Ver o código fonte de "Átomo"

Non tes os permisos necesarios para editar esta páxina, pola seguinte razón:
O teu enderezo IP está nun rango que foi bloqueado en todos os wikis da Fundación Wikimedia.
‪EPIC‬ realizou o bloqueo. O motivo achegado é Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Inicio do bloqueo: 2 de xullo de 2024 ás 08:48
Caducidade do bloqueo: 2 de xullo de 2025 ás 08:48
O teu enderezo IP actual é 206.189.44.186. O rango bloqueado é 206.189.32.0/20.
Por favor, inclúe todos estes detalles nas consultas que fagas. Se cres que o teu bloqueo foi un erro, podes atopar información adicional e instrucións na política global sobre a prohibición de proxies abertos.
Pola contra, para debater sobre o bloqueo publica unha solicitude de revisión en Meta-Wiki. Tamén podes enviar un correo electrónico á cola do equipo voluntario de resposta dos stewards no enderezo stewards@wikimedia.org, incluíndo todos os detalles anteriores.
Podes ver e copiar o código fonte desta páxina.
{{1000}}
{{1000 artigos icona título|materia=Física e Química}}
{{Átomo}}
Un '''átomo''' é a unidade constituínte máis pequena da [[materia]] ordinaria que ten as propiedades dun [[elemento químico]].<ref>{{cita enciclopedia|título=Atom|enciclopedia=[[Compendium of Chemical Terminology|Compendium of Chemical Terminology (IUPAC Gold Book)]]|editor=IUPAC|edición=2ª|url=http://goldbook.iupac.org/A00493.html|accessdate=17 de outubro do 2015 |lingua=en}}</ref> Cada [[sólido]], [[líquido]], [[gas]] e [[Plasma (estado da materia)|plasma]] componse de átomos neutros ou [[ionización|ionizados]]. Os átomos son moi pequenos; os tamaños típicos son ao redor de 100&nbsp;pm (dez mil millonésima parte dun metro).<ref name=Ghosh02>{{Cita publicación periódica | author = Ghosh, D. C. |author2= Biswas, R. | title = Theoretical calculation of Absolute Radii of Atoms and Ions. Part 1. The Atomic Radii | journal = Int. J. Mol. Sci. | volume = 3 | pages = 87–113 | year = 2002 | doi=10.3390/i3020087}}</ref> No entanto, os átomos non teñen límites ben definidos e hai diferentes formas de definir o seu tamaño que dan valores diferentes pero próximos.

Os átomos son o suficientemente pequenos para que a física clásica dea resultados notablemente incorrectos. A través do desenvolvemento da física, os modelos atómicos incorporaron principios cuánticos para explicar e predicir mellor o seu comportamento.

Cada átomo componse dun [[núcleo atómico|núcleo]] e un ou máis [[electrón]]s unidos ao núcleo. O núcleo está composto dun ou máis [[protón]]s e tipicamente un número similar de [[neutrón]]s (Excepto no caso do hidróxeno-1, que é o único nuclideo estable sen neutróns). Os protóns e os neutróns son chamados [[nucleón]]s. Máis do 99,94 % da masa do átomo está no núcleo. Os protóns teñen unha [[carga eléctrica]] positiva, os electróns teñen unha carga eléctrica negativa e os neutróns non teñen carga eléctrica. Se o número de protóns e electróns é igual, ese átomo é electricamente neutro. Se un átomo ten máis ou menos electróns que protóns, entón ten unha carga global negativa ou positiva, respectivamente, e denomínase [[ión]].

Os electróns dun átomo son atraídos polos protóns nun núcleo atómico por esta [[Electromagnetismo|forza electromagnética]]. Os protóns e os neutróns no núcleo son atraídos o un ao outro por unha forza diferente, a [[forza nuclear]], que é xeralmente máis forte que a forza electromagnética que repele os protóns cargados positivamente entre si. Baixo certas circunstancias, a forza electromagnética repelente vólvese máis forte que a forza nuclear e os nucleóns poden ser expulsados do núcleo, deixando tras de si un elemento diferente: [[desintegración nuclear]] que resulta en [[transmutación nuclear]].

O número de protóns no núcleo define a que [[elemento químico]] pertence o átomo: por exemplo, todos os átomos de [[cobre]] conteñen 29 protóns. O número de neutróns define o [[isótopo]] do elemento.<ref name=leigh1990>{{Cita libro|editor=Leigh, G. J.|year=1990|title=International Union of Pure and Applied Chemistry, Commission on the Nomenclature of Inorganic Chemistry, [[Nomenclature of Organic Chemistry]] – Recommendations 1990|publisher=Blackwell Scientific Publications|isbn=0-08-022369-9|page=35|location=Oxford|quote=An atom is the smallest unit quantity of an element that is capable of existence whether alone or in chemical combination with other atoms of the same or other elements.}}</ref> O número de electróns inflúe nas propiedades [[magnetismo|magnéticas]] dun átomo. Os átomos poden unirse a outro ou outros átomos por [[Enlace químico|enlaces químicos]] para formar [[Composto químico|compostos químicos]] tales como [[molécula]]s. A capacidade dos átomos de asociarse e disociarse é responsable da maior parte dos cambios físicos observados na natureza e é o tema da disciplina da [[química]].

