Դիտել Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոն էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.
[[Պատկեր:Centre of Europe.jpg|thumb|375px|Քարտեզ, որը ցույց է տալիս «Եվրոպայի կենտրոն» կոչման համար որոշ հավակնորդների դիրքը (կարմիր շրջանակներ)]]

'''Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոն''', հիպոթետիկ կետ, որը նշում է Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոնը։ Տեղակայումը կախված է Եվրոպայի սահմաններից և հիմնականում որոշվում է ընտրված հաշվարկման եղանակով, ինչպես նաև նրանով, թե հեռավոր կղզիները ներառված են Եվրոպայի ծայրակետերի ցանկում, թե ոչ։ Այսպիսով, Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոնի անվանը հավակնում են մի քանի տեղեր։

* Պուրնուշկես գյուղ, [[Լիտվա]]յի մայրաքաղաք [[Վիլնյուս]]ից 27,8 կմ հյուսիս<ref name="lt">{{cite web|author=Михаил Киселев|url=http://www.kurier.lt/?r=16&a=188|title=Где центр Европы?|publisher=Литовский курьер, №6 (676)|accessdate=2009 թ․ մարտի 3|archiveurl=https://www.webcitation.org/66THMjUaA?url=http://www.kurier.lt/?r=16|archivedate=2012 թ․ մարտի 27|date=7 февраля}}</ref>
* Կետ [[Պոլոցկ]] քաղաքի մոտ՝ [[Բելառուս]]ի հյուսիսային մասում<ref name="geographer">{{cite web|url=http://geographer.ru/content/view/122/2/|title=Где находится центр Европы|publisher=Geographer.ru|accessdate=2009 թ․ մարտի 3|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100308001946/http://geographer.ru/content/view/122/2/|archivedate=2010 թ․ մարտի 8|url-status=dead|date=2008-10-05}}</ref>
* Կետ  [[Ուկրաինա]]յի [[Անդրկարպատյան մարզ]]ի [[Ռախով (քաղաք, Ուկրաինա)|Ռախով]] քաղաքից ոչ հեռու՝ [[Դելովոե]] գյուղի մոտակայքում<ref name="rakhiv">{{cite web|url=http://www.rakhiv.com/CenterOfEurope.html|title=Центр Европы|publisher=Информационный портал города Рахов|accessdate=2009 թ․ մարտի 3|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070818133448/http://www.rakhiv.com/CenterOfEurope.html|archivedate=2007 թ․ օգոստոսի 18|url-status=dead}}</ref>
* Կետ [[Սլովակիա]]յի կենտրոնում գտնվող Կրեմնիցա քաղաքի Կրագուլե գյուղում<ref name="ats">{{cite web|author=Robert Haru Fisher|url=http://www.americantourismsociety.org/Councils/Europe/slovakia.html|title=The Charming Center of Europe|publisher=The American Tourism Society|accessdate=2009 թ․ մարտի 5|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081120182453/http://www.americantourismsociety.org/Councils/Europe/slovakia.html|archivedate=2008 թ․ նոյեմբերի 20|url-status=dead}}</ref>
* Կետ  [[Լեհաստան]]ի հյուսիսարևելյան շրջանում, [[Բելոստոկ]]ի հյուսիսում գտնվող Սուխովոլիա կոմունայում<ref name="tio">{{cite web|author=Виктор Корбут|url=http://www.tio.by/cgi-bin/newspaper.cgi?t=text&id=2600|title=О центре Европы|publisher=Туризм и отдых, №40 (675)|accessdate=2009 թ․ մարտի 10|url-status=dead|date=2008-10-09}}</ref>
* Եվս մի քանիսը՝ ավելի քիչ ճանաչված

== Պատմություն ==
[[Պատկեր:Center of Europe - monument - nearby Rakhiv - Ukraine (5647-49).jpg|left|thumb|Ավստրո-հունգարական իշխանությունների կողմից տեղադրված [[Եվրոպա]]յի աշխարհագրական կենտրոնի նշանը, որը տեղադրվել է Ռախիվ քաղաքում ([[Ուկրաինա]])]]

