Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πομάκοι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
→Γεωγραφική εξάπλωση: + ref για σύνολο των Πομάκων στην Νοτιοανατολική ευρώπη (επεξεργασία με το ProveIt)
Πολεμικό ανακοινωθέν: επόμενη αναίρεση Ggia εντός 29 λεπτών, επόμενη αναίρεση Pyraechmes, μέσα σε 2 ώρες
Γραμμή 1: Γραμμή 1:
[[Εικόνα:Pomak Photos 0011.jpg|thumb|right|300px|Πομάκισες στο χωριό Μούγλα της Βουλγαρίας (1934).]]
[[Εικόνα:Pomak Photos 0011.jpg|thumb|right|300px| Μούγλα της Βουλγαρίας (1934).]]
Οι '''Πομάκοι''' ([[Βουλγαρική γλώσσα|βουλγαρικά]]: ''помаци'' / ''Πομάτσι'', [[Τουρκικά]]: ''Pomaklar'' / ''Πομακλάρ'') είναι ένας όρος ο οποίος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μία μουσουλμανική πληθυσμιακή ομάδα η οποία μιλάει μία διάλεκτο της [[Βουλγαρική γλώσσα|βουλγαρικής]] <ref name="ethnologue_Bulgarian">{{cite web | url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bul | title=Ethnologue: Languages of the World'': Bulgarian. | accessdate=2012-10-12 | publisher=Ethnologue}}</ref> και συγκεκριμένα την [[Πομακική γλώσσα]]. Σήμερα η πληθυσμιακή αυτή ομάδα είναι διασκορπισμένη μεταξύ [[Ελλάδα|Ελλάδος]], [[Βουλγαρία|Βουλγαρίας]], [[ΠΓΔΜ]] <ref name="brill_encyclopedia_islam_pomaks">{{cite encyclopedia | title=Pomaks | accessdate=2012-12-02 | encyclopedia=The Encyclopedia of Islam | year=1995 | volume=8 | publisher=E. J. Brill | location=Leiden | pages=320-324}}</ref>, [[Τουρκία|Τουρκίας]] και [[Αλβανία|Αλβανίας]] <ref name="Ghodsee_pomaks_p38">{{cite book | title=Muslim Lives in Eastern Europe: Gender, Ethnicity, and the Transformation of Islam in Postsocialist Bulgaria | author=Kristen Ghodsee | year=2009 | publisher=Princeton University Press | pages=38 | isbn=978-0691139555 | url=http://books.google.gr/books?id=VZ9FmdPZs2YC&pg=PA38#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Σήμερα η πλειοψηφία των Πομάκων συγκεντρώνεται στην [[Βουλγαρία]] <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/>.
Οι '''Πομάκοι''' ([[ γλώσσα|]]: ''Πομάτσι'', [[Τουρκικά]]: ''Pomaklar'' / ''Πομακλάρ'') είναι [ <ref> http://../. : - </ref> και [[Πομακική γλώσσα]]. Σήμερα η πληθυσμιακή αυτή ομάδα είναι διασκορπισμένη μεταξύ [[Ελλάδα|Ελλάδος]], [[Βουλγαρία|Βουλγαρίας]]<ref name="brill_encyclopedia_islam_pomaks">{{cite encyclopedia | title=Pomaks | accessdate=2012-12-02 | encyclopedia=The Encyclopedia of Islam | year=1995 | volume=8 | publisher=E. J. Brill | location=Leiden | pages=320-324}}</ref> [[Τουρκία|Τουρκίας]] [[]] <ref name="Ghodsee_pomaks_p38">{{cite book | title=Muslim Lives in Eastern Europe: Gender, Ethnicity, and the Transformation of Islam in Postsocialist Bulgaria | author=Kristen Ghodsee | year=2009 | publisher=Princeton University Press | pages=38 | isbn=978-0691139555 | url=http://books.google.gr/books?id=VZ9FmdPZs2YC&pg=PA38#v=onepage&q&f=false}}</ref>.