Non toda a materia do universo está composta de átomos. A [[materia escura]] constitúe máis do universo que a materia e non se compón de átomos, senón de partículas dun tipo a día de hoxe descoñecido.
[[Ficheiro:Atom.png|miniatura|Átomo de [[Helio]].]]
== Definición ==
O seu nome «átomo» provén do [[Lingua latina|latín]] ''atomum'', e este do [[lingua grega|grego]] ἄτομον 'non cortado, sen porcións, indivisible', xa que ata hai relativamente pouco (segunda metade do século XIX), críase que os átomos non se podían dividir; tamén, se deriva de ''a-'' ('non') e ''tómo-'' 'anaco cortado, porción, parte'.<ref>{{DRAG|átomo}}</ref> O concepto de átomo como bloque básico e indivisible que compón a [[materia]] do [[universo]] foi postulado pola [[Atomismo|escola atomista]] na [[Grecia antiga|Antiga Grecia]]. Con todo, non foron considerados seriamente polos científicos ata o [[século XIX]], cando foron introducidos para explicar certas leis químicas. Co desenvolvemento da [[física nuclear]] no [[século XX]] comprobouse que o átomo pode subdividirse en [[Partícula subatómica|partículas]] máis pequenas.<ref>{{Cita web | nome=Hans | apelido=Haubold | autor2=Mathai, A. M. | ano=1998 | url=http://neutrino.aquaphoenix.com/un-esa/universe/universe-chapter3.html | título=Microcosmos: From Leucippus to Yukawa | obra=Structure of the Universe | editorial=Common Sense Science | dataacceso=18 de outubro do 2015 | lingua=en | urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160305160111/http://neutrino.aquaphoenix.com/un-esa/universe/universe-chapter3.html | dataarquivo=05 de marzo de 2016 | urlmorta=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305160111/http://neutrino.aquaphoenix.com/un-esa/universe/universe-chapter3.html |date=05 de marzo de 2016 }}</ref>{{sfn|Harrison|2003|pp=123–139}}

Os átomos son obxectos moi pequenos con masas igualmente minúsculas: o seu diámetro e masa son da orde da billonésima parte dun [[metro]] e cuatrillonésima parte dun [[gramo]]. Só poden ser observados mediante instrumentos especiais tales como un [[microscopio de efecto túnel]]. Máis dun 99,94 % da masa do átomo está concentrada no seu núcleo, en xeral repartida de xeito aproximadamente equitativa entre protóns e neutróns. O núcleo dun átomo pode ser inestable e sufrir unha [[transmutación]] mediante [[Radioactividade|desintegración radioactiva]]. Os electróns na nube do átomo están repartidos en distintos niveis de enerxía ou [[orbital atómico|orbitais]], e determinan as propiedades químicas do mesmo. As transicións entre os distintos niveis dan lugar á emisión ou absorción de [[radiación electromagnética]] en forma de [[fotón]]s, e son a base da [[espectroscopia]].

== Estrutura atómica ==
=== Partículas subatómicas ===
{{Véxase tamén|Partícula subatómica}}
[[Ficheiro:Standard Model of Elementary Particles.svg|miniatura|350px|Partículas que constitúen o [[Modelo estándar]]]]
Malia que ''átomo'' significa ‘indivisible’, en realidade está formado por varias partículas subatómicas. O átomo contén [[protón]]s, [[neutrón]]s e [[electrón]]s, coa excepción do [[hidróxeno-1]], que non contén neutróns, e do catión hidróxeno ou [[hidrón]], que non contén electróns. Os protóns e neutróns do átomo denomínanse [[nucleón]]s, por formar parte do núcleo atómico.

O electrón é a partícula máis lixeira de cantas compoñen o átomo, cunha masa de 9,11 · 10<sup>−31</sup>&nbsp;kg. Ten unha carga eléctrica negativa, cuxa magnitude definese como a [[Carga eléctrica#Carga el.C3.A9ctrica elemental|carga eléctrica elemental]], e ignórase se posúe subestrutura, polo que considerase unha [[partícula elemental]]. Os protóns teñen unha masa de 1,67 · 10<sup>−27</sup>&nbsp;kg, 1836 veces a do electrón, e unha carga positiva oposta á deste. Os neutróns teñen un masa de 1,69 · 10<sup>−27</sup>&nbsp;kg, 1839 veces a do electrón, e non posúen carga eléctrica. As masas de ambos nucleóns son lixeiramente inferiores dentro do núcleo, debido á [[enerxía potencial]] do mesmo; e os seus tamaños son similares, cun radio da orde de 8 · 10<sup>−16</sup>&nbsp;m o 0,8 [[femtómetro]]s (fm).<ref>Este é o radio da distribución de carga observada nos nucleóns. Véxase {{Harvsp|Cottingham|Greenwood|2004|loc=§3.1}}.</ref>

O protón e o neutrón non son partículas elementais, senón que constitúen un estado ligado de [[quark]]s ''u'' e ''d'', partículas fundamentais recolleitas no [[modelo estándar]] da física de partículas, con cargas eléctricas iguais a +2/3 e -1/3 respectivamente, respecto da carga elemental. Un protón contén dous [[quark up|quarks ''u'']] e un [[quark down|quark ''d'']], mentres que o neutrón contén dous ''d'' e un ''u'', en consonancia coa carga de ambos. Os quarks mantéñense unidos mediante a [[Interacción nuclear forte|forza nuclear forte]], mediada por [[gluón]]s —do mesmo xeito que a forza electromagnética está mediada por fotóns—. Ademais destas, existen outras partículas subatómicas no modelo estándar: máis tipos de quarks, [[leptón]]s cargados (similares ao electrón) etc.