Եվրոպայի կենտրոնի մասին առաջին պաշտոնական հայտարարությունն արվել է 1775 թվականին լեհ թագավորական աստղագետ և քարտեզագիր Շիմոն Անտոնի Սոբեկրայսկու և [[Ռեչ Պոսպոլիտա]]յի արքա՝ [[Ստանիսլավ Օգոստոս Պոնյատովսկի|Ստանիսլավ Օգոստոս Պոնյատովսկու]] կողմից։ Նրանք  եկել է այն եզրահանգման, որ այն գտնվում է [[Լիտվական մեծ իշխանություն|Լիտվական մեծ իշխանության]] արևմտյան ծայրամասում գտնվող Սուխովոլյայի փոքրիկ քաղաքի շուկայի հրապարակում։

1885-1887 թվականներին Ավստրո-Հունգարիայի կայսրության աշխարհագրագետները գեոդեզիական ուսումնասիրություններ են իրականացրել [[Մերձդնեստր]]ում (ժամանակակից [[Ուկրաինա]]յի տարածք)` [[Ռախով (քաղաք, Ուկրաինա)|Ռախով]]ից Սիգետ երկաթուղի կառուցելու օրիանկի համար։ Պատահականորեն պարզվել է, որ Եվրոպայի կենտրոնը կարող է հանդիսանալ Վերխնետիսենսկայան։ [[Վիեննա]]յի կայսեր-արքայական ռազմական աշխարհագրական ինստիտուտի գիտնականները մանրակրկիտ ուսումնասիրությունից հետո պարզել են Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոնի ենթադրյալ տեղը, իսկ 1887 թվականին տեղադրվել է պատմական քարե նշան։ Այն կրճատած բուրգ է` 1.5 մ բարձրությամբ, ուղղանկյուն պատվանդանով<ref>{{статья|заглавие=Геодезическому пункту «Центр Европы» — 100 лет|издание=[[Земля и Вселенная]]|год=1988|номер=4|страницы=58, 63}}</ref>,  լատինատառ արձանագրությամբ։

{{քաղվածք|Մշտական տեղ
Ավստրիայում և Հունգարիայում պատրաստված հատուկ սարքավորուման միջոցով, շատ ճշգրիտ, մերիդանսի և զուգահեռների մասշտաբով, 1887 թվական Եվրոպայի կենտրոնն հաստատվել է այստեղ։

{{oq|la|Locus Perennis<br>
Dilicentissime cum libella librationis quae est in Austria et Hungaria confecta cum mensura gradum meridionalium et parallelorum quam Europeum<br>
MDCCCLXXXVII}} |}}