==Ετυμολογία==
==Ετυμολογία==
Εικάζεται επίσης, ότι προέρχεται από το σλαβικό ρήμα βοηθώ (''πομότσι/pomoći'' - [[IPA]]: ''/pǒmotɕi/'' <ref>{{cite web | url=http://en.wiktionary.org/wiki/pomo%C4%87i | title=Λήμμα pomoći | accessdate=2012-12-04 | publisher=en.wikidictionary.org}}</ref>). Άρα σύμφωνα με αυτή την εικασία ''Πομάκος'' σημαίνει "αυτός που βοηθάει". Μια άλλη εικασία είναι ότι η λέξη προέρχεται από την Βουλγάρικη λέξη ''μακ'' που σημαίνει ''βασανισμένος''. <ref name="brill_encyclopedia_islam_pomaks_p320">{{cite encyclopedia | title=Pomaks | accessdate=2012-12-02 | encyclopedia=The Encyclopedia of Islam | year=1995 | volume=8 | publisher=E. J. Brill | location=Leiden | pages=320}}</ref>
( <ref>{{cite web | url=http://..// | title= | accessdate=2012-12- | publisher=..}}</ref>). Άρα σύμφωνα με αυτή την εικασία ''Πομάκος'' σημαίνει "αυτός που βοηθάει". Μια άλλη εικασία είναι ότι η λέξη προέρχεται από την Βουλγάρικη λέξη ''μακ'' που σημαίνει ''βασανισμένος''. <ref name=""/>


== Καταγωγή ==
== Καταγωγή ==
Οι χώρες όπου ζουν οι πομάκοι διεκδικούν την εθνική καταγωγή αυτών. Τόσο η [[Βουλγαρία]] όσο και η [[Ελλάδα]], η [[Τουρκία]] αλλά και οι υπόλοιπες χώρες έχουν διεκδικήσει τους Πομάκους, παρουσιάζοντας διαφορετικά ιστορικά στοιχεία προκειμένου να ενισχύσουν τους εθνικούς μύθους προσεταιρισμού τους <ref name="eminov_101">{{cite book | title=Turkish & Other Muslim Minorities | author=Ali Eminov | year=1997 | publisher=C. Hurst & Co. (Publishers) | pages=101 | isbn=1-85065-319-4 | url=http://books.google.gr/books?id=q9ZS0B0dYHMC&pg=PA101#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Δύο αδιαμφισβήτητα δεδομένα είναι ότι οι Πομάκοι είναι Βουλγαρόφωνοι και είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/>. Για την προέλευση των Πομάκων έχουν διατυπωθεί διάφορες αντικρουόμενες θεωρίες:
την καταγωγή η [[Βουλγαρία]] όσο και η [[Ελλάδα]] η [[Τουρκία]] έχουν διεκδικήσει τους Πομάκους, παρουσιάζοντας διαφορετικά ιστορικά στοιχεία προκειμένου να ενισχύσουν τους εθνικούς μύθους προσεταιρισμού τους<ref>Eminov 101</ref>. Για την προέλευση των Πομάκων έχουν διατυπωθεί θεωρίες:
* Στην Ελλάδα ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι Πομάκοι είναι απόγονοι του [[Παίονες|Παιονικού φύλου]] των [[Αγριάνες|Αγριάνων]] <ref name="abc_clio_ethnic_encyclopedia_pomaks">{{cite book | title=Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia / Pomaks | author=Jeffrey Cole | year=May 2011 | publisher=ABC-CLIO | isbn=978-1-59884-302-6 | url=http://books.google.gr/books?id=Wlth0GRi0N0C&pg=PA288#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Σύμφωνα με τους Έλληνες ο αρχαίος αυτός λαός θρακικός λαός αναμίχτηκε με Ελληνικά φύλα και στην συνέχεια Σλαβοποιήθηκαν και ασπάστηκαν την ισλαμική θρησκεία κατά την Οθωμανική περίοδο. Σήμερα η γλώσσα που μιλάνε οι Πομάκοι στην Ελλάδα είναι ουσιαστικά η ίδια σλαβική γλώσσα με την Βουλγάρικη διάλεκτο η οποία ομιλείται στην περιοχή Μαντάν και Ρούντοζεμ (βορείως της Ξάνθης στην Βουλγαρία) <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/>.
* Είναι απόγονοι του [[Παίονες|Παιονικού φύλου]] των [[Αγριάνες|Αγριάνων]]. Η άποψη αυτή είναι η επικρατέστερη μεταξύ των ελλήνων ιστορικών.