=== O núcleo atómico ===
{{AP|Núcleo atómico}}
Os protóns e neutróns dun átomo encóntranse ligados no [[núcleo atómico]], a parte central do mesmo. O volume do núcleo é aproximadamente proporcional ao número total de [[nucleón]]s, o [[número másico]] ''A'',<ref>A fórmula exacta é 1,12 ³√''A'' fm. Véxase {{Cita Harvard sen parénteses|Cottingham|Greenwood|2004|loc=§4.3}}.</ref> moito menor co tamaño do átomo, cuxo [[Raio atómico|raio]] é da orde de 10<sup>5</sup> [[femtómetro|fm]] ou 1 [[ángstrom]] (Å). Os nucleóns mantéñense unidos mediante a [[Interacción nuclear forte|forza nuclear]], moito máis intensa a distancias curtas ca [[forza electromagnética]], vencendo a repulsión eléctrica que esta última provoca entre os protóns.<ref>{{Cita Harvard sen parénteses|Kramer|1988|p=80}}.</ref>

Todos os átomos dun mesmo [[elemento químico|elemento]] teñen o mesmo número de protóns. Dito número denomínase [[número atómico]] do elemento e represéntase por ''Z''. Porén, dous átomos dun mesmo elemento poder ter distinto número de neutróns, dise neste caso que tales átomos son [[isótopo]]s do elemento correspondente. O número de protóns e de neutróns de forma conxunta determinan o [[núclido]].

O núcleo atómico pode verse alterado por procesos moi enerxéticos, en comparación coas [[Reacción química|reaccións químicas]]. Os núcleos inestables sofren [[desintegración radiactiva|desintegracións]] que poden cambiar o seu número de protóns e neutróns emitindo [[radiación]]. Un núcleo pesado pode [[fisión nuclear|fisionarse]] noutros máis lixeiros nunha [[reacción nuclear]] ou [[fisión nuclear espontánea|espontaneamente]]. Mediante unha cantidade suficiente de enerxía, dous ou máis núcleos poden [[fusión nuclear|fusionarse]] noutro máis pesado.

En átomos con número atómico baixo, os núcleos cunha cantidade distinta de protóns e neutróns tenden a desintegrarse en núcleos con proporcións máis parellas, máis estables. Porén, para valores maiores do número atómico, a repulsión mutua dos protóns require unha proporción maior de neutróns para estabilizar o núcleo.<ref>{{Cita Harvard sen parénteses|Kramer|1988|p=67,68}}.</ref>

== Historia da teoría atómica ==

O concepto de átomo existe desde a [[Antiga Grecia]] proposto polos filósofos gregos [[Demócrito de Abdera|Demócrito]], [[Leucipo de Mileto|Leucipo]] e [[Epicuro de Samos|Epicuro]], con todo, non se xerou o concepto por medio da experimentación senón como unha necesidade filosófica que explicase a realidade, xa que, como propuñan estes pensadores, a materia non podía dividirse indefinidamente, polo que debía existir unha unidade ou bloque indivisible e indestrutible que ao combinarse de diferentes formas crease todos os corpos macroscópicos que nos rodean.<ref>{{Cita web|url=http://www.e-torredebabel.com/Historia-de-la-filosofia/Filosofiagriega/Presocraticos/Atomismo.htm |título= Origen de la Filosofía - Presocráticos - Sofistas y Socrátes |editor=Filosofía Griega |lingua=es |dataacceso= 24 de outubro do 2015}}</ref> Só nos séculos XVIII e XIX estableceuse a explicación física para esta idea, ao comprobarse que había un límite físico desde o que non era posible dividir determinadas substancias a través de métodos químicos. Este límite era moi semellante ao concepto filosófico de átomo descrito na antigüidade. A finais do século XIX e comezos do século XX, foron descubertos varios compoñentes subatómicos e estruturas dentro do átomo, demostrando así que o "átomo químico" podía en realidade ser dividido, aínda que o nome permanecese ata os nosos días.<ref name=haubold_mathai1998>{{cita web|apelidos=Haubold|nome=Hans|autor2=A.M. Mathai|ano=1998|título=Microcosmos: From Leucippus to Yukawa|url=http://www.columbia.edu/~ah297/unesa/universe/universe-chapter3.html|obra=Structure of the Universe|dataacceso=25 de outubro do 2015|lingua=en|data-arquivo=05 de maio de 2009|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090505115001/http://www.columbia.edu/~ah297/unesa/universe/universe-chapter3.html|url-morta=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081001172401/http://www.columbia.edu/~ah297/unesa/universe/universe-chapter3.html |date=01 de outubro de 2008 }}</ref>{{sfn|Harrison|2003|pp=123–139}}

=== Antigüidade ===
{{AP|Atomismo}}
As primeiras referencias ao concepto de átomo datan da [[Historia da India|antigüidade indiana]] no século VI a.C.{{sfn|McEvilley|2002|p=317}} As escolas [[Nyaya]] e [[Vaisheshika]] desenvolveron teorías complexas sobre como os átomos se combinaban entre si para formar obxectos máis complexos, primeiro en parellas e despois en tríos de pares.{{sfn|King|1999|pp=105–107}}{{Sfn|Teresi|2003|pp=213–214}} No occidente, as primeiras referencias aos átomos xorden un século máis tarde con Leucipo, cuxo pensamento foi sistematizado polo seu alumno Demócrito, que ao redor 450 a.C. acuñou o termo '' átomos ''. Aínda nos conceptos indio e grego os átomos baséanse exclusivamente na filosofía, a ciencia moderna adoptara séculos máis tarde o nome proposto por Demócrito.{{sfn|Ponomarev|1993|pp=14–15}}

