Ver o código fonte de "Linguas indoeuropeas"

Non tes os permisos necesarios para editar esta páxina, pola seguinte razón:
O teu enderezo IP está nun rango que foi bloqueado en todos os wikis da Fundación Wikimedia.
‪EPIC‬ realizou o bloqueo. O motivo achegado é Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Inicio do bloqueo: 2 de xullo de 2024 ás 08:48
Caducidade do bloqueo: 2 de xullo de 2025 ás 08:48
O teu enderezo IP actual é 206.189.44.186. O rango bloqueado é 206.189.32.0/20.
Por favor, inclúe todos estes detalles nas consultas que fagas. Se cres que o teu bloqueo foi un erro, podes atopar información adicional e instrucións na política global sobre a prohibición de proxies abertos.
Pola contra, para debater sobre o bloqueo publica unha solicitude de revisión en Meta-Wiki. Tamén podes enviar un correo electrónico á cola do equipo voluntario de resposta dos stewards no enderezo stewards@wikimedia.org, incluíndo todos os detalles anteriores.
Podes ver e copiar o código fonte desta páxina.
{{1000 artigos icona título|materia=Cultura clásica}}
{{sen referencias}}
[[Ficheiro:Indo-European branches map.svg|miniatura|350px|Distribución actual das linguas indoeuropeas en Eurasia:
{{lenda|#00cdff|[[Lingua albanesa|Albanés]]}}
{{lenda|#800080|[[Lingua armenia|Armenio]]}}
{{lenda|#00d400|[[Linguas baltoeslavas|Baltoeslavo]] ([[Linguas bálticas|Bálticas]])}}
{{lenda|#008000|[[Linguas baltoeslavas|Baltoeslavo]] ([[Linguas eslavas|Eslavas]])}}
{{lenda|#ffa600|[[Linguas célticas|Célticas]]}}
{{lenda|#d40000|[[Linguas xermánicas|Xermánicas]]}}
{{lenda|#FFDD55|[[Linguas helénicas|Helénicas]] ([[Lingua grega|Grego]])}}
{{lenda|#000080|[[Linguas indoiranias|Indoiranias]] ([[Linguas indoarias|Indoarias]], [[Linguas iranias|iranias]] e [[Linguas nuristanias|nuristanias]])}}
{{lenda|#977f12|[[Linguas itálicas|Itálicas]] ([[Linguas románicas|Románicas]])}}
{{lenda|#c0c0c0|Linguas non indoeuropeas}}]]
En [[lingüística]], desígnase por '''linguas indoeuropeas''' a unha familia de [[lingua]]s que teñen unha orixe común, o [[lingua protoindoeuropea|protoindoeuropeo]], que se falou alá polo [[-5000|5000 a.C.]] (moito antes da invención da [[escrita]]) nun territorio próximo ao [[mar Negro]]. Agrupan preto dun milleiro de linguas faladas hoxe en día por tres mil millóns de individuos en todos os continentes (sobre un 40-45% da poboación mundial.<ref>Crystal'','' p. 283</ref>

O indoeuropeo é unha [[Familia de linguas|familia lingüística]] ampla que engloba a maior parte das linguas europeas antigas e actuais. Ten este nome porque a rexión xeográfica na que se teñen desenvolvido estas linguas esténdese desde a [[Europa]] ata a [[India]] setentrional. Son preto de 450 linguas, faladas actualmente por 3.000 millóns de persoas en todo o mundo. Este termo, orixinalmente lingüístico, aplícase tamén á cultura da que se cre que parten todas estas linguas, e que se localiza na rexión do [[mar Negro]] arredor do V milenio a.C.

A existencia desta familia lingüística propúxose a finais do [[século XVIII]]. [[William Jones]], un xuíz británico na [[India]], observou as semellanzas consistentes que se daban entre o [[lingua sánscrita|sánscrito]], o [[lingua grega|grego]], o [[lingua persa|persa]] e o [[lingua latina|latín]]. Estimouse que estas afinidades só se podían deber a unha orixe común. Á lingua da que derivaban chamóuselle primeiro indoxermánico, durante un tempo indoario e finalmente indoeuropeo, conforme se ampliaba o número de linguas que mostraban esas semellanzas sistemáticas. Cando a [[arqueoloxía]] sacou á luz textos escritos en linguas anteriormente descoñecidas, como as [[linguas anatólicas|anatolias]] e as [[lingua tocaria|tocarias]], probouse que tamén compartían este parentesco común.

As linguas indoeuropeas son xeralmente clasificadas en grandes grupos pero unha das distincións máis importantes concirne á oposición entre as ''[[linguas satem]]'' no leste (grupos baltoeslavo, indoiranio e armenio) e as ''[[linguas centum]]'' no oeste (grupos grego, itálico, céltico e xermánico), en razón do diferente tratamento dos sons [[velar]]es en preindoeuropeo. Á parte están os grupos anatolio, tocario e albanés. Esta división entre centum e satem é a clásica dentro da [[Lingüística comparada|gramática histórica]], aínda que hoxe a tendencia é a non tela en conta.

[[Ficheiro:IndoEuropeanTree.svg|miniatura|300px|Linguas indoeuropeas]]

== O indoeuropeo ==
Chámase '''indoeuropeo común''', ou simplemente '''indoeuropeo''' (abreviado habitualmente como '''IE''') a unha lingua prehistórica reconstruída a partir da comparación entre as linguas antigas e actuais das que estas proveñen. O indoeuropeo, que nunca foi escrito, é a lingua suposta que está nas orixes de todas as linguas indoeuropeas. O método que permitiu reconstruír esta protolingua repousa esencialmente sobre a [[lingüística comparada]], na que a [[fonética histórica]] ten un papel fundamental.

