نمایش مبدأ برای علم و فناوری در ایران

به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: ۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۴۸
Expiry of block: ۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۴۸
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
در صورت طرح هرگونه پرسش، لطفاً تمامی جزئیات فوق را در پرسش خود ذکر کنید. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
[[پرونده:Ghasabe_Qanats_of_Gonabad.jpg|بندانگشتی|فناوری آبی [[قنات]] که به کشورهای دیگر نیز راه یافت.]]
[[پرونده:University of Tehran Students ceremony.jpg|بندانگشتی|[[دانشگاه تهران]] از اثرگذارترین دانشگاه‌ها در دانش و فناوری ایران است.]]
'''علم و فناوری در ایران''' به‌صورت تاریخی نمود پیدا کرده است. در طول تاریخ، ایران پرورش‌دهندهٔ دانشمندان سرشناسی بوده است که برخی از آنان، در میان دانشمندانی جای گرفتند که با اکتشاف‌های خود، جهان را دگرگون کردند. این کشور، به شکل تاریخی دارای دانشمندان بزرگی در زمینه‌های [[اخترشناسی]]، [[انسان‌شناسی]]، [[پزشکی]]، [[ریاضیات]]، شیمی، جانورشناسی، فلسفه طبیعی و فیزیک، تاریخ، جغرافیا، حکمت، فلسفه، الهیات، علوم حکمرانی، فنون تفریحات (مانند شطرنج، شکار و ورزش) و دیگر زمینه‌های علمی بوده است. 

دانشمندان و فرزانگانی شامل [[ارفکشاد|ارفخشاد]]، [[ابراهیم|ابراهیم خلیل]] (از تبار ایرانی<ref>مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی یوم سه شنبه 23 برج جدی 1303 مطابق هفدهم جمادی الثانیه 1343، بیانات سید حسن مدرس دربارهٔ تبار ایرانی ابراهیم خلیل.</ref><ref>{{Cite journal|last=Atzmon|first=Gil|last2=Hao|first2=Li|last3=Pe'er|first3=Itsik|last4=Velez|first4=Christopher|last5=Pearlman|first5=Alexander|last6=Palamara|first6=Pier Francesco|last7=Morrow|first7=Bernice|last8=Friedman|first8=Eitan|last9=Oddoux|first9=Carole|date=2010-06|title=Abraham's Children in the Genome Era: Major Jewish Diaspora Populations Comprise Distinct Genetic Clusters with Shared Middle Eastern Ancestry|url=http://dx.doi.org/10.1016/j.ajhg.2010.04.015|journal=The American Journal of Human Genetics|volume=86|issue=6|pages=850–859|doi=10.1016/j.ajhg.2010.04.015|issn=0002-9297}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Large-Scale Assessment of the Iranian population structure of Mitochondrial and Y-chromosome Haplogroups|نشانی=http://dx.doi.org/10.1101/2024.03.14.585067|وبگاه=dx.doi.org|تاریخ=2024-03-19|بازبینی=2024-10-10|نام=Neda|نام خانوادگی=Mazaheri|نام۲=Amin|نام خانوادگی۲=Ghahremani|نام۳=Masoumeh|نام خانوادگی۳=Babazadeh|نام۴=Damoun|نام خانوادگی۴=NashtaAli|نام۵=Seyyed Abolfazl|نام خانوادگی۵=Motahari}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Sahakyan|first=Hovhannes|last2=Margaryan|first2=Ashot|last3=Saag|first3=Lauri|last4=Karmin|first4=Monika|last5=Flores|first5=Rodrigo|last6=Haber|first6=Marc|last7=Kushniarevich|first7=Alena|last8=Khachatryan|first8=Zaruhi|last9=Bahmanimehr|first9=Ardeshir|date=2021-03-23|title=Origin and diffusion of human Y chromosome haplogroup J1-M267|url=http://dx.doi.org/10.1038/s41598-021-85883-2|journal=Scientific Reports|volume=11|issue=1|doi=10.1038/s41598-021-85883-2|issn=2045-2322}}</ref>)، [[جاماسب حکیم]]، [[هوشتانه]] (اوستانس)، [[آرتاخه]]، [[بوبراندا|بوبارس]]، [[دانیال|دانیال نبی]] (از فرزانگان حکومتی در عصر هخامنشی)، [[زرتشت]]، [[اریدو پیزیر]] (سرنگونگر [[امپراتوری اکد|نمرودیان]] اکد)، [[هوشنگ|هوشنگ و ویگرد حکیم]]، [[اندرز اوشنر دانا|اوشنر]]، [[آزونکس]]، [[بزرگمهر]] (بوذرجمهر)، [[برزویه طبیب|برزویه]]، [[سلمان فارسی]] (در حکمت سیاسی-اجتماعی، نظامی و الهیات)، [[ابوریحان بیرونی]] ([[همه‌چیزدان|همه چیزدان]])، [[ابوسعید سجزی]] (منجم و طبیعی دان)، [[ابوالوفا محمد بوزجانی]]، [[پورسینا]] ([[همه‌چیزدان|همه چیزدان]])، [[جابر بن حیان]]، [[محمد بن موسی خوارزمی|خوارزمی]]، [[ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی|ابوعبدالله ماهانی]] (منجم و ریاضی‌دان)، [[ابومنصور موفق هروی]] (داروشناس)، [[کمال‌الدین فارسی|کمال الدین فارسی]]، [[قطب‌الدین شیرازی|قطب الدین شیرازی]]، [[خیام]]، [[زکریای رازی]]، [[ابن خردادبه]]، [[ابومعشر بلخی]] (منجم)، [[احمد بن طیب سرخسی|احمد سرخسی]]، [[بدیع‌الزمان جزری]]، [[خواجه نصیرالدین طوسی]]، [[غیاث‌الدین جمشید کاشانی]]، [[ابوحنیفه دینوری]] ([[همه‌چیزدان|همه چیزدان]])، [[فارابی]] (معلم ثانی و [[همه‌چیزدان|همه چیزدان]])، [[بنوموسی|بنوموسی خراسانی]]، [[ابن رسته|احمد ابن رسته]] (کاشف و [[جغرافی‌دان|گیتاشناس]])، [[ابوزید بلخی]]، [[ابن ماجد|ابن ماجد (دریانورد و کاشف)]]، [[ابوزید سیرافی]]، [[سلیمان تاجر]]، (دریانورد و کاشف)، [[ابوعلی مسکویه]]، [[بونصر منصور]]، [[فردوسی|حکیم ابوالقاسم فردوسی]]، [[طرسوسی|ابوطاهر طرسوسی]]، [[مولوی|مولانا جلال الدین رومی]]، [[کوشیار گیلانی]]، [[اثیرالدین ابهری]]، [[زکریای قزوینی]]، [[نجم‌الدین کبری|نجم الدین کبری]]، [[عطار|عطار نیشابوری]]، [[عین‌القضات همدانی|عین القضاه همدانی]]، [[علی بن ابراهیم قمی]]، [[ابوالحسن اهوازی]]، [[سید علی همدانی|میر سید علی همدانی]]، [[مختوم‌قلی فراغی|مختومقلی فراغی]]، [[میرداماد]]، [[میرفندرسکی]]، [[شیخ بهایی|شیخ بهائی]] (از فرزانگان حکومتی و زیستهٔ اصفهان در عصر صفویه)، [[ملاصدرا]]، [[سعدی]] و [[حافظ]] (در معناپردازی، علوم بیان و علوم ادبی)، [[مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] (در فقه شیعه)، [[ابوحنیفه نعمان بن ثابت|ابوحنیفه]] (در فقه سنی)، [[قائم‌مقام فراهانی|قائم مقام فراهانی]] و [[امیرکبیر|میرزاتقی خان امیرکبیر]] (در سیاسیات)، [[سید روح‌الله خمینی|سید روح‌الله موسوی خمینی]] (نظریه‌پردازی سیاسی، الهیات، فقه شیعه، فلسفه، عرفان و تفسیر)، [[محمود حسابی|سید محمود حسابی]] ([[فیزیک‌دان|فیزیکدان]] و [[همه‌چیزدان|همه چیزدان]]) و [[محمد بن جریر طبری]] ([[مورخ]]) که از جمله مفاخر علمی تمدن ایران در قبل و بعد از اسلام هستند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/7059675|بازبینی=2020-04-29|عنوان=دستاوردهای علمی ۹ دانشمند بزرگ ایرانی|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200429153207/https://www.yjc.ir/fa/news/7059675/دستاورد‌های-علمی-۹-دانشمند-بزرگ-ایرانی-تصاویر|تاریخ بایگانی=۲۹ آوریل ۲۰۲۰|url-status=live}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=عبدالکریم سروش: آیت الله خمینی باسوادترین رهبر ایران؛ از هخامنشیان تا روزگار حاضر/ هیچ‌کس به لحاظ علمی به پای او نمی‌رسید|نشانی=https://www.entekhab.ir/fa/news/462278/عبدالکریم-سروش-آيت-الله-خمینی-باسوادترین-رهبر-ايران-از-هخامنشیان-تا-روزگار-حاضر-هیچ-کس-به-لحاظ-علمی-به-پای-او-نمی-رسید|وبگاه=fa|تاریخ=۱۳۹۷/۱۲/۱۰–۲۱:۲۴|بازبینی=2024-10-09|کد زبان=fa|نام=پایگاه خبری تحلیلی انتخاب {{!}}|نام خانوادگی=Entekhab.ir}}</ref>

در دوران نوین، دانشمندان ایرانی سهم چشمگیری در گسترش دانش داشته‌اند؛ به عنوان نمونه، [[علی جوان]] نخستین [[لیزر گازی]] را پدیدآورد و [[لطفی زاده]] تئوری [[مجموعه‌های فازی]] را به جهان معرفی کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://eecs.berkeley.edu/|عنوان=Project Retired – EECS at UC Berkeley|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20071127005930/http://www-bisc.cs.berkeley.edu/Zadeh-1965.pdf|تاریخ بایگانی=2020-04-29|تاریخ بازبینی=2020-04-29}}</ref> [[مریم میرزاخانی]]، ریاضی‌دان اهل [[تهران]] که نخستین زن و نخستین ایرانی برندهٔ [[مدال فیلدز]] است، توسط [[نهاد زنان سازمان ملل متحد]] در فهرست «۷ زنی که جهان را تغییر دادند» قرار گرفته است.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=مریم میرزاخانی در بین ۷ زنی که دنیا را تغییر دادند|نشانی=https://www.isna.ir/news/98112719316/|وبگاه=ایسنا|بازبینی=2020-04-29|تاریخ بایگانی=۲۹ آوریل ۲۰۲۰|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200429142608/https://www.isna.ir/news/98112719316/مریم-میرزاخانی-در-بین-۷-زنی-که-دنیا-را-تغییر-دادند|url-status=live}}</ref> [[توفیق موسیوند]] نخستین پمپ قلب مصنوعی را اختراع و توسعه داد و غلامعلی پیمانی مخترع عمل لیزریک. در پیشبرد تحقیقات و درمان [[دیابت]] نیز [[ساموئل رهبر]] توانست [[هموگلوبین گلیکوزیله]] را کشف کند. فیزیک ایران نیز به ویژه در [[نظریه ریسمان]]، قوی است و مقاله‌های بسیاری در این کشور منتشر می‌شوند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Vali Nasr (2007). The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future. W.W. Norton. p. 213. ISBN 978-0-393-06640-1.}}</ref> فرهاد ارباب<ref>{{Cite journal|date=2018|editor-last=de Boer|editor-first=Frank|editor2-last=Bonsangue|editor2-first=Marcello|editor3-last=Rutten|editor3-first=Jan|title=It's All About Coordination|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-3-319-90089-6|journal=Lecture Notes in Computer Science|doi=10.1007/978-3-319-90089-6|issn=0302-9743}}</ref> (با اچ ایندکس بالای ۴۰ در علوم و مهندسی کامپیوتر<ref name=":6">{{یادکرد وب|عنوان=Farhad Arbab|نشانی=https://scholar.google.com/citations?user=GTW3mJ4AAAAJ&hl=en|وبگاه=scholar.google.com|بازبینی=2024-10-09}}</ref>)، مؤسس [[:en:Reo_Coordination_Language|زبان برنامه‌نویسی رئو]] برای سامانه‌های پیشرفته [[:en:Cyber–physical_system|سایبرفیزیکی]] است. دکتر [[رضا ملک‌زاده]] مؤسس مطالعه بزرگ [[کوهورت]] گلستان است که بر اساس یافته‌های این مطالعه، برای اولین بار سرطان زا بودن تریاک برای مجامع علمی بین‌المللی اثبات شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تایید «سرطان‌زا بودن مصرف تریاک» توسط آژانس بین‌المللی سرطان|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/5044356/تایید-سرطان-زا-بودن-مصرف-تریاک-توسط-آژانس-بین-المللی-سرطان|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2020-10-10|بازبینی=2024-10-09|کد زبان=fa}}</ref> طرح مهندسی راکتور برای بازطراحی [[راکتور ارک|راکتور اراک]] در قالب یک راکتور هیبریدی آب سبک-سنگین، توسط دانشمندان هسته ای ایران (به سرپرستی [[علی‌اکبر صالحی|دکتر علی اکبر صالحی]]) تحسین متخصصان بین‌المللی را در خلال مذاکرات فنی پسابرجام به همراه داشت.<ref>مصاحبه علی اکبر صالحی با شبکه 4 سیما، 1397.</ref> هواپیمای جت آموزشی بومی [[هسا یاسین|یاسین]] و هواپیمای بازمهندسی شده باربری [[هسا سیمرغ|سیمرغ]]، از جمله برجسته‌ترین دستاوردهای فناوران ایران در حوزه هوانوردی بوده است.<ref>https://bmn.ir/اخبار/%C2«ÛØ§Ø³ÛÙ%C2»Ù¾ÛØ´Ø±ÙØªÙ-ØªØ±ÛÙ-Ø¬Øª-Ø¢ÙÙØ²Ø´Û-%C2«Ø§ÛØ±Ø§Ù-Ø³Ø§Ø®Øª%C2»-Ø¨Ø§Ù-Ú¯Ø´ÙØ¯</ref> دکتر [https://scholar.google.com/citations?user=9naXjZAAAAAJ&hl=en کامبیز بدیع] و همکاران یک نظریه جدید در زمینه محاسبات شناختی معنایی (برای زبان های طبیعی) ارائه نمودند که مورد توجه محققین بین المللی قرار گرفت<ref>Badie, Kambiz, and Maryam Tayefeh Mahmoudi. ''Conceptualizing Semantic Relevance between Word Roots: A New Approach to Etymology''. Cambridge Scholars Publishing, 2024.</ref>.

