پرش به محتوا

زمین‌لرزه ۱۳۹۶ ازگله

صفحه نیمه‌حفاظت‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از زلزله کرمانشاه)

زمین‌لرزه ۱۳۹۶ ازگله
زمین‌لرزه مرز ایران-عراق، ۲۰۱۷
زمین‌لرزه ازگله در ایران واقع شده
زمین‌لرزه ازگله
زمین‌لرزه ازگله
زمان UTC؟؟
رویداد ISC
USGS-ANSS
تاریخ محلی
زمان محلی
مدت استمرار۳۰ ثانیه
بزرگی۷٫۳ Mw[۱]
ژرفای کانونی۱۱ کیلومتر[۲]
نوعراندگی
مناطق آسیب‌دیده ایران,  عراق
بیشینه شدتX (بسیار شدید و خسارت‌آور)
سونامینداشت
پس‌لرزه‌هابیش از ۳ هزار پس لرزه تا اول خرداد ماه ۹۷
تلفات۶۲۰ کشته[۳]
۹۳۸۸ زخمی[۴]
۷۰۰۰۰ بی‌خانمان[۵]

زمین‌لرزه ۱۳۹۶ ازگله به بزرگی ۷٫۳ در مقیاس بزرگای گشتاوری شامگاه یکشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۶ در نزدیکی ازگله، استان کرمانشاه در نزدیکی مرز ایران و عراق، در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهر حلبچه عراق رخ داد.

کانون زمین‌لرزه ۵ کیلومتری شهر ازگله کرمانشاه بود و زلزله نگاری آمریکا کانون این زلزله را ۳۲ کیلومتری حومه شهر عراقی حلبچه اعلام کرد.[۶]

بر طبق گفته رئیس مرکز لرزه‌نگاری ایران چندین پیش لرزه قبل از زلزله ۷٫۳ ر��شتری حوالی ساعت ۲۱ تا ۲۱:۴۸ اتفاق افتاده که موجب هشیاری مردم شد که بزرگ‌ترین این پیش لرزه‌ها به قدرت ۴/۵ ریشتر ثبت شد.[۷] در این زمین‌لرزه ۷ شهر و ۱۹۳۰ روستای استان کرمانشاه خسارت دیدند[۸]، تعداد کشته‌ها در ایران به ۶۲۰ نفر رسید[۹] و همچنین ۹٬۳۸۸ نفر زخمی شده‌اند و حدود ۷۰٬۰۰۰ نفر نیز بی‌خانمان شدند.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

شهر ازگله نزدیک‌ترین شهر به کانون زلزله (۵ کیلومتر) بود. عمق زمین لرزه ۱۱ کیلومتر بوده که به علت عمق کم و مدت زیاد در کل منطقه شمال‌غرب کشور احساس شد.[۱۴] این زلزله در جنوب شرق ترکیه و حتی کویت و شمال عربستان سعودی هم احساس شده‌است.[۱۵] برخی رسانه‌های اسرائیلی نیز از حس شدن این زمین‌لرزه در بخش‌های وسیعی از اسرائیل خبر دادند.[۱۶] تا روز ۱ آذر ماه سال ۱۳۹۶ حدود ۷۰۰ پس‌لرزه استان کرمانشاه را لرزانده‌است.

کانون زلزله

  • کانون زمین‌لرزه ۵ کیلومتری شهر ازگله از توابع استان کرمانشاه، و عمق این زمین‌لرزه ۱۱ کیلومتری زمین گزارش شده‌است.[۱۲]
  • بنا به گزارش زلزله نگاری آمریکا کانون این زلزله در ۳۲ کیلومتری حومه شهر عراقی حلبچه و عمق زلزله ۳۳٫۹ کیلومتری از سطح زمین بوده‌است.[۶][۱۷]
  • کانون زمین لرزه شهر ازگله (بین شهرهای قصرشیرین و سرپل‌ذهاب) بوده‌است.

مشخصات

تاریخ و زمان وقوع به وقت محلی: ۱۳۹۶/۰۸/۲۱ ۲۱:۴۸:۱۶

طول جغرافیایی: ۴۵٫۹

عرض جغرافیایی: ۳۴٫۸۴

عمق زمین لرزه: ۱۱ کیلومتر

نزدیک‌ترین شهرها:

۵ کیلومتری ازگله (کرمانشاه)

۲۵ کیلومتری تازه آباد (کرمانشاه)

۳۷ کیلومتری باینگان (کرمانشاه)

نزدیکترین مراکز استان:

۱۱۲ کیلومتری سنندج

۱۲۲ کیلومتری کرمانشاه[۱۸]

پس‌لرزه‌ها

کمپ امدادرسانی هلال احمر، سرپل ذهاب

این زلزله بالای ۴۱۰ پس لرزه داشته‌است.

بامداد روز دوشنبه ۲۲ آبان زمین لرزه‌ای به بزرگی ۴٫۳ ریشتر در عمق ۸ کیلومتری زمین تازه آباد در استان کرمانشاه را لرزاند.[۱۹]

بزرگ‌ترین پس لرزه در تاریخ ۲۲ آبان ساعت ۱۶:۴۲ با قدرت ۴٫۷ ریشتر ثبت شده‌است.

۲۹ آبان ۱۳۹۶ ساعت ۱۸:۵۳ در نزدیکی مهران استان ایلام نیز زلزله‌ای ۵٫۳ ریشتری رخ داد. احمد کرمی، مدیر کل بحران استان ایلام گفته‌است که این زمین‌لرزه خسارت و تلفاتی نداشته.[۲۰] ساعت ۲۱:۵۵ رئیس بیمارستان امام حسین به مهرنیوز گفته‌است که زلزله تاکنون مصدومی نداشته‌است.[۲۱] در زمان رخ دادن زلزله کرمانشاه شادمهر کاظم‌زاده نماینده مردم دهلران، دره شهر، آبدانان و بدره به خبرگزاری مجلس گفت که خانه‌ها و تأسیسات در دهلران، دره شهر، آبدانان و بدره آسیب دیده‌اند اما تلفات جانی نداشته‌است.[۲۲] زلزله جدید ایلام باعث نگرانی مردم کرمانشاه نیز شده‌است.[۲۱] برخی خبرگزاری‌ها اعلام کرده‌اند که مردم کرمانشاه نگران نباشند و زلزله ایلام را بدون ارتباط به زمین‌لرزه پیشین عنوان کرده‌اند.

در ۲۰ آذر ۱۳۹۶ ساعت ۱۷:۳۹ زمین لرزه‌ای به شدت ۶ ریشتر در فاصلهٔ ۲۶ کیلومتری ازگله روی داد.[۲۳] زمین‌لرزه‌ها و پس‌لرزه‌ها تمام نشد و هم‌چنان ادامه داشت، ساعت ۱۹ و ۵۹ دقیقه روز ۸ آذر ۹۶ زلزله ۴٫۲ ریشتری در قصر شیرین گزارش شد.[۲۴]

خسارات و ضایعات

در این زمین‌لرزه ۷ شهر و ۱۹۳۰ روستای استان کرمانشاه خسارت دیدند.[۸] تعداد کشته‌ها در ایران به ۶۲۰ نفر رسید[۲۵] و بنا بر گزارش‌ها ۹٬۳۸۸ نفر نیز مصدوم شدند. بیشترین آمار کشته‌ها و زخمی‌ها از شهرهای قصر شیرین، سرپل ذهاب و ثلاث باباجانی گزارش شد.[۱۱][۱۲][۱۳]

بر اثر این زلزله برخی از منازل دچار خسارت‌های مالی شدند. مرکز درمانی سرپل ذهاب نیز تخریب شد.[۱۲]