A descuberta deste grupo débeselle a [[Marcus Zuerius van Boxhorn]], aínda que o seu traballo non chamou a atención dos seus contemporáneos e o mérito recae sobre [[William Jones]].

== O pobo ==
O adxectivo ''indoeuropeo'' serve tamén para designar os pobos que utilizaban as linguas indoeuropeas, e en concreto os pobos da Antigüidade (como os [[hititas]], os [[Pobo grego|gregos]], os [[ario]]s ou [[indoiranios]], os [[celtas]] etc).

Sobre a localización do pobo prehistórico que falaba o indoeuropeo común non hai un acordo xeralmente admitido. As teses mellor argumentadas son as seguintes:

* [[Marija Gimbutas]] sitúao na [[Rusia]] meridional e na [[Ucraína]]. Estaría na orixe da cultura dos [[kurgan]]s, aparecida cara ao ano 5000 a.C. Esta tese conta co apoio de numerosos especialistas;
* Para [[Colin Renfrew]], este pobo estaría nas orixes do [[Oriente Medio]] e a súa expansión tería coincidido coa da [[agricultura]], que apareceu nesta rexión antes da cultura dos Kurgans. 
* [[Tamaz Gamkrelidze|Gamkrelidze]] e [[Vjačeslav Ivanov|Ivanov]] sitúan o fogar deste pobo na [[Anatolia]], nun país de montañas altas. Esta tese repousa sobre consideracións lingüísticas, mais non de bases arqueolóxicas (admitido polos propios autores).
* Segundo Janos Harmatta, os indoiranios terían fundado a cultura dos Kurgan. De feito, os [[iranios]] son os habitantes coñecidos máis antigos da Rusia meridional. Estaban en concreto os [[cimerios]], pobo de lingua irania.

A tese de Marija Gimbutas goza hoxe en día de maior aceptación debido a que:

* o que se sabe sobre os indoeuropeos a través da [[lingüística comparada]] e da [[mitoloxía comparada]] correspóndese coas descubertas arqueolóxicas relativas á cultura dos [[Cultura Kurgan|kurgans]]: civilizacións que non coñecían o ferro, domesticaran o cabalo etc..
* remontando na historia dos pobos indoeuropeos históricos ([[celtas]], [[italo]]s, [[Pobo grego|gregos]], [[indoiranios]], [[Pobos xermánicos|xermanos]]...), chégase sempre ás zonas [[Estepa (bioma)|esteparias]] do sur da [[Rusia]] e da [[Ucraína]].
* a civilización dos kurgans coñeceu ondas de expansión documentadas arqueoloxicamente que poderían corresponder coa indoeuropeización da [[Europa]], a [[Persia]] e a [[India]].

== Reconstrución do indoeuropeo ==
Non se pode reconstruír máis do que un esqueleto da lingua na súa [[fonoloxía]], [[Vocabulario|léxico]] e [[Morfoloxía (lingüística)|morfoloxía]], principalmente. As investigacións actuais tentan recuperar determinados puntos de [[sintaxe]] e de [[poética]] e non unha descrición precisa. Dado que non fican restos documentais de ningún tipo, todas as reconstrucións son hipotéticas e por esa razón as formas do indoeuropeo débense escribir precedidas dun asterisco, que indica o seu carácter ''suposto'' e non ''testemuñado''.

Existen varias maneiras de notar os [[étimo]]s segundo o seu grao de precisión. Por exemplo, a palabra que significa "nai" pódese escribir como ''*mātēr'' ou, con máis precisión (e seguindo as teses [[teoría das laringais|laringalistas]]), ''méħ<sub>2</sub>tēr'' (ou ben, con outras convencións tipográficas, ''méH<sub>2</sub>tēr'', ''méh<sub>2</sub>tēr''). Isto resulta máis claro co étimo de "sol": ''séh<sub>2</sub>-ul'', ''*séħ<sub>2</sub>-ul'', ''*sāul-'' etc.

== Clasificación ==
Os distintos subgrupos da familia indoeuropea inclúen (seguindo a orde cronolóxica dos seus primeiros textos ou inscricións):

