Άρεως Πεδίον

Άρεως Πεδίον ή Πεδίον του Άρεως ονομάζονταν στην Αρχαία Ρώμη ευρύτατος ανοικτός χώρος που πλαισιωνόταν από τους λόφους του Καπιτωλίου, του Κυρηναλίου, και του Π��γκίου προς ανατολάς και της μεγάλης καμπής του ποταμού Τίβερη προς δυσμάς.

Κατά την παράδοση, ο χώρος αυτός ανήκε αρχικά στους Ταρκυνίους. Μετά όμως τη κατάργηση της βασιλείας ο χώρος αυτός αφιερώθηκε στον Άρη, θεό του πολέμου, όπου και συνήρχονταν εκεί υπό μορφή εκκλησίας οι Ρωμαίοι (μέχρι του 1ου αιώνα π.Χ.) προς εκλογή Υπάτων, Πραιτόρων (στρατηγών), τιμητών καθώς και άλλων αρχόντων της Ρώμης.

Σύμφωνα με τους μύθους ίδρυσης της Ρώμης η Ρέα Σιλβία απέκτησε δύο δίδυμους γιους τους Ρωμύλο και Ρώμο, τους ανέθρεψε ο βασιλιάς της Άλμπα Λόνγκα. Τα βρέφη αφέθηκαν σε ένα καλάθι στον Τίβερη που έρρεε κατά μήκος των δυτικών ακτών του πεδίου, τα συνέλεξε ένας βοσκός και τα μεγάλωσε μια λύκαινα. Σε μερικές δεκαετίες τα αδέλφια επέστρεψαν στην πατρίδα τους και ίδρυσαν την Ρώμη, ο Ρωμύλος παρέμεινε μόνος βασιλιάς αφού σκότωσε τον αδελφό του, βασίλευσε πολλά χρόνια μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Στα τέλη της ζωής του ένα σύννεφο έφτασε στο Πεδίο του Άρεως, παρέλαβε τον Ρωμύλο και τον ανέβασε στον ουρανό.^[1] Την γή αυτή "ανάμεσα στην Ρώμη και τον Τίβερη" απέκτησε ο τελευταίος βασιλιάς στην Αρχαία Ρώμη Ταρκύνιος ο Υπερήφανος. Μετά από την ήττα και την εξορία το Πεδίο του Άρεως ήταν αφιερωμένο στον θεό Μαρς.^[2] Οι Ρωμαίοι έκαναν συγκέντρωση στο Πεδίο του Άρεως κάθε άνοιξη με στόχο να προετοιμαστούν για τον πόλεμο με τους γειτονικούς λαούς, διοργανώθηκαν και πολλά θρησκευτικά πανηγύρια. Με την εξαίρεση ένα μικρό ιερό του θεού Μαρς στο κέντρο του Πεδίου δεν υπήρχε μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ. καμιά άλλη κατασκευή.^[1]

Το 435 π.Χ. κατασκευάστηκε η "Βίλλα Πούμπλικα" σε μια επιφάνεια που καθαρίστηκε μήκους 300 μέτρων. Οι κάτοικοι συγκεντρώνονταν στην Βίλλα μια φορά κάθε 5 χρόνια για να κάνουν απογραφή πληθυσμού αλλά τους επόμενους δύο αιώνες καμιά άλλη κατασκευή δεν έγινε στο πεδίο.^[3] Στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. με την πρόοδο των Καρχηδονιακών Πολέμων οι πολεμικές επιχειρήσεις των Ρωμαίων μετατοπίστηκαν σε ολόκληρη της Ιταλική χερσόνησο. Οι συγκεντρώσεις στο Πεδίο του Άρεως περιορίστηκαν λόγω έλλειψης χρόνου αλλά τα πλούτη από τα λάφυρα των πολέμων βοήθησαν να αναπτυχθεί με εντυπωσιακά κτίρια. Ο κάθε στρατηγός μετά την νίκη στην μάχη έκτιζε έναν ναό στο Πεδίο του Άρεως αφιερωμένο στον προστάτη-Θεό του, ανάμεσα στους ναούς και τις ξύλινες αγορές δημιουργήθηκαν πολλοί χώροι διασκέδασης. Ο δικτάτορας Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας ξεκίνησε να οικοδομεί Βίλες αγοράζοντας κλήρους που είχαν πουληθεί ή παραχωρηθεί σε επιφανείς Ρωμαίους, αργότερα έγινε τόπος συγκέντρωσης του ένοπλου Ρωμαικού στρατού. Ο Πομπήιος οικοδόμησε το περίφημο Θέατρο του Πομπήιου (55 π.Χ.) το πρώτο πέτρινο θέατρο στην Ρώμη. Όταν κάηκε η Κουρία του Οστίλου (52 π.Χ.) το Θέατρο του Πομπήιου έγινε ο τόπος συνέλευσης της Γερουσίας

