Posejdono el Apameo

Ĉi tiu artikolo bezonas poluradon, ĉar la tuta teksto ankoraŭ estas ĥaosa. Iujn miskomprenojn eblis forigi, sed restas stranga dialogo de la origina redaktinto kun si mem. La redaktinto Hans skribis en la unuaj du tekstoversioj de 2007 "ne finigita versio" kaj "nova, ankoraŭ ne preta", tio ankoraŭ same gravas en 2025 kiel tiam. Sed la uzanto Hans intertempe mortis kaj ne plu povas kontribui al plibonigo de la ĥaosa teksto. Bonvolu ŝanĝi la enhavon por plibonigi la artikolon.

Posejdono el Apameo
Persona informo
Ποσειδώνιος
Naskonomo	Ποσειδώνιος
Naskiĝo	en Apameo
Morto	en Romo
Lingvoj	antikva greka vd
Familio
Parencoj	Menekrato de Nisa (bofilo) Jasono de Nisa (nepo) vd
Profesio
Okupo	matematikisto verkisto fizikisto filozofo astronomo historiisto geografo vd
Laborkampo	Filozofio, antikva greka filozofio kaj stoikismo vd
Filozofo
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Posejdono^[1][2] (greke: Ποσειδώνιος [posejdónios]; latine: Posidonius; -135 ĝis -51) estis grava helena filozofo, historiisto kaj universala sciencisto de la klasika antikva epoko.

Li naskiĝis en Sirio, en Apameo ĉe la rivero Orontes, kaj estis de greka deveno. Post studoj en Ateno li loĝis sur la insulo Rodoso kaj tie aktivis en politiko. Li reprezentis Rodoson ripete kiel diplomato. Speciale en Romo li estis respektita, i.a. ĉar li plene akceptis la ordigan rolon de la romia regno en la tiama monda politiko.

Posejdono estis disĉiplo de Panaitios. Li apartenis al la filozofa skolo de la meza stoikismo (greke Στοά = Stoá). Disĉiploj en liaj prelegoj estis i.a. Cicero kaj Pompeius. Speciale interesa estas lia kontribuo al la doktrino de afektoj de la stoikismo. Li kontraŭis al opinioj de anoj de la antaŭa, malnova formo de stoikismo, speciale Krizipo (helene Χρύσιππος, latine Chrysippus).

Ĉirkaŭ ekde 105 a. K. Posejdono faris longajn vojaĝojn, i.a. ĝis Hispanio. Ankaŭ estas raportoj pri oftaj vojaĝoj al Romo.

Ĉiuj liaj verkoj estas konataj pro citaĵoj de aliaj aŭtoroj. En sia verko Pri la oceano kaj la apudaj areoj^[3] li desegnis teorion pri klimataj zonoj laŭ kiu la popoloj de la nordo kaj de la sudo diferenciĝi: pro influo de la klimato la popoloj de la nordo havas pli masan korpon, pli helan haŭton, glatajn ruĝetajn harojn, bluajn okulojn kaj multan sangon. Ja ili havas nespritan spiriton, sed elstariĝas pro granda batal-kuraĝo kaŭze de ilia senzorgemo.

Kontraŭe la homojn vivantaj en la sudo li karakterizis kiel de malgranda staturo, kun bruna haŭto, krispaj haroj, malhelaj okuloj, maldikaj gamboj kaj malmulta sango. Ili elstariĝas per lerta spirito, sed ankaŭ pro pli granda malkuraĝeco.

Posejdono estis probable la unua, kiu uzis la vorton germanoj en la literaturo. En sia 30-a libro (perdita), verkita ĉ. 80 a. K. li raportis mallonge pri iliaj kutimoj manĝi. Ateneo el Naŭkrato (en greka: Ἀθήναιος Nαυκρατίτης, Athēnaios Naukratitēs) citis Pseidonion ĉ. 190 en sia 4-a libro.

El la plumo de Posejdono laŭdire venas la ciferoj pri la ĉirkaŭmezuro de la tero, kiujn Ptolemeo kopiis kaj kondukis al lia longdaŭre malĝusta doktrino. Interalie Kolumbo laŭdire instigita nur per tiuj datumoj pripensis sian vojaĝon okcidenten al hindio, dum kiu li malkovris la insulojn oriente de la amerika kontinento. Tamen la ĝusteco de tiu ĉeno tamen estas necerta. Ankaŭ necerte devas resti, kiom tiu laŭdirita verko baziĝas sur la eltrovoj de Eratosteno trovitaj jam jarcentojn antaŭe, ĉar pri tio ekzistas nur nerektaj indikoj.