* [[Linguas anatólicas]], a rama indoeuropea coñecida de forma máis temperá, dende o século XVIII a.C.; extintas, destaca maioritariamente a [[lingua hitita|lingua]] dos [[hititas]].
* [[Linguas indoiranias]], derivan dun antepasado común, o [[lingua protoindoirania|protoindoiranio]]
** [[Linguas indoarias]], na que se inclúe o [[Lingua védica|védico]] e o [[Lingua sánscrita|sánscrito]], o [[Lingua pali|pali]] e os demais [[prácrito]]s, atestado o primeiro dende a metade do segundo milenio a.C.
** [[Linguas iranias]], atestadas dende os comezos do ano 1.000 d.C. na variante do [[lingua avesta|avesta]], e dende o ano 520 d.C. na forma do [[Lingua persa antiga|persa antigo]]
** [[Linguas dárdicas]], (a relación deste grupo co indoario non está aínda moi clarificada, e algúns estudosos a poñen nun grupo independente).
** [[Linguas nuristanias]]
* [[Lingua grega]], varios rexistros fragmentados en [[Grego micénico|micénico]] dende finais do século XV a.C. ata comezos do século XIV a.C.; as tradicións homéricas datan do século VIII d.C. (Véxase [[Lingua protogrega]], [[Historia da lingua grega]].)
* [[Linguas itálicas]], inclúese o [[lingua latina|latín]] e as súas descendentes (as [[Linguas románicas|linguas romances]]), atestadas dende o século VII d.C.
* [[Linguas célticas|Linguas celtas]], as inscricións do [[lingua gala|galo]] datan aproximadamente do século VI a.C.; os textos en [[lingua irlandesa antiga|irlandés antigo]] son do século VI d.C., véxase [[Lingua protocéltica|Lingua protocelta]].
* [[Linguas xermánicas]] (inclúese o [[inglés antigo]] e o [[lingua inglesa|inglés]]), os primeiros testemuños son as inscricións rúnicas [[runas]] de arredores do século II, os primeiros textos primeiros en [[lingua gótica|gótico]] son do século IV d.C., véxase [[Lingua protoxermánica]].
* [[Lingua armenia]], testemuñada dende o século V d.C.
* [[Linguas tocarias|Lingua tocaria]], lingua extinta do pobo [[Tocario]], dous dialectos existentes, [[Linguas tocarias|tocario A]] e [[Lingua tocaria B|tocario B]], atestados aproximadamente do século VI d.C.
* [[Linguas balto-eslavas]], acreditado por moitos indoeuropeístas (como Schleicher 1861, Szemerényi 1957, Collinge 1985, e Beekes 1995) de derivar despois dunha protolingua común do protoindoeuropeo, mentres indoeuropeístas escépticos cren que o báltico e o eslavo están estreitamente vinculadas coma calquera outras dúas ramas do indoeuropeo.
** [[Linguas eslavas]], atestadas dende o século IX, os textos máis recentes son en [[Antigo eslavo eclesiástico|Eslavo eclesiástico antigo]].
** [[Linguas bálticas]], atestadas dende o século XIV, e, para ser linguas testemuñadas tan tarde, conservan moitos arcaísmos atribuídos ao [[Lingua protoindoeuropea|Protoindoeuropeo]].
* [[Lingua albanesa]], atestada dende o século XV; pode ter relación co ilirio, dacio ou tracio, segundo diversos autores.

En adición á lista das dez ramas clásicas, existiron tamén varias linguas pouco coñecidas:

* [[Linguas ilirias]] — posiblemente relacionadas co mesapio ou venético; tamén se ten relacionado co albanés.
* [[Lingua venética]] — parecida ao itálico.
* [[Lingua liburnia]] — aparentemente asociada co venético.
* [[Lingua mesapia]] — non descifrado concisamente.
* [[Lingua frixia]] — lingua da antiga [[Frixia (rexión)|Frixia]], posiblemente parecida ao grego, tracio ou armenio.
* [[Lingua peonia]] — lingua extinta que se chegou a falar ao norte de Macedonia.
* [[Lingua tracia]] — posiblemente parecida ao dacio.
* [[Lingua dacia]] — posiblemente parecida ao tracio ou ao albanés - ou a ambas.
* [[Lingua macedonia antiga]] — relacionada co grego; algúns autores propoñen relacións co ilirio, tracio ou frixio.
* [[Lingua lígur (antiga)|Lingua ligur]] — posiblemente non indoeuropea; atópanse coincidencias con celta.
* [[Lingua lusitana]] — posiblemente relacionada ao (ou a parte do) celta, ou ligur, ou itálico.

== Árbore xenética das linguas indoeuropeas ==

As '''linguas indoeuropeas''' inclúen unhas 443 linguas e dialectos falados por preto de 3.000 millóns de persoas (segundo estimación do [[SIL International|SIL]]), incluíndo a maioría das principais [[linguas e familias lingüísticas|familias lingüísticas]] de Europa e occidente de Asia, as cales pertencen a unha única superfamilia. Cada subfamilia nesta lista contén moitos subgrupos e linguas individuais.

==== Grupo anatolio ou grupo de [[Linguas anatólicas|linguas anatolias]] ====

* [[lingua caria|cario]].
* [[lingua hitita|hitita]], o máis correcto é '''nesita''' ou ''nesili''. Tamén pode aparecer como ''hetita''.
* [[lingua licia|licio]].
* [[Lingua licia|milio]], antes chamado licio B. Tamén se pode dicir ''miliano''.
* [[lingua lidia|lidio]].
* [[lingua luvita|luvita]] ou ''luvio'', tamén ''luviano''.
** [[lingua luvita|luvita xeroglífico]].
* [[lingua palaíta|palaíta]] ou ''palaico''.
* [[lingua pisidia|pisidio]] ou ''pisídico''.
* [[lingua sidética|sidético]].

