Դիտել Գունավոր հեղափոխություն էջի աղբյուրը

Ձեզ չի թույլատրվում խմբագրել այս էջը հետևյալ պատճառով.

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2024
Expiry of block: 08:48, 2 Հուլիսի 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Դուք կարող եք դիտել և պատճենել այս էջի ելատեքստը.

[[Պատկեր:Albert Einstein Institution.jpg|thumb|{{դրոշավորում|ԱՄՆ}}․ [[Ջին Շարփ|Ալբերտ Այնշտայնի անվան ինստիտուտ]]<ref>{{Cite web|url=http://www.aeinstein.org/|title=Albert Einstein Institution|website=Albert Einstein Institution|language=en-US|accessdate=2018 թ․ օգոստոսի 19}} ''Ալբերտ Այնշտայնի ինստիտուտի պաշտոնական կայք'' {{ref-en}}</ref> Արևելյան [[Բոստոն]] [[Մասաչուսեթս]] 1983 թ․]][[Պատկեր:Color Revolutions Map.png|right|thumb|Գունավոր հեղափոխությունների քարտեզ]]
'''Գունավոր հեղափոխություն''' կամ '''թավշյա հեղափոխություն,''' հավաքական հասկացողություն, որը կիրառվում է [[հեղափոխություն]]ը բնութագրելու համար, ինչպես նաև, [[20]]-րդ դարի վերջում և [[21]]-րդ դարի սկզբում տեղի ունեցած լայն արձագանք ստացած, [[ոչբռնություն|առանց բռնի ուժի]] կիրառման որոշ խռովությունների, զանգվածային բողոքի ակցիաների վերաբերյալ։ Գունավոր հեղափոխությունը, ինչպես բոլոր [[հեղափոխություն]]ները, իրականացվում է իշխանափոխությունը տապալելու նպատակով։ Որպես կանոն, սկսվում է խաղաղ [[ցույց]]երով, իսկ ընթացքը տոտալիտար ռեժիմի հիմքերի ամրությունից է կախված։

''Գունավոր հեղափոխություն'' տերմինի գաղափարական ծնունդը պատկանում է ամերիկյան հասարակական գործիչ, [[Ջին Շարփ#Ալբերտ Այնշտայնի ինստիտուտ|Ալբերտ Այնշտայնի ինստիտուտի]] հիմնադիր, աֆտորիտար ռեժիմի [[ոչբռնություն|ոչ բռնի]] տապալման մեթոդների մասին գրած գրքերով աշխարհում ճանաչում ստացած [[Ջին Շարպ]]ին, որը «''[[Բռնապետությունից ժողովրդավարություն]]''» ([[անգլերեն]] ''From Dictatorship to Democracy'') [[1993]] թվականին գրված [[Ակնարկ (ժանր)|ակնարկում]] հանգամանորեն ներկայացրել է իր ուսումնասիրություններն ու դիտարկումները, թե քայլերի ինչ հաջորդականությամբ է իրականացվում հնարավորինս [[ոչբռնություն|անարյուն]] իշխանափոխությունը։

{{քաղվածք|Իրականում ոչբռնի պայքարը չի նշանակում անվտանգություն, այլ նշանակում է ավելի քիչ զոհեր, քան բռնի պայքարի դեպքում, և ավելի քիչ զոհեր, քան եթե ոչինչ չարվեր<ref name="հ" />։|[[Ջին Շարփ]]}}

[[1994]] թվականին գրքույկի հրատարակումից հետո այն այսպես կոչված ուսումնական ձեռնարկ է ծառայել [[Քաղաքացիական անհնազանդություն|քաղաքացիական անհնազանդությամբ]] գունավոր հեղափոխություններ իրականացրած, ինչպես նաև նման փորձ կատարած երկրների համար<ref name="հ">Галина САПОЖНИКОВА [http://www.kuban.kp.ru/daily/25899.4/2857072/ «Крестный отец» всех «цветных» переворотов Джин Шарп: «Революционной борьбе надо учиться у русских»]</ref><ref name="Բ">[http://patriotic-front.narod.ru/Sharp.htm Джин Шарп: От диктатуры к демократии. Концептуальные основы освобождения]</ref><ref>[http://voprosik.net/dzhin-sharp-o-sobytiyax-v-rossii/ Джин Шарп о событиях в России] © ВОПРОСИК</ref>։