[[دانشگاه تهران]] توانسته است که ربات‌های انسان‌نمای سری [[سورنا (ربات)|سورنا]] را توسعه دهد و تاکنون چند نسل از آن را رونمایی کرده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نسل چهارم ربات انسان نمای ملی «سورنا» رونمایی می‌شود|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4795342|بازبینی=2020-04-30|تاریخ بایگانی=۳۰ آوریل ۲۰۲۰|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200430152943/https://www.mehrnews.com/news/4795342/نسل-چهارم-ربات-انسان-نمای-ملی-سورنا-رونمایی-می-شود|url-status=live}}</ref> [[مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران]] نیز دارای کرسی یونسکو در رشتهٔ [[بیوشیمی]] است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ایسنا دانشگاه تهران|نشانی=https://www.isna.ir/news/8409-16676.36256/|بازبینی=2020-04-30|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200430154351/https://www.isna.ir/news/8409-16676.36256/IBB-سي-سال-تلاش-پيگير-در-عرصه-توليد-علم-جهاني-رييس-مركزتحقيقات|تاریخ بایگانی=۳۰ آوریل ۲۰۲۰|url-status=live}}</ref> [[پژوهشگاه رویان]] یکی از معتبرترین مراکز خدمات تخصصی و فوق تخصصی در [[خاورمیانه]] است و در سال ۱۳۸۵ توانست تولد نخستین گوسفند شبیه‌سازی شده در ایران را رقم بزند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با پژوهشکده رویان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/45884/آشنایی-با-پژوهشکده-رویان|بازبینی=2020-04-30|تاریخ بایگانی=۳۰ آوریل ۲۰۲۰|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200430160107/https://www.hamshahrionline.ir/news/45884/آشنایی-با-پژوهشکده-رویان|url-status=live}}</ref>
در رتبه بندی دانشگاه های جهان در علوم میان رشته ‏ای توسط موسسه تایمز (سال 2025)، دانشگاه تهران در رتبه 77 جهان (و رتبه اول ایران) قرار گرفت<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Isr University Rankings|نشانی=https://www.timeshighereducation.com/interdisciplinary-science-rankings#|وبگاه=Times Higher Education (THE)|تاریخ=2024-11-18|بازبینی=2024-11-23|کد زبان=en}}</ref>.

[[دانشگاه صنعتی شریف]] به عنوان نمونه و شاخص در زمینه ساخت ماهواره، [[:en:High-performance_computing|رایانش با کارایی بالا]]، نانوفناوری، فناوری‌های [[تصفیه آب]]، طراحی و اجرای عمرانی و مکانیکی پروژه‌های [[:en:Uma_Oya_Hydropower_Complex|نیروگاه‌های آبی]]، تجهیزات زیرساختی برق قدرت، تجهیزات مخابراتی، مواد زیستی پیشرفته، پروژه [[رصدخانه ملی ایران|رصدخانه ملی]]، اینترنت اشیاء برای بهره‌وری انرژی، وجوه علمی در طراحی و اجرای ابرسازه‌های عمرانی در کشور، مهندسی پروژه برای مگاپروژه‌های ملی، طراحی موتورهای ملی (بنزینی، دیزلی و برقی)، پژوهش‌های میان رشته‌ای برای حکمرانی، میز لرزان برای مطالعات سازه و زلزله، رباتهای اجتماعی و رباتهای شناختی، افزایش بازدهی چاه‌های نفت، افتخارآفرینی در علوم ریاضی، [[فلسفه علم|فلسفه علم و فناوری]]، دانش پلاسما، دانش نجوم، فناوری هسته ای، پیش‌بینی قیمت نفت با [[هوش مصنوعی]]، سکوهای فضای مجازی کاربردی و دیگر زمینه‌های فنی و مهندسی، دارای دستاوردهای شناخته شده است.

سنت علمی ایران در [[فلسفه]]، [[حکمت]] و [[ادبیات]] توسط استادان و محققین در دانشگاه و حوزه علمیه تداوم دارد<ref>Rezamand, Ardalan. "Academic Philosophy, the University, and the Politics of Knowledge in Modern Iran.", M.A., Simon Fraser University, Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy, (2012).</ref><ref>Yaminfirooz, Mousa, Mohammad Karim Saberi, Hossein Vakilimofrad, Leila Hashempour, Davoud Haseli, Abbas Doulani, and Ronak Hamzehei. "Global Research Trends in Spirituality, Religion and Health: A Bibliometric Analysis and Visualization." ''Informology'' 3, no. 1 (2024): 111-126.</ref> که بارزترین مشارکتهای علمی در این زمینه توسط [[دانشگاه تهران]]، [[مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران|موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران]]، [[بنیاد اسراء]]، [[مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی|مؤسسات آموزشی و پژوهشی قم]]، [[پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی|پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهٔ اسلامی]] و دانشگاه‏ های شهرهای [[تهران]]، [[قم]]، [[مشهد]]، [[شهر ری|شهرری]] و دیگر شهرها و موسسات انجام می پذیرد.<ref>Mokhtari, Heidar, Mohammad Karim Saberi, Hossein Vakilimofrad, and Sana Barkhan. "Iranian Authors' Contributions to the Library Philosophy and Practice." ''Library Philosophy and Practice'' 2021 (2021): 1-15.</ref>

== تاریخچه ==
ایران دانش و فناوری باستانی و یک روند تمدنی در علم و فناوری در طول تاریخ نیز دارد.

=== پیشاهخامنشی ===
دست ساخته ها و مصنوعات انسانهای پیش از [[انسان خردمند]] (مانند [[نئاندرتال|انسان نئاندرتال]] و دیگر موارد) در نواحی کوهپایه ای و کوهستانی زاگرس و البرز مرکزی کشف شده است.<ref>{{Cite journal|last=Vahdati Nasab|first=Hamed|last2=Berillon|first2=Gilles|last3=Hashemi|first3=Seyyed Milad|last4=Bahain|first4=Jean-Jacques|last5=Sévêque|first5=Noémie|last6=Jayez|first6=Mozhgan|last7=Bonilauri|first7=Stéphanie|last8=Jamet|first8=Guillaume|last9=Kharazian|first9=Mohammad Akhavan|date=2024-05-23|title=Qaleh Kurd Cave (Qazvin, Iran): Oldest Evidence of Middle Pleistocene Hominin Occupations and a Human Deciduous Tooth in the Iranian Central Plateau|url=https://doi.org/10.1007/s41982-024-00180-4|journal=Journal of Paleolithic Archaeology|volume=7|issue=1|doi=10.1007/s41982-024-00180-4|issn=2520-8217}}</ref>  

به دلیل استقرار ایران در ناحیه [[هلال حاصلخیز|هلال حاصل خیر]] و محل تقاطع 3 قاره آسیا، آفریقا و اروپا، ایران نیز دارای قدیمی ‏ترین بقایای تمدنی باستانی [[انسان خردمند]] (خارج از آفریقا) هم‏پا با بقیه ناحیه هلال حاصلخیز (شامل فلسطین، سوریه، عراق و ترکیه) است.

یافته ها از [[شهر سوخته]] سیستان، [[تپه سیلک]] کاشان، [[چغازنبیل]] در خوزستان، [[مارلیک|تپه مارلیک]] در گیلان، [[تپه حسنلو]] در آذربایجان، سملقان و ریوی در خراسان، سرپل ذهاب در زاگرس، [[چشمه‌علی (شهرری)|چشمه علی]] در ری و تهران، [[قره تپه قمرود|تپه قمرود]] در قم و دیگر سایتهای باستانی پیشاهخامنشی در سراسر گستره ایران فعلی، بیانگر پویایی تمدنی، فناوری و صنعتی در فلات ایران از دوران پیش از تاریخ تا قبل از دوران هخامنشی است.

قدیمی‏‏ ترین بقایای استخراج فلزات (خصوصا مس) در فلات ایران کشف شده و مربوط به 6500 تا 8000 سال پیش است.<ref>Khosravi, Shokouh, and Kamal Aldin Niknami. "New Evidence of the Ancient Metallographical Activities in the Margin of the Iranian Central Plateau." ''Iranian Journal of Archaeological Studies'' 11, no. 2 (2021): 57-65.</ref><ref>https://dolat.ir/detail/440710</ref>

سفالگری، ارابه سازی، استخراج فلزات، متالورژی، مصنوعات فلزی، اهلی کردن حیوانات و گیاهان، دامداری و کشاورزی، مداخلات پزشکی (مشابه با جراحی و برخی پروتزها در تمدن شهر سوخته)، کاشیکاری، شیشه سازی، مجسمه سازی، ساخت ابنیه پیچیده، نگارگری، رنگرزی، چرمسازی، پارچه بافی، کشتی سازی، حفر چاه و فناوری منتج به [[قنات]]، تشکیل ساختارهای سیاسی، نظامی، اجتماعی و دینی، ساخت زیگوراتها و معابد، ساخت قلعه ها و برخی استحکامات، ساخت شهرهای دارای دیوار محافظ و ساختار چند سطحی، داستان سرایی و [[اسطوره]] پردازی، روابط [[بازرگانی]] با دیگر تمدنهای دوردست و سوارکاری و تیراندازی و دیگر فنون نظامی، [[دیپلماسی]] بین فرهنگی و بین تمدنی (بر اساس مندرجات کشف شده از [[نامه‌های عمارنه|نامه های عمارنه]])، از جمله شناخته شده ترین فعالیتها یا دستاوردهای کهن تمدنی در گستره [[فلات ایران]] در زمان پیش از تاریخ تا دوران پیشاهخامنشی است.

=== دوران هخامنشی ===
طبق نقل [[گزنفون]] و دیگر مورخان یونانی، پارسیان در زمان هخامنشی دارای نظام آموزشی مدون بودند. منابع کهن یونانی، رومی و همچنین اروپاییِ قرون وسطی، از ایرانیان باستان در زمان هخامنشی و قبلتر (و حتی از شخص [[زرتشت]]<ref>{{Cite journal|date=2023-05-25|title=زرتشت در منابع غربی|url=https://fa.wikipedia.org/wiki/زرتشت_در_منابع_غربی|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa}}</ref>) به عنوان معلمین ستاره‌شناسی، ریاضیات، فلسفه، طبیعیات و دیگر علوم در زمان خود یاد می‌کنند (شبیه این پیوند بین «دانش» و «پارس» را در داستان مسیحی «[[سه مغ]]»<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=Heilige drei Könige: Sterndeuter, die aus Iran kamen|نشانی=https://www.nzz.ch/feuilleton/heilige-drei-koenige-sterndeuter-die-aus-iran-kamen-ld.1448361?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-US&_x_tr_pto=wapp|کوشش=Neue Zürcher Zeitung|تاریخ=2019-01-03|تاریخ بازبینی=2024-10-09|شاپا=0376-6829|زبان=de-CH|نام=Harald|نام خانوادگی=Strohm}}</ref> و همچنین در حدیث مشهور [[محمد|نبوی]] که "[https://noorlib.ir/book/view/1407?volumeNumber=64&pageNumber=174&viewType=html اگر دانش در ثریا باشد، مردانی از پارس به آن دست می‌یابند]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام|تاریخ=1983|ناشر=دار احیاء التراث العربی (بیروت-لبنان)|صفحه=174|جلدها=64|مکان=بیروت، لبنان|کوشش=دیجیتالی شده توسط مرکز تحقیقات کامیپوتری علوم اسلامی (نور)}}</ref>" هم می‌توان مشاهده کرد). [[شهاب‌الدین یحیی سهروردی|سهروردی]]، قدمت حکمت و فلسفه و مکتب انوار و [[فلسفه اشراق|اشراق]] را تا دوران کیانیان ([[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشیان]]) به عقب می‌برد.<ref>{{Cite journal|last=انواری|first=سعید|last2=رضی|first2=سپیده|date=2018-08|title=خرّة کیانی بالاترین مقام معنوی در حکمت اشراقی|url=https://doi.org/10.22034/iw.2018.69581|journal=دوفصلنامه جاویدان خرد|volume=15|issue=33|doi=10.22034/iw.2018.69581}}</ref>

[[گزنفون]] و همچنین برخی دیگر منابع کهن یونانی و رومی، چندین اختراع را به [[کوروش بزرگ|کوروش کبیر هخامنشی]] نسبت داده‌اند (مانند اختراع مفهوم [[فرسنگ]]، سیستم [[چاپارخانه|چاپار]] و تأسیس دیوان برید، [[کاروانسرا]]، ارابه‌های خاص جنگی، چرخ‌های خاص آبکشی، چرخهای خاص استحصال نفت (قیر طبیعی)، صنایع خاص آلیاژی کهن و فلزی و غیره).

همچنین برخی نقل‌های کهن، اختراع اولیه بنیان علم [[منطق]] را به فرزانه ای در شهر اصطخر در زمان [[بهمن (شاهنامه)|بهمن کیانی]] (احتما��ا [[کوروش بزرگ|کوروش هخامنشی]]) نسبت می‌دهند (جالب است که نقلهای دیگری از اختراع [[منطق]] در زمان [[ذوالقرنین]] (که احتمال [[کوروش بزرگ|کوروش]] بودن او مطرح شده است) وجود دارد).

برخی جملات گزنفون این احتمال را مطرح می‌کند که او به صورت ضمنی، اختراع هنرهای رزمی (با الهام‌گیری از روش‌های مبارزه حیوانات) را و همچنین برگزاری مسابقات بین‌المللی ورزشی (برای اولین بار) در شهر بابل باستان را به دوران هخامنشی نسبت می‌دهد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Cyropaedia|نشانی=http://dx.doi.org/10.4159/dlcl.xenophon_athens-cyropaedia.1914|وبگاه=Digital Loeb Classical Library|تاریخ=1914|بازبینی=2024-10-09|نام خانوادگی=Xenophon of Athens}}</ref>

ریشه‌های فلسفه یونان باستان را به سه تن ([[تالس]]، [[فیثاغورس|فیثاغورث]] و [[هراکلیتوس]]) نسبت می‌دهند که هر سه از معاصران زمانی [[کوروش بزرگ|کوروش هخامنشی]] (و [[دانیال|دانیال نبی]]) و حداقل دو تن از ایشان از شهروندان در گستره حکومت هخامنشی بودند. ریشه‌های فلسفه شرقی (در مکاتب مختلف شرق آسیا) را به سه تن ([[گوتاما بودا|بودا]]، [[کنفوسیوس|کنفسیوس]] و [[جاماسپ|جاماسب]]-[[زرتشت]]) نسبت می‌دهند که دو تن از ایشان قطعاً معاصر دوران [[کوروش بزرگ|کوروش هخامنشی]] (و [[دانیال|دانیال نبی]]) بودند و نفر سوم هم طبق برخی نظریات، معاصر دوران کوروش هخامنشی بوده است. در حکمت ایرانی، سهروردی از [[کی‌خسرو|کیخسرو]] به عنوان یکی از بنیانگذاران حکمت انوار و [[فلسفه اشراق|اشراق]] نام می‌برد که طبق نقل [[ابوریحان بیرونی]]، می‌توان زمانه او را با [[کوروش بزرگ|کوروش هخامنشی]] (و [[دانیال|دانیال نبی]]) تطبیق داد.