==== Grupo indoiranio ====
* '''Familia indoaria''': 
** antigo indio ([[Lingua sánscrita|sánscrito]] védico, sánscrito clásico) 
*** indio medio ([[prácrito]]s, ''apabhraṃśa'')
**** [[lingua pali|pali]].
***** indio moderno: 
****** [[lingua assamesa|assamés]].
****** [[lingua bengalí|bengalí]].
****** [[lingua bihari|biharí]].
****** [[lingua singalesa|singalés]].
****** [[lingua gujarati|gujarati]].
****** [[lingua hindi|hindi]] / [[lingua urdú|urdú]].
****** [[lingua caxemiresa|caxemirés]].
****** [[lingua marati|maratí]].
****** [[lingua nepalesa|nepalés]].
****** [[lingua oriya|oriya]].
****** [[lingua pahari|paharí]].
****** [[lingua punxabí|punxabí]].
****** [[lingua rajastaní|rajastaní]].
****** [[lingua romaní|romaní]] (xitano).
****** [[lingua sindí|sindí]].
* '''Familia irania''':
** [[linguas iranias orientais]]
*** linguas iranias orientais setentrionais
**** [[avéstico/avesta]]
*** [[bactrio]]
*** [[Lingua coresmiana|coresmiano]]
**** [[lingua escita|escita]]
***** oriental (escita-khotanés)
****** khotanés
****** tumxuqués
***** occidental (escita-sármata)
****** [[lingua oseta|oseto]]
******* [[Lingua digoriana|digoriano]]
******* [[Lingua ironia|ironia]]
****** [[Lingua xásica|xásico]]
**** [[sogdiano]]
***** [[Lingua iagnobí|iagnobí]]
*** linguas iranias orientais meridionais
**** linguas do Pamir
***** grupo xugní
****** [[xugní]]
****** [[ruxaní]] - [[khufí]]
****** [[bartanguí]] - [[oroxorí]] - [[sariculí]]
***** [[iazgulamí]]
***** munxí-iidgá
****** [[Lingua munxí|munxí]]
****** [[iidgá]]
***** sanglechí-ixcaximí
****** [[sanglechí]]
****** [[ixcaxemí]]
***** [[Lingua vakhí|vakhí]]
**** [[Lingua paxta|paxto]]
***** [[paxto meridional]]
***** [[paxto setentrional]]
***** [[paxto central]]
***** [[wanetsí]] 
***** [[wazirí]]
** [[linguas iranias occidentais]]
*** linguas iranias occidentais setentrionais
**** [[balochí]]
***** [[balochí meridional]]
***** [[balochí occidental]]
***** [[balochí oriental]]
***** [[balochí montañés]]
***** [[baxecardí]]
***** [[coroxí]]
**** grupo caspio
***** [[guilaquí]]
***** [[mazanderaní]]
***** [[xahmirzadí]]
**** grupo central iraniano
***** [[axtianí]]
***** [[fars nordoccidental]]
***** [[dari-zoroastra]]
***** [[gazí]]
***** [[khunsarí]]
***** [[natanzí]]
***** [[naiiní]]
***** [[Lingua dari|parsi-dari]]
***** [[Lingua persa|parsí]]
***** [[sivandí]]
***** [[soí]]
***** [[vafsí]]
**** [[khalaxe]]
**** grupo [[Lingua kurda|kurdo]]
***** [[Lingua kurda setentrional|kurdo setentrional]]
***** kurdo central, [[Lingua kurda central|sorani]]
***** kurdo meridional
***** [[laquí]]
**** ormurí-parachí
***** [[ormurí]]
***** [[parachí]]
**** grupo semnaní
***** [[lasguerdí]]
***** [[sanguisarí]]
***** [[semnaní]]
***** [[sorkheí]]
**** grupo talixe
***** [[alvirí-vidarí]]
***** [[extehardí]]
***** [[gozarkhaní]]
***** [[harzaní]]
***** [[korex-e rostaní]]
***** [[razaxerdí]]
***** [[rudbarí]]
***** [[xahrudí]]
***** [[taquestaní]]
***** [[talixi]]
***** [[taromí alto]]
***** [[maragueí]]
***** [[kho'iní]]
***** [[kaxalí]]
***** [[cabateí]]
**** grupo zaza-goraní
***** [[dimlí]]
***** [[guraní]]
***** [[kirmanxekí]]/[[zazakí]]
***** [[bajelaní]]
***** [[shabakí]]
***** [[sarlí]]
**** inclasificado
***** [[dezfulí]]
*** linguas iranias occidentais meridionais
*** grupo fars
**** [[fars suroccidental]]
**** [[larí]]
*** grupo lurí
**** [[bakhtiarí]]
**** [[lurí do norte]]
**** [[lurí do sur]]
**** [[cumzarí]]
*** grupo persa
**** [[persa occidental]] ([[farsí]])
**** [[persa oriental]] ([[Lingua dari|dari]])
**** [[Lingua taxica|taxico]]
**** [[hazaraguí]]
**** [[aimaq]]
**** [[bukharí]]
**** [[dehvarí]]
**** [[darvasí]]
**** [[xidí]]
**** [[pahlavaní]]
*** grupo tatí
*** [[xudeotatí]]
*** [[tatí]] (tatí musulmán)
** inclasificada
*** [[tanxeví]]
* '''Familia nuristaní'''
** [[ascunu]]
** [[camkata-virí]]
** [[vasí-varí]]
** [[tregamí]]
** [[calaxa-ala]]
* '''Familia dárdica'''

==== Grupo grego ====

* grego oriental
** grupo arcado-chipriota: 
*** [[Grego micénico|micénico]]
*** [[arcadio]], [[chipriota]], [[panfilio]]
** grupo xonio-ático: 
*** [[ático]] ([[Lingua grega antiga|grego antigo]])
*** [[koiné]] (grego medio común)
**** [[Lingua grega|grego moderno]]
***** [[Demótico exipcio|demótico]]
***** [[cazarevusa]]
**** [[grego ievanítico]]
**** [[chipriota]]
**** [[griko]]
**** [[Grego póntico|póntico]]
**** [[Grego capadocio|capadocio]]
**** [[romano-grego]]
** [[xonio]] (asiático, insular, eubeo)
** grupo eolio ([[beocio]], [[lesbio]], [[tesalio]])
* grego occidental
** [[dorio]] ([[laconio]], [[arxivo]], [[corintio]] etc.)
*** [[tsaconio]]
** [[eleo]], [[etolio]], [[locrio]], [[foceo]], [[lingua macedonia antiga|macedonio]]