این زلزله در کشور عراق، در استان‌های انبار (غرب عراق)، اربیل و سلیمانیه و موصل (شمال عراق) احساس شد و برخی مناطق پایتخت عراق، بغداد، نجف و کربلا را نیز لرزاند. این زلزله قوی‌ترین زلزله در دهه‌های اخیر در بغداد به‌شمار می‌رود.[۲۶]

به گفته خبرگزاری مجلس شورای اسلامی[۲۷] و خبرگزاری‌های رسمی متعدد[۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳] مسکن مهر سرپل ذهاب از مجتمع‌هایی بودند که به دلیل کیفیت پایین مصالح و ساخت غیراصولی، با قرار گرفتن در حاشیه اولین زلزله آسیب‌های شدیدی دیدند و برخی از آن‌ها فرو ریختند. همان‌طور که رئیس جمهور حسن روحانی اشاره کرد و جزئیات آن از جمله ساخت غیراصولی و کیفیت پایین بتن در خبرگزاری‌ها منتشر شد، آپارتمان‌های ساده مجاور که در فاصله ۶ تا ۸ متری هستند آسیب‌های بسیار کمتری نسبت به مسکن مهر دیده بودند.[۳۴]
مسکن مهر اسلام‌آباد غرب هم در این زلزله به شدت آسیب دید، طوری‌که به گفته کارشناسان از سه هزار مسکن مهر این شهر حتی یک واحد سالم نماند.[۳۵][۳۶][۳۷] سید احسن علوی، نماینده مجلس شورای اسلامی هم اذعان داشتند که خرابی مسکن مهر در اسلام‌آباد غرب بسیار بیشتر از سرپل ذهاب بوده‌است. آنچه که ما دیدیم مسکن مهر این شهر، کن فیکون شده‌است! برای نمونه، در یکی از بلوک‌ها طبقه پنجم یک طبقه پایینتر آمده و طبقه اول هم به‌طور کامل نابود شده‌است.[۳۸] بیمارستان شهر اسلام‌آباد غرب هم هفت ماه پس از افتتاح رسمی از تخریب شد.[۳۹][۴۰]

از کل فوتی‌ها در این زلزله، ۱۰۰ نفر در مسکن مهر خودمالکی فوت کردند (مسکن مهر با وام و زمین دولتی و ساخت مردم) و ۲ نفر در مسکن مهر دولتی (مسکن مهر ساخت و نظارت زیر نظر دولت).[۴۱]

بر اساس گفته معاون بنیاد مسکن ایران در این زلزله استان کرمانشاه ۱۲ هزار واحد مسکونی شهری و روستایی به صورت ۱۰۰ درصد تخریب شد و ۱۵ هزار واحد مسکونی نیازمند تعمیر هستند.[۴۲] اما به گفتهٔ هوشنگ بازوند استاندار کرمانشاه، حدود ۱۸ هزار واحد مسکونی در این زلزله کاملاً تخریب شده‌اند و به حدود ۵۰ هزار واحد مسکونی نیز خسارت جدی وارد شده‌است.[۴۳]

زلزله سبب وارد آمدن خسارت بالایی به زیرساخت‌ها و شبکهٔ آب و فاضلاب در چند شهر شده‌است. مدیرعامل آبفای استان علیرضا تخت‌شاهی میزان این خسارات را بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیارد تومان عنوان کرده و گفته‌است که شبهٔ فاضلاب در شهر سرپل ذهاب بیش از ۷۰ درصد تخریب شده‌است.[۴۴]

خسارت‌های انسانی

به گفتهٔ معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه، ۹۱ کودک در زلزله استان بی‌سرپرست شده‌اند که از این تعداد ۳۱ مورد مادرشان فوت کرده، ۴۷ مورد پدرشان جان باخته و ۱۳ مورد نیز هر دو والدین خود را از دست دادند.[۴۵]

آسیب به بناهای تاریخی

بنا بر اعلام ادارهٔ میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمانشاه در روز ۲۲ آبان ۱۳۹۶ (یک روز پس از زلزله)، ۵ بنای تاریخی این استان بر اثر این زلزله آسیب دیده‌است. این بناها عبارت بوده‌اند از کاخ خسرو، چهارقاپی و کاروانسرای عباسی در قصر شیرین، قلعه یزدگرد در روستای زرده و زیج منیژه در روستای پاتاق. همچنین مطابق با نخستین گزارش‌ها به تپه تاریخی معروف به ارگ در داخل شهر گیلان غرب و آتشکده پلنگرد در اسلام‌آباد نیز آسیب وارد شده‌است.[۴۶][۴۷]

جلیل بالایی مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمانشاه در روز ۱۲ شهریور ۱۳۹۷ از آسیب دیدن به ۱۰ بنای تاریخی استان در جریان زلزله خبر داد که مسجد عبدالله بن عمر ریجاب و مجموعهٔ مقابر ابودجانه نیز در شمار آن‌ها بوده‌است.[۴۸]

امدادرسانی

دولت ایران اعلام کرده‌است دست‌کم ۷۰٬۰۰۰ نفر به سرپناه نیاز دارند.

به محض وقوع این زمین لرزه، سریعاً نیروهای کمکی ارتش ایران، شامل ۳ تیپ از یگان‌های نیروی زمینی ارتش اعم از یگان‌های رزمی و درمانی به منطقه زلزله زده سرپل ذهاب استان کرمانشاه اعزام شدند و حدوداً ۳۰۰ مجروح در پادگان «ابوذر»، پذیرش و درمان ابتدایی روی آن‌ها صورت گرفت. همچنین سه تیپ مستقل سپاه پاسداران با حضور در منطقه و با کمک قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا شروع به بازگشایی راه‌ها کردند. بالگردهای سپاه و ارتش همچنین هواپیماهای سنگین ترابری ارتش و سپاه پاسداران آوردن آذوقه و مواد لازم را نیز عهده‌دار هستند. سخنگوی سپاه افزود در صورت نیاز لشکر عملیاتی ۲۷ محمدرسول الله به منطقه اعزام خواهد شد.[۴۹]

سرلشکر محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران با اشاره به برگزاری جلسه در شهر سرپل ذهاب برای هماهنگی بین نیروهای مسلح در خصوص امدادرسانی گفت: مقرر شد ارتش مسئولیت شهر و سپاه پاسداران نیز مسئولیت روستاهای اطراف را برعهده بگیرند.[۵۰]

«ریاست مدیریت بحران و اضطرار» ترکیه اعلام کرد نیروهای امدادی شامل ۹۲ پرسنل، به همراه ۴۰۰۰ چادر و ۷۰۰۰ پتو، برای ارسال به مناطق آسیب‌دیده تحت آماده‌باش قرار گرفته‌اند.[۵۱]

پوشش خبری امدادرسانی

سرما در راه است و مردم سرپناه ندارند.[۵۲]

پس از گزارش‌های متعدد از قطعی برق در شب حادثه[۵۳][۵۴] وزیر نیرو اعلام کرد ک�� به دلیل آسیب‌های جدی به شبکه برق‌رسانی تا بعدازظهر ۲۲ آبان برق سرپل ذهاب و ۶۰ درصد مناطق وصل می‌شود[۵۵] اما تا شب برق سرپل‌ذهاب وصل نشد و در برنامه زنده خبری صدا و سیما در حالی که مجری برنامه بر اعلام وصل شدن برق توسط مسئولین و بر احتمال مکان نامناسب خبرنگار اصرار می‌کرد خبرنگار از قطعی برق منطقه در نواحی اصلی گزارش تصویری می‌داد. حتی بخش استانی روزنامه همشهری تا ۲۴ آبان ۱۳۹۶ با اشاره به گذشتن ۲ شب از قطع بودن برق و آب سرپل ذهاب خبر داد.[۵۶]

