Vidi fonton por Filozofio de matematiko

Vi ne rajtas redakti ĉi tiun paĝon, pro la jena kialo:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 08:48, 2 jul. 2024
Expiry of block: 08:48, 2 jul. 2025

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Bonvolu inkluzivi ĉiujn suprajn detalojn en iuj demandoj, kiujn vi sendas. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Vi povas vidi kaj kopii la vikitekston de tiu ĉi paĝo:

'''Filozofio de matematiko''' estas branĉo de [[filozofio]], kiu provas respondi al demandoj kiel "Kial [[matematiko]] taŭgas por priskribi la naturon?", "En kiu senco matematikaj entoj ekzistas?" kaj "Kial kaj kiel veras matematikaj propozicioj?".

== Matematika realismo aŭ platonismo ==
Matematika realismo asertas, ke matematikaj entoj ekzistas memstare, sendepende de homa menso. Do tio iel similas al la platona teorio pri [[Platonaj ideoj|ideoj]], aŭ al la metafizika graveco kiun matematiko ĝuas en [[Pitagoro|pitagora]] penso.

Famaj adeptoj de realismo: [[Paŭlo Erdős]] kaj [[Kurt Gödel]]

== Formalismo ==
[[David HILBERT]] - [[Rudolf Carnap]]

== Logikismo ==
Logikismo asertas, ke [[logiko]] estas la fundamento de matematiko, kaj ke la tuto de matematiko estas necesaj logikaj veroj.

[[Gottlob Frege]] fondis la logikismon per sia libro ''Die Grundlagen der Arithmetik'' (La fundamento de [[aritmetiko]]).

== Konstruismo kaj intuiciismo ==
== Teorioj pri enkorpigita menso ==
Tiuj teorioj asertas, ke matematika penso estas natura disvolviĝo de la [[homo|homaj]] konaj kapabloj kaj praktikoj. Ekzemple la [[koncepto]] pri [[nombro]] venas de la [[sperto]]j pri nombrado de distingeblaj aĵoj. Konsekvenco de tio estas, ke matematiko ne estas universala, kaj ne havas veran ekziston krom ties ĉeesto en la homaj [[cerbo]]j. Ĝi estas konstruaĵo de homoj, ne malkovro.

== Socia konstruismo ==
Tiu teorio rigardas matematikon kiel [[socio|socia]] elfaraĵo, produktita de [[kulturo]] en certa [[historio|historia]] kaj [[socio|socia]] kuteksto, kaj tiel determinita de la socio, en kiuj ĝi aperas kaj disvolviĝas. Ĝi do grandparte entenas arbitrecon kaŭzitan de ĝiaj homaj kaj hazardaj kondiĉoj.

La ĉefa apoganto de tiu ĉi vidpunkto estis [[Imre Lakatos]]. Proksima al li en la [[filozofio de scienco]] estis [[Thomas Kuhn]]).

== Strukturismo ==
[[Strukturismo]] estas la teorio, ke matematiko esence estas la studo de [[strukturo]]j kaj la pozicioj en strukturoj. Ekzemple, laŭ strukturismo, [[nombro]]j ne ekzistas aparte unu de la aliaj, sed estas nur la pozicioj en certaj strukturoj: ekzemple, en la strukturo de [[naturaj nombroj]]. Strukturoj estas [[eco]]j de [[sistemo]]j, kiuj precizigas la rilaton inter la diversaj objektoj en la sistemo.

Ekzistas diversaj versioj de strukturismo, kiuj dependas de tio, kiel oni komprenas la terminon ''strukturo''. Oni povas precipe distingi inter antaŭ-objekta kaj en-objekta strukturismo: Laŭ la antaŭ-objekta strukturismo, strukturoj ekzistas sendepende de tio, ĉu iu sistemo havas la koncernan strukturon, dum laŭ la en-objekta strukturismo, strukturo povas ekzisti nur se ekzistas iu sistemo, kiu havas tian strukturon. En-objekta strukturisto do devas havi iun teorion pri apartaj sistemoj, kiuj povas esti la bazoj por la matematikaj strukturoj.

== Vidu ankaŭ ==
* [[Analiza filozofio]]
* [[Ludwig Wittgenstein]]
* [[Filozofio de scienco]]
* [[Fundamenta teoremo de aritmetiko]]

== Eksteraj ligiloj ==
{{Projektoj}}
* [http://www.math.uu.se/~kiselman/signifo.pdf La kultura signifo de la matematiko] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20060504224435/http://www.math.uu.se/~kiselman/signifo.pdf |date=2006-05-04 }} - eseo de [[Christer Kiselman]]

[[Kategorio:Filozofio]]
[[Kategorio:Matematiko]]

Ŝablonoj uzitaj sur ĉi tiu paĝo:

Ŝablono:Projektoj (vidi fontkodon) (protektita)
Ŝablono:Webarchiv (redakti)
Modulo:Arguments (redakti)
Modulo:I18n (redakti)
Modulo:Webarchive (redakti)
Modulo:Webarchive/data (redakti)
Modulo:WikidataIB (redakti)
Modulo:WikidataIB/i18n (redakti)
Modulo:WikidataIB/nolinks (redakti)
Modulo:WikidataIB/titleformats (redakti)

Reiri al Filozofio de matematiko.

Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/wiki/Filozofio_de_matematiko"