==== Grupo itálico ====
* [[lingua osca|osco]]
* [[lingua umbra|umbro]]
* [[Ficheiro:Idiomas y dialectos romances.png|miniatura|Distribución das linguas e dialectos de orixe latina.]][[Lingua latina|latín]]
* grupo galego-portugués [[linguas iberorromances]]
** [[lingua galega|galego]]
*** [[Fala de Estremadura|galego de Estremadura]]
** [[lingua portuguesa|portugués]]
** [[azoriano]]
** [[algarvio]]
** [[alentexano]]
** [[dialecto do Miño]]
** [[dialecto de Beira]]
** [[dialecto de Madeira]]
** [[dialecto do Alto Vouga e do Mondego]]
** [[dialecto de Castelo Branco e de Portalegre]]
** [[dialecto de Trás-os-Montes]]
* grupo central das [[linguas iberorromances]]
** [[Lingua castelá|español]] ([[lingua castelá|castelán]])
** [[lingua asturiana|asturiano]]
** [[lingua leonesa|leonés]]
** [[lingua mirandesa|mirandés]]
** [[lingua aragonesa|aragonés]]
** [[lingua estremeña|estremeño]]
** [[xudeu-español]]
* [[linguas galorromances]]
** [[lingua occitana|occitano]]
** [[Lingua catalá|catalán]]
** [[aranés]]
** [[Noroccitan]]
*** [[limusín (lingua)|limusín]]
*** [[auverñés]]
*** [[provenzal alpino]]
** [[Sudoccitano]]
*** [[languedociano]]
*** [[Lingua occitana|provenzal]]
*** [[gascón]]
*** [[nicés]]
* francés e falas de oïl
** [[lingua francesa|francés]]
** [[valón]]
** [[falas de oïl]]
*** [[picard]]
*** [[alto normando]]
*** [[champañés]]
*** [[loreno]]
*** Sueste
**** [[buguiñón]]
**** [[borbonés]]
**** [[franco-condado]]
*** centro
**** [[Lingua fráncica|fráncico]]
**** [[orleanés]]
**** [[berrichón]]
*** Noroeste
**** [[lingua gala|galo]]
**** [[anglonormando insular]]
**** [[baixo normando]]
**** [[maienés]]
**** [[manceau]]
**** [[anxevino]]
**** [[turanxés]]
*** Suroeste
**** [[poitevino]]
**** [[saintongeais]]
** [[América do Norte|Norteamérica]]
*** [[quebequés]]
*** [[francés acadio]]
** [[creoulos de base francesa]]
* [[linguas italorromances]]
** [[lingua italiana|italiano]]
** [[lingua siciliana|siciliano]]
** [[lingua corsa|corso]]
** [[lingua piemontesa|piemontés]]
** [[lingua lombarda|lombardo]]
** [[Lingua lígur (románica)|lígur]]
** [[emiliano]]
** [[boloñés]]
** [[Lingua véneta|veneciano]]
** [[istrio]]
** [[toscano]]
** [[calabrés]]
** [[lucanio]]
** [[abruzziano]]
** [[marqués]]
** [[pouilles]]
** [[campidanés]]
** [[logudorés]]
** [[galuriano]] 
* [[Linguas románicas|linguas romances]] illadas
** [[lingua sarda|sardo]]
* [[linguas retorromances]]
** [[lingua romanche|romanche]]
** [[lingua ladina|ladino]]
** [[lingua friulana|friulano]]
* [[linguas dacorromances]]
** [[lingua romanesa|romanés]] 
** [[daco-romanés]]
** [[macedo-romanés]]/[[arrumano]]
** [[Lingua meglenorromanesa|megleno-romanés]]
** [[Lingua istrorromanesa|istrio-romanés]]

=== Grupo paleo-balcánico ===
Cada unha pode pertencer á súa propia subfamilia das linguas indoeuropeas, ou estar relacionadas a outras ramas. O macedonio antigo e o frixio ás veces son considerados coma moi relacionados ao [[Lingua grega antiga|grego antigo]].

* [[antiga lingua macedonia|macedonio]]
* [[lingua dacia|dacio]]
* [[lingua tracia|tracio]]
* [[Linguas ilirias|ilírico]]
** [[lingua mesapia|mesapio]]
* [[lingua peonia|peonio]]
* [[lingua frixia|frixio]]

=== Grupo celta ===
* Celta continental
** [[lingua gala|galo]]
** [[lingua lepóntica|lepóntico]] 
** [[lingua gálata|gálata]] 
** [[lingua celtibérica|celtibérico]] 
* Celta insular
** [[Linguas britónicas|grupo britónico]]
*** [[lingua galesa|galés]]
*** [[Lingua córnica|córnico]] 
*** [[lingua bretoa|bretón]]
*** [[lingua cúmbrica|cúmbrico]]
** [[linguas goidélicas]]
*** [[lingua irlandesa|irlandés]] ou [[Lingua irlandesa|gaélico irlandés]]
*** [[lingua escocesa|escocés]] ou [[Lingua escocesa|gaélico escocés]] (ou erse)
*** [[Lingua manx|manés]] (ou manx)