* Οι Βούλγαροι ιστορικοί θεωρούν τους Πομάκους εξισλαμισμένους [[Βούλγαροι|Βούλγαρους]]. Κατά την Σοσιαλιστική Βουλγαρία χρηματοδοτήθηκαν έρευνες με σκοπό να παρουσιαστεί ότι οι Πομάκοι είναι εθνικά Βούλγαροι Σλάβοι χριστιανοί οι οποίοι υιοθέτησαν το ισλάμ στο παρελθόν. Σε αυτή τη θεωρία το αναπάντητο ερώτημα είναι αν οι Πομάκοι έγιναν μουσουλμάνοι ατομικά ή μαζικά αλλά και αν έγινε χρήση βίας για να αλλαξοπιστήσουν. Τη θεωρία μαζικής μετατροπής των Πομάκων σε μουσουλμάνους υιοθέτησε η κομμουνιστική προπαγάνδα πριν το 1989. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία Βουλγάρων ιστορικών οι Πομάκοι που συγκεντρώνονταν στην οροσειρά της Ροδόπης αλλαξοπίστησαν στο ισλάμ κατά την οθωμανική αυτοκρατορία, με δική τους πρωτοβουλία, κυρίως για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους. Συγκεκριμένα στην θεωρία αναφέρεται ότι οι Πομάκοι ζούσαν σε άγονη περιοχή με περιορισμένη γεωργική παραγωγή. Οι Πομάκοι ως μέλη του χριστιανικού Μιλλέτ είχαν μεγαλύτερη φορολόγηση από την οθωμανική διοίκηση σε σχέση με το Μουσουλμανικό Μιλλέτ. <ref name="Ghodsee_pomaks_p39-40">{{cite book | title=Muslim Lives in Eastern Europe: Gender, Ethnicity, and the Transformation of Islam in Postsocialist Bulgaria | author=Kristen Ghodsee | year=2009 | publisher=Princeton University Press | pages=39-40 | isbn=978-0691139555 }}</ref> Οι Βούλγαροι υποστηρίζουν ότι οι Πομάκοι, λόγω πολιτικής της Ελλάδας τα τελευταία 50 χρόνια, έχουν αποκτήσει την Τουρκική συνείδηση ενώ η Βουλγάρικη συνείδηση έχει χαθεί. <ref name="tvxs_pomakoi_boulgarikh_tourkikh_syneidhsh"> [http://tvxs.gr/node/67505 6-Οκτ-2010 Μεταφρασμένο ολοσέλιδο ρεπορτάζ από την εφημερίδα «Σεγκα», της Τάνια Μανγκαλάκοβα: Πομάκοι Θράκης: «Οι Τούρκοι 5 αιώνες δεν μπόρεσαν να μας κάνουν Τούρκους, οι Έλληνες μας έκαναν σε 50 χρόνια».] </ref>
* Είναι αρχαίο θρακικό φύλο, το οποίο διαδοχικά [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|εκρωμαΐστηκε]], [[Σλάβοι|εκσλαβίστηκε]] και εξισλαμίστηκε.
* Κατά του Τούρκους ιστορικούς είναι [[Τουρκικά φύλα|Τούρκοι]] "Κουμάνοι" οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ροδόπης πριν την Οθωμανική κατάκτηση της περιοχής. Τα φύλα αυτά που λόγω της γειτνίασης με Σλάβους έμαθαν τη [[Βουλγαρική γλώσσα|Βουλγαρική]] γλώσσα με την συνεχή επαφή με τους Βούλγαρους χριστιανούς <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/>.
* Είναι εξισλαμισμένοι [[Βούλγαροι]]. Η άποψη αυτή είναι η επικρατέστερη μεταξύ των βούλγαρων ιστορικών. Υποστηρίζεται η άποψη ότι λόγω της Ελληνικής πολιτικής οι Πομάκοι τα τελευταία 50 χρόνια έχουν αποκτήσει την Τουρκική συνείδηση ενώ η Βουλγάρικη συνείδηση έχει χαθεί. <ref name="tvxs_pomakoi_boulgarikh_tourkikh_syneidhsh"> [http://tvxs.gr/node/67505 6-Οκτ-2010 Μεταφρασμένο ολοσέλιδο ρεπορτάζ από την εφημερίδα «Σεγκα», της Τάνια Μανγκαλάκοβα: Πομάκοι Θράκης: «Οι Τούρκοι 5 αιώνες δεν μπόρεσαν να μας κάνουν Τούρκους, οι Έλληνες μας έκαναν σε 50 χρόνια».] </ref>
* Οι [[Σλαβομακεδόνες]] ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι Πομάκοι είναι Σλαβομακεδόνες οι οποίοι ασπάστηκαν βίαια το Ισλάμ από τους Οθωμανούς <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/>.