[[Պատկեր:Stred Európy.JPG|180px|thumb|right|Եվրոպայի կենտրոնը Սլովակիայի Կրագուլ քաղաքում]]
Եվրոպայի սահմանները, որոնք վիեննացի գիտնականների կողմից օգտագործում էին հաշվարկների համար, անհայտ են, բայց նկարագրություններում օգտագործվել են լայնության և երկայնության ծայրակետերը, որից հետո հաշվարկվել է երկրաչափական կենտրոնը։ Նշանը գտնվում է   <small>{{coord|47|57|40|N|24|11|10|E|type:landmark_region:UA|display=inline}}</small> կոորդինատներում, [[Տիսա]] գետի ափին։ Ավստրիացի աշխարհագրագետները նշել են նաև Թիլենբերգ լեռը (բարձրությունը 939 մ) [[Բոհեմիա]]յն Խեբ քաղաքի և գերմանական Նեյուբենրեթի քաղաքի մերձակայքում՝ այնտեղ տեղադրելով պղնձե ցուցանակ՝  Եվրոպայի կենտրոն մակագրությամբ։
1900-ական թվականների սկզբին, գերմանական կայսրության աշխարհագետները անց են կացրել սեփական հաշվարկներ և եկել այն եզրահանգման, որ ավստրիական կայսրությունը սխալվել է։ Գերմանացի փորձագետների կարծիքով Եվրոպայի կենտրոնը գտնվում է [[Սաքսոնիա]]յի մայրաքաղաք [[Դրեզդեն]]ում, «Ֆրաուենկիրխե» եկեղեցու կողքին<ref>{{cite web|author=Adrian Ivakhiv|url=http://www.yorku.ca/soi/_Vol_6_1/_HTML/Ivakhiv.html|title=Stoking the Heart of (a Certain) Europe: Crafting Hybrid Identities in the Ukraine-EU Borderlands|publisher=York University|accessdate=2009 թ․ մարտի 14|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/66THTnvLo?url=http://www.yorku.ca/soi/_Vol_6_1/_HTML/Ivakhiv.html|archivedate=2012 թ․ մարտի 27|date=2006}}</ref>։ Երկրորդ աշխարհամարտից հետո խորհրդային գիտնականների կողմից կատարված ուսումնասիրությունները հաստատել են ավստրիացիների վարկածը, որից հետո Ռախովի նշանը թարմացվել է, 1977 թվականի մայիսի 27-ին հին նշանի մոտակայքում կառուցվել է 7,2 մ բարձրության կոթող։
Եվրոպայի ևս մեկ հնարավոր կենտրոն է հանիսացել [[Սլովակիա]]յի Կրագուլե քաղաքը (Կրեմնիցայից ոչ հեռու), հայտնի ինչպես լեռնադահուկային հանգստավայր։ Բացի կոորդինատներում տեղակայված հուշահամալրից` <small>{{coord|48|44|37|N|18|54|46|E|type:landmark|display=inline}}</small>: Քաղաքում կա հյուրանոց, որը հայտնի է «Եվրոպայի կենտրոն» անվամբ։

== Ժամանակակից հետազոտություններ ==
[[Պատկեր:Lithuania Centre of Europe.jpg|left|thumb|Լիտվայում Եվրոպայի կենտրոնի հուշարձան]]
=== Լիտվա ===
Եվրոպայի կենտրոնի երկրաչափական հաշվարկներում նրա կենտրոնը պարզվում է <small>{{coord|54|54|N|25|19|E|type:landmark|display=inline}}</small> կոորդինատներն էին։ Համապատասխան հաշվարկները կատարվել են Ֆրանսիայի աշխարհագրության ազգային ինստիտուտի կողմից 1989 թվականին, և պարզվել է, որ այս վայրը գտնվում է [[Վիլնյուս]]ից (Լիտվայի մայրաքաղաք) 25 կմ հյուսիս։ Քանդակագործ Գինթարաս Կարոսասի ստեղծած հուշարձանը տեղադրվել է 2004 թվականին։ Լիտվայի էկոնոմիկայի նախարարության զբոսաշրջության պետական դեպարտամենտը դասակարգել է Եվրոպայի կենտրոնի հուշարձանը և նրա կողքին գտնվող արգելոցը որպես տեսարժան վայր։ Այս վայրը Եվրոպայի միակ աշխարհագրական կենտրոնն է, որն ընդգրկված է [[Գինեսի ռեկորդների գիրք|Գինեսի ռեկորդների գրք]]ում։ Կոթողի շուրջ գտնվող գրանիտե սալիկները ցույց են տալիս Եվրոպայի կենտրոնից մինչև Եվրոպայի և աշխարհի որոշ երկրների մայրաքաղաքներ։

Այս վայրից 17 կմ հեռավորության վրա գտնվում է Եվրոպայի այգին, որտեղ, բաց երկնքի տակ տեղակայված են բազմաթիվ քանդակներ<ref>{{cite web|url=http://www.europosparkas.lt/kt_kalbos/index-ru.htm|title=Европейские парки: Музей центра Европы|publisher=EU PHARE 2001 Co-operation in the Baltic Sea Region Programme|archiveurl=|archivedate=}}</ref>։