== Նպատակ և արդյունքներ ==
Բոլոր ժամանակներում ժողովուրդներն ընդվզել են իշխանությունների [[շահագործում|շահագործման]] դեմ իրենց [[իրավունք]]ները պաշտպանելու նպատակով։ Հաճախ խորը արմատավորված և անսասան թվացող ռեժիմը անընդունակ է լինում դիմակայել մարդկանց [[քաղաքացիական անհնազանդություն|քաղաքացիական անհնազանդությանը]]՝ քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական համաձայնեցված անհնազանդությանը։

[[1980]] թվականին [[բռնապետություն|բռնատիրությունը]] տապալվեց մի շարք պետություններում հիմնականում մարդկանց ոչբռնի անհնազանդության ճանապարհով ([[Էստոնիա]], [[Լատվիա]] և [[Լիտվա]], [[Լեհաստան]], [[Արևելյան Գերմանիա]], [[Չեխոսլովակիա]] և [[Սլովենիա]], [[Մադագասկար]], [[Մալի]], [[Բոլիվիա]] և [[Ֆիլիպիններ]])։ [[ոչբռնություն|Ոչբռնի դիմադրության]] շնորհիվ [[ժողովրդավարություն|ժողովրդավարացման]] ճանապարհի վրա կանգնեցին մի շարք երկրներ. [[Նեպալ]], [[Զամբիա]], [[Հարավային Կորեա]], [[Չիլի]], [[Արգենտինա]], [[Հայիթի]], [[Բրազիլիա]], [[Ուրուգվայ]], [[Մալավի]], [[Թայլանդ]], [[Բուլղարիա]], [[Հունգարիա]], [[Զաիր]], [[Նիգերիա]], ինչպես նաև նախկին [[ԽՍՀՄ]] տարբեր երկրներ ([[1991]] թվականի օգոստոսին հին ռեժիմի կողմնակիցների պետական հեղաշրջում կատարելու փորձերին դիմակայեցին)<ref>[http://patriotic-front.narod.ru/Sharp.htm Реалистичное представление о диктатуре]</ref>. 
* [[1989]] թվական- [[Չեխիա]]յում ''[[թավշյա հեղափոխություն]]''
* [[2000]] թվական- [[Հարավսլավիա]]յում ''[[բուլդոզերային հեղափոխություն]]''
* [[2003]] թվական- [[Վրաստան]]ում ''[[վարդերի հեղափոխություն]]''[[Պատկեր:Closeup- Kodak Agfa - Egyptian girls against Mubarak.jpg|thumb|[[Արաբական գարուն]], [[Հոսնի Մուբարաք]]ի դեմ ցույց [[Կահիրե]]ում, [[2011]] թ․ [[փետրվարի 11]]]]
* [[2004]] թվական- [[Ուկրաինա]]յում ''[[նարնջագույն հեղափոխություն]]''
* [[2005]] թվական- [[Ղրղզստան]]ում ''[[կակաչների հեղափոխություն]]''
* [[2005]] թվական- [[Ուզբեկստան]]ում ''գունավոր հեղափոխություն'' կատարելու փորձ արվեց
* [[2005]] թվական- [[Լիբանան]]ում ''[[մայրիների հեղափոխություն]]''
* [[2006]] թվական- [[Բելառուս]]ում ''[[տերեփուկների հեղափոխություն]]'' կատարելու փորձ արվեց
* [[2008]] թվական- [[Հայաստան]]ում ''գունավոր հեղափոխություն'' կատարելու փորձ արվեց{{փաստ}}
* [[2009]] թվական- [[Մոլդովա]]յում ''գունավոր հեղափոխություն'', որի արդյունքում Կոմկուսը կորցրեց խորհրդարանում մեծամասնություն ունենալու մենաշնորհը։ 
* [[2010]] թվական- [[Ղրղզստան]]ում ''[[սեխերի հեղափոխություն]]ը''՝ երկրորդը, որը պատմության մեջ մտավ [[Ղրղզստանի Ժողովրդական հեղափոխություն]] անվամբ։
* [[2010]] թվականի դեկտեմբերի 18–ից սկսվեց [[Արաբական գարուն]]ը 
* [[2011]] թվականին [[Եգիպտոս]]ում ''[[Եգիպտական հեղափոխություն (2011)|Եգիպտական հեղափոխություն]]'' 
* [[2011]]-[[2013]] թվականներին [[Ռու��աստան]]ում ''[[սպիտակ հեղափոխություն]]'' կատարելու փորձ արվեց[[Պատկեր:Իմ_Քայլը.jpg|մինի|Իմ Քայլը, Հայաստան]]
* [[2013]]-[[2014]] թվականներին [[Ուկրաինա]]յում ''[[արժանապատվության հեղափոխություն]]'', երբ Ուկրաինան ընտրության առաջ կանգնեց [[Եվրամիություն|Եվրամիության]] հետ [[Ասոցացման համաձայնագիր|Ասոցացման համաձայնագրի]] և [[Մաքսային միություն|Մաքսային միության]]ը միանալու միջև։
* Իսկ [[Չիլի]]ում, [[Բիրմա]]յում, [[Տիբեթ]]ում վերջին տարիներին բռնկված մասսայական քաղաքական անհնազանդությունները չնայած հաղթանակով չպսակվեցին, բայց միջազգային հասարակության առաջ բացահայտվեցին այդ ռեպրեսիվ իշխանությունների վայրագ բնույթը և ազատագրական պայքարում արժեքավոր փորձ եղան [[ազգաբնակչություն|ազգաբնակչության]] համար։