تبعیض در امدادرسانی

در ۲۶ آبان ۱۳۹۶، کسری نوری، فعال سیاسی تأکید کرد در امدادرسانی به روستاهای یارسان و سنی‌نشین تبعیض اعمال شده و «با توجه به برخورد تبعیض‌آمیز با دراویش گنابادی در سال ۱۳۹۳ در زلزله چشمه شیرین ایلام، این موضوع تازگی ندارد و از سیاست‌های جاری حاکمیت در برخورد با اقلیت‌ها است. به دلیل کمبود امدادرسانی دولتی، نگاه تبعیض محور در توزیع کمک‌ها هم وجود داشته‌است. این روستاهای درویش‌نشین و سنی‌نشین و یارسانی به واسطه نگاه امنیتی، همواره دچار محرومیت مضاعف بوده‌اند.»[۵۷]

رایزنی و امنیت

۲۳ آبان ۱۳۹۶ خبر از سرقت ۲۰۰۰ پتو و مستقر شدن یگان‌های ویژه منتشر شد،[۵۸] وزیر کشور ۲۴ آبان خبر راهزنی را تکذیب کرد و با اشاره به اینکه اینچنین خبرهایی شایسته مردم غیور کرمانشاه نیست گفت که در شهرهای بین راهی کسانی که نیاز به کمک داشتند کاروان را متوقف می‌کردند و قرار بر این شده‌است که کمک‌ها با هلیکوپتر ارسال شوند.[۵۹] در کنار گزارش‌های مردمی ارسال شده به رپرتاژ شبکه منوتو دربارهٔ نبود چادر به اندازه کافی و اینکه مردم با شاخه و برگ شروع به ساختن سرپناه کرده‌اند، ۲۵ آبان ۱۳۹۶ ایلنا از وضعیت تأسف‌بار کرمانشاه با عنوان «برخی بی‌وجدان‌ها چادر می‌گیرند تا بفروشند» خبرداد[۵۲] و با اشاره به حمایت‌های ارتش از نماینده کرمانشاه نقل شد که بسیاری از مردم کشته‌ها را خودشان دفن کرده‌اند و در آمار ذکر نشده‌است و تعداد کشته‌ها می‌تواند به بیش از ۱۰۰۰ تن برسد. عدم مدیریت در توزیع ملزومات ارسالی و سوءاستفاده برخی افراد سودجو که منسوب به مناطق دورتر از منطقه زلزله شده‌اند از دلایل عدم مدیریت درست بحران عنوان شد.[۵۲]

احداث بیش از ۸ هزار کانکس توسط سپاه

سر لشکر محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه در تاریخ ۱۳ دی ماه ۱۳۹۶ اعلام کرد: «قرارداد و تعهد ما برای اسکان موقت مردم زلزله زده در روستاهای دشت ذهاب و اطراف ثلاث باباجانی و برخی از روستاهای گیلان‌غرب و دالاهو حدود ۸ هزار کانکس برای ۸ هزار واحد روستایی تخریب شده یا غیرقابل اسکان بود. امروز پس از گذشت ۴۴ روز از سفر مقام معظم رهبری و با گذشت حدود ۴۰ روز از تعهدی که سپاه در خصوص اسکان موقت زلزله‌زدگان داده بود، اتمام مأموریت خود را پیش از به پایان رسیدن ۴۵ روز اعلام می‌کنیم.»

خیرین و سلبریتی‌ها

مهرداد سالاری معاون عمرانی استانداری کرمانشاه، دو سال پس از زلزله و در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸ تعداد واحدهای مسکونی ساخته‌شده توسط خیرین و سلبریتی‌ها را مجموعاً ۴۲۰ دستگاه اعلام کرد.[۶۰]

حمایت‌های ارتش و شعار «فقط ارتش»

حمایت‌های فعال و بی‌وقفه ارتش از امنیت و رساندن محموله‌های کمک‌های مردمی تا ایجاد پل هوایی بین منطقه زلزله‌زده و شهر کرمانشاه[۶۱] باعث شد تا در بازدید حسن روحانی از منطقه زمانی که گفت: «ارتش و سپاه همراهان همیشگی مردم در منطقه حضور دارند» مردم شعار «فقط ارتش» سر دهند[۶۲][۶۳] و همچنین دیوارنوشته‌های تشکر از ارتش را بنویسند[۶۴] که با تشکر متقابل فرمانده کل ارتش پاسخ داده شد.[۶۵]

تقسیم کار بین ارتش و سپاه

از آنجایی که ارتش در شهر سر پل ذهاب پادگان دارد مسئولیت امدادرسانی به شهر سر پل ذهاب به ارتش واگذار شد و از آنجایی که سپاه در روستاها نیز پایگاه داشت مسئولیت امدادرسانی به روستاها به سپاه واگذار شد.[۶۶][۶۷]

کاهش تلفات نسبت به رودبار و بم

شدت زلزله و وقوع آن در ساعات پایانی شب احتمال تکرار حوادثی همچون زلزله بم و رودبار را در پی داشت ولی دو عامل سبب شد که از تلفات زلزله کاسته شود و تنها وقوع زلزله هفت ریشتری خسارتهای فراوان به‌دنبال داشته باشد.

عامل نخست وقوع پیش‌لرزه‌ای چهار و نیم ریشتری پیش از زلزله اصلی بود که سبب شد بسیاری از ساکنان مناطق نزدیک به زلزله اصلی در فضای باز حاضر شوند و در واقع نسبت به وقوع زلزله‌ای دیگر که شدت بالایی نیز داشت، آماده باشند. عامل بعدی در کاهش تلفات زلزله و احتمالاً خسارتها، وقوع زلزله ازگله در عمق یازده کیلومتری زمین است که بر اساس اعلام نظر کارشناسان از شدت خسارت‌های وارده کاسته‌است و تنها سازه‌های غیر ایمن و سنتی در برابر این زلزله تخریب شده‌اند.[۶۸] خبرگزاری تسنیم در گزارشی تأثیر عمق زیاد زلزله در کاهش خسارات را این‌گونه مطرح کرد «تنها سازه‌های غیرایمن و سنتی در برابر این زلزله تخریب شده‌اند»[۶۸] در گزارش دیگری نوشت که خسارات شدید مسکن مهر سر پل ذهاب ناشی از عمق کم زلزله و واقع شدن شهر روی گسل بودن بوده‌است و «به‌دلیل شدت زیاد این زمین‌لرزه در استان کرمانشاه، بیشترین صدمات جانی و مالی در این استان رخ داد.»[۶۹]

از عوامل دیگر می‌توان به کوهستانی بودن منطقه و کم جمعیت بودن شهرهای اطراف و روی دادن زلزله در خارج مناطق مسکونی اشاره کرد.[۷۰]
البته احمد صفری نماینده کرمانشاه اخبار مربوط به تعداد کشته‌های زلزله را دروغین دانست و انتقادات شدیدی از عملکرد صدا و سیما در قبال زلزله داشت و تعداد کشته‌ها را بیش از هزار نفر دانست و گفت: تنها در یکی از کوچه‌های سرپل ذهاب بیش از هفتاد نفر کشته شده‌اند و در مسکن مهر هم تعداد کشته‌ها بیش از ۲۵۰ نفر است و آمار اعلام شده بسیار پایینتر از آمار واقعی است.[۷۱][۷۲][۷۳]