=== Primeiras teorías científicas ===
[[Ficheiro:Dalton's Element List.jpg|miniatura|Lista de elementos de [[John Dalton]], considerado o pioneiro da [[modelo atómico|teoría atómica]] moderna. Dalton propuxo que cada elemento químico era constituído por átomos dun único tipo e os compostos químicos eran formados por grupos de átomos diferentes.]]
Ata o desenvolvemento da [[química]] pouco ou ningún progreso ocorreu no concepto de átomo. Con todo, o concepto básico de átomo explicaba de forma precisa os novos descubrimentos que estaban a ocorrer no campo da química.{{sfn|Ponomarev|1993|pp=14–15}} En 1661, o [[Filosofía natural|filósofo naturalista]] [[Robert Boyle]] publicou '' [[The Sceptical Chymist]] '', no que argumentaba que a materia era constituída por varias combinacións de "corpúsculos" ou átomos, en vez dos [[Catro elementos|elementos clásicos]]: terra, aire, lume e auga. {{sfn| Siegfried | 2002}} A obra tamén ofrece a primeira definición de "elemento químico": un corpo simple e non mesturado que non se pode facer doutro corpo. Aínda que esta definición foi abandonada ao longo do século seguinte, o traballo de Boyle é hoxe considerado un marco da [[historia da química]] por separar a [[alquimia]] da química.{{sfn|nome="Elements"|Rouvray|2004}} É unha definición similar de [[elemento químico]] consta no ''[[Traité élémentaire de Chimie]]'', escrito en 1789 polo nobre e investigador científico francés [[Antoine Lavoisier]], tratado no que fixo o seu enunciado: «''A materia non se crea nin se destrúe, simplemente transfórmase''» e que ía dominar a química no século seguinte.{{sfn|Giunta|1996}}

Ao longo do século XVIII, descubríronse varios [[elemento químico|elementos químicos]], tales como o [[platino]] (1735)<ref>{{cita web|url=http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=pt |título=78 Platinum  |editor=Elements.vanderkrogt.net |dataacceso=1 de novembro do 2015 |lingua=en}}</ref> o [[níquel]] (1751),<ref name="autogenerated4">{{cita web|url=http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=ni |título=28 Nickel  |editor=Elements.vanderkrogt.net |dataacceso=1 de novembro do 2015 |lingua=en}}</ref> o [[magnesio]] (1755)<ref>{{cita web|url=http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=mg |título=12 Magnesium  |editor=Elements.vanderkrogt.net |dataacceso=1 de novembro do 2015 |lingua=en}}</ref> e o [[osíxeno]] (1771).<ref>{{cita web|url=http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=o |título=08 Oxygen  |editor=Elements.vanderkrogt.net |dataacceso=1 de novembro do 2015 |lingua=en}}</ref><ref>{{cita libro|título=The Encyclopedia of the Chemical Elements|url=https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp|apelidos=Cook|nome=Gerhard A.|autor2=Lauer, Carol M.|editorial=Reinhold Book Corporation|localización=Nova York|ano=1968|páxinas=[https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp/page/499 499]–500|editor=Clifford A. Hampel|capítulo=Oxygen|id=LCCN 68-29938}}</ref> Con todo, aínda non se formulara unha teoría para explicar un vínculo inequívoco entre átomos e elementos químicos. Coa sistematización da [[lei das proporcións definidas]] por [[Joseph Louis Proust]] e a [[lei da conservación da masa]] por [[Antoine Lavoisier]], foi consolidado o coñecemento que permitiu ao químico inglés [[John Dalton]] explicar en 1803, logo de medir a masa dos reactivos e produtos dunha reacción, concluíu que as substancias están compostas de átomos esféricos idénticos para cada elemento, pero diferentes dun elemento a outro,<ref>[http://www.uv.es/bertomeu/revquim/persona/1.HTM Protagonistas de la revolución:Lavoisier, A.L.] {{es}}</ref> o motivo polo cal os elementos reaccionan sempre nunha pequena razón de números enteiros e por que certos gases se disolveren mellor na auga do que outros. Dalton propuxo que cada elemento estaría formado por átomos dun só tipo e que grupos de átomos diferentes formarían os compostos químicos. Isto posibilitou o cálculo da masa atómica relativa dos átomos e a identificación dunha relación inequívoca entre un átomo e o seu elemento.{{sfn|Wurtz|1881|pp=1–2}}<ref name="pt">{{cita publicación periódica|apelidos=Tolentino|nome=Mario|autor2=Rocha-Filho, Romeu C.; Chagas, Aécio Pereira|título=Alguns aspectos históricos da classificação periódica dos elementos químicos|revista=Química Nova|volume=20|edición=1|páxinas= pp. 103-117|ano=1997|id= ISSN 0100-4042|url=http://www.scielo.br/pdf/qn/v20n1/4922.pdf|formato=PDF |lingua=pt}}</ref> Por ese feito, Dalton é considerado o pioneiro da [[Modelo atómico|teoría atómica]] moderna.{{sfn|Roscoe|1895|pp=129}}

En 1817 [[Johann Wolfgang Döbereiner]] observou que os elementos podían ser agrupados en grupos de tres con propiedades semellantes, idea tamén desenvolvida por [[Leopold Gmelin]] que identificou grupos de catro ou cinco elementos con propiedades semellantes.<ref>{{cita libro |apelidos=Horvitz |nome=Leslie|título=Eureka!: Scientific Breakthroughs That Changed The World |ano=2002 |editor=John Wiley |localización=Nova York|isbn=978-0-471-23341-1 |oclc=50766822 |páxina=43 |lingua=en}}</ref> A idea de organizar os elementos segundo as súas propiedades foi máis tarde desenvolvida por outros científicos como [[Alexandre-Emile Béguyer de Chancourtois]], [[Julius Lothar Meyer]] e [[John Alexander Reina Newlands|John Newlands]], culminando coa publicación da [[Táboa periódica dos elementos|táboa periódica]] de [[Dmitri Mendeleiev]] en 1871. A diferenza das táboas anteriores, a táboa proposta por Mendeleiev previa as propiedades de elementos que aínda non foran illados e dispuña de espazos baleiros na súa estrutura para o seu posterior enchido.<ref>{{Cita libro |apelidos=Venable|nome=F P|título=The development of the periodic law|url=https://archive.org/details/developmentofper01vena|ano=1896 |editor=Chemical Publishing Company|localización=Easton|páxinas=[https://archive.org/details/developmentofper01vena/page/96 96]-97, 100-102}}</ref>