* Είναι [[Τουρκικά φύλα|Τούρκοι]] που λόγω της γειτνίασης με Σλάβους έμαθαν τη Βουλγαρική γλώσσα. Η άποψη αυτή είναι η επικρατέστερη μεταξύ των τούρκων ιστορικών.
* Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία οι Πομάκοι είναι ξεχωριστή εθνότητα η οποία δεν έχει σχέση με τους λαούς της περιοχής. Η Βουλγάρικη γλώσσα οφείλεται με την συχνή επαφή με τους χριστιανούς Βούλγαρους.
* Σύμφωνα με μια αμφιλεγόμενη θεωρία οι Πομάκοι είναι απόγονοι του [[Μωάμεθ]] οι οποίοι ήρθα ως ιεραπόστολοι να διαδώσουν το ισλάμ στα Βαλκάνια. Η σλαβοποίηση αυτών έγινε μετά από γάμους με ντόπιες Σλάβες γυναίκες. Κατά μια άλλη θεωρία οι Πομάκοι είναι απόγονοι Αράβων εμπόρων. Για την θεωρία "αραβικής" προέλευσης των Πομάκων έχουν δημοσιευτεί δύο βιβλία στην περιοχή Μαντάμ και Ρούντοζεμ (πόλεις βόρεια του Νομού Ξάνθη στην Βουλγαρία) το 1999 και 2006 <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/>.


⚫
Στην Βουλγαρία το 1994 και συγκεκριμένα στο νοσοκομείο της πόλης Στάρα Ζαγόρα μια ομάδα γιατρών έκανε αιμοληψία αίματος από Πομάκους και στην συνέχεια έστειλε το αίμα για εξέταση σε εργαστήριο στα [[Σκόπια]] με σκοπό να αποδειχτεί ότι η Πομάκοι είναι καθαρά Βουλγαρική φυλή. Το γεγονός αυτό προκάλεσε σκάνδαλο. <ref name="eminov_102">{{cite book | title=Turkish & Other Muslim Minorities | author=Ali Eminov | year=1997 | publisher=C. Hurst & Co. (Publishers) | pages=102 | isbn=1-85065-319-4 | url=http://books.google.gr/books?id=q9ZS0B0dYHMC&pg=PA102#v=onepage&q&f=false}}</ref>
⚫
Η χρήση του όρου ''Πομάκος'' έχει χρησιμοποιηθεί περιστασιακά από Βούλγαρους στο παρελθόν για να χαρακτηρίσουν τους μουσουλμάνους οι οποίο μιλάγανε [[Σερβική γλώσσα|Σέρβικα]] στην δυτική [[ΠΓΔΜ]] οι οποίοι συνήθως καλούνται με τον όρο ''τομπέσι''/''torbeši'' (στον ενικό λέγονται ''τόρμπες''/''torbeš'' - η λέξη προέρχεται από την λέξη torba σημαίνει ''σάκος/τσάντα'' και η ονομασία οφείλετε στο ότι οι ''τορμπέσι'' έφεραν σάκους και ζητιάνευαν <ref name="conflicting_loyalties_pomaks_torbesi">{{cite book | title=Conflicting Loyalties in the Balkans: The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-Building | author=Hannes Grandits, Nathalie Clayer, Robert Pichler | year=May 15, 2011 | publisher=Tauris Academic Studies | pages=311 | isbn=978-1848854772 | url=http://books.google.gr/books?id=xHEnVxnHIHgC&pg=PA311#v=onepage&q&f=false}}</ref>). Η σωστότερη χρήση του όρου είναι για τους Βούλγαρους οι οποίοι μετανάστευσαν εκεί από την Βουλγαρία. Τέτοια μετανάστευση έγινε για παράδειγμα τη περίοδο 1877-8. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε περιστασιακά μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα και συσχετίζεται με την επίδραση των Βουλγάρικων σχολείων και βιβλιογραφίας. <ref name="brill_encyclopedia_islam_pomaks_p320"/> <ref name="Macedonia_Bradt_torbesi">{{cite book | title=Macedonia | author=Thammy Evans | year=2012 | publisher=Bradt | pages=44 | isbn=978-1841623955 | url=http://books.google.gr/books?id=10Tjsyz69UwC&pg=PA44#v=onepage&q&f=false}}</ref>

===Εξετάσεις DNA===
⚫