=== Grupo xermánico ===
[[Ficheiro:Europe germanic languages corrected.PNG|miniatura|Distribución das linguas xermánicas en Europa.]]
* rama oriental: 
** [[lingua gótica|gótico]]
** [[Lingua burgundia|burgundio]]
* rama occidental : 
** [[anglo-frisón]]
**** sub-grupo ánglico
***** [[Lingua escocesa|escocés]] (scots)
***** [[Lingua inglesa|inglés]]
*** sub-grupo frisón
**** [[Lingua frisoa|frisón]] antigo
***** [[Lingua frisoa|frisón]] contemporáneo (frisón occidental)
***** [[Lingua frisoa setentrional|frisón setentrional]]
***** [[Lingua frisoa oriental|frisón oriental]]
** [[xermano-neerlandés]]
*** [[baixo-alemán]] / Niederdeutsch
**** [[Lingua neerlandesa|neerlandés]]
**** [[Lingua neerlandesa|afrikaans]]
**** [[alemán do Norte]]
**** [[Lingua baixo saxoa|baixo saxón]]
*** [[Lingua alemá|alto alemán]] / Hochdeutsch 
**** [[medio alemán]]
***** [[fráncico moselés]]
***** [[fráncico renano]]
***** [[fráncico luxemburgués]]
***** [[hesés]]
***** [[fráncico ripario]]
***** [[turinxio]]
***** [[alto saxón]]
**** [[alemán superior]]
***** [[Lingua alemá|alemán]]
***** [[Pensilfaanisch|alemán de Pennsylvania]]
***** [[fráncico oriental]]
***** [[fráncico do Sur]]
***** [[Lingua bavaresa|bávaro]]
***** [[alemánico]]
****** [[Lingua alsaciana|alsaciano]]
****** [[Lingua suaba|suabo]]
****** [[suízo alemánico]]
***** [[Lingua yiddish|yiddish]]
* rama nórdico / escandinavo
** subgrupo occidental
*** [[lingua islandesa|islandés]]
*** [[lingua norueguesa|noruegués]] ([[bokmål]] ou [[riksmål]])
*** [[lingua neonorueguesa|neonoruegués]] ([[landsmål]] ou [[nynorsk]])
*** [[lingua feroesa|feroés]]
*** [[Lingua elfdaliana|elfdaliano]]
** subgrupo oriental
*** [[Lingua dinamarquesa|danés]]
**** [[Lingua xutlandesa|xutlandés]] ou ''xutio''
*** [[Lingua escaniana|escaniano]]
*** [[Lingua sueca|sueco]]

=== Grupo tocario ===

* [[Linguas tocarias|tocario A]] (agneano) 
* [[Lingua tocaria B|tocario B]] (cucheno)

=== Grupo armenio ===

* armenio antigo
** armenio medio
*** armenio clásico
**** [[lingua armenia|armenio moderno]]
***** [[armenio oriental]]
***** [[armenio occidental]]
****** [[homshetsi]]

=== Grupo balto-eslavo ===

* '''Familia báltica''' : 
** rama occidental
*** [[galindio]]
*** [[Lingua prusiana antiga|antigo prusiano]]
*** [[sudovio]] (iotvinxio)
*** [[escalvio]]
** rama oriental
*** [[Lingua letoa|letón]]
**** [[latgalio]]
*** [[Lingua lituana|lituano]]
**** [[samoxitio]]
*** [[antigo curonio]]
**** [[novo curonio]]
*** [[selonio]]
*** [[semigalio]]
* '''Familia eslava''' : 
** familia occidental : 
*** [[Lingua polaca|polaco]]
*** [[Lingua polaba|polabo]]
*** [[Lingua eslovaca|eslovaco]]
*** [[Lingua checa|checo]]
*** [[Lingua soraba|sorabo]]
*** [[Lingua caxubia|caxubo]]
** familia meridional : 
*** [[antigo eslavo eclesiástico]], [[eslavo eclesiástico]] ou [[eslavo eclesiástico|eslavón]]
**** [[Lingua bosníaca|bosníaco]]
**** [[lingua búlgara|búlgaro]]
**** [[lingua serbia|serbio]]
**** [[lingua croata|croata]]
**** [[Lingua eslovena|esloveno]]
**** [[lingua macedonia (eslavo)|eslavo-macedonio]]
** brazo oriental
*** [[lingua rusa|ruso]]
*** [[Lingua ucraína|ucraíno]]
*** [[lingua belarusa|belaruso]]
*** [[lingua rusina|rusín]]

=== Grupo albanés ===

* [[tosco]]
** [[Lingua arbëreshë]]
** [[arvaniticá]]
* [[guego]]

=== Exemplos ===

A título ilustrativo, as palabras "nai" e "sol" preséntase, baixo unha forma máis ou menos alterada en relación ao seu [[étimo]], nas linguas IE seguintes:

:Indoeuropeo: ''méħ<sub>2</sub>tēr'', "nai":

