Internacia Organizaĵo por Normigado

Internacia Organizaĵo por Normigado
ruse Международная организация по стандартизации angle International Organization for Standardization france Organisation internationale de normalisation
normiga organizaĵo internacia ne-registara organizaĵo
Komenco	1947 (ISA 1926)
Antaŭe	International Federation of the National Standardizing Associations vd
Sidejo	Ĝenevo
Lingvoj	franca, angla, rusa
Filioj	ISO/IEC JTC 1 (en) vd
Partoj ISO/IEC JTC 1 (en) vd
Retejo	Oficiala retejo
v • d • r

La Internacia Organizaĵo por Normigado aŭ ISO, prononcata /ˈaɪsoʊ/ (el la greke ίσος, isos, kiu signifas "egala") estas internacia ne-registara organizaĵo fondita en 23-an de februaro 1947, kiu produktas interalie tutmondajn industriajn kaj komercajn normojn (vidu Produktoj de ISO sube por aliaj produktoj). Ĝiaj normoj estas nomataj ISO-normoj. La sidejo de la organizaĵo estas la Centra Oficejo (en la angla Central Secretariat, ISO/CS) en Ĝenevo, Svislando. 162 membraj landoj kunlaboras por normigado. ISO estas unu el la tri tutmondaj organizaĵoj por normigado kune kun la Internacia Elektroteknika Komisiono, kiu okupiĝas pri elektraj aparatoj, kaj la Internacia Telekomunika Unio, kiu okupiĝas pri telekomunikado. Ili ĉiuj troviĝas en Ĝenevo kaj kunlaboras.

Ekzistas Strategia plano, kiu gvidas la agadon de ISO. Ĝin aprobas la Ĝenerala Asembleo, kiu estas renkontiĝo de ĉefaj oficistoj de ISO kaj delegitoj elektitaj pere de plenaj membroj. Korespondaj kaj abonaj membroj rajtas ĉeesti kaj observi.

1906 - Fondo de la IEC (Internacia Elektroteknika Komisiono).

1926 - Fondo de la ISA (Internacia Federacio de Naciaj Normigantaj Asocioj).

1944 - Starigo de la Kunordiga Komitato de Unuiĝintaj Nacioj (UNSCC) kiel provizora solvo dum la Dua Mondmilito.

1946 - Fondo de ISO (Internacia Organizaĵo por Normigado).

Po unu normiga instanco por unu lando rajtas membriĝi ĉe ISO (ĝenerale la plej grava instanco de la lando). Por nenormigaj organizaĵoj (ekz. la Universala Esperanto-Asocio UEA) ne eblas membriĝi, tamen eblas por ili partopreni la laboron kiel membroj de ISO-komitatoj (vidu sube membreco en ISO-komitatoj). Ekzistas tri malsamaj grupoj de membroj en ISO:

• Plenaj membroj: Reprezentantoj de landaj normigadaj grupoj. Ili estas la solaj kiuj povas decidi kaj baloti.
• Korespondaj membroj: Reprezentantoj de landoj kiuj ne havas propran normigadan organizaĵon. Ĉi tiuj povas havi informojn dum la disvolvado de la normo, sed ne povas baloti.
• Abonaj membroj: Reprezentantoj de landoj kun malgranda ekonomio. Ĉi tiuj nur havas la informon post la balotado, do ili ne povas decidi nek partopreni en la disvolvado.