Όσο από την Ελλάδα <ref>{{cite journal | url=http://books.google.gr/books?id=-7nX6hv6k8AC&pg=PA52#v=onepage&q&f=false | title=Pomak Identity: National Prescriptions and Native Assumptions | author=Asen Balikci | journal=Ethnologia Balkanica | year=1999 | volume=3}}</ref> όσο και από την Βουλγαρία έχει γίνει προσπάθεια διεκδίκησης της καταγωγής των Πομάκων με εξετάσεις αίματος και έλεγχο του DNA. Στην Βουλγαρία το 1994 και συγκεκριμένα στο νοσοκομείο της πόλης Στάρα Ζαγόρα μια ομάδα γιατρών έκανε αιμοληψία αίματος από Πομάκους και στην συνέχεια έστειλε το αίμα για εξέταση σε εργαστήριο στα [[Σκόπια]] με σκοπό να αποδειχτεί ότι η Πομάκοι είναι καθαρά Βουλγαρική φυλή. Το γεγονός αυτό προκάλεσε σκάνδαλο. <ref name="eminov_102">{{cite book | title=Turkish & Other Muslim Minorities | author=Ali Eminov | year=1997 | publisher=C. Hurst & Co. (Publishers) | pages=102 | isbn=1-85065-319-4 | url=http://books.google.gr/books?id=q9ZS0B0dYHMC&pg=PA102#v=onepage&q&f=false}}</ref>


== Γεωγραφική εξάπλωση ==
== Γεωγραφική εξάπλωση ==

{{επιμέλεια|ομαδοποίηση των στατιστικών - οργάνωση των ενοτήτων κλπ}}
Οι Πομάκοι κατοικούν στον ορεινό όγκο της [[Ροδόπη|Ροδόπης]] στη [[Θράκη]], καθώς και στην [[Ανατολική Ρωμυλία]] στη Βουλγαρία. Η πλειοψηφία των Πομάκων βρίσκεται στη Βουλγαρία <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/> και εντοπίζονται περισσότερο στο γεωγραφικό χώρο νότια της [[Φιλιππούπολη]]ς μέχρι βόρεια της [[Ξάνθη]]ς και της [[Κομοτηνή]]ς. Σύμφωνα με μια εκτίμη υπολογίζονται συνολικά σε 385.000 άτομα στην περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης <ref>{{cite encyclopedia | title=Pomaks | accessdate=2012-12-04 | editor=James Minahan | encyclopedia=Encyclopedia of the Stateless Nations: Ethnic and National Groups Around the World | year=2002 | volume=3 | publisher=Greenwood Publishing Group | pages=1516 | url=http://books.google.gr/books?id=u9Lq_8Ozf5cC&pg=PA1516&lpg=PA1516#v=onepage&q&f=false}}</ref>. Εξαιτίας της ασυνέπειας και των αντικρουόμενων πολιτικών που εφάρμοσαν οι ελληνικές κυβερνήσεις έναντι των Πομάκων, αλλά και λόγω του αμφιλεγόμενου καθεστώτος τους μετά την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας από την οθωμανική κυριαρχία το 1878, υπάρχουν λίγες αξιόπιστες στατιστικές για τον πομακικό πληθυσμό. Επιπλέον, η εκτίμησή του είναι δύσκολη, καθώς στις εθνικές απογραφές δεν καταγράφονται ως ξεχωριστή πληθυσμιακή ομάδα αλλά συνήθως συμπεριλαμβάνονται στο μουσουλμανικό πληθυσμό. Οι επίσημες ελληνικές απογραφές από το 1961 δεν συμπεριλαμβάνουν ερωτήματα θ��ησκεύματος και μητρικής γλώσσας και σήμερα, μετά την απογραφή του 1991 εκτιμάται ότι υπάρχουν, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου εξωτερικών 34.300 Πομάκοι στο σύνολο της μειονότητας (98.000 από τους οποίους οι 49.000 είναι Τουρκογενείς και οι 14.700 Ρομά) <ref name="kwstopoulos_apografes_286_288">{{cite book | title=Το "Μακεδονικό" της Θράκης - Κρατικοί Σχεδιασμοί για τους Πομάκους (1956-2008) | author=Τάσος Κωστόπουλος | year=2009 | publisher=Βιβλιόραμα - Σειρά μελετών ΚΕΜΟ | pages=286-288 | isbn=978-960-8087-80-4}}</ref>.