== Ռուսաստանի պաշտոնական տեսակետը == 
Ռուսաստանի նախագահ [[Վլադիմիր Պուտին]]ը գունավոր հեղափոխությունները անվանել է [[ծայրահեղականություն|ծայրահեղականության]] դրսևորումներ, որոնք հանգեցնում են ողբերգական հետևանքների։ [[2014]] թվական [[նոյեմբերի 20]]-ին ՌՖ անվտանգության խորհրդի նիստում նախագահն ասել է, որ ''մենք ամեն ինչ կանենք, որ Ռուսաստանում երբեք գունավոր հեղափոխություն չլինի''։
{{քաղվածք|Մենք պետք է հետևողականորեն, խորությամբ և համառորեն զբաղվենք  ծայրահեղականության կանխարգելմամբ, արմատախիլ անենք, անգամ, դրա դրսևորման նախապայմանները<ref name="Б">[http://www.bbc.co.uk/russian/russia/2014/11/141120_russia_putin_extremism Путин пообещал не допустить "цветной революции" в России]</ref>։|[[Վ․ Վ․ Պուտին]]․ [[Ռուսաստանի Դաշնություն|ՌԴ]] անվտանգության խորհրդի նիստ [[2014]] թվական [[նոյեմբերի 20]]}}

Վ. Վ. Պուտինի խոսքերով՝ ապօրինի [[արտագաղթ]]ը «''սնող միջավայր է հանցագործության, ազգամիջյան լարվածության առաջացման և էքստրեմիզմի դրսևորման համար''»<ref name="Б" />։