Lando	Normigada organizaĵo	Partopreno en (sub-)komitatoj
Alĝerio	IANOR	41
Argentino	IRAM	328
Armenio	SARM	38
Aŭstralio	SA	445
Aŭstrio	ASI	519
Azerbajĝano	AZSTAND	9
Bangladeŝo	BSTI	19
Barato	BIS	606
Barbado	BNSI	29
Barejno	BSMD	10
Belgio	NBN	550
Belorusio	BELST	161
Bocvano	BOBS	28
Bosnio kaj Hercegovino	BAS	80
Brazilo	ABNT	328
Britio	BSI	717
Bulgario	BDS	355
Ĉeĥio	UNMZ	590
Ĉilio	INN	103
Ĉinio	SAC	703
Danio	DS	324
Demokratia Respubliko Kongo	OCC	15
Ebur-Bordo	CODINORM	50
Egiptio	EOS	287
Ekvadoro	INEN	87
Estonio	EVS	75
Etiopio	QSAE	119
Fiĝioj	FTSQCO	10
Filipinoj	BPS	119
Finnlando	SFS	544
Francio	AFNOR	720
Ganao	GSB	27
Germanio	DIN	716
Grekio	ELOT	193
Hispanio	AENOR	615
Hungario	MSZT	479
Indonezio	BSN	221
Irako	COSQC	32
Irano	ISIRI	352
Irlando	NSAI	268
Islando	IST	148
Israelo	SII	213
Italio	UNI	660
Jamajko	BSJ	99
Japanio	JISC	676
Jemeno	YSMO	3
Jordanio	JSMO	22
Kameruno	ANOR	31
Kanado	SCC	380
Kataro	QS	27
Kazaĥio	KAZMEMST	72
Kenjo	KEBS	198
Kipro	CYS	66
Kolombio	ICONTEC	140
Kostariko	INTECO	27
Kroatio	HZN	183
Kubo	NC	201
Kuvajto	KOWSMD	6
Libano	LIBNOR	20
Libio	LNCSM	36
Litovio	LST	59
Luksemburgo	ILNAS	41
Makedonio	ISRM	9
Malajzio	DSM	255
Malio	MLIDNI	10
Malto	MSA	37
Maroko	SNIMA	71
Maŭricio	MSB	65
Meksiko	DGN	131
Mongolio	MASM	147
Namibio	NSI	5
Nederlando	NEN	579
Niĝerio	SON	31
Nord-Koreio	CSK	94
Norvegio	SN	342
Nov-Zelando	SNZ	162
Omano	DGSM	22
Pakistano	PSQCA	147
Panamo	COPANIT	1
Peruo	INACAL[1]	19
Pollando	PKN	629
Portugalio	IPQ	349
Rumanio	ASRO	697
Rusio	GOST R	619
Sauda Arabio	SASO	151
Senegalo	ASN	5
Sent-Lucio	SLBS	5
Serbio	ISS	469
Singapuro	SPRING SG	136
Sirio	SASMO	18
Slovakio	SUTN	440
Slovenio	SIST	92
Srilanko	SLSI	185
Sud-Afriko	SABS	417
Sudano	SSMO	10
Sud-Koreio	KATS	704
Svedio	SIS	536
Svislando	SNV	521
Tajlando	TISI	269
Tanzanio	TBS	138
Trinidado kaj Tobago	TTBS	68
Tunizio	INNORPI	163
Turkio	TSE	356
Ukrainio	DSSU	311
Unuiĝintaj Arabaj Emirlandoj	ESMA	14
Urugvajo	UNIT	47
Usono	ANSI	610
Uzbekio	UZSTANDARD	7
Vjetnamio	STAMEQ	72
Zimbabvo	SAZ	46

Lando	Normigada organizaĵo	Partopreno en (sub-)komitatoj
Afganio	ANSA	0
Albanio	DPS	4
Angolo	IANORQ	0
Birmo	MSTRD	0
Bolivio	IBNORCA	12
Brunejo	CPRU	6
Butano	SQCA	6
Gabono	ANTT	0
Gambio	GAMSFP	1
Gvatemalo	COGUANOR	0
Gvineo	IGNM	0
Honkongo	ITCHKSAR	232
Kartvelio	GEOSTM	1
Kirgizio	KYRGYZST	0
Latvio	LVS	3
Lesoto	LSQAS	0
Liberio	LDS	0
Madagaskaro	BNM	0
Makao	CPTTM	0
Malavio	MBS	2
Maŭritanio	DNPQ	2
Moldavio	INSM	41
Montenegro	ISME	17
Mozambiko	INNOQ	0
Nepalo	NBSM	0
Palestino	PSI	5
Papuo-Nov-Gvineo	NISIT	1
Paragvajo	INTN	0
Respubliko Kongo	ACONOR	0
Ruando	RBS	3
Salvadoro	CONACYT	15
Sejŝeloj	SBS	0
Sieraleono	SLSB	0
Surinamo	SSB	0
Svazilando	SWASA	11
Taĝikio	TJKSTN	11
Turkmenio	MSST	0
Ugando	UNBS	21

Lando	Normigada organizaĵo	Partopreno en (sub-)komitatoj
Antigvo-Barbudo	ABBS	0
Burundo	BBN	0
Centr-Afrika Respubliko	SNQCA	0
Dominiko	DBOS	0
Eritreo	ESI	0
Gujano	GNBS	0
Honduro	DGCI	0
Kamboĝo	ISC	0
Laoso	DISM	0
Sankta Vincento kaj la Grenadinoj	SVGBS	0

Ĉiuj plenaj membroj kaj korespondaj membroj rajtas membriĝi en ĉiuj ISO-komitatoj. Ekzistas ĉefe kvar tipoj de membreco:

• Partoprenantaj membroj
• Observantaj membroj
• Ĝemelaj membroj
• Ligilaj membroj

Partoprenantaj membroj (P-member): tiuj, kiuj intencas aktive partopreni normigan laboron de teknika (sub-)komitato. Ili nepre devas voĉdoni en ĉiuj voĉdonadadoj de la (sub-)komitato. Krome, ili devas nomumi fakspertulojn por kontribui al la laboro. Ili kunlaboras por elverki internaciajn normojn.