A teoría das partículas (e, polo tanto, a [[Modelo atómico|teoría atómica]]) foi validada en 1827, cando o [[Botánica|botánico]] [[Robert Brown]] observou ao [[microscopio]] partículas de po flotando na auga e descubriu que se movían erraticamente - un fenómeno que veu a ser coñecido como [[movemento browniano]]. En 1877, J. Desaulx suxeriu que o fenómeno era causado polo movemento térmico das moléculas da auga e, en 1905, [[Albert Einstein]] publicou a primeira descrición matemática deste movemento, confirmando así a hipótese.{{sfn|Mazo|2002|pp=1–7}}<ref name=adp322_8_549>{{cita publicación periódica|apelidos=Einstein|nome=Albert|ano=1905|título=Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen|xornal=[[Annalen der Physik]]|volume=322|número=8|páxinas=549–560|lingua=Alemán|url=http://www.zbp.univie.ac.at/dokumente/einstein2.pdf|formato=PDF|doi=10.1002/andp.19053220806|dataacceso=22 de novembro do 2015|bibcode=1905AnP...322..549E|data-arquivo=18 de xullo de 2007|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20070718202731/http://www.zbp.univie.ac.at/dokumente/einstein2.pdf|url-morta=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070718202731/http://www.zbp.univie.ac.at/dokumente/einstein2.pdf |date=18 de xullo de 2007 }}</ref><ref name=lee_hoon1995>{{cita web|apelidos=Lee|nome=Y.K.|ano=1995|autor2=Hoon, K.|título=Brownian Motion|url=http://www.doc.ic.ac.uk/~nd/surprise_95/journal/vol4/ykl/report.html|editor=[[Imperial College London|Imperial College]]|dataacceso=22 de novembro do 2015|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20071218061408/http://www.doc.ic.ac.uk/~nd/surprise_95/journal/vol4/ykl/report.html|dataarquivo=18 de decembro de 2007|urlmorta=yes}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071218061408/http://www.doc.ic.ac.uk/~nd/surprise_95/journal/vol4/ykl/report.html |date=18 de decembro de 2007 }}</ref> O físico francés [[Jean Baptiste Perrin|Jean Perrin]] utilizou o traballo de Einstein para determinar experimentalmente a masa e a dimensión dos átomos, o que constituíu unha forte evidencia experimental a favor da teoría atómica de Dalton.<ref name=e31_2_50>{{cita publicación periódica|apelidos=Patterson|nome=G.|ano=2007 |título=Jean Perrin and the triumph of the atomic doctrine|xornal=Endeavour|volume=31|número=2|páxinas=50–53|doi=10.1016/j.endeavour.2007.05.003|pmid=17602746}}</ref>

=== Descubrimento do electrón e do núcleo ===
{{AP|Electrón|núcleo atómico}}
[[Ficheiro:Gold foil experiment conclusions.svg|miniatura|O [[Experimento de Rutherford|experimento de Geiger–Marsden]]: <br /> ''Arriba'': os resultados esperados segundo o [[Modelo atómico de Thomson|modelo de Thomson]]; as partículas alfa pasarían polo átomo sen verse alteradas. <br /> ''Abaixo'': os resultados observados, que deron máis tarde a orixe do [[Modelo atómico de Rutherford|modelo de Rutherford]]; unha pequena parte das partículas foron desviadas pola concentración de carga positiva do núcleo.]]
O físico [[Joseph John Thomson]], a través do seu traballo con [[raios catódicos]] en [[Tubo de Crookes|tubos de Crookes]], descubriu en 1897 o [[electrón]] e a súa natureza [[partícula subatómica|subatómica]], o que destruíu o concepto de átomos como unidades indivisibles.<ref name="nobel1096">{{cita web| autor=The Nobel Foundation | url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1906/thomson-bio.html | título=J.J. Thomson-Biographical| dataacceso= 27 de novembro do 2015 |lingua=en}}</ref> O tubo de Crookes consiste nun tubo de vidro baleiro, polo cal circulan unha serie de gases, que ao aplicarlles electricidade adquiren fluorescencia, por iso é polo que són chamados fluorescentes. Thomson descubriu que os raios catódicos son afectados por [[campo eléctrico|campos eléctricos]] e [[campo magnético|magnéticos]], e deduciu que a desviación dos raios catódicos por eses campos eran desvíos de partículas moi pequenas con cargas negativas - os electróns. Thomson cría que os electróns estaban distribuídos polo átomo, coa súa respectiva carga eléctrica en relación á presenza dunha carga positiva máis uniforme - o [[modelo atómico de Thomson]].<ref name="columbia">{{Cita web |url=http://www.infoplease.com/encyclopedia/science/crookes-tube.html |título=Crookes tube |autor=The Columbia Electronic Encyclopedia, 6ª ed. |data=2012 |dataacceso= 27 de novembrto do 2015 |lingua=en}}</ref>