Ο Ιούλιος Καίσαρας σχεδίασε να το μετατρέψει σε τόπο ψηφοφορίας των πολιτών, το σχέδιο αυτό έκανε πράξη ο διάδοχος του Οκταβιανός Αύγουστος, ίδρυσε το Περιστύλιο της Οκταβίας με τα λάφυρα του από τον Δαλματικό πόλεμο (33 π.Χ.). Όταν ιδρύθηκε η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η Ρώμη χωρίστηκε από τον Οκταβιανό Αύγουστο σε 14 περιοχές, το Πεδίον του Άρεως ανήκε σε δύο από αυτές. Το "Ιερό της Ειρήνης" ιδρύθηκε από τον Οκταβιανό Αύγουστο σαν σύμβολο ότι τερματίζονται οι πόλεμοι και ξεκινάει η ειρηνική αυτοκρατορική περίοδος. Ο Μάρκος Βιψάνιος Αγρίππας εκμεταλλεύτηκε τον βαλτότοπο για να δημιουργήσει μια λίμνη και λουτρά γνωστά ως Θέρμες του Αγρίππα, οικοδόμησε επίσης το Πάνθεον που το ανακατασκεύασε ο Αδριανός στην τελική σημερινή του μορφή. Τα έργα συμπλήρωσε το Υδραγωγείο Βίργκο με στόχο να εξοπλίσει με νερά την λίμνη και τα λουτρά (19 π.Χ.). Στο αραιοκατοικημένο βόρειο τμήμα οικοδομήθηκε το μεγαλοπρεπέστατο Μαυσωλείο του Αυγούστου, άλλα κτίρια που κατασκευάστηκαν ήταν το Θέατρο του Μάρκελλου, ο Ναός της Ίσιδος και το Θέατρο του Πομπήιου όπου ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος και οι άντρες του δολοφόνησαν τον Ιούλιο Καίσαρα. Μετά την Μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης (64 μ.Χ.) ο Δομιτιανός οικοδόμησε ξανά τα κατεστραμμένα μνημεία, ένα Στάδιο όπου έγινε σήμερα η Πιάτσα Ναβόνα και ένα Ωδείο. Όταν ενισχύθηκαν τα Αυτοκρατορικά Θέματα και ο αυτοκράτορας θεοποιήθηκε ο Αδριανός και οι διάδοχοι του οικοδόμησαν έναν ναό αφιερωμένο στην πεθερά του Αδριανού Σαλονία Ματιδία, ο Αντωνίνος ο Ευσεβής οικοδόμησε ναό αφιερωμένο στον Θείο Αδριανό.^[4]

