کاترین دوم

برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع، با ارائهٔ منابع معتبر به بهبود این مقاله کمک کنید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد. یافتن منابع: "کاترین دوم" – اخبار · روزنامه‌ها · کتاب‌ها · آکادمیک · جی‌استور (اوت ۲۰۱۹) (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید)

کاترین دوم روسیه
کاترین دوم در دهه پنجاه زندگی (اثر فیودور روکوتوف)
امپراتریس همه روس‌ها
سلطنت	۹ ژوئیه ۱۷۶۲–۱۷ نوامبر ۱۷۹۶
۱۲ سپتامبر ۱۷۶۲
پیشین	پتر سوم
پیش از	پاول یکم
امپراتریس همسر روسیه
سلطنت	۵ ژانویه ۱۷۶۲–۹ ژوئیه ۱۷۶۲
پیشین	کاترین یکم
جانشین	ماریا فئودورفنا
زاده	۲ مهٔ ۱۷۲۹ اشتتین، پروس
درگذشته	۱۷ نوامبر ۱۷۹۶ (۶۷ سال) سن پترزبورگ، روسیه
آرامگاه	کلیسای جامع پتر و پل
همسر	پتر سوم
فرزند(ان)	پاول یکم
نام کامل سوفیا اوگوستا فردریکا
دودمان	رومانوف اسکانیا
پدر	شاهزاده آنهالت زربست
مادر	یوهانا الیزابت
امضاء

کاترین دوم روسیه (به روسی: Екатерина II Великая) (۱۷۲۹ – ۱۷۹۶) که به عنوان کاترین کبیر نیز شناخته می‌شد، امپراتریس روسیه بود و به مدت ۳۴ سال این مقام را داشت.^[۱] او بیشتر از هر تزار دیگری بر روسیه حکومت کرد و توانست با چندین جنگ بزرگ و موفقیت‌آمیز و با اصلاحات مدرن به سبک اروپای غربی آن سرزمین را به یک کشور مقتدر و پیشرفته و با ارتشی آموزش دیده و قدرتمند تبدیل نماید. دوران حکومت کاترین کبیر اوج اصلاحات بزرگ و اوج پیشرفت اقتصادی و موفقیت سیاسی و پیروزی‌های نظامی و اوج عصر طلایی تاریخ روسیه به حساب می‌آید . از کاترین دوم در کنار زنان دیگری مانند کلئوپاترا و سرقویتی بیگی، به عنوان یکی از قدرتمندترین و تأثیرگذارترین زنان در تاریخ جهان یاد می‌کنند.^{[۲][۳][۴][۵]}

در زمان کاترین، امپراتوری روسیه بسیار بزرگتر و مقتدرتر از زمان پتر کبیر شده بود و یکی از قدرت‌های بزرگ و اصلی اروپا بود. کاترین کبیر با نام سوفیا اوگوستا آنهالت زِربست در پروس متولد شده بود و پس از آنکه به مذهب ارتدکس درآمد، نام کاترین برای او انتخاب شد.

در دوران زمامداری کاترین کبیر، امپراتوری روسیه ۴۶۸ هزار کیلومتر مربع از لهستان و بخش بزرگی از اوکراین و تمام شبه جزیره کریمه و سرزمین مولداوی و بخش‌های شمالی امپراتوری عثمانی در بالکان و تمام آلاسکا و بخش‌های از نروژ و سوئد و در اواخر عمرش تقریباً تمام قفقاز را به تصرف درآورد. کاترین اصلاحاتی را در نظامِ اداری، قضایی و آموزشی روسیه به وجود آورد وی سیستم گسترده‌ای در ارتش به بار آورد و به سواستفاده‌های بسیاری رسیدگی کرد. سیاست داخلی و خارجی کاترین باعث افزایش قدرت و نفوذ اشراف در دول محلی سرزمین‌ها شد کاترین قدرت خودمختاری اربابان را در ایالات گرفت اما سیاست کاترین باعث شد قوانین فئودال بر مردم سختگیر تر شود، کاترین سرزمین روسیه را برای هدایت خوب دولت مرکزی به ۵۱ ایالت تقسیم کرد و همچنین برای روابط خوب با شاهزادگان امتیاز برده داری و مالیاتی را به آنان داد و آکادمی دوشیزگان اشرافی را تأسیس کرد تا دختران اربابان به خوبی تحصیل کنند.^[۶]