قنات، گنبد،<ref>E. Baldwin Smith—The Dome. A Study in the History of Ideas. Princeton University Press, 1950.</ref> ایوان، پردیس باغی، کاروانسرا، سرسراهای ستون دار، بستهای دم چلچله ای برای اتصال قطعات سنگی بزرگ، حجاری‌های ظریف و هنری، کاشی‌های لعابدار، شیشه‌های رنگی، دروازه‌های بزرگ، داکت و مجرا، تأسیسات زیرزمینی، سدسازی، برج و دیوارهای دفاعی، خندق سازی، رنگکاری ابنیه، مصطبه، سرستونهای حجیم و هنری، و بازارسراها، از جمله عناصر معماری در عصر هخامنشی (برخی با تداوم از قبل و برخی هم نوآورانه) بوده‌اند.

[[مگاپروژه]]‌های باستانی (مانند [[راه شاهی]] (به عنوان بخش مهمی از [[جاده ابریشم|راه ابریشم]] باستانی)، تکمیل کانال باستانی مشابه [[کانال سوئز]] در زمان [[داریوش بزرگ|داریوش]] یا کانالهای حفر شده در زمان [[خشایارشا]] در یونان ([[کانال خشایارشا]]) و همچنین بنای [[ارگ بم]]، [[پاسارگاد]] و [[تخت جمشید]]) از جمله شاخصه‌های فعالیتهای مهندسی باستانی در دوران هخامنشی است.

دریانوردی و اقیانوس نوردی ناوگان هخامنشی در دریای مدیترانه، دریای سرخ، خلیج فارس، اقیانوس هند و احتمالا در بخش‌هایی از اقیانوس اطلس و آرام (هم مستقلا و هم در همکاری با فنیقی‌های همپیمان خود) از دیگر فناوری‌های حمل و نقل باستانی در این دوران است.

=== دوران اشکانی ===
[[پیل بغداد]] نیز به عنوان نخستین باتری احتمالی ساخت انسان، در دوران [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] یا ساسانیان در نظر گرفته شده است و نظریات گوناگونی را دربارهٔ چرایی دست‌یابی ایرانیان باستان به اصول [[تولید الکتریسیته|تولید برق]]، پدیدآورد.<ref name=":1"/> '''آزونکس''' یا '''آزوناکس''' [[پزشک]] و [[روان‌شناس]] دوران [[اشکانیان]] بود.<ref>حقیقت، عبدالرفیع. دانشمندان ایرانی از کهن‌ترین زمان تاریخی تا پایان دوران قاجار. کومش. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۰۰-۶۸-۰.</ref> دانشمندان دوران اشکانیان در بابل، از تکنیک‌های ریاضیاتی و نجومی، مشابه با برخی تکنیکهای مدرن ستاره‌شناسی استفاده می‌کردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دانشمندان دوران اشکانیان در بابل از تکنیک مدرن ستاره‌شناسی استفاده می‌کردند|نشانی=https://ir.voanews.com/a/babylion-astronomer/3168480.html|وبگاه=صدای آمریکا|تاریخ=2016-01-29|بازبینی=2024-10-14|کد زبان=fa}}</ref> مشهور است که شیوه جنگی و نظامی پارتیزانی (که نوعی خاص از تاکتیک دفاعی-هجومی است) در زمان اشکانیان و توسط ایرانیان (مشخصا توسط سردار مشهور پارتی: [[سورنا]]) مورد استفاده موفق و رواج قرار گرفت.

فناوریِ استحصال، انتقال و مدیریت آب در ایران از دوران باستان مورد نیاز و توجه ساکنین فلات ایران بوده است، به نحوی که از دوران پیش از هخامنشی ([[شهر سوخته]])، هخامنشی ([[تخت جمشید]] و [[پاسارگاد]])، اشکانیان و ساسانیان و دوران اسلامی، آثار و ابنیه مرتبط با فناوری‌های آب و فاضلاب کشف شده است. به عنوان مثال، در محوطه‌های استقرار دارای لایه دوران اشکانی، [[تنبوشه]] (لوله‌های سفالی برای انتقال بدون پِرت آب) کشف شده است.<ref>علی نوراللهی*. 1401. بررسی باستان‌شناسی استقرارهای دوره اشکانی حوضه آبریز قره چای شهرستان تفرش استان مرکزی. Ancient Iranian Studies 4. 3-39. قابل دسترسی از طریق: https://www.ancientiranianstudies.ir/article_166542_9cd4d0cefc7e30bf9827a6d7e75fd9e2.pdf</ref><ref>برشان، محمد، "سنگ‌ها، سفال‌ها و خشت ها؛ نقش آب در تخت جمشید، شهر سوخته و ارگ بم". عمران آب 80. 27. 1393.</ref><ref>علی اقرء. 1398. مهندسی دفع آب‌های سطحی در دوره هخامنشی: نمونه موردی ساختمان A در برزن جنوبی تخت جمشید. سومین کنگره بین‌المللی علوم و مهندسی</ref>

معماری دوران اشکانی، اگرچه اقتباسهایی از پیشینیان و تمدن‌های معاصر خود دارد، ولی دارای ابداعات، تکامل‌ها و سیاق‌های خاص خود نیز می‌باشد. ابداع (یا تداوم از معماری دوران هخامنشی) در استفاده از فرم‌های دایروی و کروی (در معماری ساختار کلی شهرها، دایروی بودن شهرها، گنبدهای بناهای مهم و غیره) در دوران اشکانی مشاهده می‌شود.<ref>مژده زحمت کشان. 1384. پایتخت‌های اشکانیان: تأملی در شهرهای دایره ای اشکانیان. رشد آموزش تاریخ 19. .</ref><ref>گنبد، یادگار حکومت اشکانیان بر ایران، روزنامه دنیای اقتصاد، مورخ 11 آبان 1394، شماره خبر: ۳۲۷۶۸۲۳.</ref>

=== دوران ساسانی ===
در دوران [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]]، آموزشگاه‌هایی همانند [[دانشگاه گندی شاپور]] و افرادی همچون [[مانی]] وجود داشتند و کتاب‌های خارجی به [[زبان پهلوی (ساسانی)|زبان پهلوی]] ترجمه شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ کامل ایران، دکتر عبدالله رازی، چاپ چهارم، ۱۳۴۷، صفحه ۱۲۷، ۱۲۸}}</ref> همچنین [[تاریخ ایران باستان|ایرانیان باستان]]، فناوری آبی [[قنات]] را در دوران هخامنشی تا ساسانی اختراع کردند که سپس به کشورهای دیگر نیز راه یافت.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=تاریخ تازه‌ها - تاریخچهٔ قنات در ایران|نشانی=http://www.rfi.fr/fa/عمومی/20160720-تاریخچۀ-قنات-در-ایران|بازبینی=2020-04-29|تاریخ بایگانی=۲۹ آوریل ۲۰۲۰|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200429171739/http://www.rfi.fr/fa/عمومی/20160720-تاریخچۀ-قنات-در-ایران|url-status=live}}</ref> [[پیل بغداد]] نیز به عنوان نخستین باتری احتمالی ساخت انسان، در دوران [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] یا ساسانیان در نظر گرفته شده است و نظریات گوناگونی را دربارهٔ چرایی دست‌یابی ایرانیان باستان به اصول [[تولید الکتریسیته|تولید برق]]، پدیدآورد.<ref name=":1">{{یادکرد خبر|عنوان=Riddle of 'Baghdad's batteries'|نشانی=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2804257.stm|تاریخ بازبینی=2020-04-29|زبان=en-GB|تاریخ بایگانی=۲۹ ژوئن ۲۰۱۲|پیوند بایگانی=https://archive.today/20120629190041/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/2804257.stm|url-status=live}}</ref> صنعت فلزکاری و سفالگری دوره ساسانیان دارای نبوغ و نوآوری‌های چشمگیری بوده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نبوغ ساسانیان در فلزکاری و سفالگری|نشانی=https://www.isna.ir/news/94092916852/|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2015-12-20|بازبینی=2024-11-17|کد زبان=fa}}</ref> به نحوی که ظروف ساسانی در هزاران کیلومتر دورتر از مرزهای ایران کنونی در شمال روسیه، شمال چین و شمال اروپای غربی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ظرف نقره‌ای شگفت‌انگیزی دوره ساسانی در گنجینه اسکاتلندی‌ها + عکس|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/878841/ظرف-نقره-ای-شگفت-انگیزی-دوره-ساسانی-در-گنجینه-اسکاتلندی-ها|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2024-09-03|بازبینی=2024-11-17|کد زبان=fa}}</ref> کشف شده است. فناوری بافندگی خاصی در دوران ساسانی برای تولید پارچه های ابریشمی با بافت ظریف و دارای نقوش مختلف<ref>دکتر محمدرضا جعفرپور، دکتر فتانه محمودی. 1387. بررسی تطبیقی پارچه های ساسانی و پارچه های مصری - قبطی. ''نقش مایه'' 1. 5-18.</ref> ابداع گردید که محصولات حاصل از این نوع بافندگی، در مسیر جاده ابریشم <ref>Vedeler, Marianne. "Silk trade to Scandinavia in the Viking Age." ''Textiles and the Medieval Economy: Production, Trade, and Consumption of Textiles, 8th—16th Centuries. Oxford: Oxbow Books'' (2015): 78-85.</ref> و تا نواحی وایکینگها <ref>Larsson, Annika. "Asian Silk in Scandinavian Viking Age Graves." ''Bulletin of the Museum of Far Eastern Antiquities'' 81 (2020): 107-148.</ref> در اروپای شمال غربی، مورد استفاده اقوام و ملل دیگر قرار گرفت.<ref>Vedeler, Marianne. "Silk for the Vikings.", Oxbow Books, 2014, ISBN-10: 1782972153.</ref>

=== دوران اسلامی ===
در [[دوران طلایی اسلام|قرون اول اسلامی]] شاهد خیزش نسلی از دانشمندان ایرانی در علوم مختلف طبیعی، ریاضی، عقلی و نقلی (همانند [[خاندان برمکی|برمکیان]]، اکثریت [[اخوان الصفا|اخوان الصفاء]]، [[خوارزمی]]، [[ابن هیثم]]، [[زکریای رازی|رازی]]، [[ابوریحان بیرونی|ابوریحان]]، [[ابن سینا]] و دیگران) هستیم. دانش هم در قالب تدریس مدون در محافل عالی و هم در قالب متون حِکمی-ادبی (مانند [[شاهنامه]]، [[مثنوی معنوی]]، [[گلستان سعدی|گلستان]] و [[بوستان سعدی|بوستان]]) در جامعه ایرانی، حفظ و پرورش و تبادل می‌شد. تأسیس کتابخانه، بیمارستان، مدارس علمی عالی، رصدخانه، خانه استنساخ کتب و دیگر زیرساختهای علمی-پژوهشی-تحقیقاتی از جمله موارد مورد اهتمام ایرانیان مسلمان برای وقف و امور خیریه بود. مجمع علمی [[رصدخانه مراغه]] و دانشگاه [[ربع رشیدی]] در دوران حکمرانی مغولان بر ایران (با نقش آفرینی [[خواجه نصیرالدین طوسی]] و [[رشیدالدین فضل‌الله همدانی|خواجه رشید الدین همدانی]])، از جمله اولین مراکز علمی بین‌المللی در دوران نزدیک به عصر پیشارنسانس بودند که از نظر تاریخی در نسل اول دانشگاه‌های مدرن و از نظر متدیک در نسل چهارم روش پژوهش و تحقیقات، قرار داشتند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پزشکیان: کشورها برای خود تاریخچه فرهنگی می‌سازند، اما ما آنچه داریم را فراموش کردیم|نشانی=https://www.isna.ir/news/1403071713225/|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2024-10-08|بازبینی=2024-10-09|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=همترازی "ربع رشیدی" با دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم امروزی|نشانی=https://www.isna.ir/news/99121209149/|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2021-03-02|بازبینی=2024-10-09|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال|سال=1397|عنوان=ربع رشیدی؛ نخستین دانشگاه جهان پس از اسلام|سری=سال پانزدهم|تاریخ=1397|ژورنال=جاده‌های سبز}}</ref> تقویت بنیان‌های دانش منطق توسط [[فارابی]] و [[ابن سینا]]، تأسیس [[جبر]] توسط [[خوارزمی]]، تقویت بنیان‌های دانش [[مثلثات]] توسط افرادی مانند [[غیاث‌الدین جمشید کاشانی|غیاث الدین جمشید کاشانی]]، محاسبات دقیق پارامترهای طبیعی-ریاضیاتی مانند [[شعاع زمین]] توسط [[ابوریحان بیرونی|ابوریحان]] و محاسبه دقیق عدد پی توسط [[غیاث‌الدین جمشید کاشانی|کاشانی]] و ترسیم نقشه جهان توسط [[اصطخری]]، قضایای دینامیک سماوی [[خواجه نصیرالدین طوسی]] که منجر به تسهیل کارهای بعدی توسط امثال [[نیکلاس کوپرنیک|کپرنیک]] شد،<ref>{{یادکرد ژورنال|نام۱=جمیل|نام خانوادگی۱=حسن|نام۲=حسن|نام خانوادگی۲=طارمی|شماره=شماره 61 و 62|عنوان=طوسی و کوپرنیک: «حرکت زمین» در متون نجومی|تاریخ=1386|ژورنال=فرهنگ}}</ref> بنیان‌های فیزیک نور توسط [[ابن هیثم]]، [[قانون در طب|روش پزشکی سینوی]] و دیگر موارد،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دستاوردهای علمی ۹ دانشمند بزرگ ایرانی + تصاویر|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/7059675/دستاورد‌های-علمی-۹-دانشمند-بزرگ-ایرانی-تصاویر|وبگاه=fa|تاریخ=۱۳۹۸/۰۶/۱۳–۱۷:۰۱|بازبینی=2024-10-09|کد زبان=fa|نام=خبرگزاری باشگاه خبرنگاران {{!}} آخرین اخبار ایران و جهان {{!}}|نام خانوادگی=YJC}}</ref> از میراثها و دستاوردهای علمی مجامع علمی-دانشگاهی ایران در دوران قبل از رنسانس است.