واکنش‌ها

داخلی

حضور رهبر جمهوری اسلامی سید علی خامنه‌ای در چادر یکی از زلزله‌زدگان هنگام بازدید از مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه
  • خامنه‌ای در بیانیه‌ای گفت: وظیفه مسئولان آن است که در همین اولین ساعات با همهٔ همّت و توان به یاری آسیب‌دیدگان به ویژه در زیر آوار ماندگان بشتابند و با بهره‌گیری سریع از همهٔ امکانات موجود، از افزایش تلفات جلوگیری کنند / از همهٔ کسانی‌که می‌توانند به نحوی در سبک کردن بار مصیبت و جبران خسارت مؤثر باشند درخواست می‌کنم که به یاری آسیب‌دیدگان بشتابند.[۷۴]
  • در پی حادثه زلزله در غرب ایران هیئت دولت با صدور اطلاعیه‌ای روز ۲۳ آبان ۱۳۹۶ را عزای عمومی اعلام کرد.[۷۵]
  • حسن روحانی: از صمیم قلب با همه آسیب دیدگان و داغدیدگان این حادثه همدردی می‌کنم و از درگاه خداوند متعال برای جان باختگان رحمت واسعه، برای آسیب دیدگان شفای عاجل و برای هموطنان مصیبت دیده صبر و سلامتی مسألت دارم.[۷۶]
  • زرتشتیان ایران: سپنتا نیکنام نماینده زرتشتیان یزد ۲۷ آبان به کرمانشاه رفت تا کمک‌های مردمی زرتشتیان یزد را به دست مردم کرمانشاه برساند.[۷۷]
  • مولوی عبدالحمید نیز طی اظهاراتی زلزله کرمانشاه را نه تقصیر گسل و زمین بلکه به علت نارضایتی خدا دانست.[۷۸][۷۹][۸۰][۸۱][۸۲]

خارجی

  •  سازمان ملل متحد: استفان دوجاریک سخنگوی آنتونیو گوترش با انتشار بیانیه‌ای در تارنمای سازمان ملل نوشت: دبیرکل به شدت از تلفات جانی و مالی زلزله‌ای که مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق را یکشنبه شب به لرزه درآورد متأثر است.[۸۳]
  •  اسرائیل: بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل روز سه شنبه ۲۳ آبان، پیشنهاد داد از طریق صلیب سرخ جهانی به ایران و عراق کمک‌های درمانی ارسال کند. یکی از مقامات دفتر نتانیاهو با اعلام اینکه این پیشنهاد خیلی زود از سوی ایران رد شد گفت: «این اتفاق صورت واقعی رژیم ایران را نشان می‌دهد.»[۸۴]
  •  سوریه: رئیس‌جمهوری سوریه در پیامی جان‌باختن شهروندان غرب ایران در حادثه زمین لرزه را به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران تسلیت گفت و با مردم ایران ابراز همدردی کرد.[۸۵]
  •  روسیه: ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه در پیامی به همتایان خود در ایران و عراق، مراتب تاسف خود را از کشته و مجروح شدن شمار زیادی از شهروندان این کشور در جریان زلزله شب گذشته را اعلام کرد و این حادثه را به آن‌ها تسلیت گفت.[۸۶]
  •  سازمان ملل متحد: گری لوئیس، هماهنگ‌کننده ویژه سازمان ملل در ایران با انتشار ویدئویی در توییترش، پرچم سازمان ملل در دفتر تهران را به یاد زلزله‌زدگان غرب کشور به حالت نیمه‌افراشته درآورد.[۸۷]
  •  کانادا: جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا در حساب توییتر خود نوشت: امروز اخبار ناراحت‌کننده‌ای از ایران و عراق شنیدیم. مردم کانادا با خانواده‌های قربانیان این زلزله عمیقاً ابراز همدردی می‌کنند.[۸۸]
  •  آلمان: مایکل کلور برشتولد، سفیر آلمان در ایران، در پیامی به زبان انگلیسی و فارسی در صفحه توییتر خود نوشت: مراتب تسلیت عمیق آلمان به دولت و ملت ایران، در پی زلزله مرگبار غرب ایران. ما به یاد قربانیان و خانواده‌هایشان خواهیم بود. آلمان در صورت لزوم آماده کمک‌رسانی می‌باشد.[۸۸]
  •  فرانسه: سفارت فرانسه در ایران در پیامی به زبان فرانسوی و فارسی در توییتر خود در واکنش به زلزله در ایران و عراق نوشت: سفارت فرانسه در ایران هم‌بستگی خود را با خانوادهٔ قربانیان و مجروحان حادثهٔ زلزلهٔ مرگبار در مرز ایران و عراق و نیز تمامی ایرانیان اعلام می‌کند و بسیج بخش‌های خدمات اورژانس ایران را ارج می‌نهد.[۸۸]
  •  هند: نخست‌وزیر هند نیز با ارسال پیامی توییتری با بازماندگان این حادثه ابراز همدردی کرد. در این پیام آورده‌است: همدردی خود را با همه افرادی که عزیزان خود را در این زلزله غم‌انگیز از دست داده‌اند ابراز و دعا می‌کنم مصدومان این حادثه هرچه زودتر سلامتی خود را به دست آورند.[۸۸]
  •  ترکیه: بن‌علی ییلدیریم، نخست‌وزیر ترکیه، نیز روز دوشنبه گفت: ترکیه متعهد به حمایت از قربانیان زمین‌لرزهٔ یکشنبه شب در مرز ایران و عراق است. او در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ترکیه برادرانه در کنار قربانیان این زمین‌لرزه است.» نخست‌وزیر ترکیه گفت: دولت ترکیه کاروانی از کمک‌های غذایی و پزشکی را ارسال کرده و بهبود سریع زخمی‌های این حادثه را آرزومند است.[۸۸]
  •  جمهوری آذربایجان: الهام علی اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، با ارسال پیامی به رئیس‌جمهور و ملت ایران جان باختن شماری از هموطنانمان در زمین‌لرزه مرگبار اخیر را تسلیت گفت. در پیام او آمده‌است: وقوع زمین‌لرزه در غرب کشور شما و کشته شدن شماری از مردم و تخریب مناطقی بر اثر این زمین‌لرزه بنده را نیز ناراحت و متأثر کرد.[۸۸]
  •  بریتانیا: وزیر خارجهٔ بریتانیا و سفیر بریتانیا در ایران در پیام‌های توییتری جداگانه‌ای، وقوع زمین‌لرزهٔ شب گذشته در کرمانشاه را به بازماندگان قربانیان این حادثه تسلیت گفتند.[۸۸]
  •  اتحادیه اروپا: فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیهٔ اروپا با اعلام همدردی اتحادیه اروپا با خانواده قربانیان زلزله ایران و عراق، آمادگی این اتحادیه را برای مشارکت در عملیات امدادرسانی اعلام کرد.[۸۸]
  •  بریتانیا: رهبر حزب کارگر بریتانیا نیز در پیامی ضمن ابراز همدردی با زلزله‌زدگان ایران و عراق، خواستار کمک فوری لندن به مناطق آسیب‌دیده شد.[۸۸]
  •  پاکستان: خواجه محمد آصف وزیر امور خارجه پاکستان نیز با ابراز تاسف از وقوع این فاجعه غم‌انگیز در برخی شهرها و مناطق مرزی ایران و عراق، از درگاه خداوند برای قربانیان این حادثه طلب مغفرت و همچنین شفای عاجل مجروحین را خواستار شد.[۸۹]
  •  کویت:امیر کویت خطاب به رئیس‌جمهوری کشورمان آمده‌است: صمیمانه با جمهوری اسلامی ایران ابراز همدردی می‌کنیم و از خداوند منان خواستاریم تا درگذشتگان این حادثه را بیامرزد و آسیب دیدگان را هرچه سریعتر شفا دهد.[۹۰]
  •  مصر: مصر با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: قاهره کشته شدن بیش از ۲۰۰ نفر و زخمی شدن هزاران نفر در زلزله ویرانگر یکشنبه شب در مرزهای ایران و عراق را به بازماندگان این قربانیان صمیمانه تسلیت می‌گوید.[۹۱]
  •  اردن: عبدالله دوم پادشاه اردن با ارسال پیام‌های جداگانه‌ای به فؤاد معصوم رئیس‌جمهور عراق و حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران جان باختن شماری از شهروندان عراقی و ایرانی در زلزله شامگاه یکشنبه را تسلیت گفت.[۹۲]