Con todo, en 1909, un grupo de investigadores baixo a dirección do físico [[Ernest Rutherford]] bombardeou unha folla de ouro con ións de helio e descubriu que unha pequena porcentaxe era desviada con ángulos moito maiores que os que eran previsibles segundo o modelo de Thomson. Rutherford interpretou a [[Experimento de Rutherford|experiencia da folla de ouro]] como unha suxestión de que a carga positiva dun átomo e a maioría da súa masa estaban concentradas nun núcleo no centro do átomo, mentres que os electróns orbitaban á súa volta de forma semellante aos planetas arredor do sol - o [[modelo atómico de Rutherford]]. Os ións de helio con carga positiva preto deste núcleo denso serían entón desviados en ángulos moi grandes.<ref>{{cita publicación periódica | apelidos=Rutherford | nome=E. | título=The Scattering of &alpha; and &beta; Particles by Matter and the Structure of the Atom | revista=Philosophical Magazine | ano=1911 | volume=21 | páxinas=669–88 | url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14786440508637080?journalCode=tphm17 |lingua=en |dataacceso= 6 de decembro do 2015}}</ref>

=== Descubrimento dos isótopos ===

Ao facer experimentos con produtos do [[Radioactividade|decaemento radioactivo]], en 1913 o [[Radioquímica|radioquímico]] [[Frederick Soddy]] descubriu que parecía existir máis dun tipo de átomo en cada posición da [[táboa periódica]].<ref>{{cita web | url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1921/soddy-bio.html | título=Frederick Soddy, The Nobel Prize in Chemistry 1921  | autor=Nobel Foundation  | dataacceso=18 de agosto de 2015}}</ref> O termo [[isótopo]] foi acuñado por Margaret Todd para describir os distintos átomos que pertencen ao mesmo elemento. Thomson creou unha técnica para separar os distintos tipos de átomo a través do seu traballo con gases ionizados, o que posteriormente levou ao descubrimento dos isótopos estables.<ref>{{cita publicación periódica | apelidos=Thomson | nome=Joseph John | título=Rays of positive electricity | revista=Proceedings of the Royal Society | ano=1913 | volume=A 89 | páxinas=1–20 | url=http://web.lemoyne.edu/~giunta/canal.html}}</ref>

=== Modelo de Bohr ===
{{Artigo principal|Modelo atómico de Bohr}}
[[Ficheiro:Bohr atom model English.svg|miniatura|Diagrama do [[modelo atómico de Bohr]].]]
En 1913, o físico [[Niels Bohr]] propuxo un modelo no que se asumía que os electróns dun átomo orbitaban o núcleo, pero que só o podían facer ao longo dun conxunto finito de órbitas e que podían ir entre estas órbitas só mediante cambios de enerxía correspondentes á absorción ou radiación dun fotón. {{sfn| Stern | 2005}} Esta cuantificación foi usada para explicar por que as órbitas dos electróns son estables (dado que, normalmente, as cargas en aceleración perden [[enerxía cinética]] que é emitida en forma de [[radiación electromagnética]] - ver [[radiación de sincrotrón]]) e por que os elementos absorben e emiten radiación electromagnética en espectros diferentes. {{sfn|Bohr|1922}}

Máis tarde o mesmo ano, [[Henry Moseley]] proporcionou aínda máis evidencias experimentais que sustentaban a [[Modelo atómico de Bohr|teoría de Bohr]]. Estas evidencias reforzaban os modelos Rutheford e Van den Broek, que propuñan que o átomo contén no seu [[núcleo atómico|núcleo]] un número de [[Carga nuclear efectiva|cargas nucleares]] positivas igual ao seu número atómico na [[Táboa periódica dos elementos|táboa periódica]]. Ata estas experiencias, descoñecía de que o número atómico fose unha cantidade física e experimental. Esta equivalencia segue sendo o modelo atómico aceptado hoxe en día.<ref>{{Cita libro|apelidos = Pais |nome = Abraham | ano = 1986 | localización = Nova York | título = Inward Bound: Of Matter and Force in the Physical World | editor = Oxford University Press | isbn = 0-19-851971-0 | páxinas = 228-230}}</ref>

=== Ligazóns químicas ===

Os [[Enlace químico|enlaces químicos]] entre átomos foron explicadas por [[Gilbert Newton Lewis]], en 1916, como as interaccións entre os seus electróns.<ref>{{Harv|Lewis|1916}}</ref> Unha vez que xa se sabía que as [[propiedade química|propiedades químicas]] dos elementos se repetian de acordo coa [[Propiedades periódicas|lei periódica]],<ref>{{cita libro |apelidos=Scerri |nome=Eric R. |título=The periodic table: its story and its significance |url=https://archive.org/details/periodictableits00scer |editor=Oxford University Press US |ano=2007 |isbn=0-19-530573-6|páxinas=[https://archive.org/details/periodictableits00scer/page/n227 205]–226}}</ref> en 1919 o químico norteamericano [[Irving Langmuir]] suxeriu que isto podía ser explicado se os electróns dun átomo estivesen dalgún xeito conectados. Así, pensábase que os grupos de electróns ocupaban un conxunto de [[Capa electrónica|capas de electróns]] arredor do núcleo.<ref>{{Harv|Langmuir|1919}}</ref>
=== Física cuántica ===
A [[Experimento de Stern-Gerlach|experiencia de Stern-Gerlach]] de 1922 proporcionou máis evidencias da natureza cuántica do átomo. Cando un feixe de átomos de prata atravesou un campo magnético especialmente deseñado, o feixe dividiuse en base a dirección do momento angular do átomo, ou [[spin]]. Xa que esta dirección é aleatoria, esperabase que o feixe se propagase nunha liña. Pola contra, o feixe dividiuse en dúas partes, en función de se o spin atómico estaba orientado cara a arriba ou cara a abaixo.{{sfn|Scully|1987}}