Բոլոր Գունավոր հեղափոխությունները պլանավորվում, ֆինանսավորվում և ընթացք են ստանում [[ԱՄՆ]] և [[ՆԱՏՕ]]-յի կողմից։ Արևմուտքը Գունավոր հեղափոխություններին օգնելու համար երբեմն թույլատրելի է համարում արտաքին [[զինված ուժեր]]ի կիրառումը ([[Լիբիա]])։ Պուտինը մեղադրել է [[Վաշինգտոն]]ին, որ հովանավորում է ծայրահեղականությունը, ասելով, թե իրենց գործընկերները կրկին ու կրկին «ոտքը դնում են նույն փոցխի վրա, այսինքն, նույն սխալներն են անում»<ref name="Б" />։
{{քաղվածք|Ամերիկացի լրագրող և գրող [[Ուեյն Մադսեն]]ը գրում է. 
:[[Ջոն Քերի]]ն հայտարարել է, որ ԱՄՆ-ը չի աջակցել ամբողջ աշխարհում տեղի ունեցած բազմաթիվ «գունավոր հեղափոխությունների» իրականացմանը։ Պարոն պետքարտուղարին պետք է նվիրել 64 գունավոր մատիտների տուփ, [[Սլոբոդան Միլոշևիչ]]ի տապալումից հետո տեղի ունեցած  յուրաքանչյուր հեղափոխության համար, որոնք Վաշինգտոնն է նախապատրաստել<ref>[http://aftershock.su/?q=node/293466 Мадсен о лицемерии США: 64 "цветные революции" говорят за себя]</ref>։|''Ուեյն Մադսեն''․ 64 «գունավոր հեղափոխություններն» իրենք իրենց մասին խոսում են}}

== Նպատակահարմարությունը ըստ Ջին Շարփի ==
Աֆտորիտար և բռնապետական ռեժիմը անքակտելիորեն կապված է բռնության հետ (լինի ոստիկանական, թե՝ զինվորական), հահակառակ դեպքում դիկտատուրան հնարավոր չի լինի պահպանել։ Երբ ժողովրդական շարժումը՝ նույնիսկ ոչբռնի միջոցներ կիրառելով սպառնալիք է դառնում, պետք չէ զարմանալ, որ շարժումը կանգնեցնելու նպատակով ռեժիմը սկսելու է ոչնչացնել մարդկանց։ Իրականում ոչբռնի պայքարը չի նշանակում անվտանգություն, այլ նշանակում է ավելի քիչ զոհեր, քան բռնի պայքարի դեպքում, և ավելի քիչ զոհեր, քան եթե ոչինչ չարվեր։

Չեչենները խելամիտ չվարվեցին, երբ «խաղադրույք կատարեցին» բռնության վրա, քանի որ Ռուսաստանը ավելի հզոր է։ Անիմաստ է զինված պայքարի դուրս գալ, երբ հակառակորդն այդքան ուժեղ է, բայց երբ դուք կիրառում եք միայն ոչբռնի միջոցներ, իշխանությունը չի իմանա ինչպես վարվել։ Քանի որ ուժի կիրառման դեպքում անմիջապես կհետևի միջազգային արձագանքը։ Այլ կերպ ասած, եթե չեչենները ուժի չդիմեին ավելի քիչ զոհեր կլինեին և ավելի մեծ հնարավորություններ կունենային հաղթելու<ref name="հ"/>։

Մերձավոր-արևելյան դիկտատուրան առավել վտանգավոր է, քանի որ փորձը ցույց տվեց, որ ռեժիմը ամեն գնով, անգամ մարդկային կյանքի առաջ կանգ չառնելով ձգտում է պահպանել իշխանությունը<ref>''Ирина Лагунина, Кортни Брукс [http://www.svoboda.org/content/article/2317420.html Философ Джин Шарп — о теории и практике ненасильственных революций] Радио Свобода, 2011</ref>։
{{քաղվածք|Եթե դուք անկախություն եք ուզում, պետք է պատրաստ լինեք, որ ձեր համախոհներից որևէ մեկը կզոհվի։|Ջին Շարփ}}

== Էլեկտրաէներգիայի թանկացման ինքնաբուխ ցույցեր Հայաստանում ==
[[2015]] թվականի հունիսի 23-ին էլեկտրաէներգիայի թանկացման դեմ բողոքի խաղաղ ակցիան Հայաստանի իշխանության կողմից ցրվեց ջրցան մեքենաներով։ Բռնությամբ ոստիկանական բաժին բերման ենթարկվեցին հարյուրավոր քաղաքացիներ, 25 քաղաքացի բուժօգնության դիմեցին, 5-ը՝ վերակենդանացման բաժին տեղափոխվեցին։ Լրագրողների աշխատանքը խոչընդոտվել է սպառնալիքներով և տեխնիկան կոտրելով։ Այնուամենայնիվ բողոքի ակցիան չի դադարացվել։ ՀՀ ոստիկանապետը բազմակի անգամ սպառնալիքներ է հնչեցրել ավելի խիստ մեթոդների դիմել ցուցարարների նկատմամբ։