چهره‌ها

تناقضات در تعداد کشته‌ها و درگیری مسکن مهر

در خصوص آمار منتشره تناقضات بسیاری در اظهارات مسئولین مختلف در مورد تعداد کشته‌های مسکن مهر در استان کرمانشاه وجود داشته‌است.[۹۳] خبرگزاری ایرنا دو روز پس از وقوع زلزله آمار کل کشته‌های زلزله را ۵۳۰ نفر اعلام کرد.[۹۴] تا ۲۵ آبان احمد صفری نماینده مردم کرمانشاه در مجلس گفت که تعداد کشته‌ها می‌تواند بسیار بیشتر از این باشد و ادعا کرد که فقط ۲۵۰ کشته در مسکن مهر سرپل ذهاب داشته‌ایم و اینکه در مراجعه به روستایی همان روز اول خودشان ۲۰ نفر را دفن کرده بودند.[۵۲][۹۳] معاون استاندار روز ششم ادعا می‌کند که ۱۰۰ نفر در مسکن مهر کشته شده‌اند ولی بعدازظهر همان روز می‌گوید که منظورش در مسکن مهرهای خودمالکی بوده‌است.[۹۳]

حسن روحانی، سالم ماندن منازل مسکونی خودساخته از سوی مردم در سرپل ذهاب و فروریختن ساختمان‌های ساخت دولت در این منطقه که بیمارستان سرپل‌ذهاب نیز از آن جمله می‌باشد[۹۵] را نشانه «فساد» دانست. او در اینباره گفت: «اینکه خانه ساخته خود مردم در منطقه سرپل ذهاب سالم مانده و در مقابل یک ساختمان دولتی فرو ریخته، نشان‌دهنده وقوع فساد در این زمینه است.». او در ادامه افزود که «مشخص است که در بخش پیمانکاری ساخت‌وساز فساد وجود داشته‌است.» حسن قربانخانی، رئیس سازمان نظام مهندسی ایران، اعلام کرد که «سازمان نظام مهندسی هیچ نظارتی در ساخت واحدهای مسکن مهر نداشته و هیچ مهندس ناظری هم از سوی این سازمان برای واحدهای مسکن مهر معرفی نشده‌اند».[۹۶]

محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور دولت‌های نهم و دهم پس از این ادعاها می‌گوید:[۹۳]

بعضی از مسکن مهر، خودمالکی بوده، بعضی را دولت مستقیماً پشتیبانی کرده، بعضی نظارتش با دولت بوده، بعضی نبوده‌است … این کارها که تبلیغ است ارزش پاسخ دادن ندارد

این درحالی ست که ۲ میلیون و ۲۰۰هزار واحد از مسکن مهر دولتی در برنامه تعریف شده‌بود که فقط ۶۹۰هزار واحد از آن در ۶ سال آخر دولت قبل تحویل داده شد و بقیه به دولت بعد واگذار شد، یکی از کارشناسان می‌گوید که دولت نهم و دهم در ایجاد تعهد برای دولت‌های بعدی استعداد خاصی داشته‌اند. اما بر اساس قانون ۲۸۰۰ تک تک واحدها اعم از خودمالکی یا دولتی باید با نظارت کامل دولت انجام می‌شد در نتیجه مسئولیت امنیت مسکن‌مهرهای خودمالکی نیز بر دوش دولت و نظام مهندسی و شهرداری بوده‌است این درحالی‌ست که دولت قبلی پروژه‌های خودمالکی را به جای تحویل به تعاونی‌های انبوه‌سازان، تحویل تعاونی‌های تأمین داده‌است و آن‌ها هم کار را به شرکت‌های خصولتی واگذار کردند.[۹۳] اما دولت کنونی از طرفی مسکن‌مهر را «اقتصاد برانداز» عنوان می‌کند بعد تمام گناه را به گردن دولت قبل می‌اندازد اما ۲۸ آبان معاون وزیر در دفاع از طرح اعلام می‌کند که فقط ۲ نفر کشته‌شده‌اند البته ایشان خودشان در دولت قبل در مسکن مهر مسئولیت داشته‌اند.[۹۳] با بالا گرفتن درگیری سیاسی دو حزب حاکم روزنامه‌های اصول‌گرا مانند کیهان نیز به نقل از «مدیر روابط عمومی اداره راه و شهرسازی» اظهار کرد که تعداد کشته‌های مسکن مهر فقط ۲ نفر است. ایسنا با جمع‌بندی این موارد سوال‌هایی را دربارهٔ تعداد دقیق کشته‌ها مطرح می‌کند: آیا مسئولیت مسکن مهر خودمالکی برعهده دولت نبوده؟ آیا مقصر فرو ریختن دیوارها مهندس ناظر نیست؟ چرا نسبت ماسه به سیمان آنقدر زیاد بوده که مانند کاه‌گل فرو می‌ریزد؟ آیا این ساختمان‌ها نیاز به بازسازی کلی دارد یا تعمیر؟ اگر بازسازی چرا کشور یک بار دیگر هزینه سودجویی پیمانکار را بدهد؟ و اینکه تعداد دقیق کشته‌ها با توجه به اظهارات ضدونقیض مسئولان دولت قبلی و فعلی چند نفر بوده‌است؟[۹۳]

وحید حقانیان معاون اجرایی بیت رهبری در سفر به مناطق زلزله‌زده این‌گونه بیان کرد که «۲۷ نفر از سازمان نظام مهندسی زنجان آمدند، دیدند و گفتند سازه‌ها مشکلی ندارد»[۹۷] و افزود که «خدا لعنت کند معاون اول رئیس‌جمهور، آقای جهانگیری را که اولین تخم لق سیاسی را گذاشت و در جلسه اقتصاد مقاومتی اعلام کرد که خانه‌های مسکن مهر در زلزله تخریب شده‌است».[۹۸]

اسحاق جهانگیری روز دوشنبه، ۲۲ آبان، اعلام کرد که «بیشتر خانه‌های تخریب شده در زلزله متعلق به ساختمان‌های مسکن مهر است». معاون استاندار کرمانشاه از کشته شدن ۲ نفر از ساکنان خانه‌های «مسکن مهر دولتی» و ۱۰۰ نفر از ساکنان خانه‌های «مسکن مهر خودمالک» سرپل ذهاب خبر داد. وی در تشریح عناوین «مسکن مهر دولتی» و «مسکن مهر خودمالک» گفت: «در مسکن مهر دولتی، زمین دولتی بود و سازه تحت نظر دولت ساخته شد و مسکن مهر خودمالکی نیز در این شهر وجود دارد که توسط مردم ساخته شده ولی تحت عنوان مسکن مهر وام گرفته‌است که در مجتمع‌های دولتی سازه بر اثر زلزله تخریب نشده‌است ولی در خودمالک‌ها چهار طبقه فروریخته‌اند.»[۹۹][۱۰۰]

مجتبی نیک‌کردار با بیان اینکه دو نوع مسکن مهر در شهر سرپل‌ذهاب کنار یکدیگر قرار داشتند، افزود: در مجتمع‌های مسکن مهر خودمالک ۱۰۰ نفر کشته شدند ولی در مسکن مهری که دولت ساخته که با عنوان مجتمع شهید شیرودی است تنها دو نفر کشته شدند و در این مجتمع‌ها سازه بر اثر زلزله تخریب نشده‌است ولی در خودمالک‌ها چهار طبقه فروریخته‌اند.[۱۰۱]

خبرگزاری تسنیم در تیتری نوشت: «کشته‌شدن ۱۰۰ نفر در مسکن مهر دولتی سرپل‌ذهاب صحت ندارد و برخی موضوع را سیاسی کردند»[۱۰۱]

