جون بایز

جُون بایز
جُون بایز در سال ٢٠١۶
اطلاعات پس‌زمینه
نام تولد	جُون شاندوز بایز
زاده	۹ ژانویهٔ ۱۹۴۱ ‏(۸۳ سال) استاتن آیلند، نیویورک، ایالات متحده
ژانر	فولکلور، فولک راک، آمریکانا، گاسپل
پیشه	خواننده، ترانه‌سرا، موسیقی‌دان، فعال حقوق بشر
ساز(ها)	آواز، گیتار
سال‌های فعالیت	۱۹۵۸–اکنون
ناشر(ان)	آرسی‌ای رکوردز، ای-اند-ام رکوردز، کلمبیا رکوردز، ویرجین رکوردز، انترتینمنت وان
همکاری‌های مرتبط	جکسون براون، جودی کالینز، دانوانباب دیلن، استیو ارل، گریت‌فول دد، جنیس ایان، ایندیگو گرلز، انیو موریکونه، اودتا، پیت سیگر، پل سایمون، دار ویلیامز، فیل اوکس
وبگاه	joanbaez.com

جُون شاندوز بایز (به انگلیسی: Joan Chandos Báez) (زاده ۹ ژانویه ۱۹۴۱) خواننده و ترانه‌نویس نامدار و اسطوره‌ای موسیقی فولک آمریکایی و کنشگر اجتماعی است. وی به صدای گیرا و بیان بی‌پردهٔ نظرات سیاسی و انسان‌دوستانه‌اش مشهور است.^[۱] بایز در فستیوال تاریخ‌ساز وودستاک سال ۱۹۶۹ سه ترانه اجرا کرد و به مشهور شدن ترانه‌های باب دیلن در سرتاسر آمریکا کمک کرد. محبوب‌ترین ترانهٔ او «الماس و زنگار» است و از ترانه‌های دیگر او می‌توان به «بدرود، انجلینا»، «عشق تنها واژه‌ایست چهارحرفی»، «سِر گالاهاد نازنین» و بازاجرای «ما پیروز می‌شویم» اشاره کرد. بایز ترانهٔ «جو هیل» را نیز در وودستاک اجرا کرد، که یکی از محبوب‌ترین ترانه‌های اعتراضی در ستایش جو هیل فعال حقوق کارگری است.

بایز در سال ۱۹۶۲ به‌طور فعال در جنبش حقوق مدنی (به انگلیسی: Civil Rights Movement) آمریکا شرکت کرد و به قوانین تبعیض‌آمیز نژادی اعتراض کرد.^[۲] وی که در طول عمر هنری‌اش بارها به دخالت آمریکا در جنگ ویتنام اعتراض کرد، به مبارزات سیاسی و اجتماعی از جمله دفاع از حقوق بشر، حقوق مدنی، حقوق همجنس‌گرایان^[۱] و کنشگری در زمینهٔ پرهیز از خشونت و محیط زیست نیز شهرت دارد.

جُون در سیزده سالگی در یکی از کنسرت‌های پیت سیگر خواننده مشهور فولک شرکت کرد و عمیقاً تحت تأثیر موسیقی او قرار گرفت. او بعدها اودتا و مارین اندرسون را به همراه سیگر از جمله هنرمندانی خواند که الهام‌بخشش بوده‌اند. جُون با باب گیبسن آشنا شد که در سال ۱۹۵۹ از او دعوت کرد در فستیوال نیوپورت شرکت کند، اجرای او در این جشنواره که نظرهای زیادی را به خود جلب نمود به سکوی پرش وی بدل شد. بایز اولین آلبوم خود را با نام جُون بایز در ۱۹۶۰ منتشر کرد، که مجموعه‌ای است از بالادها (ballad) یا تصنیف‌های محلی سنتی، از جمله تعدادی از بالادهای چایلد (بالادهای انگلیسی و اسکاتلندی که فرانسیس چایلد در قرن نوزدهم گردآوری کرد) مثل «مری همیلتن»، بلوز و سوگ‌ترانه‌ها به همراهی گیتار که فروش خوبی داشت. جُون برای نخستین بار در آلبوم جون بایز در کنسرت، قسمت دوم یکی از ترانه‌های باب دیلن را کاور کرد. از اواسط دهه ۶۰ میلادی جُون به پیش‌قراول جنبش احیای فولک یا roots revival بدل شد و دیلن را که در آن زمان ناشناخته بود به مخاطبینش معرفی کرد (آن‌ها از ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۵ با یکدیگر رابطه عاطفی داشتند) و با موزیسین‌های معاصرش مثل جودی کالینز، امیلو هریس، جونی میچل و بانی ریت به رقابت پرداخت.