Observantaj membroj (O-member): tiuj, kiuj volas sekvi la verkadon de internacia normo kaj eventuale kontribui al la laboro. Ĉiuj plenaj kaj korespondaj membroj rajtas iĝi observantaj membroj en teknika (sub-)komitato.

Ĝemelaj membroj (Twinning): Evolulandoj, kiuj petas helpon de plena membro en industrilando.

Ligilaj membroj (Liaison member): internaciaj, geografie gravaj aŭ grandaj regionaj organizaĵoj, kiuj intencas partopreni la normigan laboron aŭ esti informataj pri ĝi.

Ekzistas kvin ĉefaj produktoj de ISO:

• Internacia normo
• Teknika specifikaĵo
• Teknika raporto
• Publika specifikaĵo
• Internacia laborrenkontiĝa akordo

Internacia normo (International Standard, IS): Tio estas la plej kutime kaj la plej bone konata tipo de ISO-dokumento. Ekzemplo estus ISO 9001.

Teknika specifikaĵo (Technical Specification, TS):

Teknika raporto (Technical Report, TR):

Publika specifikaĵo (Publicly Available Specification, PAS):

Internacia laborrenkontiĝa akordo (International Workshop Agreement, IWA):

Normoj kreiĝas pere de longa procezo. Jenas la diversaj fazoj:

Fazo		Nomo (Esperante kaj angle)		Mallongigo
00	Prafazo	Praprojekto	Preliminary Work Item	PWI
10	Propono	Nova laborpropono	New Proposal (for a work item)	NP
20	Preparado	Labora malneto	Working Draft	WD
30	Komitata fazo	Komitata malneto	Committee Draft	CD
40	Kontrolado	Malneto de normo	Draft International Standard	DIS
50	Konsento	Finfina malneto de normo	Final Draft International Standard	FDIS
60	Publikigado	Internacia normo	International Standard	IS
90	Rekontrolo		Review
95	Nuligo		Withdrawal

La ok sekvantaj kategorioj rajtas proponi novan laborproponon:

• Plena membro (lando)
• La sekretario de la komitato, en kiu la normo devus publikiĝi
• Alia komitato
• Alia subkomitato
• Organizaĵo en rilato
• La komisio pri teknika administrado (TMB)
• Unu el la konsilaj grupoj
• La Ĝenerala Sekretario

Post akcepto de laborpropono, la teknika (sub/)komitato staras laborgrupon por prepari laboran malneton kaj difinas limdatojn. Kuniĝas spertuloj pri la temo. Plenaj membroj, kiuj promesis aktive partopreni konfirmas sia(j)n teknika(j)n spertulo(j)n kaj pliaj plenaj membroj rajtas proponi spertulo(j)n. Cetere organizaĵoj kun A- aŭ D-rilato (ekzemple UEA) same rajtas nomumi spertulo(j)n dum tiu fazo. Laŭeble oni preparas kaj anglan kaj francan version samtempe, foje oni inkluzivas la rusan lingvon.

Tiu fazo ebligas komentojn de la plenaj membroj kaj observantaj membroj de la (sub/)komitato.

La Centra Oficejo kontrollegas kaj eventuale korektas erarojn. Ĝi presas kaj disdonas la Internacian Normon. Tiu fazo daŭras du monatoj.

La tri oficialaj lingvoj por renkontiĝoj estas la angla, la franca kaj la rusa. Tamen, la landa ISO-membro de Rusio devas disponigi kaj interpreton kaj tradukon al aŭ el la rusa. Eblas pliaj lingvoj. La prezidanto de la (sub/)komitato kaj la sekrateriejo devas zorgi pri la uzo de lingvoj.

En 1990 Universala Esperanto-Asocio (UEA) ekhavis oficialan kunlaboran statuson en kategorio A kun la Teknika Komitato TC 37 de Internacia Organizaĵo por Normigado (ISO). La celo de la komitato TC 37 estas krei bazon por la terminologia laboro de la aliaj komitatoj de ISO, kiuj okupiĝas pri normigado en specialaj kampoj de industrio, publika administrado, scienco, ktp. Flanke de UEA la rilatojn kun ĝi prizorgas Terminologia Esperanto-Centro, kiu laste pretigis la Esperanto-eldonon de "Terminologia gvidilo"^[2].