رادیو زمانه با انتشار مطلبی دربارهٔ تخریب شدن بیمارستان و مسکن مهر این منطقه، علی‌رغم وارد دانستن اشکالات جدی به طرح مسکن مهر، حملات دولت روحانی به آن را در حقیقت حملهٔ «بورژوازی مستغلات» و حامیان آن به‌ایدهٔ مسکن اجتماعی و گریز از مسئولیت دولت در قبال سامان دادن به مسکن در برابر سوداگری سودجویان و بساز و بفروش‌ها در این عرصه دانست.[۱۰۲]
امام جمعه شهرستان اسلام‌آباد غرب هم به شدت از کیفیت مسکن مهر انتقاد کردند و به سازندگان آن حملات شدید الحنی داشتن و آن‌ها را خیانت کار دانست و اشاره کردند که ستون‌های مسکن مهر را به جای سیمان با آجرپاره و گونی پر کردند و به خانه‌ها رنگ و لعاب دادند.[۱۰۳]

وحید حقانیان در سفر به مناطق زلزله‌زده این‌گونه بیان کرد که «۲۷ نفر از سازمان نظام مهندسی زنجان آمدند، دیدند و گفتند سازه‌ها مشکلی ندارد»[۹۷] و افزود که «خدا لعنت کند معاون اول رئیس‌جمهور، آقای جهانگیری را که اولین تخم لق سیاسی را گذاشت و در جلسه اقتصاد مقاومتی اعلام کرد که خانه‌های مسکن مهر در زلزله تخریب شده‌است».[۹۸]

بازسازی بعد از زلزله

در مرداد ۱۴۰۰ استاندار وقت کرمانشاه با اهدای تندیس و لوح تقدیر از بانک‌هایی که در جریان زلزله به فعالیت اقتصاد پرداخته‌بودند تقدیر و تشکر به عمل آورد و اعلام کرد که بانک‌ها در مجموع ۴۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات در اختیار مردم قرار داده‌اند و فرآیند بازسازی به خود مردم و تأمین اعتبار به بانک‌ها واگذار شده‌است.[۱۰۴] این اقدام استاندار کرمانشاه مورد انتقاد منتقدان قرار گرفت و عنوان شد که در نتیجۀ پرداخت تسهیلات (با احتساب سود ۵ درصدی) حداقل ۳۱۵۰ میلیارد تومان سرمایه به بهانۀ بازسازی خانه‌های مردم از استان خارج شده و دولت با واگذاری بازسازی به بانک‌ها از انجام وظایف قانونی خود شانه خالی کرده‌است.[۱۰۵]

همچنین در تیر ۱۳۹۸ معاون رئیس ستاد بازسازی مناطق زلزله‌زدۀ استان کرمانشاه اعلام کرد بازسازی مناطق زلزله‌زدۀ کرمانشاه و سرپل ذهاب به اتمام رسیده‌است.[۱۰۶] با این وجود در اردیبهشت ۱۴۰۳ استاندار کرمانشاه با انتقاد از مسئولان قبلی اذعان کرد که کار بازسازی هنوز به اتمام نرسیده و برگزاری جشن اتمام بازسازی کاری بی‌موقع با اهداف نمایشی بوده‌است. به گفتۀ او پنج سال و نیم پس از زلزله، هنوز ده‌ها ساختمان دولتی و عام‌المنفعه همچون فرمانداری و بخشداری‌ها، آموزش و پرورش و ادارات مختلف و حتی بناهای مذهبی به‌صورت کامل بازسازی نشده و قابلیت استفاده ندارند که بازسازی آن‌ها حداقل به ۲۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.[۱۰۷] [۱۰۸] استاندار کرمانشاه در هنگام پایان کار دولت سیزدهم در مرداد ۱۴۰۳ نیز اعلام کرد دولت یازدهم با برگزاری جشن پایان بازسازی کار را متوقف و رها کرده و ساختمان‌های دولتی از آن زمان نیمه‌تمام مانده و بازسازی نشده‌اند.[۱۰۹] وی در ۲۱ آبان ۱۴۰۳ نیز رقم لازم برای بازسازی ساختمان‌های اداری آسیب‌دیده از زلزله را حداقل یک همت اعتبار اعلام کرد.[۱۱۰]

نگارخانه

فیلم‌ها

فیلم مستند شین و ژین ساختهٔ حسین اللهیاری به این حادثه می‌پردازد.