=== Բելառուս ===
2000 թվականին բելոռուս գիտնականներ Ալեքսեյ Սոլոմոնովը և Վալերի Անոշկոն հրապարակել են ուսումնասիրության արդյունքները, ըստ որի՝ Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոնը գտնվում է Պոլոտսկից 48 կմ հարավ-արևմուտք, Շո լճից ոչ հեռու(<small>{{coord|55|10|55|N|28|15|30|E|type:landmark|display=inline}}</small>)<ref>{{cite web|author=Igor Anisimov|url=http://belarus-magazine.by/en.php?subaction=showfull&id=1178358210&archive=1183809402&start_from=&ucat=4&do=archives|publisher=Беларусь.Belarus, N1(904)|title=Letters stamped From the center of Europe|lang=en|archiveurl=https://www.webcitation.org/68GAUKHpW?url=http://belarus-magazine.by/en.php?subaction=showfull|archivedate=2012 թ․ հունիսի 8}}</ref>: Գիտնականներն օգտագործել են հատուկ համակարգչային ծրագիր, որը համարում է Եվրոպան որպես մեկ ամբողջություն. [[Սպիտակ ծով|Սպիտակ]] և [[Բալթիկ ծով|Բալթիկ]] ծովերը, [[Անգլիա]]ն և [[Իռլանդիա]]ն ընդգրկված էին այդ ծրագրի մեջ որպես մայրցամաքային գոտու օբյեկտներ։ Ենթադրվում է, որ Եվրոպայի կենտրոնը որոշելու համար հաշվարկներում անհրաժեշտ է հաշվի առնել, Եվրոպայի ներքին ջրերը և Ուրալյան լեռները՝ Եվրոպայի արևելյան սահմանը<ref name="lt" />։

Գեոդեզիայի, օդային հետազոտության և քարտեզագրության կենտրոնական գիտահետազոտական ինստիտուտի ռուս գիտնականները հաստատել են  իրենց բելոռուս գործընկերների հաշվարկները։ 2008 թվականի մայիսի 31-ին Պոլոտսկում կանգնեցվել է մի փոքրիկ հուշահամալիր<ref>{{cite web|url=https://news.tut.by/society/107537.html|publisher=Белорусское телеграфное агентство|title=Российские геодезисты подтвердили нахождение центра Европы в Полоцке|accessdate=2020 թ․ հուլիսի 23|archive-date=2017 թ․ դեկտեմբերի 22|archive-url=https://web.archive.org/web/20171222162912/https://news.tut.by/society/107537.html|url-status=dead}}</ref>։
Այնուամենայնիվ, նշանի վրա այլ կոորդինատներ են (<small>{{coord|55|30|N|28|48|E|type:landmark|display=inline}}</small>), որոնք խոսում են, որ կենտրոնը գտնվում է Պոլոտսկ քաղաքում։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}

== Արտաքին հղումներ ==
* {{cite web|author=Василий Дятлов|url=http://www.itogi.ru/archive/2005/46/63123.html|title=Կենտրոնի տեսքը|publisher=Итоги, №46 / 492|accessdate=2009 թ․ մարտի 10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120128112823/http://www.itogi.ru/archive/2005/46/63123.html|archivedate=2012 թ․ հունվարի 28|url-status=dead|date=2005-11-14}}
* {{cite web|url=http://www.newsru.com/world/12jul2005/centrevropy.html|title=Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոնը պարզվեց, թե որտեղ է|publisher=Новости NEWSru.com|accessdate=2009 թ․ մարտի 3|archiveurl=|archivedate=|date=2005-07-12}}

[[Կատեգորիա:Եվրոպայի աշխարհագրություն]]
[[Կատեգորիա:Աշխարհագրություն]]
[[Կատեգորիա:Քարտեզագրություն]]
[[Կատեգորիա:Եվրոպա]]
[[Կատեգորիա:Լիտվայի աշխարհագրություն]]
Այս էջում օգտագործված կաղապարները.
Վերադարձ դեպի Եվրոպայի աշխարհագրական կենտրոն։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Եվրոպայի_աշխարհագրական_կենտրոն» էջից