Η Δυναστεία των Σεβήρων διέκοψε την οικοδομική δραστηριότητα επειδή το Πεδίο του Άρεως ήταν γεμάτα και δεν υπήρχε χώρος για νέα κτίρια, αρκέστηκαν μόνο στις επισκευές των παλιότερων και οικοδόμησαν σε άλλες περιοχές.^[5] Από την εποχή που έγινε αυτοκράτορας ο Αυρηλιανός διακόπηκε η οικοδομική δραστηριότητα στο Πεδίο του Άρεως. Οι πολίτες της Ρώμης με μεγάλη αλαζονεία επειδή τους είχε υπό την προστασία του ο Ρωμαϊκός στρατός με την Pax Romana αδιαφόρησαν για τις νέες οχυρώσεις. Τα βάρβαρα Γερμανικά φύλλα ξεκίνησαν ωστόσο τις επιδρομές από τον βορρά (270 μ.Χ.) φέρνοντας μεγάλη ταραχή στους κατοίκους της αυτοκρατορίας. Ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός διέταξε να οικοδομηθούν στην Ρώμη τείχη μήκους 19 χιλιομέτρων και πλάτους 6-8 μέτρων, γνωστά ως Αυρηλιανά Τείχη. Ο Αυρηλιανός πέθανε πριν ολοκληρωθεί το έργο του, το έπραξε ο διάδοχος του Πρόβος (276 μ.Χ.), τότε το Πεδίο του Άρεως ενσωματώθηκε στην πόλη της Ρώμης.^[6]

Στα μέσα του 4ου αιώνα μ.Χ. ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος Β´ επισκέφτηκε την Ρώμη ενώ είχε επιβληθεί ήδη ο Χριστιανισμός και είχε μετακινηθεί η πρωτεύουσα, διέταξε όλοι οι παγανιστικοί ναοί να κλείσουν. Πολλοί ναοί κατεδαφίστηκαν, άλλοι ναοί όπως το Πάνθεον άλλαξαν ρόλους για να εξυπηρετήσουν την νέα θρησκεία. Οι μπρούτζινες οροφές αφαιρέθηκαν και αντικαταστάθηκαν με μόλυβδο (663 μ.Χ.) μια πράξη που ο Γρηγόριος την καταγράφει ως "αποτέλεσμα μεγάλης απληστίας σε χρυσό".^[7] Οι Βησιγότθοι (410 μ.Χ.) και οι Βάνδαλοι (455 μ.Χ.) λεηλάτησαν την Ρώμη, η πόλη επλήγη κατόπιν σκληρά από δύο μεγάλους σεισμούς (408 μ.Χ., 508 μ.Χ.) και δύο πλημμύρες (398 μ.Χ., 411 μ.Χ.) που προκάλεσαν ανεπανόρθωτες ζημιές στα αρχαία κτίρια.^[8] Τον 12ο - 13ο αιώνα ο Μάγιστρος Γρηγόριος θαύμαζε όλες αυτές τις αρχαίες κατασκευές που δεν μπορούσε να ξεχωρίσει, στεκόταν στην κορφή ενός λόφου παρατηρώντας ότι είχαν αντικατασταθεί με ένα δάσος από Μεσαιωνικούς πύργους.^[9][10] Ο Γάλλος εξερευνητής Μισέλ ντε Μονταίν επισκέφτηκε την Ρώμη (1581) περιγράφοντας με θλίψη τα συντρίμμια των αρχαίων κτιρίων ανάμεσα σε τεράστιους πέτρινους όγκους που βρίσκονταν μέχρι και 30 πόδια κάτω από τις σύγχρονες κατασκευές.^[11]

• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.3ος, σ. 484
• Jacobs II, P., & Conlin, D. (2015). Campus Martius: The Field of Mars in the Life of Ancient Rome. New York City, New York: Cambridge University Press. 3
• Livy. Books I and II With An English Translation. Cambridge. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1919. 2.5.2
• Gregorius, Magister. 1987. Narracio de mirabilibus urbis Romae. Translated by John Osborne in The Marvels of Rome. Toronto: Pontifical Institute of Medieval Studies. 29
• Manacorda, Daniele, 2000. Crypta Balbi: Museo nazionale romano. Milan: Electa. 20
• Montaigne, Michel de. 1983. Montaigne’s Travel Journal. Translated by Donald Murdoch Frame. San Francisco: North Point Press. 100