Esperanto aperas en jenaj normoj

• ISO 639-1:2002 (duliteraj lingvokodoj)
• ISO 639-2:1998 (triliteraj lingvokodoj)
• ISO 639-3:2007 (triliteraj lingvokodoj)

Kelkaj el la normoj ofte uzataj kiel parto de kvalito-rega sistemo estas ISO 9000, ISO 9001, kaj ISO 9002. La normoj pri medio estas en la serio ISO 14000.

• ISO 216 paperaj grandecoj
• ISO 639 lingvoj
• ISO 2108 ISBN
• ISO 3166 landaj kodoj
• ISO 4217 valutaj kodoj
• ISO 8601 reprezentado de datoj kaj tempoj
• ISO 8859 karaktraj enkodigoj, kiuj inkluzivas Askio-n
• ISO 9660 dosier-sistemo por kompakt-diskaj legiloj
• ISO 9899 C (programlingvo)
• ISO 10279 BASIC (programlingvo)
• ISO 10646 Unikodo
• ISO/IEC 1539-1 Fortran (programlingvo)

• 3GPP—3rd Generation Partnership Project—Retejo
• 3GPP2—3rd Generation Partnership Project 2—Retejo Arkivigite je 2004-01-23 per la retarkivo Wayback Machine
• Accellera—Accellera Organization—Retejo
• ACI—American Concrete Institute—Retejo
• AIIM—Association for Information and Image Management—Retejo
• ANSI—American National Standards Institute
• ASTM International
• AUTOSAR—Automotive technology—Retejo
• BIPM, CGPM, and CIPM—Bureau International des Poids et Mesures and the related organizations established under the Metre Convention of 1875. Retejo
• CableLabs—Cable Television Laboratories—Retejo
• CISPR—International Special Committee on Radio Interference
• DIN—Deutsches Institut für Normung e.V. Retejo (angle) Arkivigite je 2007-05-18 per la retarkivo Wayback Machine
• DMTF—Distributed Management Task Force
• Ecma International—Ecma International (previously called ECMA)
• FAI—Fédération Aéronautique Internationale—Retejo
• GS1—Global supply chain standards (identification numbers, barcodes, electronic commerce transactions, RFID)—Retejo
• IBTA—Infiniband Trade Association
• IEC—International Electrotechnical Commission—Retejo
• IAU*—International Arabic Union—Retejo Arkivigite je 2008-09-15 per la retarkivo Wayback Machine
• IEEE—Institute of Electrical and Electronics Engineers—Retejo
• IETF—Internet Engineering Task Force—Retejo
• IFOAM—International Federation of Organic Agriculture Movements—Retejo
• ISO—International Organization for Standardization—Retejo
• ITU—Internacia Telekomunika Unio—Retejo
  • ITU-R—ITU Radiocommunications Sector (formerly known as CCIR)
  • ITU-T—ITU Telecommunications Sector (formerly known as CCITT)
  • ITU-D—ITU Telecom Development (formerly known as BDT)
• IUTAK—Internacia Unio pri Teoria kaj Aplika Kemio—Retejo
• Liberty Alliance—Liberty Alliance—Retejo
• Media Grid—Media Grid Standards Organization—Retejo
• N3P—Neutral Third Party—Retejo
• OASIS—Organization for the Advancement of Structured Information Standards—Retejo
• OGC—Open Geospatial Consortium—Retejo
• OHICC—Organization of Hotel Industry Classification & Certification—Retejo Arkivigite je 2009-11-29 per la retarkivo Wayback Machine
• OMA—Open Mobile Alliance—Retejo
• OGF—Open Grid Forum (merger of Global Grid Forum (GGF) and Enterprise Grid Alliance (EGA))—Retejo
• OpenTravel Alliance—OpenTravel Alliance (previously known as OTA—Retejo
• SAI—Social Accountability International—Retejo
• SIF—Schools Interoperability Framework—SIF Retejo Arkivigite je 2008-12-16 per la retarkivo Wayback Machine
• TM Forum—Telemanagement Forum—TMF Retejo
• UPU—Universal Postal Union—Standards retejo Arkivigite je 2008-11-03 per la retarkivo Wayback Machine
• WMO—World Meteorological Organization
• W3C—World Wide Web Consortium—Retejo
• WSA—Website Standards Association Retejo Arkivigite je 2008-08-28 per la retarkivo Wayback Machine

• Deutsches Institut für Normung
• IEEE
• ISO/TC 37
• Infoterm
• Terminologia Esperanto-Centro
• Terminologio
• ISNI

• La retejo de ISO (angle, france, ruse)