=== فناوری ===
[[تاریخ ایران باستان|ایرانیان باستان]]، فناوری آبی [[قنات]] را اختراع کردند که به کشورهای دیگر نیز راه یافت.<ref name=":0"/> بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قنات در شهر گناباد است که پس از ۲۷۰۰ سال هنوز آب کشاورزی و آشامیدنی ۴۰ هزار نفر را فراهم می‌کند.<ref>{{cite journal|last=Ward English|first=Paul|date=21 June 1968|title=The Origin and Spread of Qanats in the Old World|journal=Proceedings of the American Philosophical Society|publisher=[[جی‌استور|JSTOR]]|volume=112|issue=3|pages=pp 170–181|jstor=986162}}</ref> [[پیل بغداد]] نیز به عنوان نخستین باتری احتمالی ساخت انسان، در دوران [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]] یا ساسانیان در نظر گرفته شده است و نظریات گوناگونی را دربارهٔ چرایی دست‌یابی ایرانیان باستان به اصول [[تولید الکتریسیته|تولید برق]]، پدیدآورد.<ref name=":1"/>

چرخ بادی در سال ۱۷۰۰ پیش از میلاد توسط بابلی‌ها اختراع شد و در قرن هفتم مهندسان ایرانی بر اساس آن، ماشین بادی پیشرفته‌تری ساختند به‌نام [[آسیاب بادی]].<ref>{{cite web|url=http://www.psigate.ac.uk/newsite/physics_timeline.html |title=Intute: Science, Engineering and Technology |publisher=Psigate.ac.uk |accessdate=21 October 2011}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.geocities.com/ashishmsu/phytimeline.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091027150205/http://www.geocities.com/ashishmsu/phytimeline.htm |archivedate=۲۷ اکتبر ۲۰۰۹ |title=Internet Archive Wayback Machine |publisher=Web.archive.org |date=27 October 2009 |accessdate=7 February 2012 |dead-url=yes}}</ref>

==== ورود نانو به ایران ====
اولین حرکات علمی برای راه اندازی فناوری نانو در ایران، از سال ۱۳۸۰ با ارتباط [[محمدتقی ابتکار]] و [[غلامعلی منصوری]] شکل گرفت. در همین سال کمیته مطالعات فناوری نانو به دستور رئیس‌جمهور شکل گرفت. اولین قدم، جلب نظر مخاطبان بود. در سال ۱۳۸۲ این کمیته به ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تبدیل شد. پس از آن یک سند راهبردی در نانو تدوین شد. همایش‌های مختلفی هم در موضوع ملی و بین‌المللی شکل گرفت.<ref name=":0"/>

از ابتدای سال ۸۴، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با اجرای برنامه حمایت‌های تشویقی، محققان دانشگاه‌های کشور را به سمت تحقیق و پژوهش در زمینه فناوری نانو سوق داد و انتشار مقالات ایران، روندی صعودی به خود گرفت، به طوری که در سال ۸۷ ایران با انتشار ۸۱۳ مقاله و توانست رتبه ۱۹ دنیا را کسب کند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/news/82189669/فناوری-نانو-در-ایران-از-جهش-علمی-تا-جهش-اقتصادی|وبگاه=www.irna.ir|بازبینی=2023-02-01|عنوان=نانو}}</ref> فناوری نانو (Nanotechnology) بر اساس استاندارد ملی [https://web.archive.org/web/20180612143021/http://standard.isiri.gov.ir/StandardView.aspx?Id=45046 INSO-ISO 80004-1] که برگرفته از [[استاندارد بین‌المللی]] ایزو [https://www.iso.org/standard/68058.html ISO/TS 80004-1:2015] است، به استفاده از دانسته‌های علمی در دستکاری و کنترل ماده، غالباً در نانومقیاس (محدوده ۱–۱۰۰نانومتر) برای بهره‌برداری از پدیده‌ها و خواص وابسته به ساختار و اندازه است. این خواص متمایز با خواص اتم‌ها و مولکول‌های منفرد و غیرقابل برونیابی (استنتاج) از شکل توده همان ماده هستند.<ref>{{یادکرد وب|url=http://standard.isiri.gov.ir/StandardFiles/INSO-ISO%2080004-1.pdf|title=نسخه آرشیو شده|accessdate=۱۰ ژوئن ۲۰۱۸|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612143625/http://standard.isiri.gov.ir/StandardFiles/INSO-ISO%2080004-1.pdf|archivedate=۱۲ ژوئن ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref> [[سازمان ملی استاندارد ایران]] (ISIRI) تعداد ۶۶ استاندارد مرتبط با فناوری نانو تا پایان سال ۲۰۱۷ منتشر کرده است.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=statnano.com|نشانی=http://statnano.com/standards|عنوان=Nanotechnology Standards {{!}} STATNANO|بازبینی=2018-06-10}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=www.nanostandard.ir|نشانی=http://www.nanostandard.ir/fa/page/2335|عنوان=استانداردهای ملی تدوین شده|بازبینی=2018-06-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612140106/http://www.nanostandard.ir/fa/page/2335|archivedate=۱۲ ژوئن ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref> پژوهشگران [[دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل]] در اردیبهشت ۱۳۹۲ موفق به ارائه و معرفی راه‌های ارتباط بین فناوری نانو و [[علوم اعصاب]] به یکدیگر و نیز روشی برای ردیابی پیام رسان‌ها در [[مغز]] شدند.<ref>[http://www.nanotech-now.com/news.cgi?story_id=47460 Iranian researchers from Noshirvani Babol University of Technology could specify the applications of nanotechnology in neurosciences by carrying out a field study.] ''nanotech-now.com''</ref>

=== ریاضیات ===
[[پرونده:Maryam Mirzakhani in Seoul 2014.jpg|بندانگشتی|[[مریم میرزاخانی]]، نخستین زن و نخستین ایرانی برندهٔ [[مدال فیلدز]]]]
در قرن دوازدهم [[محمدبن موسی خوارزمی]] جدول لگاریتمی را به وجود آورد، جبر را توسعه داد و آن را در نظام حساب ایرانی و هندی به کار گرفت. آثار او توسط یک مترجم ایتالیایی به نام Gerard of Cremona تحت عنوان De jebra et almucabola ترجمه شد. آثار خوارزمی تأثیر ژرفی بر ریاضیات غرب در قرون وسطی گذاشت.<ref>Hill, Donald. ''Islamic Science and Engineering''. 1993. Edinburgh University Press. {{ISBN|0-7486-0455-3|en}} p.222</ref>

[[مریم میرزاخانی]]، ریاضی‌دان اهل [[تهران]] و برگزیده المپیادهای [[المپیادهای علمی ایران|ملی]] و [[المپیادهای علمی جهان|بین‌المللی]] که در مقطع کارشناسی از [[دانشگاه صنعتی شریف]] فارغ‌التحصیل شد و سپس برای ادامه تحصیل به [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] رفت، نخستین زن و نخستین ایرانی برندهٔ [[مدال فیلدز]] است، که توسط [[نهاد زنان سازمان ملل متحد]] در فهرست «۷ زنی که دنیا را تغییر دادند» قرار گرفته است.<ref name=":2"/>

=== پزشکی ===
{{هم‌چنین ببینید|پزشکی در ایران|پزشکی ایران باستان}}
[[پرونده:Canons of medicine.JPG|بندانگشتی|ترجمه کتاب [[قانون در طب]] از [[ابن سینا]] که پانصد سال دیرینگی دارد.|راست]]
نخستین بیمارستانی که در آن دانش‌پژوهان علوم پزشکی تحت نظارت پزشک، به‌طور روش‌مندی بر روی بیماران کار می‌کردند در [[دانشگاه جندی شاپور]] بود. برخی متخصصان پا را از این هم فراتر نهاده و معتقدند کل اعتبار نظم بیمارستانی را باید در ایران قدیم مشاهده کرد.<ref>C. Elgood, ''A medical history of Persia'', Cambridge Univ. Press. p. 173</ref>

تراکاشت اعضای بدن حیوان در بدن انسان {{به انگلیسی|xenotransplantation}} ریشه در ایران دوران هخامنشی دارد.<ref>[http://www.ectrx.org/forms/ectrxcontentshow.php?year=2005&volume=3&issue=1&supplement=0&makale_no=0&spage_number=333&content_type=FULL%20TEXT Transplantation Activities in Iran], Behrooz Broumand</ref>

Adolf Fonahn در کتاب خود Zur Quellenkunde der Persischen Medizin که در سال ۱۹۱۰ در لایپزیگ چاپ شده است نام کتاب‌های پزشکی که فقط به زبان فارسی نوشته شده است را بیش از ۴۰۰ عنوان می‌داند و نام آن‌ها را ذکر می‌کند. این کتاب‌ها شامل کتاب‌های عربی که توسط [[ابن سینا]] نوشته شده است نمی‌شود.

=== نجوم ===
{{هم‌چنین ببینید|ستاره‌شناسی در ایران}}
[[پرونده:Astrolabe-Persian-18C.jpg|بندانگشتی|یک [[اسطرلاب]] ایرانی قرن هجدهم]]
در سال ۱۰۰۰ پس از میلاد ابوریحان بیرونی رساله‌ای نوشت که در آن به امکان گردش زمین به دور خورشید اشاره کرد.

در سده دهم، ستاره‌شناس ایرانی [[عبدالرحمان صوفی]] اولین کسی بود که کهکشانی غیر از [[کهکشان راه شیری]] کشف کرد. وی برای اولین بار [[کهکشان اندرومدا]] (امرأة مسلسلة) را رصد کرد.<ref name=scotsman>{{cite news| url=http://news.scotsman.com/scitech.cfm?id=1634902007 | location=Edinburgh |work=The Scotsman |location=UK | first=Claire | last=Gemson | title=1,001 inventions mark Islam's role in science | date=13 October 2007}}</ref>

=== شیمی ===
خواجه نصیر طوسی عقیده داشت ماده می‌تواند تغییر کند اما نمی‌تواند ناپدید شود. او نوشت: «ماده نمی‌تواند ناپدید شود اما می‌تواند شکل، حالت، ترکیبات، رنگ و مشخصات دیگر خود را عوض کند و به یک ترکیب یا عنصر دیگر تبدیل شود». پانصد سال بعد، [[میخاییل لومونسف]] (۱۷۱۱–۱۷۶۵) و لاوازیه (۱۷۴۳–۱۷۹۴) [[قانون پایستگی جرم]] را ایجاد کردند و همان ایده را پیاده‌سازی کردند.<ref name=azer92>{{cite web|url=http://azer.com/aiweb/categories/magazine/92_folder/92_articles/92_tusi.html |title=9.2 A 13th-Century Darwin? – Tusi's Views on Evolution – Farid Alakbarov |publisher=Azer.com |accessdate=21 October 2011}}</ref>

جابر ابن حیان شیمیدان مشهور ایرانی رساله‌های مختلفی دارد که در آن‌ها دوهزار موضوع را پوشش می‌دهد که این کتاب، «کتاب مقدس» شیمیدان‌های اروپایی قرن هجدهم (bible of European chemists) مخصوصاً لاوازیه نام گرفته بود. این آثار کاربردهای زیادی داشت از جمله تقطیر گل‌ها و گیاهان، طب درمانی، باروت و نوعی وسیله نظامی قدرتمند که قبل از این که بدست غربیان بیفتد در تملک مسلمانان بود. هم‌اکنون از او به عنوان بنیانگذار شیمی و همچنین مخترع بسیاری از فرایندها و تجهیزات شیمی که برخی از آن‌ها تا امروز هم توسط شیمیدان‌ها استفاده می‌شود (مانند [[تقطیر]]) نام برده‌اند.<ref name=scotsman/>

=== فیزیک ===
[[ابن هیثم]] (ق۳۵۴–۴۳۰) به خاطر کتاب‌ها و آزمایش‌هایش دربارهٔ لنز و آینه و شکست نور و بازتاب نور، به پدر [[اپتیک]] ملقب شده است. وی مکان هندسی نقاطی روی دایره کروی را که نور از آنجا به ناظر بازتاب می‌شود بدست آورد. او از مطالعه روی شکست نور، توانست بفهمد که اتمسفر ضخامت خاصی دارد و [[شفق]] پدیده‌ای است که به وسیله شکست نور خورشید وقتی که زیر افق است ایجاد می‌گردد.<ref>On the page to which this comment is linked, the optical diagram on the Pakistani commemorative in blue, green, and black is hard to decipher because of the lack of contrast. http://ublib.buffalo.edu/libraries/asl/exhibits/stamps/em.html</ref>

[[ابوریحان بیرونی]] (ش۳۵۲–۴۲۷) نخستین دانشمندی بود که رسماً اعلام کرد نور سرعت محدودی دارد پیش از اینکه گالیله آن را به صورت عملی اثبات کند.

[[کمال الدین فارسی]] (م۱۲۶۷–۱۳۱۸) نخستین [[اثبات ریاضی]] را برای پدیده رنگین کمان انجام داد و طبیعت نور را که نظریه ابن هیثم را شکل می‌داد تفسیر کرد. او همچنین معتقد بود که رنگین کمان حاصل دو بار شکست نور خورشید در درون قطره‌های باران است. او این کار به کمک آزمایشی که در آن از کره‌ای شفاف که از آب پر شده بود و یک [[دوربین تاریکخانه‌ای]] انجام داد.

=== اختراع قطب‌نما و ایرانیان ===
می‌دانیم که چینیان نخستین بار تقریباً در آغاز تقویم میلادی قطب‌نما را با شناور کردن تکه ای سنگ ماگنت بر روی چوب پنبه شناور بر آب ساختند.

اما در [[شاهنامه|شاهنامه فردوسی]] (که نوعی تاریخ ایرانیِ اساطیری شده را در درون خود دارد)، صحبت از قطب‌نمای تَر (مبتنی بر سوزن آهنی شناور بر روی سطح آب و مورد کاربرد دریانوردان در قدیم) در دوران [[گشتاسپ]] در داستان [[هفت‌خان اسفندیار|هفت خان اسفندیار]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گنجور» فردوسی» شاهنامه» داستان هفتخوان اسفندیار» بخش ۸|نشانی=https://ganjoor.net/ferdousi/shahname/7esfandyar/sh8|وبگاه=ganjoor.net|بازبینی=2024-11-15}}</ref> است.