* [[Lingua sánscrita|sánscrito]]: ''mātā́'';
* [[Linguas tocarias|tocario]] A e B: ''mācar'' e ''mācer'';
* [[lingua avéstica|avéstico]]: ''mātar-'';
* [[lingua armenia|armenio]]: ''mayr'';
* [[Lingua grega antiga|grego antigo]]: [[xónico-ático]] μήτηρ / ''mếtêr'', [[dorio]] μᾱ́τηρ / ''mấtêr'';
* [[lingua albanesa|albanés]]: ''motrë'';
* [[lingua osca|osco]]: ''maatreis'';
* [[lingua umbra|umbro]]: ''matrer'' ([[xenitivo]]); 
* [[falisco]]: ''mate''; 
* [[Lingua latina|latín]]: ''mātĕr'', do cal, nas [[Linguas románicas|linguas romances]]: 
** [[lingua francesa|francés]]: ''mère'',
** [[Lingua castelá|castelán]]: ''madre'', 
** [[lingua portuguesa|portugués]]: ''mãe'';
** [[lingua galega|galego]]: ''nai'' e ''mai'';
* [[Lingua irlandesa antiga|irlandés antigo]]: ''máthir'';
* [[alto-alemán antigo]]: ''muoter'' ([[lingua alemá|alemán]]: ''Mutter'');
* [[Lingua nórdica antiga|nórdico antigo]]: ''móðr'' ([[Lingua islandesa|islandés]]: ''módhir'');
* [[eslavo antigo]]: ''mati''; 
* [[lingua letoa|letón]]: ''māte'';
* [[lingua lituana|lituano]]: ''mótė''.

E a palabra "sol":

:Indoeuropeo: ''*''

* [[lingua avéstica|avéstico]] (gātico): ''huuarǝ''; 
* [[Lingua sánscrita|sánscrito]]: 
** védico: ''svàr'' स्व॑र्, ''súvar'' सुव॑र्, ''sū́rya-'' सूर्य॑,
** clásico: ''sū́ra-'' सूर॑; 
* [[lingua gótica|gótico]]: ����� ''sauil'', ����� ''sunnō'';
* [[inglés antigo]]: ''sunne''; [[lingua inglesa|inglés]]: ''sun''; 
* [[alto-alemán antigo]]: ''sunna'', [[lingua alemá|alemán]]: ''Sonne''; 
* [[lingua neerlandesa|neerlandés]]: ''zon'';
* [[lingua islandesa|islandés]]: ''sól'' ; 
* [[Lingua dinamarquesa|dinamarqués]], [[lingua norueguesa|noruegués]], [[lingua sueca|sueco]]: ''sol'';
* [[lingua grega|grego]]: 
** homérico: ἡέλιος / ''hēélios'' e ἠέλιος / ''ēélios'', 
** cretense e panfilio: ἀϐέλιος / ''avélios'', 
** ático: ἥλιος / ''hḗlios'', 
** dorio literario: ἀέλιος / ''haélios'' e ἅλιος / ''hálios'', 
** arcadio: ἀέλιος / ''aélios'', 
** lésbico: ἀϜέλιος / ''avélios'',

::''Consultar '''[[Dialectos gregos]]''' para maiores detalles sobre estas linguas.''

* [[lingua lituana|lituano]]: ''sáulė'' 
* [[eslavo antigo]]: ''slǔnǐce'' слъньце; 
* [[lingua rusa|ruso]]: ''solnce'' солнце; 
* [[lingua polaca|polonés]]: ''słońce''; 
* [[lingua checa|checo]]: ''slunce''; 
* [[servo-croata]]: ''sunce'' сунце
* [[Lingua irlandesa antiga|irlandés antigo]]: ''súil'' («ollo»);
* [[lingua galesa|galés]]: ''haul''; 
* [[lingua bretoa|bretón]]: ''heol''; 
* [[lingua latina|latín]]: ''sōl'': 
** [[América do Sur|castelán]], [[lingua catalá|catalán]], [[galego-portugués]]: ''sol'', 
** [[lingua italiana|italiano]]: ''sole'', 
** [[lingua occitana|occitano]] (auvergnat): ''solèlh'', ''soleu'' (provenzal), [[Lingua francesa|francés]]: ''soleil'' (de ''soliculum''),
** [[lingua romanesa|romanés]]: ''soare'',
* [[lingua luvita|luvita]]: ''seḫuu̯al(a)'';
* [[lingua albanesa|albanés]]: ''hül''.

Esta lista é aberta e non comprensiva.

== Linguas indoeuropeas cuxa relación ás outras linguas na familia non é clara ==

* [[Lingua lígur (antiga)|Lingua ligur]], posiblemente relacionada co itálico ou o céltico.
* [[Lingua lomavren]]
* [[Lingua cimeria]], posiblemente relacionada co tracio ou o iranio.

== Principais ''leis lingüísticas'' relacionadas coa fonética histórica das linguas IE ==
Indícase entre parénteses a área de extensión da lei.
# [[Lei das dentais en contacto]] (IE).
# [[Lei de Bartholomae]] ([[indoiranio]]).
# [[Lei de Bartsch]] ([[francés antigo]]).
# [[Lei de Brugmann]] (indoiranio).
# [[Lei de Caland-Wackernagel]] (IE; A [[lei de Wackernagel]] aplícase ó protoindoeuropeo).
# [[Lei de Grassmann]] ([[Lingua grega|grego]] e indoiranio).
# [[Lei de Grimm]] ([[xermánico|xermánico común]] e [[Lingua armenia|armenio]]).
# [[Lei de Hirt]] ([[baltoslavo]]).
# [[Lei de Lachmann]] (latín).
# [[Lei de Leskien]] (balto).
# [[Lei de limitación]] (grego).
# [[Lei de Lindeman]] (IE).
# [[Lei de Meillet]] ([[balto-eslavo]]). 
# [[Lei de Osthoff]] (grego).
# [[Lei de Pinault]] (IE).
# [[Lei de redución das velares]] (IE).
# [[Lei de Saussure]] (balto).
# [[Lei de Siebs]] (IE).
# [[Lei de Siever]] (IE). 
# [[Lei de Stang]] (IE).
# [[Lei de Rix]] (grego). 
# [[Lei de Verner]] (xermánico común).
# [[Lei de Winter-Kortlandt]] ([[baltoeslavo]]).
# [[Lei ruki]] ([[satem|linguas satem]]). 
# [[Segunda mutación consonántica]] (alto alemán).

