210..786S}}</ref>։ Թեբե անվանումը հաստատվել է [[Միջազգային աստղագիտական միություն|Միջազգային աստղագիտական միության»]] կողմից [[1983]] թվականին, անվանումը տրվել է [[Հունական դիցաբանություն|Հունական դիցաբանության]] նիմփայի անունով<ref name="IAUC_3872">{{cite journal  | last = Marsden  | first = Brian G.  | date = 1983 թ․ սեպտեմբերի 30  | title = Satellites of Jupiter and Saturn  | journal = IAU Circular  | volume = 3872  | url = http://www.cbat.eps.harvard.edu/iauc/03800/03872.html  | accessdate = 2012 թ․ մարտի 28}}</ref>։

Յուպիտերի ներքին արբանյակների միջև մեծությամբ երկրորդն է, այն պտտվում է մոլորակի շուրջ [[Յուպիտերի օղակներ#Թեբեյի սարդոստանային օղակ|Թեբեյի սարդոստանային օղակի]] մեջ, արտաքին սահմանին մոտ։ Ենթադրվում է, որ այս օղակի մասնիկները արտանետվել են արբանյակի մակերևույթից հարվածային երևույթների արդյունքում<ref name="Burns Simonelli et al_2004"/>։ Արբանյակն ունի անկանոն ձև (գնդաձև չէ) և կարմրավուն գույն։ Ենթադրվում է, որ այն կազմված է ծակոտկեն ջրային սառույցից այլ նյութերի խառնուրդով, նման [[Ամալթեա (արբանյակ)|Ամալթեային]]։ Մակերևույթը ծածկված է մեծ խառնարաններով և լեռնաշղթաներով, որոնցից որոշների չափերը համեմատելի են արբանյակի չափերի հետ<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>։

Թեբեի մոտ տարածությունից լուսանկարները ստացվել են 1979 թվականին [[Վոյաջեր ծրագիր|''Վոյաջեր-1'' և ''2'']] կայանների Յուպիտերի համակարգով անցման ժամանակ, և դրանից հետո 1990-ականներին [[Գալիլեո (ԱՄԿ)|''Գալիլեո'']] ուղեծրակայանից<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>։

== Հայտնաբերում և հետազոտություններ ==
Մետիսը հայտնաբերվել է 1979 թվականի մարտի 5-ին [[Սթիվեն Սիննոտ]]ի կողմից ''[[Վոյաջեր-1]]'' ավտոմատ միջմոլորակային կայանի կատարած լուսանկարների վրա, և ստացաել է '''{{nowrap|S/1979 J 2}}''' սկզբնական անվանում<ref name="discovery"/>։ 1983 թվականին արբանյակը պաշտոնականորեն անվանվեց [[Հունական դիցաբանություն|հունական դիցարանի]] [[Նիմփաներ|նիմփա]] Թեբեի անունով<ref name="IAUC_3872"/>, ով հանդիսանում էր [[Զևս]]ի ([[Յուպիտեր (դիցաբանություն)|Յուպիտերի]] [[Հունական դիցաբանություն|հունական տարբերակը]]) սիրուհին։

''Վոյաջեր-1'' կայանից կատարված լուսանկարումներից հետո արբանյակը լուսանկարել է նաև ''Վոյաջեր-2'' կայանը<ref name="Burns Simonelli et al_2004"/>, սակայն նրա մասին տեղեկությունները սահմանափակ էին, մինչև ''Գալիլեո'' կայանի ժամանումը Յուպիտերի համակարգ։ ''Գալիլեո'' կայանը լուսանկարեց արբանյակի համարյա ամբողջ մակերևույթը, և թույլ տվեց ենթադրություններ անել նրա կազմության մասին<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>։