گذرگاه این آب دریا کجاست

بباید نمودن به ما راه راست

بد�� گفت با آهن از آبگیر

نیابد گذر پر و پیکان تیر

اگر نقل موجود در این ابیات، مربوط به دوران‌های کهنِ قبل از [[فردوسی]] باشد و اگر ریشه در بازروایت برخی واقعیات تاریخی (ولو در قالب اسطوره سازی شده) مربوط به دوران [[کیانیان]] (یعنی [[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشیان]]) داشته باشد، در این صورت می‌توان گفت که ممکن است اختراع قطب‌نما، ارتباطی با [[مردمان ایرانی‌تبار|ایرانیان]] هم داشته بوده باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اختراع قطب‌نما|نشانی=https://donya-e-eqtesad.com/بخش-اقتصاد-36/3307997-اختراع-قطب-نما|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|تاریخ=2024-11-15|بازبینی=2024-11-15|کد زبان=fa}}</ref>

== دانش در ایران کنونی ==
با در نظر گرفتن [[فرار مغزها در ایران]] و رابطه سیاسی ضعیف او با آمریکا و دیگر کشورها، جامعه دانشگاهی ایران همچنان بارور مانده است اگرچه تحریم‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها را برای خریدن تجهیزات یا فرستادن افراد به [[ایالات متحده]] برای دیدارهای علمی دچار مشکل کرده است.<ref name=nature>{{cite web|author=Nature |url=http://www.nature.com/nature/journal/v441/n7096/full/441932d.html |title=Education and training put Iran ahead of richer states |publisher=Nature.com |accessdate=21 October 2011}}</ref> بارور ماندن دانش در ایران علی‌رغم تحریم‌ها و فرار مغرها به دلیل پتانسیل عمیق ایرانی‌ها در زمینه‌های علمی در جهان است که می‌توان آن را با آلمان یا ژاپن قیاس کرد. فرار مغرها ضربات جدیدی بر جامعه ایران وارد کرده زیرا اصولاً بهترین‌ها از کشور خارج می‌شوند. به عنوان مثال ایرانیان مقیم آمریکا، تحصیلکرده‌ترین گروه نژادی در کشور آمریکا محسوب می‌شوند.<ref>''رمز موفقیت ایرانیان در آمریکا''. فرشته امین از [[دانشگاه پپرداین]]. ترجمه حمید شفیع پور. نشر هادیان. چاپ ۱۳۸۷. ص۱۹</ref> بنابر اداره آمار آمریکا در سرشماری سال ۲۰۰۰، نزدیک به ۲۷٪ ایرانیان آمریکایی دارای مدرک [[کارشناسی ارشد]] به بالا بودند، که این میزان در میان گروه‌های مهاجر آمریکایی دارای رتبه نخست است؛ و بیش از ۵۶٪ ایرانیان مقیم آمریکا دارای مدرک کارشناسی می‌باشند، که در میان ۶۷ گروه مهاجر آمریکا دارای رتبه دوم است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://isg-mit.org/projects-storage/census/Factsheet.pdf |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۲ فوریه ۲۰۱۵ |archive-date=۵ مارس ۲۰۰۹ |archive-url=https://web.archive.org/web/20090305175423/http://isg-mit.org/projects-storage/census/Factsheet.pdf |url-status=dead}}</ref>

تعداد دانشجویان در ایران از حدود ۱۰۰ هزار نفر در سال ۱۹۷۹ به حدود ۴٫۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۶ رسید.<ref>Kazemi, Abbas Varij, and Azadeh Dehqhan Dehnavi. "The new academic proletariat in Iran." Critique 45, no. 1-2 (2017): 141-158.</ref>

همه این‌ها نشان می‌دهد که جایگاه ایران کنونی با پتانسیل واقعی خود تفاوت عظیمی دارد. به گفته میلانی، دانشکدهٔ علوم سیاسی [[دانشگاه استنفورد]] [[فرار مغزها]] در چند سال گذشته ۳۰۰ برابر جنگ ایران و عراق به اقتصاد ایران صدمه زده است. حتی می‌توان این ادعا را کرد که اگر فرار مغرها این قدر بالا نبود جایگاه ایران در میان کشورهای پیشرفته قرار داشت. فرارمغزها آن‌قدر بالاست که [[صندوق بین‌المللی پول]] در گزارش [[۲۰۰۹ (میلادی)|سال ۲۰۰۹]] خود اعلام کرده است ایران به لحاظ مهاجرت نخبگان، در میان ۹۱ [[کشور در حال توسعه]] یا توسعه نیافته جهان، مقام نخست را داراست.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.rahesabz.net/story/11061/| عنوان = موج جدید مهاجرت نخبگان از دانشگاه‌های ایران| تاریخ بازدید = ۸ اسفند ۱۳۸۸| تاریخ = | ناشر = راه سبز| زبان = فارسی| archiveurl = https://web.archive.org/web/20150212202725/http://www.rahesabz.net/story/11061/| archivedate = ۱۲ فوریه ۲۰۱۵| dead-url = yes}}</ref><ref name="tehrooz">{{یادکرد|نویسنده=نجاتی، محمدحسین|عنوان=تعابیر جدید رئیس سازمان ملی جوانان دربارهٔ یک پدیده اجتماعی؛ به جای فرار مغزها بگوییم هجرت فرهنگی|پیوند=http://www.tehrooz.com/1389/4/31/TehranEmrooz/329/Page/15/|نشریه=[[تهران امروز]]|تاریخ=۳۱ مرداد ۱۳۸۹|شماره=شماره ۳۲۹|صفحه=صفحهٔ ۱۵|access-date=۱۲ فوریه ۲۰۱۵|archive-date=۲۳ ژوئیه ۲۰۱۰|archive-url=https://web.archive.org/web/20100723085701/http://www.tehrooz.com/1389/4/31/TehranEmrooz/329/Page/15/|url-status=dead}} [[مهرداد بذرپاش]]، رئیس [[سازمان ملی جوانان]]: «در برخی از محافل از [[فرار مغزها]] در میان قشر جوان صحبت می‌شود که این امر اشتباه است و باید به جای فرار مغزها واژه «هجرت فرهنگی علمی» را به کار ببریم. هجرت برای معرفی افتخارات کشور به دنیا و کسب تجربه‌های بسیار ارزشمند است و هم‌اکنون زمان تشکیل نهضت انتقال فرهنگ کشور فرا رسیده است، چرا که این امر مهجور مانده است. اگر بتوانیم فرهنگ مترقی کشور را به خوبی انتقال دهیم، نصف راه را به سلامت پیموده‌ایم.»</ref> اما از طرفی نیز بنابر گزارشی دیگر، شمار دانشجویان ایرانی در مقاطع پیشرفته دانشگاهی در سال‌های گذشته سیر نزولی داشته است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://isg-mit.org/projects-storage/IranianAcademia/ir-academia.pdf |عنوان=نسخه آرشیو شده |بازبینی=۱۲ فوریه ۲۰۱۵ |archive-date=۲۵ مارس ۲۰۰۸ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080325204835/http://isg-mit.org/projects-storage/IranianAcademia/ir-academia.pdf |url-status=dead}}</ref>

پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران تلاش‌هایی توسط برخی از عالمان دینی اسلامی صورت گرفته است که علوم مدرن را اسلامی‌سازی کنند.<ref>{{cite news|author=Maziar Bahari |url=http://www.newsweek.com/id/199119 |title=Quarks and the Koran: Iran's Islamic Embrace of Science – The Daily Beast |work=Newsweek |date=22 May 2009 |accessdate=21 October 2011}}</ref>

=== هوافضا در ایران ===
ایران در پیش از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، خریدار آخرین هواپیماهای کمپانی‌های آمریکایی بود. پس از انقلاب و شروع [[جنگ ایران و عراق|جنگ]]، فعالیتها برای تعمیر و نگهداری بومی ادوات هوایی (خصوصا با فرسایش و آسیبهای ناشی از جنگ) در ایران آغاز شد. اولین پروژه‌های تحقیق و توسعه برای ساخت هواپیماهای آموزشی ملخی در ایران در دهه ۶۰ شمسی تحت هدایت [[منصور ستاری]] در [[نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران|نیروی هوایی ارتش ایران]] آغاز شد. این فعالیتها پس از جنگ در قالب پروژه‌های بازآماد، آرایش فنی و روزآمدسازی [[نورثروپ اف-۵|هواپیماهای F5]] در چندین مرحله در قالب پروژه‌های مختلف پیگیری شد. اگرچه ایده کپی کردن کامل [[گرامن اف-۱۴ تام‌کت|F-14]] در ایران در دهه ۷۰ شمسی مطرح بود، ولی عملاً نهایتا کار بر روی تولید بومی یک اسکادران از [[هسا صاعقه|جنگنده صاعقه]] (تک نفره و از نسل فنی f5 است) انجام پذیرفت. سپس پروژه [[هسا کوثر|جنگنده کوثر]] (۲ نفره و با ضریب ساخت داخل نهایی بالای ۸۰ درصد) در دهه ۹۰ شمسی به سرانجام رسید و طبق اعلام رسانه‌های رسمی ایران، این جنگنده از قابلیتهای [[اویونیک|اویونیکز]] هم رده با [[جنگنده نسل چهارم|جنگنده‌های نسل چهارم]] برخوردار است.

اولین پلتفرم بومی ایران در زمینه هواپیماهای جت (و جنگنده آموزشی) با هواپیمای [[هسا یاسین|جت آموزشی یاسین]] در دهه ۹۰ به سرانجام و پروازهای آزمایشی اثبات فناوری، رسید.

در زمینه هواگردهای تجاری، مسافربری و باربری، تلاش‌های ایران معطوف به بازآمد، تعمیر و نگهداری هواپیماهای غربی و بالگردهای غربی و شرقی و مونتاژ تحت لیسانس (برای پروژه [[هسا ایران-۱۴۰|ایران-۱۴۰]]) بوده است. نهایتاً این تلاش‌ها به تولید [[هسا سیمرغ|هواپیمای باری سیمرغ]] (که حاصل بازمهندسی و ارتقای جنبی پلتفرم آنتونوف-۱۴۰ بوده است) منجر شده است.

در زمینه فناوری فضایی، ایران تلاش‌های گسترده‌ای در زمینه موشکی و ماهواره ای داشته است. [[ماهواره‌بر سیمرغ|ماهواره بر سیمرغ]] تا سپتامبر ۲۰۲۴ (شهریور ۱۴۰۳) بیش از ۶ پرتاب رسمی و عملیات مرتبط داشته است که با این آمار، در بین ۴۰ لانچر فعال ماهواره با بیشترین تعداد عملیات در جهان قرار دارد و ایران را به مدار ۱۰۰۰ کیلومتری فضایی رساند. این ماهواره بر با کلاستر ۴ موتوره در مرحله اول خود، می‌تواند بارهایی با وزن بیش از ۳۴۰ کیلوگرم را به [[مدار پایینی زمین|مدار LEO]] برساند.

ایران موفق به ارسال موجودات زنده به غیر از انسان (خصوصا میمون) به فضا شده است که این کشور را در بین 7 کشور که تا کنون چنین اقدامی داشته اند قرار می دهد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=The Iranian Space Endeavor|سال=2015|پیوند=https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-05347-9|نام=Parviz|نام خانوادگی=Tarikhi|ناشر=Springer International Publishing}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Animals in Space: The Full Story of Non-human Astronauts|نشانی=https://orbitaltoday.com/2024/04/16/animals-in-space-the-full-story-of-non-human-astronauts/|وبگاه=Orbital Today|تاریخ=2024-04-16|بازبینی=2024-12-04|کد زبان=en|نام=Space|نام خانوادگی=Enthusiast}}</ref>.

تولید موتورهای جت (موتور اوج بر اساس بازمهندسی موتور جنگنده F5)، [[موتور راکت|موتورهای سوخت مایع راکتی]]، [[موشک سوخت جامد|موتورهای سوخت جامد راکتی]] و پره‌های [[توربین گازی|توربین‌های حرارتی]] هوایی و زمین پایه، از مهم‌ترین دستاوردهای بومی ایران در حوزه هایتکِ [[موتور|پیشرانه‌های]] هوایی و فضایی است.

فعالیت بخش خصوصی در فعالیتهای فضایی در ایران از سال ۱۳۹۸ شدت گرفت و نهایتاً به پرتاب بین‌المللی اولین ماهواره‌های ساخته شده و تملک شده توسط [[بخش خصوصی]] در ایران (به نام [[ماهواره‌های ایران|ماهواره‌های هدهد و کوثر]]) در ۱۵ آبان ۱۴۰۳ (پرتاب به طریق بین‌المللی و از طریق پرتابگر [[سایوز (ماهواره‌بر)|سایوز]] روس) انجامید.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ماهواره‌های «کوثر» و «هدهد» با موفقیت پرتاب شد|نشانی=https://www.irna.ir/news/85649011/ماهواره-های-کوثر-و-هدهد-با-موفقیت-پرتاب-شد|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2024-11-04|بازبینی=2024-11-06|کد زبان=fa|نام خانوادگی=1573}}</ref>

در سال 2024 (تا دسامبر)، فقط 7 کشور جهان (که در میان آنها ایران هم قرار دارد)، توانستند پرتاب موفقیت آمیز ماهواره (از خاک خودشان یا از خاک دیگر کشورها) داشته باشند: آمریکا، روسیه، چین، اتحادیه اروپا، هند، ژاپن و ایران.<ref>{{Cite journal|date=2024-11-20|title=Comparison of orbital launch systems|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_orbital_launch_systems|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>

در تاریخ 16 آذر 1403 (6 دسامبر 2024) [[ماهواره‌بر سیمرغ|ماهواره بر سیمرغ]] در دومین پرتاب موفق خود در طول یک سال، پرتاب بلوک انتقال مداری [[سامان-۱ (سامانه انتقال مداری)|سامان-1]] به ارتفاع 400 کیومتری به همراه دو محموله دیگر (شامل [[ماهواره‌های ایران|ماهواره فخر-1]]) مجموعا به وزن 300 کیلوگرم را در یک عملیات واحد به انجام رساند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ماهواره‌بر سیمرغ رکورد بزرگترین و سنگین‌ترین تزریق محموله فضایی در مدار را شکست|نشانی=https://www.isna.ir/news/1403091611164/|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2024-12-06|بازبینی=2024-12-06|کد زبان=fa}}</ref>

=== نانوفناوری در ایران ===
با ورود این علم به ایران، استقبال خوبی از طرف جامعه دانشگاهی صورت گرفت. همین مسئله باعث شد تا رقابت‌های المپیادی دانش آموزان و دانشگاهی شکل بگیرد. تعداد اساتیدی که در ایام ورود این علم به ایران به صورت مستقیم با این رشته در ارتباط بودند، ۲۵۰ نفر بودند که در چند سال گذشته به ۲۵۰۰ نفر ارتقاء یافته است. ایران توانسته است تا به لحاظ پیشرفت در این علم، درچند سال گذشته به رتبه زیر ۵۰ در سطح جهانی برسد و<ref name=":0"/> در سال گذشته رتبه چهارم در جهان و رتبه اول در خاورمیانه، رتبه ایران بوده است.<ref name=":0"/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=قرار گرفتن ایران در رتبه چهارم جهانی تولید علم نانو/محصولات فناورانه ایرانی در 47 کشور|نشانی=https://www.isna.ir/news/96110905396/قرار-گرفتن-ایران-در-رتبه-چهارم-جهانی-تولید-علم-نانو-محصولات-فناورانه|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2018-01-29|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=قدرت‌نمایی ایران با فناوری نانو {{!}} رتبه خیره‌کننده جهانی در تولید مقالات نانو|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/699696/قدرت-نمایی-ایران-با-فناوری-نانو-رتبه-خیره-کننده-جهانی-در-تولید|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2022-08-22|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=fa}}</ref> هم‌اکنون ۵ سال است که ایران در رتبه چهارم در سطح جهانی قرار دارد.<ref name=":1"/> در ایران ۲۴۰ شرکت فعال در زمینه نانو فعالیت می‌کنند و ۶۵۰ قلم کالا در زمینه نانو طراحی و ساخته شده است.<ref name=":0"/> در سال ۲۰۱۷ محصولات نانو ایران به بیش از ۴۷ کشور مختلف صادر می‌شدند.<ref name=":2"/> چندی از نهادهای علمی بین‌المللی، فعالیت‌های حوزه نانو در ایران را به رسمیت شناخته‌اند. مؤسسه فیزیک آمریکا مقاله ای علمی در مورد استفاده از مواد نانو در درمان سرطان توسط دانشمندان ایرانی را منتشر کرده است. همینظور نهادهای مشارکت کننده در حوزه نانو در ایران با برخی از کشورها همکاری می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Iran among world leaders in nanotechnology - Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East|نشانی=https://www.al-monitor.com/originals/2022/03/iran-among-world-leaders-nanotechnology|وبگاه=www.al-monitor.com|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=en}}</ref>