کاترین دوم که بعدها به کاترین کبیر ملقب شد، شاهزاده خانمی از یکی از دربارهای کوچک کشور پروس بود به عقد ازدواج پتر سوم خواهرزاده ملکه الیزابت، امپراتریس روسیه درآمد. پتر سوم پس از آن که به عنوان امپراتور تاج شاهی کشور روسیه را بر سر نهاد، با اعمال و حرکات غیرمنطقی خود طوری عرصه را بر روحانیون، نظامیان و آحاد مردم آن کشور تنگ کرد که همگی بالاتفاق خواهان عزل وی شدند و متعاقب این امر کاترین با همدستی عده‌ای از درباری‌ها و نظامیان با انجام یک کودتا، پتر را عزل و خود به عنوان کاترین دوم ملکه روسیه تاجگذاری کرد.

وی در امور سلطنت جدی و سخت‌کوش بود. حس جاه‌طلبی و قدرت اراده او را در راهی انداخت که هم‌تراز با پتر کبیر قرار گرفت. او اغلب روزی پانزده ساعت کار می‌کرد. گزارش‌ها را می‌خواند، به سخنان مشاورانش گوش می‌داد و فرمان‌ها را آماده می‌ساخت. او می‌خواست همه چیز را بداند، همه چیز را بررسی کند و در همه چیز اصلاح به عمل می‌آورد. کاترین، همچون پتر، به جنگ‌های تازه‌ای پرداخت تا امپراتوری روسیه را گسترش دهد. او علاقه خاصی به ادبیات و فلسفه اروپای غربی داشت و برای رشد و گسترش فرهنگ جدید به اصلاحات روی آورد و با نویسندگان مشهوری چون ژان ژاک روسو مکاتبه داشت.

فتح سرزمین‌های تازه، ولخرجی‌های او و هزینه سنگین طرح‌های جدید، کاترین را مجبور کرد که مالیات اشراف را افزایش دهد و فشار این مالیات‌های اضافه بر دوش دهقانان روستایی بود. با این‌که کاترین نخستین تزاری بود که مشاورانش را ترغیب می‌کرد راه‌هایی برای بهبود شرایط دهقانان بیایند اما سیاست‌های او موجب وخامت حال دهقانان شد. برای همین در دوران او بارها شورش‌های دهقانی رخ داد که شورش پوگاچف در دهه ۱۷۷۰ مهم‌ترین آن بود که می‌گفت پتر سوم است که زنده مانده و حتی با اعدام رهبر آنان پوگاچف نیز مانع از تداوم شورش نشد و ناچار در میدان اصلی هر روستایی یک سکوی اعدام کار گذاشته شد و اعدام و شلاق و تبعید برای شورشیان وضع گردید.

کاترین کبیر در ۱۷ نوامبر ۱۷۹۶ در سن شصت و هفت سالگی درگذشت و عصر اصلاحات کبیر با مرگ او رو به افول نهاد.

• ت‍اری‍خ روس‍ی‍ه از آغ‍از ت‍ا ان‍ق‍لاب اک‍ت‍ب‍ر؛ ت‍أل‍ی‍ف ن. ب‍ری‍ان ش‍ان‍ی‌ن‍وف؛ ت‍رج‍م‍ه و اق‍ت‍ب‍اس خ‍ان‍ب‍اب‍اب‍ی‍ان‍ی. تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۵۲.
• روس‍ی‍ه ت‍زاری؛ ت‍أل‍ی‍ف ج‍ی‍م‍ز ای. اس‍ت‍ری‍ک‍ل‍ر، ت‍رج‍م‍ه م‍ه‍دی ح‍ق‍ی‍ق‍ت‌خ‍واه، ت‍ه‍ران: ق‍ق‍ن‍وس، ۱۳۸۱.
• کاترین کبیر؛ ت‍أل‍ی‍ف هانری تروایا، ترجمه نادعلی همدانی، تهران: انتشارات فاخته، ۱۳۷۱.
• زندگی خصوصی کاترین کبیر؛ ت‍أل‍ی‍ف جورج پی. کوچ، ترجمه ذبیح‌الله منصوری، تهران: نگارستان کتاب، ۱۳۸۷.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کاترین دوم موجود است.