== Outras áreas de investigación ==
Ademais dos aspectos lingüísticos, o IE permite atopar unha simboloxía común aos pobos IE, o que se estuda, entre outras, na [[mitoloxía comparada]], a [[poética comparada]] e mesmo no estudo das [[institucións indoeuropeas]].

Notas
{{Listaref}}

== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* [[Robert S. P. Beekes|Beekes, Robert S. P.]] (1995) ''Comparative Indo-European Linguistics''. Amsterdam: John Benjamins. ISBN 90-272-2151-0 (Europe), ISBN 1-55619-505-2 (U.S.)
* [[Byomkes Chakrabarti|Chakrabarti, Byomkes]] (1994) ''A comparative study of Santali and Bengali''. Calcutta: K.P. Bagchi & Co. ISBN 81-7074-128-9
* [[Collinge, N. E.]] (1985) ''The Laws of Indo-European''. Amsterdam: John Benjamins. ISBN 0-915027-75-5 (U.S.), ISBN 90-272-2102-2 (Europe)
* {{Cita libro|título=The Cambridge Enclyclopedia of Language|url=https://archive.org/details/cambridgeencycl000crys|apelidos=Crystal|nome=David|editorial=Cambridge University Press|ano=1987|ISBN=978-0-521-42443-1|ref=harv|lugar=Londres|lingua=en}}
* [[J.P. Mallory|Mallory, J.P.]] (1989). ''In Search of the Indo-Europeans''. Londres: Thames and Hudson. ISBN 0-500-27616-1
* [[Edmund Remys|Remys, Edmund]] (2007) ''General distinguishing features of various Indo-European languages and their relationship to Lithuanian''. Berlin, Nova York: Indogermanische Forschungen, Vol. 112, 2007.
* [[Colin Renfrew|Renfrew, Colin]] (1987). ''Archaeology & Language. The Puzzle of the Indo-European Origins''. Londres: Jonathan Cape. ISBN 0-224-02495-7
* [[August Schleicher|Schleicher, August]] (1861/62) ''A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European Languages''.
* [[Philip Strazny|Strazny, Philip]] (Ed) (2000) ''Dictionary of Historical and Comparative Linguistics''. Ed.: Routledge, 1. ISBN 978-1-57958-218-0
* [[Oswald Szemerényi|Szemerényi, Oswald]]. (1957) ''The problem of Balto-Slav unity'' (vol.2) Ed.: Kratylos (páxinas 97–123)
* [[Calvert Watkins|Watkins, Calvert]] (2000) ''The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots''. Ed.: Houghton Mifflin. ISBN 0-618-08250-6
=== Outros artigos ===
* [[Lista de raíces indoeuropeas]]
* [[Linguas do mundo]]
* [[Lei de Wackernagel]]
* [[Linguas preindoeuropeas]]
* [[Antigo europeo]]

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.ethnologue.com/browse/families IE language family overview (SIL)]
* [http://languageserver.uni-graz.at/ls/group?id=4 Indo-European] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010183735/http://languageserver.uni-graz.at/ls/group?id=4 |date=10 de outubro de 2017 }} at the LLOW-database
* [http://titus.uni-frankfurt.de/indexe.htm TITUS (English Startpage)] Collection of IE scholarly materials
* [https://web.archive.org/web/20080417002710/http://www.danshort.com/ie/ Indo-European languages family tree graphic]
* [http://www.public.iastate.edu/~cfford/Indoeuropean%20language%20family%20tree.jpg Indo-European family tree, showing Indo-European languages and sub branches] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180514140029/http://www.public.iastate.edu/~cfford/Indoeuropean%20language%20family%20tree.jpg |date=14 de maio de 2018 }}
* [https://web.archive.org/web/20080227020636/http://www.history.upenn.edu/coursepages/hist086/material/indoeuropeanlanguagemigation.jpg Image of Indo-European migrations from the Armenian Highlands]

{{Temas indoeuropeos}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Linguas indoeuropeas| ]]
Modelos usados nesta páxina:
Modelo:1000 artigos icona título (editar)
Modelo:Ambox (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Cita libro (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Control de autoridades (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Icona en título (editar)
Modelo:Ifsubst (editar)
Modelo:Lenda (editar)
Modelo:Listaref (editar)
Modelo:Navbox (editar)
Modelo:Sen referencias (editar)
Modelo:Temas indoeuropeos (editar)
Modelo:Webarchive (editar)
Módulo:Argumentos (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/COinS (editar)
Módulo:Citas/Configuration (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/Identifiers (editar)
Módulo:Citas/Utilities (editar)
Módulo:Citas/ValidaciónDatas (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/Whitelist (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Control de autoridades (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Control de autoridades/conf (editar)
Módulo:Medbar (editar)
Módulo:Medbar/conf (editar)
Módulo:Message box (editar)
Módulo:Message box/configuración (editar)
Módulo:Navbar (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Navbox (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:No globals (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:ResolveEntityId (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Taxonbar (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Taxonbar/conf (editar)
Módulo:Webarchive (editar)
Módulo:Yesno (editar)
Volver a «Linguas indoeuropeas».
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Linguas_indoeuropeas»