درسال ۲۰۱۵ تعداد ۶۶۹۰ مقاله در موضوع فناوری نانو توسط محققین ایرانی نوشته شده است که ۷۲ درصد از کل مقالات نوشته شده در موضوع نانو در جهان بوده است. ایران در سال ۲۰۱۴ رتبه هفتم دنیا را داشته است. این رتبه در سال ۲۰۰۱، پنجاه و هفتم جهان بوده است. بنابر گزارش استت نانو در سال ۲۰۲۱، ۵٫۵ درصد از مقالات علمی در موضوع نانو را ایرانی‌ها منتشر می‌کنند.<ref name=":1"/><ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان=Iran among five pioneers of nanotechnology|نشانی=https://www.tehrantimes.com/news/456791/Iran-among-five-pioneers-of-nanotechnology|وبگاه=Tehran Times|تاریخ=2021-01-09|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=en}}</ref> به‌طور متوسط ۲۰ درصد از کل مقالات ارائه شده توسط محققان ایرانی در سال ۲۰۲۰ مربوط به موضوع نانو بوده است.<ref name=":3"/> تعداد مقالات فناوری نانو که در نشریات ISI به چاپ رسیده یکی از شاخص‌های علمی برای بررسی جایگاهی علمی کشورها در این حوزه است. ایران در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی در این شاخص داشته است به طوری‌که از رتبه ۵۶ در سال ۲۰۰۰ به رتبه ۴ در سال ۲۰۱۷ رسیده است. بر اساس اطلاعات پایگاه استت‌نانو در سال ۲۰۱۷ ایران ۸۷۹۱ مقاله نانو به چاپ رسانده که معادل ۵٫۷ درصد از کل مقالات نانوی سال ۲۰۱۷ می‌شود. ایران در این شاخص رتبه اول در حوزه خلیج فارس و همچنین کشورهای اسلامی را دارد.<ref>[http://statnano.com/publications/4679 StatNano Annual Report 2017], StatNano Publications, March 2018</ref> از منظر کیفیت مقالات نانو، مقدار شاخص h-index پنج ساله برای مقالات نانوی ایران (منتشر شده در سال‌های ۲۰۱۳–۲۰۱۷) ۹۳ و رتبه ایران در این شاخص هجدهم است<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=statnano.com|نشانی=http://statnano.com/report/s132|عنوان=Five year h-Index of nano-articles (--) {{!}} Countries Report {{!}} STATNANO|بازبینی=2018-06-12}}</ref> و همچنین ایران از نظر متوسط ارجاع به مقالات نانو در پنج سال منتی به ۲۰۱۷ در رده چهل و چهارم دنیا قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=statnano.com|نشانی=http://statnano.com/report/s133|عنوان=Five year average citation per nano-article (Citation per article) {{!}} Countries Report {{!}} STATNANO|بازبینی=2018-06-12}}</ref> ایران در مجموع بیش از ۲۲۰ پتنت مرتبط با فناوری نانو تا سال ۲۰۱۸ در دفاتر ثبت پتنت اروپا و آمریکا ثبت کرده است که این مقدار حدود یک سوم از کل پتنت‌های ایران در حوزه‌های مختلف می‌شود. در سال ۲۰۱۷ رتبه ایران در تعداد پتنت‌های منتشر شده در دفتر ثبت آمریکا (USPTO) بیست و دوم بود.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=statnano.com|نشانی=http://statnano.com/report/s99|عنوان=Nanotechnology published patent applications in USPTO (Patent) {{!}} Countries Report {{!}} STATNANO|بازبینی=2018-06-12}}</ref> ایران در زمینه تعداد پتنت‌های منتشر شده در رابطه با فناوری نانو، مقام ۲۹ را در سال ۲۰۱۲ در دنیا کسب کرد.<ref>{{یادکرد وب|url=http://www.nanomagazine.co.uk/index.php?option=com_content&view=article&id=2085:leading-patenting-countries&catid=38&Itemid=159|title=نسخه آرشیو شده|accessdate=۲۹ مارس ۲۰۱۵|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402123311/http://www.nanomagazine.co.uk/index.php?option=com_content&view=article&id=2085:leading-patenting-countries&catid=38&Itemid=159|archivedate=۲ آوریل ۲۰۱۵|dead-url=yes}}</ref> شبکه تبادل فناوری نانو برای رفع تقاضاهای شرکت‌های صنعتی موجود بر پایه فناوری‌های توسعه‌یافته داخلی ایجاد شده است. در این شبکه، ۳۸ کارگزار تبادل فناوری نانو مشغول فعالیت هستند و تا مهرماه ۱۴۰۱، نزدیک به چهارهزار تقاضای صنعتی احصا شده و بیش از ۳۰۰ پروژه موفق تبادل فناوری نانو بین فناوران و شرکت‌های صنعتی در کشور به اتمام رسیده است.<ref name=":4">{{یادکرد وب|وبگاه=خبرگزاری قرن|نشانی=https://qarneno.ir/news/257722/تحسین-و-اذعان-مراکز-علمی-جهان-به-تسخیر-قله‌های-نانوفناوری-توسط-ایران|عنوان=اذعان مراکز علمی نسبت به نانو ایران|بازبینی=۱۴ مارس ۲۰۲۳|archive-date=۲ فوریه ۲۰۲۳|archive-url=https://web.archive.org/web/20230202180630/https://qarneno.ir/news/257722/%D8%AA%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%B0%D8%B9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%B3%D8%AE%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|url-status=dead}}</ref>

با ورود نانوفناوری در ایران، ۲ سند ده ساله تدوین شده است. در سند اول راهبرد اصلی بر مبنای تربیت نیروی انسانی ماهر و توسعه زیرساخت‌های این فناوری قرار داشت. در سند دوم، هدف سال ۱۴۰۴ است و مهم‌ترین نکته حفظ حرکت پرشتاب علمی کشور در این حوزه است. ارتقاء هرچه بیشتر جهانی جایگاه علمی کشور در این حوزه، توسعه بازار صادارات برای محصولات نانو و تأثیرگذاری این فناوری در تولید ثروت درکشور از اهم برنامه‌های پیش روی تکنولوژی نانو در ایران می‌باشد.<ref name=":0"/> سند سومی نیز در تاریخ ۲۴ آبان ۱۴۰۱ از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد که افق این فناوری را تا سال ۱۴۱۲ ترسیم کرده است.<ref name=":4"/> فناوری نانو در ایران از سال ۱۳۸۰ شکل گرفته است. [[ایران]] رتبه چهارم جهان<ref name=":3"/> و رتبه اول [[خاورمیانه]] را در نانوفناوری دارد. به نقل از بی‌بی‌سی، در زمینه فناوری نانو که ایران یکی از پیشتازان آن در دنیاست، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در سال ۱۳۸۲ به دستور محمد خاتمی تشکیل شد. برای اینکه این شاخه نوین دانش فرصت رشد داسته باشد، محمد رضا عارف، معاون محمد خاتمی به‌طور مستقیم بر این موضوع نظارت کرد تا روند کار را تسهیل کند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جایگاه علمی ایران واقعاً کجاست؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/science/2013/08/130728_me_science_technology_ahmadinejad|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2013-07-28|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=fa}}</ref>

===فناوری زیستی و پزشکی در ایران===
بعد از چند [[قحطی ۱۲۹۸–۱۲۹۶ ایران|همه‏ گیری بزرگ (که همزمان با قحطی)]] در ایران در زمان قاجار رخ داد، نخبگان ایرانی (مانند [[امیرکبیر]]، [[محمد قریب|دکتر محمد قریب]] و دیگران)، به اهمیت سیستم بهداشت و درمان روزآمد برای رفاه و سلامتی جامعه ایرانی پی بردند و بهداشت و درمان (چه در مصوبات [[مجلس شورای ملی|مجالس شورای ملی]] و چه مصوبات دولتهای وقت و چه پویش اجتماعی مردم و نخبگان) اهمیت بالایی یافت. وضعیت فعلی بهداشت و درمان در ایران را می توان حاصل حدود دو قرن تلاش مستمر برای ارتقای سیستم بهداشت و درمان روزآمد دانست.

ایران اکنون در زمینه فناوری زیستی، فناوری‏های پزشکی و دانش پزشکی، از جایگاه شناخته‏ شده ای در جهان برخوردار است. [https://sb.techmart.ir/product/view/PRD-72/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%20%D8%A2%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%AF داروی آیمود] برای افزایش کیفیت زندگی بیماران [[اچ‌آی‌وی|HIV]]، تولید بومی و در برهه هایی صادرات انواع واکسن ها (مانند [[واکسن فلج اطفال]]، [[واکسن وبا|وبا]]، [[تب برفکی]] و ...) و تحقیق و توسعه و تولید واکسن بومی [[کوو ایران برکت]] برای [[کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲|SARS-CoV-2]] در خلال سالهای 2021 تا 2023 <ref>{{Cite journal|last=Mohraz|first=Minoo|last2=Salehi|first2=Mohammadreza|last3=Tabarsi|first3=Payam|last4=Abbasi-Kangevari|first4=Mohsen|last5=Ghamari|first5=Seyyed-Hadi|last6=Ghasemi|first6=Erfan|last7=Amini Pouya|first7=Maryam|last8=Rezaei|first8=Negar|last9=Ahmadi|first9=Naser|date=2022-04|title=Safety and immunogenicity of an inactivated virus particle vaccine for SARS-CoV-2, BIV1-CovIran: findings from double-blind, randomised, placebo-controlled, phase I and II clinical trials among healthy adults|url=http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2021-056872|journal=BMJ Open|volume=12|issue=4|pages=e056872|doi=10.1136/bmjopen-2021-056872|issn=2044-6055}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Mohraz|first=Minoo|last2=Vahdat|first2=Katayoun|last3=Ghamari|first3=Seyyed-Hadi|last4=Abbasi-Kangevari|first4=Mohsen|last5=Ghasemi|first5=Erfan|last6=Ghabdian|first6=Yasaman|last7=Rezaei|first7=Negar|last8=Pouya|first8=Maryam Amini|last9=Abdoli|first9=Asghar|date=2023-09-21|title=Efficacy and safety of an inactivated virus-particle vaccine for SARS-CoV-2, BIV1-CovIran: randomised, placebo controlled, double blind, multicentre, phase 3 clinical trial|url=http://dx.doi.org/10.1136/bmj-2023-070464|journal=BMJ|pages=e070464|doi=10.1136/bmj-2023-070464|issn=1756-1833}}</ref> در ایام کرونا (که ایران را در میان یکی از 10 کشور اول و معدود کشورهای تولید کننده واکسن بومی برای این بحران قرار داد)، و الگوی ایران در سیستم شبکه بهداشت شهری و روستایی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=الگوبرداری ایالت آمریکایی از سیستم بهداشت عمومی ایران|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/1137548/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2010-08-21|بازبینی=2024-11-22|کد زبان=fa}}</ref>، از جمله دستاوردهای شاخص ایران در زمینه فناوری های پزشکی و نظام سلامت است.

تولید بومی دستگاه مانیتور تمام دیجیتال علائم حیاتی بیمارستانی، دستگاه [[دستگاه تنفس مصنوعی|ونتیلاتور]]، دستگاه [[دیالیز]]، دستگاه [[سی‌تی اسکن|سی تی اسکن]]، دستگاه [[:en:Cancer_Diagnostic_Probe|CDP]] (تشخیص کناره های سرطانی)، دستگاه ناوبری جراحی، انواع پروتزها، دستگاه های تحریک عصبی، دستگاه های سیگنال برداری، ماسکهای نانو، داربستهای رشد بافت و طراحی و ساخت ربات جراح سینا (که صادرات آن به کشور اندونزی انجام شده است و مذاکراتی برای صادرات به چین، هند و روسیه در سوابق خود داشته است) از پیشرفته ترین دستاوردهای اعلامی ایران در زمینه مهندسی پزشکی و تجهیزات پزشکی است.

تلاش‏هایی در ایران برای تولید بومی انواعی از آنتی بیوتیکها (و برخی مواد اولیه موثره آنها)، انسولین، فاکتور 8 انسانی، پانسمان بیماران پروانه ای، داروهای ضد سرطان و شیمی درمانی و طیفی از برخی از مواد اولیه و موثره دارویی صورت گرفته است. سلول درمانی (خصوصا با تکیه بر دانش سلول های بنیادی) از دیگر زمینه های پیشرفته تحقیقات و درمان پزشکی در ایران است.

تجاربی از به کارگیری فناوری [[کریسپر]] و تحقیقات بر روی تولید واکسن‏های مبتنی بر [[آران‌ای پیام‌رسان|M-RNA]] در ایران گزارش شده است.

=== هوش مصنوعی ===
ایران در زمینه هوش مصنوعی در سال 1403 ( 2024 ) از نظر تولیدات علمی در بین 20 کشور اول جهان و از حیث کاربردها در بین 100 کشور اول قرار دارد.<ref>گزارش ملی شاخص هوش مصنوعی ایران 1403، دانشگاه صنعتی شریف،

https://aistrategy.tsc.sharif.ir/wp-content/uploads/2024/11/Iran-AI-Index-2024.pdf</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=آخرین رتبه ایران در هوش مصنوعی و مقایسه با رقبا|نشانی=https://mehrnews.com/news/5824167/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%87%D9%88%D8%B4-%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87-%D8%A8%D8%A7-%D8%B1%D9%82%D8%A8%D8%A7|وبگاه=خبرگزاری مهر {{!}} اخبار ایران و جهان {{!}} Mehr News Agency|تاریخ=2023-07-03|بازبینی=2024-12-02|کد زبان=fa}}</ref>

=== فناوری هسته ای ===
ورود فناوری هسته ای به ایران با تلاش های دکتر سید محمود حسابی (و دیگران) با تاسیس [[رآکتور تحقیقاتی تهران|راکتور و مرکز تحقیقات هسته ای تهران]] در نیمه دوم قرن بیستم آغاز شد.

ایران اکنون [[برنامه هسته‌ای ایران|چرخه سوخت هسته ای]]، دانش طراحی راکتور، دانش راهبری [[نیروگاه هسته‌ای بوشهر|نیروگاه هسته ای]] و دستاوردهایی در زمینه [[پزشکی هسته‌ای|داروهای هسته ای]] در اختیار دارد و به غنی سازی اورانیوم تا سطوح 3.5، 5، 20 و 60 درصد در سالهای اخیر اقدام نموده است. تولید صفحات سوخت 20 درصد برای راکتور تهران، تولید [[تأسیسات آب سنگین اراک|آب سنگین]] با کیفیت بالا، تولید انواع [[رادیو داروها|رادیوداروها]]، تولید سنجشگرها و حسگرهای پرتویی و تولید دستگاه شتاب دهنده خطی صنعتی و پزشکی از شاخص ترین دستاوردهای اعلامی ایران در این زمینه است. 