جُون در سال ۱۹۶۳ به همراه باب دیلن در فستیوال فولک‌مونتری آواز خواند و در تابستان به‌طور مشترک یک تور کنسرت داخلی آمریکا برگزار کردند.^[۲] از آلبوم‌های شاخص بایز می‌توان به غسل تعمید اشاره کرد که یک آلبوم مفهومی است شامل اشعاری از شعرای شهیر همچون جیمز جویس، فدریکو گارسیا لورکا و والت ویتمن که توسط بایز دکلمه یا آواز می‌شود. آلبوم دیگر او جُون نیز شامل تأویل‌هایی از ترانه‌های موزیسین‌های معاصر آن دوره مثل جان لنون، پل مک‌کارتنی، تیم هاردین، پل سایمون و دونووان است. در ۱۹۶۸ جُون به نشویل در تنسی رفت و آلبوم دیوید را منتشر کرد که مایه‌های کانتری دارد و آن را به همسرش در آن زمان دیوید هریس تقدیم کرد که یکی از معترضان برجسته به جنگ ویتنام بود و علاقه‌مند به موسیقی کانتری.

حضور جُون در وودستاک در سال ۱۹۶۹ و به خصوص پس از انتشار موفق فیلم مستند وودستاک در ۱۹۷۰ او را در سطح بین‌المللی مطرح ساخت. سبک آواز متمایز و کنشگری سیاسی بایز تأثیر درخور توجهی بر موسیقی پاپ گذاشت. او از نخستین موزیسین‌هایی است که از محبوبیت خود به عنوان محملی برای اعتراض اجتماعی، آواز و تظاهرات برای صلح و حقوق بشر بهره برد. جذابیت او از مرز مخاطبین موسیقی فولک بسیار فراتر رفته‌است.

جُون «قصهٔ بنگلادش» را طی کنسرت برای بنگلادش در سال ۱۹۷۱ نوشت و اجرا کرد که بر اساس ماجرای حمله ارتش پاکستان به دانشجویان بنگالی دانشگاه داکا که بی‌سلاح در خواب بودند است، این اتفاق که در ۱۹۷۱ رخ داد جرقه‌های جنگ آزادی‌بخش بنگلادش را روشن کرد.

«پسرم اکنون کجایی؟» ترانه‌ای بیست و سه دقیقه‌ای است که در آلبومی با همین نام منتشر شد که به بازدید بایز از هانوی در ویتنام در سپتامبر ۱۹۷۲ استناد می‌کند، طی این سفر بایز و همراهانش از بمباران کریسمس یازده‌روزه هانوی و هایفونگ جان‌به‌در بردند.

جُون ترانهٔ "Gracias a la Vida" را که در اصل خوانندهٔ فولک اهل شیلی ویولتا پارا آن را ساخته و اجرا کرده‌است، در آلبومی با همین نام که در ۱۹۷۲ منتشر شد بازاجرا کرد و آن را به عنوان «پیام امید به شیلیایی‌های تحت ستم آگوستو پینوشه» پس از مرگ سالوادور آلنده پیشکش کرد. برخی از ترانه‌های دیگر این آلبوم را موزیسین شیلیایی ویکتور خارا دستچین کرده‌است.

در ۱۹۸۹ بایز در یک جشنوارهٔ موسیقی در چکسلواکی کمونیست اجرا کرد، در آن‌جا وی با رئیس‌جمهور آینده چکسلواکی واتسلاو هاول ملاقات کرد و از وی خواست تا گیتارش را نگه دارد تا به‌این‌وسیله از دستگیری هاول جلوگیری کند. بایز در طول اجرا از اعضای منشور ۷۷ و گروه‌های حقوق بشری مخالف تجلیل نمود که باعث شد میکروفونش بلافاصله قطع شود. هاول او را منبع الهام و شخصیت تأثیرگذار شایان توجهی در انقلاب مخملی دانسته‌است.