== Ուղեծիր ==
Թեբեն չորս Յուպիտերի [[Յուպիտերի ներքին արբանյակներ|ներքին արբանյակներից]] ամենահեռուն է մոլորակից։ Այն պպտվում է մոլորակից մոտ 222,000&nbsp;կմ հեռավորության վրա (3,11 Յուպիտերի շառավիղ)։  Արբանյակի ուղեծիրը ունի 0,018 [[էքսցենտրիսիտետ]] և 1,08° [[ուղեծրի թեքում]] Յուպիտերի հասարակածի նկատմամբ<ref name="Cooper Murray et al_2006"/>։ Այս տվյալները անսովոր մեծ են ներքին արբանյակի համար, և կարող են բացատրվել նախկինում [[Գալիլեյան արբանյակներ]]ի կողմից ազդեցություններով, հատկապես ամենամոտ պտտվող [[Իո (արբանյակ)|Իոյի]] կողմից<ref name="Burns Simonelli et al_2004"/>։ Նախկինում Թեբեն մի քանի անգամ ունեցել է Իոյի հետ [[ուղեծրային ռեզոնանս]]ներ, որոնք կարող էին ազդել նրա ուղեծրի վրա<ref name="Burns Simonelli et al_2004"/>։

Թեբեի ուղեծիրը գտնվում է Յուպիտերի օղակների համակարգի [[Յուպիտերի օղակներ#Թեբեյի սարդոստանային օղակ|Թեբեյի սարդոստանային օղակի]] ներսում։ Այս օղակը կազմված է մասնիկներից, որոնք արտանետվել են արբանյակի մակերևույթից տարաբնույթ բախումների արդյունքում։ Արտանետումից հետո այս մասնիկները և փոշին շարունակում են շարժվել արբանյակի ուղեծրի շրջակայքում առաջացնելով օղակ<ref name="Burns Showalter et al_1999">{{cite journal| doi = 10.1126/science.284.5417.1146| last1 = Burns| first1 = Joseph A.| last2 = Showalter| first2 = Mark R.| last3 = Hamilton| first3 = Douglas P.| last4 = Nicholson| first4 = Philip D.| last5 = de Pater| first5 = Imke| last6 = Ockert-Bell| first6 = Maureen E.| last7 = Thomas| first7 = Peter C.| date = 1999 թ․ մայիսի 14| title = The Formation of Jupiter's Faint Rings| url = https://archive.org/details/sim_science_1999-05-14_284_5417/page/1146| journal = Science| volume = 284| issue = 5417| pages = 1146–1150| pmid = 10325220| pmc = | bibcode = 1999Sci...284.1146B}}</ref>։

Մոլորակի հետ [[մակընթացային փական]]ի պատճառով Թեբեն պտտվում է իր ուղեծրի պարբերության հետ սինքրոն<ref name="Burns Simonelli et al_2004"/>։

== Ֆիզիկական առանձնահատկություններ ==
Թեբեի մակերևույթը մուգ է և ունի կարմրավուն գույն<ref name="Simonelli Rossier et al_2000"/>։ Արբանյակի առաջնային և հետնային կիսագնդերի միջև կա նաև զգալի ասիմետրիկություն։ Առաջնային կիսագունդը մոտ 1,3&nbsp;անգամ պայծառ է քան հետնայինը։ Այս ասիմետրիկությունը հավանաբար կապված է առաջնային կիսագնդի դեպքում հարվածային միջադեպերի ավելի բարձր արագությամբ և հաճախությամբ, որոնց արդյունքում բացվում են արբանյակի ընդերքի ավելի խորը մասերը, որոնք կազմված են սառույցներից<ref name="Simonelli Rossier et al_2000"/>։ Արբանյակի մակերևույթը ծածկված է [[հարվածային խառնարան|խառնարաններով]], որոնցից որոշները բավականին մեծ են և համեմատելի են արբանյակի չափերի հետ<ref name="Burns Simonelli et al_2004"/>։

Թեբեն ունի ոչ կանոնավոր ձև, էլիպսոիդին մոտ, և մոտավորապես 116×98×84&nbsp;կմ չափերով<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>։ Գիտնականների գնահատականով արբանյակի մակերևույթի մակերեսը 31 000-ից 59 000 քառակուսի կիլոմետր, կամ միջին գնահատականով 45 000 կմ<sup>2</sup>։ Արբանյակի խտությունն ու զանգվածը հայտնի չեն, սակայն ենթադրելով, որ նրա միջին խտությունը նման է Ամալթեային (մոտ 0,86  գ/սմ<sup>3</sup>)<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>, նրա զանգվածը կարող է գնահատվել մոտ 4,3{{e|17}}&nbsp;կգ։