=== فناوری لیزر و کوانتوم ===
ایران در زمینه دانش لیزر و کوانتوم، چندین مرکز تحقیقاتی را تاسیس و دستاوردهایی را اعلام نموده است.

=== گیاهان دارویی و طب سنتی ===
ایران ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، دانشکده های [[طب سنتی ایرانی|طب سنتی]]، مراکز تحقیقات [[گیاه‌درمانی|طب گیاهی]] و یک اکوسیستم از [[شرکت دانش‌بنیان|شرکتهای دانش بنیان]] در این زمینه را در اختیار دارد. از مهمترین دستاوردهای اعلامی ایران در این زمینه تلاش برای ادغام طب سنتی در  شبکه بهداشت، رونمایی از برخی داروهای گیاهی در ایام کرونا، رتبه جهانی در زمینه تولید مقالات بین المللی در زمینه داروهای گیاهی و طب سنتی، صادرات مواد اولیه دارویی گیاهی به اروپا و تولید و اشاعه مصرف داروهای گیاهی استاندارد شده در لیست داروهای ژنریک بوده است.

=== مهندسی عمران، سدسازی و راه و ساختمان ===
ایران دارای یک نظام مهندسی نسبتا بزرگ و یک نظام فنی و اجرایی متشکل برای پروژه های عمرانی (راه، ساختمان، زیربنایی، شهرسازی و سدسازی) است. از مهمترین دستاوردهای اعلامی ایران در زمینه دانش و فناوری مهندسی عمران می توان به این موارد اشاره کرد: رتبه جهانی در دانش و فناوری [[سد|سدسازی]]، سدهایی مانند [[سد کرخه]] و [[سد کارون ۳|کارون 3]]، بازسازی [[بم|شهر بم]] پس از تخریب کامل در [[زلزله بم]]، طراحی و ساخت [[برج میلاد|برج میلاد تهران]] با تکیه بر توان مهندسی بومی، شکافتن مسیر در [[البرز]] و [[زاگرس]] برای راهگشایی در پروژه های آزادراهی، پل های مرتفع (مانند پروژه مسیر دسترسی دریاچه [[سد کارون ۳|سد کارون 3]] و [[خط راه‌آهن قزوین-رشت|راه آهن قزوین-رشت]])، تونلسازی و گالری سازی زیرزمینی برای پروژه های راه و نیروگاه، مهندسی رزمی در دوران جنگ ایران و عراق، اعمال پدافند غیرعامل در ابنیه زیرساختی، [[شهر زیرزمینی|شهرهای زیرزمینی]]، پروژه های متروسازی، میز لرزه در دانشگاه های مادر، شبکه لرزه شناسی ملی، پروژه سیستم پیش آگهی زلزله، مطالعات گسل و زلزله شناسی، تحقیق و توسعه بر روی بتن های نوآمد و فراکارا، ساخت اسکله، موج شکن و بنادر و دیگر موارد.

=== مهندسی برق، الکترونیک، میکروالکترونیک و سخت افزار ===
از مهمترین دستاوردهای اعلامی ایران در زمینه دانش و فناوری برق، الکترونیک و میکروالکترونیک می توان به این موارد اشاره کرد: طراحی [[آی‌سی|مدارهای مجتمع]]، طراحی و تولید فرستنده ها، طراحی و تولید تجهیزات شبکه برق و مخابرات، طراحی و تحقیق و توسعه بر روی ادوات [[ریزالکترونیک|میکروالکترونیک]]، طراحی و تولید بردهای متنوع مخابراتی و کنترلی و رایانشی، تولید رادارهای بومی، ساخت لامپ رادار [[گرامن اف-۱۴ تام‌کت|F-14]] در زمان جنگ ایران و عراق یا بعد از آن، [[سورنا (ربات)|ربات انسان نمای سورنا]]، [[خودروی برقی|خودروهای برقی]]، تجهیزات ذخیره سازی برق، تجهیزات مدیریت شبکه برق، برخی تجهیزات تولید [[برق خورشیدی]]، تحقیق و توسعه بر روی مولدهای [[انرژی تجدیدپذیر|انرژی های تجدیدپذیر]]، رتبه جهانی در تولید مقالات در زمینه برق و الکترونیک، برخی کاربردهای [[اینترنت اشیاء]] و [[صنعت ۴.۰|صنعت 4]]، [[نظریه اطلاعات]] در دانش مخابرات، [[رمزنگاری]] در دانش مخابرات ([[انجمن رمز ایران]]) و دیگر موارد.

=== مهندسی نرم افزار، فناوری سایبری و فناوری اطلاعات ===
از مهمترین دستاوردهای اعلامی ایران در این زمینه می توان به این موارد اشاره کرد: نرم افزارهای بومی کاربردی (خصوصا در زمینه های خاص جامعه، صنعت، تجارت و فرهنگ ایران)، راهکارهای بومی نرم افزاری و فناوری اطلاعات، چارچوبهای بومی توسعه و ایجاد نرم افزار، رتبه جهانی در مقالات علمی مهندسی نرم افزار، بیوانفورماتیک و الگوریتم ها، موتورهای بومی ایجاد نرم افزار، تولید نرم افزارهای بومی با حجم مخزن بالای 10 میلیون خط کد تولیدشده توسط انسان، تولید بازی های رایانه ای پر مخاطب با بیش از 10 میلیون کاربر، طیفی از سیستم عاملهای بومی و ملی برای دستگاه های نهفته، موبایلی و رایانه ای، لینوکس ملی شریف، پایگاه های داده ملی، جامعه بزرگی از برنامه نویسان و مهندسین و معماران نرم افزار، جامعه بومی توسعه دهندگان متن باز، پایگاه های اطلاعات ملی، تحقیق و توسعه بر روی راهکارهای فضای مجازی پاک، ضد ویروس بومی، دیوار آتش بومی، انواع راهکارهای بومی، ابزارهای کنترل محتوایی ترافیک کاربران شبکه و نقش آفرینی موثر در عرصه جهانی رقابت در فناوری های خاص سایبری.

=== مهندسی مکانیک ===
در زمینه مهندسی مکانیک می توان به این موارد به عنوان اهم دستاوردهای اعلامی ایران اشاره کرد: طراحی و تولید موتورهای ملی بنزینی و دیزل، ارائه پلتفرم های خودرویی، بازطراحی و تولید قطعات خودرویی، طراحی و تولید انواع روباتهای تحقیقاتی و نمونه فناوری، طراحی و تولید انواع پمپها، طراحی و تولید قطعات دوار و متحرک خطوط تولید صنعتی، طراحی و تولید انواع پرس ها، طراحی و تولید انواع دستگاه های [[کنترل عددی|CNC]]، تحقیق و توسعه بر روی راهکارهای ساخت افزایشی و چاپ سه بعدی، طراحی و تولید انواع دستگاه های چاپ، حکاکی و برش صنعتی، مهندسی سازه های بزرگ مکانیکی، مهندسی تجهیزات سد و نیروگاهی مکانیکی، طراحی و تولید انواع اتصالات و قطعات صنعتی، مکانیک کامپوزیت و مکانیک مواد پیشرفته، تحقیق بر روی میکروفلوئیدیک، تولید تجهیزات راهکارهای [[دستگاه حفاری تونل|TBM]] و دیگر موارد اشاره کرد.

=== مهندسی شیمی، مهندسی فرآیندها و مهندسی نفت ===
ایران در زمینه طراحی و تولید انواع ماژول‏ها، قطعات، سامانه ها و راهکارهای فرآیندی در مهندسی شیمی، مهندسی فرآیندها و مهندسی نفت دارای دستاوردهای اعلامی بوده است. مواردی مانند: طراحی و تولید صنعتی برج های تقطیر، طراحی و تولید اکسپلرها، طراحی و تولید راکتورهای شیمی و نفت، تجهیزات ضد انفجار، طراحی و تولید انواع کاتالیستها، ارائه لایسنس فرآیندی، حل و مهندسی سناریوهای فرآیندی، تجهیزات پالایشگاهی، تجهیزات پتروشیمی، تجهیزات حفاری، به کارگیری تجهیزات اکتشاف، اتوماسیون چاه های نفت، حفاری افقی، حفاری عمیق و تجهیزات درون چاهی و دیگر موارد.

=== مهندسی صنایع و سیستم ها ===
ایران در زمینه مهندسی صنایع و سیستم ها دارای این دستاوردهای اعلامی بوده است: دستاوردها در زمینه شبیه سازی، تنظیم و زمانبندی خطوط تولید، مهندسی و مدیریت مگاپروژه های صنعتی و تولیدی، تحلیل و طراحی و مهندسی و بازمهندسی فرآیندها در صنایع و سازمانها، مهندسی ارزش، مهندسی کیفیت و مهندسی زنجیره ارزش. این موارد بیشتر در صنعت خودرو، نفت، سیستم بانکی، حمل و نقل، بهداشت و درمان، سازمان های دولتی و خصوصی و دیگر صنایع و سازمانها مورد استفاده بوده است.

=== تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ===
ایران در زمینه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی، هر ساله یک نمایشگاه با عنوان "ایران ساخت" برگزار می کند و دستاوردهایی در این زمینه اعلام داشته است: تولید انواع میکروسکوپ‏ها (خصوصا نانوسکوپ [[میکروسکوپ تونلی روبشی|STM]] و [[میکروسکوپ نیروی اتمی|AFM]])، [[طیف‌سنج|طیف سنج‏ ها]] (خصوصا اسپکتروفتومتر)، دستگاه‏های لایه نشانی، [[سانتریفوژ|سانتریفیوژهای]] آزمایشگاهی، آسیاب ها، [[الکتروریسی]]، آشکارسازها، آکوستیک و صوت سنجی، تجهیزات فیلتراسیون، مواد و تجهیزات کاتالیست ها، دستگاه‏های پایش و کنترل تجهیزات، دوربین‏ های فراطیفی، تجهیزات رادیوگرافی، شبیه سازها و دیگر موارد.

=== صنایع اپتیک ===
ایران در زمینه تولید و ساخت انواع تجهیزات اپتیکی، طراحی و تولید تلسکوپ های آموزشی و کاربردی و طراحی و ساخت تلسکوپهای رصدخانه ای، دارای دستاوردهای اعلام شده است. سازمان های علمی (مانند سازمان انرژی اتمی)، دانشگاه ها و شرکتهای دانش بنیان ایرانی تا کنون موفق به تولید [[لیدار]] (خصوصا برای کاربردهای سنجش ریزگرد، پارامترهای جوی و آلودگی هوا از راه دور)<ref>{{Cite journal|last=عسکری|first=میلاد|last2=بیات|first2=سعیده|last3=معصومی|first3=امیر|last4=مراد حاصلی|first4=روح‌اله|date=2023-08-30|title=بررسی آماری تحول لایه مرزی جوی شهر زنجان با استفاده از داده‌های لیدار پس‌پراکنش کشسان|url=https://jesphys.ut.ac.ir/article_92067.html|journal=فیزیک زمین و فضا|language=fa|volume=49|issue=2|pages=423–430|doi=10.22059/jesphys.2023.341541.1007419|issn=2538-371X}}</ref>، هدایتگر حفاری لیزری، لیزرهای با توان‏های مختلف و انواع [[طیف‌سنج|طیف سنج]]‏ ها (مانند طیف سنج [[پراکنش رامان|رامان]]) شده اند.

== بودجه ==
در لایحه کل بودجه ۱۴۰۲ برای معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و زیر مجموعه‌های آن ۳ هزار میلیارد و ۶۹۵ میلیارد و ۶۵۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان پیش‌بینی شده است که این رقم نسبت به سال ۱۴۰۱ رشد ۳۵ درصدی نشان می‌دهد و این در حالی است که اعتبارات ستادهای توسعه فناوری به غیر از ستاد نانو و میکرو این نهاد رشدهای از صفر تا ۲۰ درصدی را خواهند داشت.

== چالش‌های سیاست‌گذاری پژوهشی ==
بر پایه گزارشی در سال ۱۳۹۵، نبود پیوند لازم میان دانشگاه‌ها و [[صنعت در ایران]]، یکی از چالش‌های دانش و فناوری در این کشور است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=چالش‌های تولید علم در ایران|نشانی=http://jamejamonline.ir/fa/news/965834|وبگاه=jamejamonline|بازبینی=2021-08-03|کد زبان=fa}}</ref>

=== واسپاری و [[تأمین مالی پژوهش]]‌ها ===
بنابر مطالعات [[سازمان توسعه و همکاری اقتصادی]]، در جهان بیش از ۶۰٪ پروژه‌های [[تحقیق و توسعه]] در حوزه‌های علمی و فنی توسط صنایع (از طریق واحدهای تحقیق و توسعهٔ شرکت‌هایشان)، ۲۰٪ توسط دانشگاه‌ها و ۱۰٪ توسط دولت‌ها انجام می‌شود.<ref>{{Cite book|url=http://www.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/oecd-science-technology-and-industry-scoreboard-2015_sti_scoreboard-2015-en|title=OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2015: Innovation for growth and society|publisher=OECD|year=2015|isbn=9789264239784|pages=156|doi=10.1787/sti_scoreboard-2015-en|via=oecd-ilibrary.org|series=OECD Science, Technology and Industry Scoreboard}}</ref> بنابراین کارفرمای بخش عمده پروژه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها در [[کشورهای توسعه‌یافته]]، به‌ویژه دانشگاه‌های دولتی که حقوق‌بگیران دولت‌ها هستند، خود دولت‌ها می‌باشند؛<ref>{{یادکرد وب|عنوان=How universities can contribute to national development|نشانی=https://www.universityworldnews.com/post.php?story=20210219085636646|وبگاه=University World News|بازبینی=2021-11-08}}</ref> که در علوم کاربردی سپس امتیاز این نوآوری‌ها و محصولات پیشرفته حاصله را به [[بخش خصوصی]] واگذار می‌کنند؛ به‌طور مثال در ایالات متحده، دولت در سال ۲۰۱۷ بیش از ۵۵ میلیارد [[دلار آمریکا]] تنها در زمینه تحقیق و توسعه (علوم کاربردی) هزینه کرده است که عمدتاً به‌شکل‌دادن [[کمک‌هزینه|گرنت]] به استادان برای انجام پروژه‌های مدنظر دولت بوده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Global R&D: OECD spending on defense by country 2017|نشانی=https://www.statista.com/statistics/1102845/government-research-development-defense-spending-oecd-country/|وبگاه=Statista|بازبینی=2021-11-08|کد زبان=en}}</ref> یا همچنین در سال ۲۰۱۳ کارفرمای ۶۳ درصد پژوهش‌های [[اس‌آرآی اینترنشنال|مؤسسهٔ تحقیقاتی دانشگاه استنفورد]]، [[وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا|وزارت دفاع ایالات متحده]] بوده است و کارفرماهای پسین به‌ترتیب [[وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده آمریکا|وزارت بهداشت آمریکا]] با ۱۱ درصد و [[وزارت آموزش ایالات متحده آمریکا|وزارت آموزش آمریکا]] با ۴ درصد بوده‌اند.<ref name="factsheet">{{cite web|url=http://www.sri.com/sites/default/files/brochures/sri-fact-sheet.pdf|title=SRI Fact Sheet|publisher=SRI International|date=March 2014|access-date=2014-05-17|archive-date=۱۰ سپتامبر ۲۰۱۹|archive-url=https://web.archive.org/web/20190910230453/http://www.sri.com/sites/default/files/brochures/sri-fact-sheet.pdf|url-status=dead}}</ref>