جُون بایز در نوامبر ۲۰۱۱ در کنسرت موسیقی که برای معترضین جنبش اشغال وال استریت اجرا شد شرکت کرد. او «جو هیل»، «نمک زمین» ترانه‌ای از گروه رولینگ استونز و «پای سیب من کجاست؟» ترانهٔ خودش را اجرا کرد.

در سال ۱۹۶۴ جُون بایز به دخالت آمریکا در جنگ ویتنام اعتراض کرده و نود درصد از مالیات بر درآمدش را (که برای کمک به بودجه نظامی آمریکا است) پرداخت نکرد. همان سال در تظاهرات برای حق آزادی بیان که در دانشگاه برکلی کالیفرنیا برگزار شده‌بود شرکت کرد. پلیس آنقدر صبر کرد تا جُون بایز از دانشگاه خارج شود و سپس حدود ۸۰۰ دانشجو را بازداشت کرد.^[۲]

در ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ بایز در تظاهرات‌هایی در سان فرانسیسکو و تگزاس در اعتراض به جنگ عراق به اجرای موسیقی پرداخت.

جُون بایز در سال ۱۹۷۷ با گروه‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر در ایران همکاری داشت و حتی در ترانه «آهنگ مرغان دریایی» در آلبوم «بادهای خلیج» خود آشکارا از شاه ایران انتقاد کرده بود. او در یک برنامه تلویزیونی بی‌بی‌سی، با اطلاق صفت «قاتل کودکان در برابر چشمان والدینشان» به محمدرضا شاه، رسماً اعتراض نمود که موجب احضار رسمی آنتونی پارسونز، سفیر بریتانیا در تهران و ابلاغ اعتراض رسمی دولت ایران شد. شاه و وزیر دربار به‌طور جداگانه نسبت به این اظهار بایز و همچنین برخی از گزارش‌های انتقادی بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی دربارهٔ حکومت ایران انتقاد کرده و آن‌ها را مغرضانه خطاب کرده بودند. اما این اتهام از سوی مسئولان شبکه جهانی بی‌بی‌سی رد شد.^[۳]

در ۲۵ ژوئن سال ۲۰۰۹ بایز ترانهٔ «We Shall Overcome» را به همراه چند خط شعر فارسی، در حمایت از جنبش مدنی مردم ایران بازخوانی کرد و نسخه‌ای از ویدئوی آن را-که در خانه‌اش ضبط کرده بود-برروی یوتیوب و وبگاه شخصی‌اش قرار داد.^[۴]

او همچنین با پیامی که در وب‌سایتش با رنگ سبز نقش بست، از جنبش مسالمت‌آمیز و مدنی مردم ایران حمایت کرد و به آنان درود فرستاد. او با کلماتی سبز نوشت:^[۵][۶]

به مردم ایران: جهان با دیدن شما به قدرت رفتار غیرخشونت‌آمیز پی برد. ما آن را در غرش سکوت شما می‌شنویم و در چشمان شما می‌بینیم، آن گاه که آرام رو در روی رعب و دهشت می‌نشینید. شجاعت شما به شوقمان می‌آورد و فداکاری‌تان الهام‌بخشمان می‌شود. چه سعادتمندم من که زنده‌ام تا شاهد این جنبش باشم. دعاهایم، عشقم و حمایتم را به سوی‌تان روانه می‌کنم.

• وودستاک
• فهرست فعالان صلح

پیوندهای اصلی

• joanbaez.com — official website
• جون بایز در دانشنامهٔ بریتانیکا
• Joan Baez page by Richard L. Hess
• "Joan Baez: The Folk Heroine Mellows With Age" — 1984 article and interview, reprinted in 2007 by Crawdaddy!
• Ira Sandperl's web site including photos with Baez
• "Carry It On", 1970 documentary film of Joan Baez and David Harris, produced by the New Film Company, Cambridge, Massachusetts
• Joan Baez in Palo Alto
• 8 Things You Didn’t Know About Joan Baez

پیوندهای ویدیو

• It Ain't Me Babe (Live 1965)
• End of tour interview with Youth Peace Ambassador (۲۱ نوامبر ۲۰۰۸)
• How Sweet the Sound, documentary, 2009

پیوندهای صوتی

• Hear جون بایز (music and interviews) on the Pop Chronicles (1969).

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جون بایز موجود است.

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به جون بایز در ویکی‌گفتاورد موجود است.