La antaŭa ĉapitro estas traduko el la germana versio de vikipedio. Tio ne kongruas kun la kapvortoj:

• Kleomedes 1
• Eratosteno 2
• Poseidonios 3

Ni evidente devas studi kaj kompari pli. Eble la studado de alilingvaj versioj de la vikipedio povas pli klarigi. Mi planas ŝovi tiun ĉi ĉapitron al "diskuto", ĉar tie ni povus pli bone klarigi kune. Sed nun mankas la tempo.

• Kleomedes klare rilatis al Posejdono kaj Eratosteno.

Li tre detale kaj klare priskribas la metodon de Eratosteno. Tiu metodo estis perfekta, kaj jam Eratosteno atingis per ĝi tre precizan rezulton, pli precize ol +- 10%. Ĉiu sciencisto dum la tempo de kolumbo, kaj eĉ homo kiel Kolumbo, malpli science edukita, estus povintaj mem mezuri kaj pli precizigi.

• La eraro de Kolumbo laŭ kelkaj tekstoj grandparte rezultis el tio, ke oni ne konis sufiĉe korekte la larĝecon de hindio. Tamen tio estas iom stranga: Oni mezuris longajn distancojn i.a. per kamel-tag-vojaĝoj, kiuj probable estis konataj kun precizeco de malpli ol +- 20%. Ni scias, ke la mejlŝtonoj de la romia imperio estis kaj estas relative precize poziciigitaj.

Por klarigi la grandegan eraron de Kolumbo pri la larĝeco de la atlantiko plus pacifiko (li nur taksis malpli ol la duonon de la vera mezuro) aliaj argumentoj ol nur miskalkuloj necesas.

• La grava eraro de Ptolemeo l.m.o. ne estis pri la ciferoj, do pri la distancoj sur la tero, sed pri la moviĝo de la planedoj. Tiu sia eraro ne havas iun ajn rilaton al la problemo de Kolumbo.

• en diskutoj pri la precizeco de la originala kalkulo de Eratosteno oni legas, ke ni ne konas la longecon de la mezur-unio "stadio" uzata de li, respektive "diversaj stadioj mezuris inter ..., do io inter +- 25%" laŭ mia memoro.

Ni hodiaŭ konas ekzakte la distancon inter Syene/Asuan kaj Aleksandrio.

Ni povas mem eksperimenti pri la tiama metodo mezuri la angulon kaj "rekonstrui" ties precizecon. Uzante 30 metrojn altan obeliskon, la ombro estus 1/50 de 2 R pi = 3.76 metrojn longa. Iom pensante pri la duonombro kaŭzita de la dimensio de la suno, precizeco de ĉ. 2% de tiu mezurado ŝajnas ebla. Mi rekomendus ne uzi obeliskon, sed altan domon au lumturon, i.a. ĉar la mezurado de ties alteco ne problemas.

originalaj tekstoj ne ekzistas plu, nur citaĵoj ĉe aliaj aŭtoroj.

• pri la oceano kaj ties problemoj
• 52 libroj historio (daŭrigo de la historia libraro de Polibio (greke Πολύβιος, Políbios), traktas la tempon de -146

ĝis ĉ. -79 )

• pri la dioj (uzita de Cicerono en De natura deorum)
• Pri la afektoj (uzita de Galen)

Kolekto de konataj fragmentoj en:

• Poseidonio: Eld. per Ludwig Edelstein kaj Ian G. Kidd. 3 volumoj, eldonejo Cambridge University Press, 1972-1999.
• Poseidonio: Die Fragmente (la fragmentoj). eldonitaj per Willy Theiler. 2 volumoj, Berlino, Novjorko: eldonejo de Gruyter, 1982.

• 13129 Posidonio, asteroido nomata laŭ la antikvulo

• Informoj pri Posejdono el Apameo en katalogo de la Germana Nacia Biblioteko (germane)

germane:

• Artikel im Philosophenlexikon
• Artikel von J. Malitz: Poseidonios aus Apameia