اما در ایران [[وزارت علوم، تحقیقات و فناوری|وزارت علوم]]، به‌جای سپردن بررسی‌های علمی و پروژه‌های تحقیقاتی و فنی بلندمدت و میان‌مدت به استادان؛ مقالات را که محصول جانبی پژوهش هستند، معیار ارزیابی علمی استادان قرار می‌دهد. نتیجه این امر آن است که استادان همواره بدون داشتن [[کارفرما]] برای پژوهش‌های خود،<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.isna.ir/news/1403012512713/چاپ-مقالات-پژوهشی-در-سطح-بین-الملل-مشکلات-کشور-را-حل-نمی-کند|وبگاه=ایسنا|بازبینی=2024-04-16|کد زبان=Fa|عنوان=چاپ مقالات پژوهشی در سطح بین‌الملل مشکلات کشور را حل نمی‌کند}}</ref> به‌صورت پراکنده و بدون تمرکز موضوعی بر اهداف حقیقی، اقدام به پژوهش‌های زودبازده جهت انتشار هرچه بیشتر [[مقاله|مقالات علمی]] برای ارتقای درآمد و رتبهٔ علمی خود کرده‌اند که این امر موجب رتبه‌تراشی کاذب برای جایگاه علمی ایران در جهان تنها برپایهٔ تعداد مقالات علمی شده؛<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقاله محوری و رتبه تراشی کاذب علمی برای ایران، خود فریبی تا به کی؟!|نشانی=http://shoaresal.ir/fa/news/381031|وبگاه=پایگاه تحلیلی خبری شعار سال|تاریخ=|بازبینی=2024-03-01|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ادعای گمراه‌کننده وزیر علوم دربارهٔ رتبه علمی ایران در دنیا|نشانی=https://factnameh.com/fa/fact-checks/2022-06-09-iran-science-ranking|وبگاه=فکت نامه|تاریخ=2022-06-09|بازبینی=2024-03-01|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa|وبگاه=جهان صنعت|نشانی=https://jahanesanat.ir/سیاستگذاری-پژوهشی-معطوف-به-توسعه/398225/|عنوان=سیاست‌گذاری پژوهشی معطوف به توسعه|تاریخ=2023-09-19}}</ref> بنابراین دانشگاه که همواره خود پیشران علمی و اقتصادی کشورها بوده، در ایران به سرباری برای اقتصاد و بودجه کشور تبدیل شده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=به شهوت مقاله‌نویسی پایان دهید!|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/645258|وبگاه=عصر ایران|تاریخ=|بازبینی=2021-10-16|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=دانشجویان جرأت انجام کارهای پژوهشی را ندارند/ ازدیاد تعداد مقالات، هنر نیست|نشانی=https://www.isna.ir/news/95080302316/دانشجویان-جرأت-انجام-کارهای-پژوهشی-را-ندارند-ازدیاد-تعداد-مقالات|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2016-10-25|بازبینی=2021-10-16|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقاله ISI که تکنولوژی ایجاد نکند بی فایده است/اقتصاد کشور نیاز به فرهنگ دانش بنیان دارد|نشانی=https://snn.ir/fa/news/329170/مقاله-isi-که-تکنولوژی-ایجاد-نکند-بی-فایده-استاقتصاد-کشور-نیاز-به-فرهنگ-دانش-بنیان-دارد|وبگاه=خبرگزاری دانشجو|بازبینی=2021-10-16|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقالات پژوهشی بی فایده و افرادی که از قبل آن به نان و نوا می‌رسند!|نشانی=http://www.tabnak.ir/fa/news/773323|وبگاه=تابناک|تاریخ=|بازبینی=2021-10-16|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=مشکلات اهمیت دادن بیش از اندازه به ISI/ پژوهش باید مشکلی از جامعه را حل کند|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/2049020/مشکلات-اهميت-دادن-بيش-از-اندازه-به-ISI-پژوهش-باید-مشکلی-از-جامعه|وبگاه=خبرگزاری مهر|تاریخ=2013-05-10|بازبینی=2021-10-16|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=انتقاد به مقاله محور بودن ارتقای اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌ها/انعقاد قرارداد صنعتی دلیلی بر توانمندی علمی استاد نیست|نشانی=https://www.farsnews.ir/news/13991223000743/انتقاد-به-مقاله-محور-بودن-ارتقای-اعضای-هیأت-علمی-در-دانشگاه‌ها-انعقاد|وبگاه=خبرگزاری فارس|تاریخ=2021-03-14|بازبینی=2022-09-16}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=نگاه استادان دانشگاه از مقاله محوری به مشکل محوری تغییر کند|نشانی=https://www.irna.ir/news/83381925/نگاه-استادان-دانشگاه-از-مقاله-محوری-به-مشکل-محوری-تغییر-کند|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2019-07-06|بازبینی=2022-09-16|کد زبان=fa|نام خانوادگی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقاله محور شدن دانشگاه‌ها، یکی از آسیب‌های جدی رشته مهندسی است|نشانی=https://jamejamonline.ir/fa/news/1193941|وبگاه=جام جم آنلاین|تاریخ=|بازبینی=2022-09-16|کد زبان=fa|نام خانوادگی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=واکاوی رویکرد مقاله محوری در تحقیقات دانشگاهی و غفلت از نیازها و مسائل کشور|نشانی=https://www.isna.ir/news/1400091309538/واکاوی-رویکرد-مقاله-محوری-در-تحقیقات-دانشگاهی-و-غفلت-از-نیازها|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2021-12-04|بازبینی=2022-09-16|کد زبان=fa}}</ref>

این مشکل باعث شده که توسعهٔ فرایندها، [[توسعه محصول جدید|توسعهٔ محصولات جدید]] و نوآورانه یا توسعهٔ روش‌ها، نظریه‌ها، سامانه‌ها، سازوکارها، الگوها و برنامه‌ها هرگز موضوع پروژه‌های پژوهشی دانشگاه‌های ایران نباشند و بالطبع پژوهش دانشگاهی در ایران هیچ‌گونه نقش واقعی در [[توسعه علم|پیشبرد علم]] و [[توسعۀ فناوری]] نداشته باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=توسعه فناورانه با مرجعیت دانشگاه|نشانی=http://jamejamdaily.ir/newspaper/item/213666|وبگاه=جام‌جم|بازبینی=2024-05-24|کد زبان=fa}}</ref>

== دستاوردها ==
{{همچنین ببینید|:رده:اختراع‌های ایرانیان معاصر}}
برجسته‌ترین نوآوری‌ها و یافته‌های دانشمندان ایرانی خارج از ایران و داخل ایران از این قرارند:
* ساخت [[قلب مصنوعی]] توسط [[توفیق موسیوند]]
* کشف و به‌کارگیری هموگلوبین A1C توسط [[ساموئل رهبر]]
* کشف مکانیسم تا خوردگی پروتئین‌ها با دستکاری تک مولکولی توسط [[علیرضا مشاقی]]
* ساخت نخستین [[لیزر گازی]] توسط [[علی جوان]]
* [[قضیه وفا-ویتن]] توسط [[کامران وفا]]
* نظریه [[مجموعه‌های فازی]] توسط [[لطفی عسکر زاده]]
* اثبات تجربی سرطان زایی تریاک طی مطالعه کوهورت گلستان توسط [[رضا ملک‌زاده|دکتر رضا ملک‌زاده]] و همکاران
* بازطراحی نوآورانه و خاص راکتور اراک در پسابرجام توسط دانشمندان هسته ای ایرانی به سرپرستی [[علی‌اکبر صالحی|دکتر علی اکبر صالحی]]
* پیش‌بینی قیمت نفت به کمک هوش مصنوعی در دانشگاه صنعتی شریف
* ابداع و طراحی [[:en:Reo_Coordination_Language|زبان برنامه‌نویسی رئو]] برای مهندسی هماهنگی در مولفه‌های سیستم‌های سایبرفیزیکی توسط دکتر فرهاد ارباب<ref name=":6"/>
* ابداع نظریات و طرح و اثبات قضایای جدید توپولوژی ریاضی توسط [[مریم میرزاخانی|دکتر مریم میرزاخانی]]
* ارائه نظریه جدید در زمینه محاسبات شناختیِ معنایی (برای زبان های طبیعی) توسط دکتر [https://scholar.google.com/citations?user=9naXjZAAAAAJ&hl=en کامبیز بدیع]  و همکاران، که مورد توجه محققین بین المللی قرار گرفت.<ref>Badie, Kambiz, and Maryam Tayefeh Mahmoudi. ''Conceptualizing Semantic Relevance between Word Roots: A New Approach to Etymology''. Cambridge Scholars Publishing, 2024.</ref>

=== دستاوردهای نانو فناوری ===
تعداد اختراعات ایران در زمینه نانو در سال ۲۰۱۹، ۱۹ درصد از کل اختراعات ایران را شکل داده است که نشانه اولیت بالا نانو برای این کشور است. ایران در زمینه اختراعات نانو، در جمع بیست کشور اول دنیا قرار ندارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=2019's Most-innovative Countries in Nanotechnology {{!}} STATNANO|نشانی=https://statnano.com/news/67294/2019%27s-Most-innovative-Countries-in-Nanotechnology|وبگاه=statnano.com|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=en}}</ref> در تیر ۱۴۰۱، خبرگزاری‌های ایرانی اعلام کردند که ۸۰۰ قلم محصول نانو در ایران تولید می‌شوند.<ref name=":5">{{یادکرد وب|عنوان="تولید 800 نانو محصول ایرانی" تازه‌ترین دستاورد دانشمندان ایرانی- اخبار علم و تکنولوژی - اخبار اجتماعی تسنیم {{!}} Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/04/14/2533129/تولید-800-نانو-محصول-ایرانی-تازه-ترین-دستاورد-دانشمندان-ایرانی|وبگاه=خبرگزاری تسنیم {{!}} Tasnim|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=fa}}</ref> داروی ضد سرطان [[سنادوکسوزوم]] یکی از محصولات ساخته شده در ایران بر مبنای علم نانو است. [[کورکومین]] هم داروی نانویی ساخت ایران است. این دارو خاصیت ضدالتهابی دارد. داروی پاکلینب که ضد [[سرطان پستان]] است، داروی دیگر بر مبنای فناوری نانو است.<ref name=":2"/> دستگاه تشخیص سریع کرونا، مواد ضدعفونی‌کننده، ماسک‌های تنفسی و دستگاه تصفیه هوا، از دیگر اقلام پزشکی در حوزه نانو است که در ایران ساخته شده است.<ref name=":4"/> سهم تولید محصولات پزشکی در ایران بر پایه نانو، ۱۵ درصد از مجموع سهم تولیدات نانویی است.<ref name=":5"/> نانو کلوئید نقره، نانو امولاسیون، پودر سیلیس، آلومینا به عنوان کاتالیست، ایروژل با کاربرد عایق صوت و حرارت و گرانول از محصولات نانویی ساخت ایران است.<ref name=":2"/> نانو پوشش و نانو مواد بیشترین حجم صادرات و فروش محصولات نانویی ایران را شکل داده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کدام حوزه بیشترین سهم را در صادرات محصولات نانویی ایرانی دارد؟|نشانی=https://news.nano.ir/101055/کدام-حوزه-بیشترین-سهم-را-در-صادرات-محصولات-نانویی-ایرانی-دارد؟/|وبگاه=پایگاه خبری فناوری نانو ایران|تاریخ=2023-01-30|بازبینی=2023-02-01|کد زبان=fa-IR|نام خانوادگی=سردبیر}}</ref> تولیدات صنعتی، ۱۳ درصد از سهم محصولات نانویی در ایران را شامل می‌شود. ۱۵ درصد هم مربوط به رنگ، پوشش، مواد و فراورده‌ها است.<ref name=":5"/>

== پانویس ==
{{پانویس|۲}}

== پیوند به بیرون ==
* [http://www.cais-soas.com/CAIS/Science/iran_sience.htm ایران: گهواره دانش]

{{تاریخ علم}}
{{موضوعات ایران}}

[[رده:علم و فناوری در ایران| ]]
[[رده:آموزش در ایران]]
[[رده:آموزش و پرورش در ایران]]
[[رده:اقتصاد ایران]]
[[رده:تاریخ ایران بر پایه موضوع]]
[[رده:تاریخ علوم مسلمانان]]
الگوهای به‌کاررفته در این ��فحه:
الگو:Cite book (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite journal (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite news (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite web (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Country data Iran (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Flagicon/core (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Formatnumber (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Hlist/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:ISBN (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Lang (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Main other (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Navbox (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Navbox with collapsible groups (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Raise (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Small (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Yesno (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Yesno-no (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:آغاز کوچک (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:آیکون (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:به انگلیسی (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:به زبان دیگر (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:تاریخ علم (ویرایش)
الگو:جعبه گشتن (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:درشت (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:سخ (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:سرخط (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:شابک (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:موضوعات ایران (ویرایش)
الگو:همچنین ببینید (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:هم‌چنین ببینید (ویرایش)
الگو:پانویس (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پانویس/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پرچمک (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پرچمک/هسته (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد/هسته پودمان (نمایش مبدأ) (نیمه‌حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد خبر (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد خبر/هسته (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد وب (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد وب/هسته (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد ژورنال (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد ژورنال/هسته (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد کتاب (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد کتاب/هسته (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:• (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Arguments (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Break (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Check for unknown parameters (نمایش مبدأ) (حفاظت‌��ده)
پودمان:Citation/CS1/en (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/COinS (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Date validation (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Identifiers (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Utilities (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Whitelist (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/COinS (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Date validation (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Identifiers (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Utilities (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Whitelist (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/lang (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/lang/data/ISO 639-1 (ویرایش)
پودمان:Date2en (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Format link (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Hatnote (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Hatnote/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Hatnote list (ویرایش)
پودمان:Icon (ویرایش)
پودمان:Icon/data (ویرایش)
پودمان:Labelled list hatnote (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Lang (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Lang/ISO 639 synonyms (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Lang/configuration (ویرایش)
پودمان:Lang/data (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Language/data/iana languages (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Language/data/iana regions (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Language/data/iana scripts (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Language/data/iana suppressed scripts (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Language/data/iana variants (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbar (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbar/configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbar/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox/configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox with collapsible groups (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:No globals (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Numeral converter (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Numeral converter2 (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Set local argument names (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Template wrapper (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Unicode data (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Yesno (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
بازگشت به علم و فناوری در ایران.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/علم_و_فناوری_در_ایران»