Con base na proposta de [[Louis de Broglie]] de 1924 de que as partículas se comportaban até determinado punto como ondas, en 1926 [[Erwin Schrödinger]] desenvolveu un modelo matemático do átomo que describía os eletróns como formas de onda tridimensionais, en vez de partículas puntuais. Unha das consecuencias de usar [[Forma de onda|formas de onda]] para describir os eletróns é que é matematicamente imposible obter valores precisos tanto para a [[Punto (xeometría)|posición]] como para o [[Cantidade de movemento|momento]] de determinada partícula ao mesmo tempo. Isto coñeceuse como [[Principio de indeterminación de Heisenberg|principio da incerteza]]. Segundo este concepto, por cada medida dunha posición só é posible obter unha gama de valores probables para o momento, e viceversa. Aínda que este modelo era difícil de percibir visualmente, soubo explicar algunha observacións do comportamento dos átomos que os modelos anteriores non conseguían, como certos patróns estruturais e [[Liña espectral|espectrais]] de átomos maiores que os do [[hidróxeno]]. Así, o modelo planetario do átomo foi depreciado a favor dun que describía as zonas orbitais arredor do núcleo no que era máis probable existiren electróns.<ref>{{cita web |apelidos=Brown | nome=Kevin | ano=2007 | url=http://www.mathpages.com/home/kmath538/kmath538.htm | título=The Hydrogen Atom | publicación=MathPages | dataacceso=21 de decembro de 2007}}</ref><ref>{{cita web |apelidos=Harrison |nome=David M. | data=marzo de  2000 | url=http://www.upscale.utoronto.ca/GeneralInterest/Harrison/DevelQM/DevelQM.html | título=The Development of Quantum Mechanics | publicación=University of Toronto | dataacceso=21 de decembro de 2007}}</ref>
=== Descubrimento do neutrón ===

O desenvolvemento do [[espectrógrafia de masa|espectrógrafo de masa]] fixo posíbel medir de forma exacta a masa dos átomos. O aparello usa un [[imán]] para desviar a traxectoria dun feixe de ións, sendo a cantidade de [[deflexión]] determinada pola proporción da masa atómica en relación á súa carga. O químico [[Francis William Aston]] usou un [[espectrógrafo]] para demostrar que os isótopos tiñan distintas masas. A masa destes isótopos variaba conforme as cantidades integrais, o que é denominado "[[regra do número enteiro]]".<ref>{{cita publicación periódica  | título=The constitution of atmospheric neon | xornal=Philosophical Magazine | ano=1920 | nome=Francis W. | apelidos=Aston | volume=39 | número=6 | páxinas=449–55 }}</ref> A explicación para estes distintos isótopos atómicos xurdiu só co descubrimento en 1932 polo físico [[James Chadwick]] do [[neutrón]] - unha partícula de carga neutra cunha masa semellante ao [[protón]]. Ata entón, os isótopos eran explicados como elementos co mesmo número de protóns, pero distinto número de neutróns no interior do núcleo.<ref>{{cita web | apelidos=Chadwick | nome=James | url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1935/chadwick-lecture.html | título=Nobel Lecture: The Neutron and Its Properties | editor=Nobel Foundation | dataacceso=21 de decembro de 2007}}</ref>

== Evolución das teorías atómicas ==
Existen diversos modelos atómicos a través da historia, como o de (en orde cronolóxica) [[John Dalton|Dalton]], [[Joseph John Thomson|Thomson]], [[Ernest Rutherford|Rutherford]], [[Niels Bohr|Bohr]], [[Erwin Schroedinger|Schroedinger]], [[Werner Heisenberg|Heisenberg]] e o [[Mecánica cuántica|mecanocuántico]].

=== Teoría de Dalton ===
O físico [[John Dalton]] foi o primeiro que concibiu unha teoría científica no senso moderno, sobre a natureza dos átomos. Para Dalton aínda os átomos seguían a ser esferas sólidas e indivisibles, pero as súas achegas abriron camiño aos físicos que o seguiron.

Os postulados da súa teoría son os seguintes:
# Un elemento componse de partículas indivisibles e extremadamente pequenas chamadas átomos.
# Todos os átomos dun mesmo elemento teñen propiedades iguais que, á súa vez, difiren das doutros elementos.
# Os átomos non poden crearse, destruírse ou converterse en átomos doutro elemento.
# Os compostos fórmanse cando se combinan átomos de diferentes elementos en relacións numéricas sinxelas.
# Dado un composto son constantes tanto os números relativos como os tipos de átomos.