جستارهای وابسته

منابع

  1. «ازگله، کرمانشاه». وبگاه مرکز لرزه‌نگاری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷.
  2. https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us2000bmcg#executive
  3. جانباختگان زلزله کرمانشاه به ۶۲۰ نفر افزایش یافت
  4. گزارش "لحظه‌به‌لحظه تسنیم" از زمین‌لرزه ۷٫۳ ریشتر غرب کشور خبرگزاری تسنیم
  5. شمار جان باختگان به 387 تن رسید / ۷۰ هزار نفر بی‌خانمان شدند/ اعلام سه روز عزای عمومی در استان کرمانشاه خبرگزاری تابناک
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ 7.2 magnitude earthquake, kills at least 2 in Iran
  7. «زلزله 7.3 ریشتری ازگله کرمانشاه را لرزاند».
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): ۷ سال بعد از آن زلزله ۷.۳ ریشتریِ نحس، نوشته‌شده در ۲۱ آبان ۱۴۰۳؛ بازدید در ۲۱ آبان ۱۴۰۳.
  9. سازمان پرشکی قانونی (۲۸ آذر ۱۳۹۶). «فهرست اسامی جانباختگان زلزله استان کرمانشاه - ۶۲۰ نفر». سازمان پزشکی قانونی کل کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اكتبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۸. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  10. ۲۰۷ کشته و ۱۷۰۰مجروح/ قطعی برق و کمبود چادر/اعلام۳روز عزای عمومی
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Reuters/worldNews (Reuters World News) «Strong earthquake hits Iraq and Iran, killing at least 145» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک).
  12. ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ «زمین‌لرزه ۷٫۳ ریشتری در کرمانشاه؛ شمار کشته‌شدگان به ۱۴۱ نفر رسید». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۱-۱۳.
  13. ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۶۱ کشته و ۳۰۰ زخمی در سرپل ذهاب
  14. «عراق و ایران لرزید/ زلزله 7.3 ریشتری در کرمانشاه و سلیمانیه عراق/ اورژانس: در استان‌های مرکزی خسارتی نداشته‌ایم». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۱-۱۲.
  15. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۲۱.
  16. https://www.reuters.com/article/us-iraq-quake/strong-earthquake-hits-iraq-iran-border-area-six-killed-in-iran-idUSKBN1DC0VZ
  17. «زلزله در استان کرمانشاه باعث مرگ حداقل ۱۴۱ نفر شد».
  18. «زلزله شدید ۷٫۳ ریشتری در کرمانشاه/ مدارس کرمانشاه فردا تعطیل است».
  19. «تداوم زلزله در جغرافیای کرمانشاه».
  20. «زمین لرزه در ایلام؛ مرز ایران و عراق بار دیگر لرزید». یورونیوز.
  21. ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ «زلزله امشب مهران تا این لحظه مصدوم نداشته‌است». روزنامه دنیای اقتصاد.
  22. «زلزله در استان ایلام تلفات جانی نداشته‌است/آغاز عملیات امدادرسانی به مناطق آسیب دیده/بازدید میدانی از مناطق زلزله زده انجام می‌شود». خبرگزاری خانه ملت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ اكتبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۷. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  23. «زمین لرزه ۶ ریشتری کرمانشاه را لرزاند». مشرق نیوز. ۲۰ آذر ۱۳۹۶.
  24. «2017-12-29 16:29:47.8». مرکز لرزه‌نگاری. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۷.
  25. سازمان پزشکی قانونی (۲۸ آذر ۱۳۹۶). «فهرست اسامی جانباختگان زلزله استان کرمانشاه - ۶۲۰ نفر». سازمان پزشکی قانونی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اكتبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۸. تاریخ وارد شده در |archive-date= را بررسی کنید (کمک)
  26. http://www.aljazeera.net/news/arabic/2017/11/12/زلزال-قوي-مركزه-العراق-ويؤثر-بإيران-والكويت-وتركيا
  27. «فرو ریختن ساختمان عَدالت با نخستین زلزله/مسکن مهر بر چه پایه‌ای بنا شده بود». خبرگزاری مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  28. «تصاویری که نشان می‌دهد مسکن مهر در سرپل ذهاب فروریخته‌است! +فیلم». وبگاه خبری جماران. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹. تصاویر ایسنا و ایرنا در این مطلب استفاده شده‌است
  29. «کیفیت بد بتن مسکن مهر سرپل ذهاب/فیلم». نامه‌نیوز. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  30. «تصاویر: چرا مسکن مهر سرپل ذهاب بیشترین خسارت را در زلزله دید؟». خبرگزاری انتخاب.
  31. TABNAK (۲۴ آبان ۱۳۹۶). «تصویری عجیب از ستون‌های مسکن مهر پس از زلزله».
  32. Voanews. «بهت و انتقاد از ویران شدن خانه‌های نوساز مسکن مهر در زمین لرزه کرمانشاه».
  33. ALEF. «زلزله کرمانشاه و طرح مسکن مهر».
  34. «سالم ماندن خانه‌های همجوار، نشانه بی کیفیتی مسکن مهر/ بی کیفیت بودن مسکن مهر را گردن گسل نیندازیم». عصرایران. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  35. http://www.ilna.ir/بخش-اقتصادی-4/559156-از-هزار-واحد-مسکن-مهر-اسلام-آباد-غرب-حتی-یک-واحد-هم-سالم-نمانده-است-عدم-اتصال-دیوارهای-حائل-به-تیر-ستون-عامل-ریزش-بود
  36. http://aftabnews.ir/fa/news/489556/از-۳-هزار-واحد-مسکن-مهر-اسلام‌آبادغرب-یک-واحد-هم-سالم-نماند
  37. http://www.asresakhteman.com/News/37933/حتی-یک-واحد-هم-از-3-هزار-واحد-مسکن-مهر-اسلام-آباد-غرب-سالم-نمانده-است
  38. http://www.bornanews.ir/بخش-اقتصادی-45/638342-تخریب-مسکن-مهر-در-اسلام-آباد-غرب-بسیار-بیشتر-از-سرپل-ذهاب-است-باید-با-عوامل-سهل-انگاری-به-شدت-برخورد-شود[پیوند مرده]
  39. http://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3315254-عمر-بیمارستان-اسلام-آباد-غرب-ماهه-تمام-شد
  40. http://www.jamaran.ir/بخش-بازنشر-59/788858-فلاحت-پیشه-بیمارستان-دوم-اسلام-آباد-غرب-چند-ماه-پس-از-افتتاح-فرو-ریخت-اگر-بیمارستان-ویران-نمی-شد-آمار-تلفات-بسیار-کمتر-بود
  41. «همه چیز دربارهٔ زلزله کرمانشاه/ حادثه‌ای که سال ۹۶ را لرزاند +عکس و فیلم». مشرق نیوز. ۲۰۱۸-۰۴-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۷.
  42. ۱۲ هزار واحد مسکونی شهری و روستایی تخریب شد ایسنا
  43. روزنامۀ باختر: استاندار کرمانشاه در نشست شورای مدیریت بحران ثلاث باباجانی: ۱۸ هزار واحد مسکونی در زلزله استان کرمانشاه کاملاً تخریب شدند؛ بایگانی‌شده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine بازدید در ۸ دی ۱۳۹۶.
  44. خبرگزاری کُردپرس: ۱۵ شهر استان دچار تنش آبی هستند؛ ۲۰ هزار مشترک غیرمجاز در شهر کرمانشاه داریم، نوشته‌شده در ۱۰ بهمن ۱۳۹۷؛ بایگانی‌شده در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۰ بهمن ۱۳۹۷.
  45. روزنامۀ باختر: معاون بهزیستی کرمانشاه: ۹۱ کودک در زلزله «یتیم» شدند؛ هیچ کودک یتیمی به بهزیستی تحویل نشده‌است؛ بایگانی‌شده در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine بازدید در ۸ دی ۱۳۹۶.
  46. خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا): ۵ اثر تاریخی کرمانشاه در اثر زلزلۀ دیشب آسیب دید، نوشته‌شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۶؛ بازدید در ۲۲ آذر ۱۳۹۶.
  47. خبرگزاری ایمنا: پنج اثر تاریخی استان کرمانشاه آسیب دید، نوشته‌شده در ۲۲ آبان ۱۳۹۶؛ بازدید در ۲۲ آذر ۱۳۹۶.
  48. روزنامۀ باختر: اتمام مرمت ۳ بنای تاریخی آسیب دیده از زلزله، نوشته‌شده در ۱۲ شهریور ۱۳۹۷؛ بایگانی‌شده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine بازدید در ۱۵ شهریور ۱۳۹۷.
  49. http://www.alef.ir/news/3960822050.html
  50. «سپاه امکانات خود را برای رفع مشکلات مردم منطقه بسیج کرده‌است».
  51. "Powerful earthquake strikes the Iraq-Iran border, at least 123 dead". BNO News (به انگلیسی). Archived from the original on 12 November 2017. Retrieved 2017-11-12.
  52. ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ ۵۲٫۲ ۵۲٫۳ «کرمانشاه قیامت است/ برخی بی‌وجدان‌ها چادر می‌گیرند تا بفروشند/ آغاز اسکان دائم زلزله‌زدگان از هفته آینده». ایلنا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  53. «استاندار کرمانشاه: برق سرپل ذهاب هنوز قطع است». خبرگزاری صدا و سیما.
  54. «سرپل ذهاب همچنان برق ندارد». ایلنا.