Մյուս արբանյակների նման Թեբեն գտնվում է Յուպիտերի հետ [[մակընթացային փական]]ի մեջ, և նրա մի կողմը միշտ ուղղված է դեպի մոլորակը<ref name="Burns Simonelli et al_2004"/>։

Զեթուս խառնարանը արբանյակի ամենամեծ դիտված առանձնահատկությունն է, այն ունի մոտ 40&nbsp;կմ տրամագիծ, և հանդիսանում է միակը որը պաշտոնապես անվանվել է։ Խառնարանի պատերին դիտվում են մի քանի պայծառ հետքեր<ref name="Thomas Burns et al_1998"/>։ Այն տեղակայված է Թեբեի Յուպիտերին ուղված կողմի հակառակ կիսագնդում։ Խառնարանը հայտնաբերվել է [[Գալիլեո (ԱՄԿ)|''Գալիլեո'']] ուղեծրակայանից։ Այն անվանվել է [[Հունական դիցաբանություն|հունական դիցարանի]] նիմփա Թեբեի ամուսին Զեթուսի անունով<ref name="USGS">{{cite web | url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/6726;jsessionid=48811DDB28403E26694E8532F0E7609E?__fsk=1567792439 | title=Planetary Names: Crater, craters: Zethus on Thebe | publisher=United States Geological Survey | date=2006 թ․ հոկտեմբերի 3 | accessdate=2015 թ․ օգոստոսի 7}}</ref>։

== Տես նաև ==
* [[Յուպիտերի ներքին արբանյակներ]]
* [[Գալիլեյան արբանյակներ]]
* [[Յուպիտերի օղակներ]]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
{{Commons category|Thebe}}
* [https://web.archive.org/web/20070608072455/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Jup_Thebe Թեբեի տվյալները] [http://solarsystem.nasa.gov ՆԱՍԱ-ի Solar System Exploration] կայքում
* [http://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/THEBE/target Թեբեի անվանումը] [http://planetarynames.wr.usgs.gov ԱՄՆ Երկրաբանական ծառայության] կայքում

{{Յուպիտերի արբանյակներ}}

[[Կատեգորիա:Յուպիտերի արբանյակներ]]

Այս էջում օգտագործված կաղապարները.

Կաղապար:Cite encyclopedia (խմբագրել)
Կաղապար:Cite journal (խմբագրել)
Կաղապար:Cite web (խմբագրել)
Կաղապար:Commons category (խմբագրել)
Կաղապար:E (խմբագրել)
Կաղապար:Evalns (խմբագրել)
Կաղապար:InterProject (խմբագրել)
Կաղապար:Main other (խմբագրել)
Կաղապար:Navbox (խմբագրել)
Կաղապար:Nowrap (խմբագրել)
Կաղապար:Replace (խմբագրել)
Կաղապար:Val/delimitnum (խմբագրել)
Կաղապար:Valid (խմբագրել)
Կաղապար:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:· (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Այլ (խմբագրել)
Կաղապար:Ծանցանկ (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Կաղապար:Ծանցանկ/styles.css (խմբագրել)
Կաղապար:Յուպիտերի արբանյակներ (խմբագրել)
Կաղապար:Վիքիպահեստ երկար (խմբագրել)
Կաղապար:Տեղեկաքարտ (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Տեղեկաքարտ Աստղագիտական օբյեկտ (խմբագրել)
Մոդուլ:Arguments (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Check for unknown parameters (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1 (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Citation/CS1/COinS (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Configuration (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Date validation (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Identifiers (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Utilities (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Whitelist (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/styles.css (խմբագրել)
Մոդուլ:Infobox (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Languages (խմբագրել)
Մոդուլ:Languages/data (խմբագրել)
Մոդուլ:Navbar (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Navbox (խմբագրել)
Մոդուլ:Sources (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Sources-utils (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:String (խմբագրել)
Մոդուլ:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Wikidata/config (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:WikidataSelectors (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)

Վերադարձ դեպի Թեբե (արբանյակ)։

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Թեբե_(արբանյակ)» էջից