=== Teoría de Rutherford ===
En [[1911]], o físico [[Ernest Rutherford]], grazas a unha serie de experimentos, concluíu que a estrutura do átomo non podía ser tan simple e sólida como a definía Dalton. Para Rutherford a estrutura do átomo estaba constituída por:
* Un núcleo central, cargado de electricidade positiva e que contén case toda a masa do átomo.
* Unha nube de carga negativa ou electróns, que xiran en órbitas circulares arredor do núcleo. O espazo que hai entre o núcleo e os electróns é, na súa escala, enorme.
== Notas ==
{{Listaref|30em}}
== Véxase tamén ==
{{Commonscat}}
=== Bibliografía ===
* {{cita libro|apelidos-editor=Bernabé|nome-editor=Alberto|título=Fragmentos presocráticos, de Tales a Demócrito|ano=2008|localización=Madrid|isbn=978-84-206-6697-6|páxinas=401|editorial=Alianza Editorial}}
* {{cita libro|apelidos=Cottingham|nome=W.N.|apelidos2=Greenwood|nome2=D.A.|título=An introduction to nuclear physics|ano=2004|isbn=0-521-65149-2|editorial=Cambridge University Press|lingua=inglés|ref=harv}}
* {{cita libro|apelidos=Flores Moreno|nome=Norma Estela|título=Física Modena (edición revisada)|ano=2007|editorial=Pearson educación|localización=México D.F.|isbn=978-970-26-0789-2|páxinas=234}}
* {{cita web | url=http://web.lemoyne.edu/~GIUNTA/EA/LAVPREFann.HTML | título=Lavoisier's Elements of Chemistry | editor=Le Moyne College | apelidos=Giunta |nome=Carmen | ano=1996 |dataacceso= 31 de outubro do 2015 |ref=harv}}
* {{cita libro
|apelidos=Harrison|nome=Edward Robert|ano=2003
|título=Masks of the Universe: Changing Ideas on the Nature of the Cosmos
|editor=Cambridge University Press
|isbn=0-521-77351-2
|oclc=50441595|ref=harv}}
* {{cita libro
|apelidos=King|nome=Richard|ano=1999
|título=Indian philosophy: an introduction to Hindu and Buddhist thought
|editor=Edinburgh University Press
|isbn=0-7486-0954-7|ref=harv}}
* {{cita libro|apelidos=Kramer|nome=Kenneth|título=Introductory nuclear physics|ano=1988|isbn=047180553X|lingua=inglés|ref=harv}}
* {{cita libro
|apelidos=McEvilley|nome=Thomas
|título=The shape of ancient thought: comparative studies in Greek and Indian philosophies
|url=https://archive.org/details/liang.shapeofancientth0001mcev|editor=Allworth Press|ano=2002
|isbn=1-58115-203-5|ref=harv }}
* {{cita publicación periódica|apelidos=Rouvray|nome=Dennis H.|título=Elements in the history of the Periodic Table|editor=Endeavour|volume=28|edición=2|ano=2004|páxinas= pp. 69-74|id= ISSN 0160-9327|doi=10.1016/j.endeavour.2004.04.006|ref=harv}}
* {{cita libro
|apelidos=Ponomarev|nome=Leonid Ivanovich|ano=1993
|título=The Quantum Dice|editor=CRC Press
|isbn=0-7503-0251-8
|oclc=26853108|ref=harv}}
* {{cita libro
|apelidos=Roscoe|nome=Henry Enfield|ano=1895
|ligazónautor=Henry Enfield Roscoe
|título=John Dalton and the Rise of Modern Chemistry
|series=Century science series
|url=http://books.google.com/books?id=FJMEAAAAYAAJ
|dataacceso=2011-04-03|editor=Macmillan
|localización=Nova York|ref=harv}}

* {{cita libro
|apelidos=Siegfried|nome=Robert|ano=2002
|título=From Elements to Atoms: A History of Chemical Composition
|editor=DIANE|isbn=0-87169-924-9|ref=harv
|oclc=186607849}}

* {{cita libro
|apelidos=Teresi|nome=Dick|editor = Simon & Schuster
|título=Lost Discoveries: The Ancient Roots of Modern Science
|ano=2003|isbn=0-7432-4379-X
|url=http://books.google.com/?id=pheL_ubbXD0C&dq
|páxinas=213–214 |ref=harv}}

* {{cita libro
|apelidos=Wurtz|nome=Charles Adolphe|ano=1881
|título=The Atomic Theory
|editor=D. Appleton and company
|localización=Nova York
|isbn=0-559-43636-X|ref=harv}}

=== Outros artigos ===
* [[Elemento químico]]
* [[Molécula]]
* [[Radioisótopo]]

{{Materia}}
{{Control de autoridades}}

{{ORDENAR:Atomo}}
[[Categoría:Átomos]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]
[[Categoría:Química]]
Modelos usados nesta páxina:
Modelo:1000 (editar)
Modelo:1000 artigos icona título (editar)
Modelo:AP (editar)
Modelo:Artigo principal (editar)
Modelo:Caixa lateral (editar)
Modelo:Cita Harvard (editar)
Modelo:Cita Harvard sen parénteses (editar)
Modelo:Cita enciclopedia (editar)
Modelo:Cita libro (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Cita publicación periódica (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Cita web (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Column-width (editar)
Modelo:Commonscat (editar)
Modelo:Control de autoridades (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:DRAG (editar)
Modelo:DRAG-PdP (editar)
Modelo:Es (editar)
Modelo:Harv (editar)
Modelo:Harvsp (editar)
Modelo:Icona en título (editar)
Modelo:Irmáns (editar)
Modelo:Ligazóns multiparámetros (editar)
Modelo:Listaref (editar)
Modelo:Materia (editar)
Modelo:Navbox (editar)
Modelo:Sfn (editar)
Modelo:Título sen retrouso (editar)
Modelo:Véxase tamén (editar)
Modelo:Webarchive (editar)
Modelo:· (editar)
Modelo:Átomo (editar)
Módulo:Argumentos (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Caixa lateral (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/COinS (editar)
Módulo:Citas/Configuration (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/Identifiers (editar)
Módulo:Citas/Utilities (editar)
Módulo:Citas/ValidaciónDatas (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/Whitelist (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Control de autoridades (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Control de autoridades/conf (editar)
Módulo:Footnotes (editar)
Módulo:Medbar (editar)
Módulo:Medbar/conf (editar)
Módulo:Navbar (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Navbox (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:No globals (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:ResolveEntityId (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:String (editar)
Módulo:Taxonbar (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Taxonbar/conf (editar)
Módulo:Webarchive (editar)
Módulo:Wikibase (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Yesno (editar)
Volver a «Átomo».
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Átomo»