  55. «وعده وزیر نیرو برای وصل شدن برق سرپل ذهاب و روستاهای اطرافش + فیلم». باشگاه خبرنگاران جوان. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  56. «کمک نیامد». روزنامه همشهری. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹. آب و برق هنوز در سرپل ذهاب قطع است و مردم به‌شدت نگران هستند
  57. «آیا در امدادرسانی به مناطق زلزله زده تبعیض وجود داشت؟». ایران‌وایر.
  58. «سرقت ۲۰۰۰ چادر و پتو/یگان ویژه مستقر شد». روزنامه دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  59. «وزیر کشور حمله راهزن‌ها به ماشین امکانات را تکذیب کرد». روزنامه دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  60. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): سلبریتی‌ها چند واحد مسکونی در مناطق زلزله‌زده کرمانشاه ساختند؟، نوشته‌شده در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸؛ بازدید در ۱۹ بهمن ۱۳۹۸.
  61. «فرمانده کل ارتش: کمک‌های ارتش به مردم کرمانشاه ادامه خواهد داشت». ایسنا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  62. «روحانی از همه نیروهای امدادرسانی تشکر کرد، مردم از ارتش». برنانیوز. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  63. «تفاوت دو رئیس‌جمهوری؛ احمدی‌نژاد در ورزقان، روحانی در سرپل ذهاب». برنانیوز. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  64. «دیوار نوشته‌های مردم مناطق زلزله زده برای تشکر از ارتش + عکس». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  65. «فرمانده کل ارتش: ارتش و سپاه در حادثه زلزله جلوه زیبایی از هم‌افزایی را به نمایش گذاشتند». ایسنا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  66. تقسیم کار بین ارتش و سپاه برای امدادرسانی به سرپل ذهاب و روستاهای اطرافش
  67. دلیل تقسیم مناطق زلزله‌زده بین سپاه و ارتش
  68. ۶۸٫۰ ۶۸٫۱ «چرایی کاهش تلفات جانی زلزله ۷ریشتری غرب کشور». خبرگزاری تسنیم. ۲۲ آبان ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  69. «ماجرای مسکن مهر و زلزله کرمانشاه چیست؟». خبرگزاری تسنیم. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  70. «چگونه کرماشان زلزله‌ای ده برابر قویتر از زلزله بم را تحمل کرد!». صفحه خانگی بستمارکر. ۲۲ آبان ۱۳۹۶.
  71. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۷.
  72. http://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3315337-نماینده-کرمانشاه-بیش-از-نفر-جان-باختند-اینجا-قیامت-است
  73. http://www.asriran.com/fa/news/573000/مرگ-250-نفر-در-مسکن‌های-مهر-تعداد-کل-کشته-ها-بیش-از-1000-نفر-صدا-و-سیما-در-حق-کرمانشاه-ظلم-و-خیانت-کرد
  74. «پیام تسلیت در پی حادثه تلخ و مصیبت‌بار زمین‌لرزه در غرب کشور». Khamenei.ir.
  75. «فردا در سراسر ایران عزای عمومی اعلام شد». Isna.ir.
  76. «دولت با تمام امکانات در کنار آسیب دیدگان خواهد بود». خبرگزاری دانشجویان ایران "ایسنا". ۲۲ آبان ۱۳۹۶.
  77. «سپنتا راهی کرمانشاه شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۷.
  78. خبرگزاری مهر
  79. «کرد پرس». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۸.
  80. دنیای اقتصاد
  81. دانا[پیوند مرده]
  82. «خبر». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۱۹.
  83. http://www.alef.ir/news/3960822053.html
  84. «پیشنهاد کمک پزشکی اسرائیل به زلزله‌زدگان به سرعت از سوی ایران رد شد». صدای آمریکا. ۲۴ آبان ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷.
  85. https://www.mashreghnews.ir/news/798262/پیام-تسلیت-بشار-اسد-در-پی-زلزله-ایران
  86. «پیام تسلیت ولادیمیر پوتین در مورد زمین‌لرزه در غرب کشور». Ilna.ir.
  87. «پرچم سازمان ملل در تهران به حالت نیمه‌افراشته درآمد». 14 نوامبر. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  88. ۸۸٫۰ ۸۸٫۱ ۸۸٫۲ ۸۸٫۳ ۸۸٫۴ ۸۸٫۵ ۸۸٫۶ ۸۸٫۷ ۸۸٫۸ «واکنش مقامات و رسانه‌های جهان به زلزله مرگبار شب گذشته در ایران+ تصاویر». باشگاه خبرنگاران جوان. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۱-۱۵.
  89. «وزارت خارجه پاکستان به مردم و دولتهای ایران و عراق تسلیت گفت». خبرگزاری مهر. ۲۲ آبان ۱۳۹۶.
  90. «امیر کویت حادثه زلزله در ایران را به حسن روحانی تسلیت گفت». خبرگزاری مهر. ۲۲ آبان ۱۳۹۶.
  91. «پیام تسلیت و همدردی قاهره با مردم ایران و عراق». خبرگزاری مهر. ۲۲ آبان ۱۳۹۶.
  92. «پیام‌های تسلیت جداگانه پادشاه اردن به روسای جمهور ایران و عراق». خبرگزاری مهر. ۲۲ آبان ۱۳۹۶.
  93. ۹۳٫۰ ۹۳٫۱ ۹۳٫۲ ۹۳٫۳ ۹۳٫۴ ۹۳٫۵ ۹۳٫۶ «یک نفر شفاف بگوید آمار تلفات مسکن مهر چقدر است؟». ایسنا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  94. با احتساب اجساد دفن شده بدون مجوز/آمار کشته‌های زلزله کرمانشاه به 530 نفر رسید خبرگزاری ایرنا
  95. «تخریب بیمارستان سرپل ذهاب/ قطع برق وآب دربرخی نقاط استان کرمانشاه».
  96. «روحانی دربارهٔ آسیب زمین‌لرزه: در ساخت‌وساز فساد وجود داشته‌است». رادیو فردا. ۲۴/آبان/۱۳۹۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. تاری�� وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  97. ۹۷٫۰ ۹۷٫۱ «انتقاد شدید وحید حقانیان، نماینده ویژه رهبری از سیاسی کاری جهانگیری در مواجهه با مسکن مهر». وبگاه الف. ۲۷/آبان/۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  98. ۹۸٫۰ ۹۸٫۱ «حمله شدیداللحن یک مقام بلندپایه دفتر خامنه‌ای به منتقدان مسکن مهر». رادیو فردا. ۲۷/آبان/۱۳۹۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  99. «کشته‌شدن ۱۰۰ نفر در مسکن مهر دولتی سرپل‌ذهاب صحت ندارد/برخی موضوع را سیاسی کردند». خبرگزاری تسنیم. ۲۸/آبان/۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  100. «ساختمان مسکن مهر خود مالک در سرپل ذهاب فرو ریخت». خبرگزاری صدا و سیما. ۲۷/آبان/۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  101. ۱۰۱٫۰ ۱۰۱٫۱ «کشته‌شدن 100 نفر در مسکن مهر دولتی سرپل‌ذهاب صحت ندارد/برخی موضوع را سیاسی کردند- اخبار استانها - اخبار تسنیم - Tasnim». خبرگزاری تسنیم - Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۰۸.
  102. «زامبی‌ها علیه مسکن اجتماعی». رادیو زمانه.
  103. http://noandish.com/fa/news/65604/حمله-شدید-امام-جمعه-اسلام-آباد-غرب-به-کیفیت-مسکن-مهر-در-نمازجمعه-پیمانکار-مسکن-مهر-باید-دستگیر-شودستون-ها-را-به-جاى-سيمان-با-آجر-پاره-و-گونى-پر-كردند
  104. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): بانک‌ها پیش‌قراول توسعه در کرمانشاه هستند، نوشته‌شده در ۳۱ مرداد ۱۴۰۰؛ بازدید در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  105. پلاتفرم یارسان: بانک ها پیش قراول فقر و فلاکت در کرماشان هستند، نوشتۀ برخودان شوا، نوشته‌شده در ۴ تیر ۱۴۰۰؛ بازدید در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  106. خبرگزاری میزان: اتمام کار بازسازی مناطق زلزله‌زدۀ کرمانشاه/ درحال ساخت واحد‌های حمایتی هستیم، نوشته‌شده در ۳۱ تیر ۱۳۹۸؛ بازدید در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  107. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): ۳۷۰۰ میلیارد تومان هزینۀ ۲ افتتاح نمایشی در کرمانشاه، نوشته‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳؛ بازدید در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  108. خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا): استاندار: اعلام جشن پایان بازسازی مناطق زلزله‌زده کرمانشاه بی‌موقع بود، نوشته‌شده در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳؛ بازدید در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳.
  109. خبرگزاری دانشجویان ایر��ن (ایسنا): امیدواریم بازسازی مناطق زلزله‌زدۀ کرمانشاه در دولت جدید پایان یابد، نوشته‌شده در ۱۱ مرداد ۱۴۰۳؛ بازدید در ۱۱ مرداد ۱۴۰۳.
  110. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا): بازسازی ساختمان‌های اداری زلزله‌زدۀ کرمانشاه یک همت اعتبار نیاز دارد، نوشته‌شده در ۲۱ آبان ۱۴۰۳؛ بازدید در ۲۱ آبان ۱۴۰۳.

پیوند به بیرون

گزارش مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران از زمین‌لرزهٔ ۷٫۳ ریشتری ازگله-سرپل‌ذهاب کرمانشاه