Ցուցարարների առողջությանն ու կյանքին վտանգի սպառնալիքը կանխելու նպատակով 2015 թվականի հունիսի 30–ի լույս հուլիսի 1-ի գիշերը հայց է ներկայացվել [[Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան]]<ref>[https://www.aravot.am/2015/06/30/588720/ Հայաստանին դատի են տվել Բաղրամյան պողոտայի դեպքերի առիթով] © 1998 - 2015 Առավոտ – Լուրեր Հայաստանից</ref>։

== Տես նաև ==
* [[Բողոքի ցույցեր ընդդեմ Սերժ Սարգսյանի]]
* [[Քաղաքացիական անհնազանդություն]]

== Գրականություն ==
* Джин Шарп [http://patriotic-front.narod.ru/Sharp.htm От диктатуры к демократии. Концептуальные основы освобождения.] Библиотека Патриотического фронта.6 октября 1993 г
* Галина САПОЖНИКОВА [http://www.kuban.kp.ru/daily/25899.4/2857072/ «Крестный отец» всех «цветных» переворотов Джин Шарп: «Революционной борьбе надо учиться у русских»]

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

{{ՎՊԵ}}

[[Կատեգորիա:21-րդ դարի հեղափոխություններ]]
[[Կատեգորիա:Գունավոր հեղափոխություններ]]
[[Կատեգորիա:Ոչ բռնի հեղափոխություններ]]
[[Կատեգորիա:Հեղափոխական ալիքներ]]
[[Կատեգորիա:Քաղաքացիական անհնազանդություն]]
[[Կատեգորիա:Քաղաքացիական ակտիվություն]]
[[Կատեգորիա:Հեղափոխություններ]]

Այս էջում օգտագործված կաղապարները.

Կաղապար:Category handler (խմբագրել)
Կաղապար:Cite web (խմբագրել)
Կաղապար:Fix (խմբագրել)
Կաղապար:Fix/category (խմբագրել)
Կաղապար:InterProject (խմբագրել)
Կաղապար:Main other (խմբագրել)
Կաղապար:Ref-en (խմբագրել)
Կաղապար:Ref-info (խմբագրել)
Կաղապար:Ref-lang (խմբագրել)
Կաղապար:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (պաշտպանված է)
Կաղապար:Դրոշավորում (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/ԱՄՆ (խմբագրել)
Կաղապար:Դրոշավորում/դրոշավորում (խմբագրել)
Կաղապար:Ծանցանկ (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Կաղապար:Ծանցանկ/styles.css (խմբագրել)
Կաղապար:Հղում-լեզու (խմբագրել)
Կաղապար:ՎՊԵ (խմբագրել)
Կաղապար:Վիքիպահեստ երկար (խմբագրել)
Կաղապար:Փաստ (խմբագրել)
Կաղապար:Քաղվածք (խմբագրել)
Մոդուլ:Category handler (խմբագրել)
Մոդուլ:Check for unknown parameters (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1 (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Citation/CS1/COinS (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Configuration (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Date validation (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Identifiers (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Utilities (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/Whitelist (խմբագրել)
Մոդուլ:Citation/CS1/styles.css (խմբագրել)
Մոդուլ:Languages (խմբագրել)
Մոդուլ:Languages/data (խմբագրել)
Մոդուլ:Namespace detect (խմբագրել)
Մոդուլ:Namespace detect/config (խմբագրել)
Մոդուլ:Namespace detect/data (խմբագրել)
Մոդուլ:Sources (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Sources-utils (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Unsubst (խմբագրել)
Մոդուլ:Wikidata (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Wikidata/config (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:WikidataSelectors (դիտել ելատեքստը) (կիսա-պաշտպանված է)
Մոդուլ:Yesno (խմբագրել)

Վերադարձ դեպի Գունավոր հեղափոխություն։

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Գունավոր_հեղափոխություն» էջից