Οι Πομάκοι κατοικούν στον ορεινό όγκο της [[Ροδόπη|Ροδόπης]] στη [[Θράκη]], καθώς και στην [[Ανατολική Ρωμυλία]] στη Βουλγαρία. Η πλειοψηφία των Πομάκων βρίσκεται στη Βουλγαρία <ref name="Ghodsee_pomaks_p38"/> και εντοπίζονται περισσότερο στο γεωγραφικό χώρο νότια της [[Φιλιππούπολη]]ς μέχρι βόρεια της [[Ξάνθη]]ς και της [[Κομοτηνή]]ς. συνολικά σε .000 άτομα . Εξαιτίας της ασυνέπειας και των αντικρουόμενων πολιτικών που εφάρμοσαν οι ελληνικές κυβερνήσεις έναντι των Πομάκων, αλλά και λόγω του αμφιλεγόμενου καθεστώτος τους μετά την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας από την οθωμανική κυριαρχία το 1878, υπάρχουν λίγες αξιόπιστες στατιστικές για τον πομακικό πληθυσμό. Επιπλέον, η εκτίμησή του είναι δύσκολη, καθώς στις εθνικές απογραφές δεν καταγράφονται ως ξεχωριστή πληθυσμιακή ομάδα αλλά συνήθως συμπεριλαμβάνονται στο μουσουλμανικό πληθυσμό.


Σχετικά με τον πληθυσμό τους στη Βουλγαρία, παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις σε διαφορετικές εκτιμήσεις που κυμαίνονται μεταξύ 80.000 και 270.000. Κατά την απογραφή του 1992, περίπου 164.000 Μουσουλμάνοι αναγνώριζαν ως μητρική γλώσσα τα βουλγαρικά, ωστόσο ως προς την εθνική τους ταυτότητα αυτοπροσδιορίζονταν ως Βούλγαροι, Βούλγαροι Μουσουλμάνοι ή Τούρκοι. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, 131.531 Βούλγαροι προσδιορίζονταν ως Μουσουλμάνοι. Ο αριθμός των μουσουλμάνων στην Ελλάδα (Πομάκοι) και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Τόρμπες) εκτιμάται πως είναι 40.000, ενώ στην Αλβανία κυμαίνεται μεταξύ 80.000 και 120.000 (Γκοράνοι και Τόρμπες). Οι Πομάκοι της Τουρκίας θεωρείται πως έχουν αφομοιωθεί πλήρως<ref>Πληθυσμιακά στοιχεία από το Ali Eminov, ''Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria'', JEMIE 6 (2007) 2</ref>.
Σχετικά με τον πληθυσμό τους στη Βουλγαρία, παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις σε διαφορετικές εκτιμήσεις που κυμαίνονται μεταξύ 80.000 και 270.000. Κατά την απογραφή του 1992, περίπου 164.000 Μουσουλμάνοι αναγνώριζαν ως μητρική γλώσσα τα βουλγαρικά, ωστόσο ως προς την εθνική τους ταυτότητα αυτοπροσδιορίζονταν ως Βούλγαροι, Βούλγαροι Μουσουλμάνοι ή Τούρκοι. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, 131.531 Βούλγαροι προσδιορίζονταν ως Μουσουλμάνοι. Ο αριθμός των μουσουλμάνων στην Ελλάδα (Πομάκοι) και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Τόρμπες) εκτιμάται πως είναι 40.000, ενώ στην Αλβανία κυμαίνεται μεταξύ 80.000 και 120.000 (Γκοράνοι και Τόρμπες). Οι Πομάκοι της Τουρκίας θεωρείται πως έχουν αφομοιωθεί πλήρως<ref>Πληθυσμιακά στοιχεία από το Ali Eminov, ''Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria'', JEMIE 6 (2007) 2</ref>.


Στην Ελλάδα ο αριθμός των Πομάκων υπολογίζεται με βάση την καταγωγή (μητρική γλώσσα) και όχι τη συνείδηση. Υπάρχουν Πομάκοι οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται εθνικά ως Τούρκοι κάτι το οποίο υποστηρίζεται από την Τουρκική πολιτική. Ο Τουρκικός αυτοπροσδιορισμός των Πομάκων υποστηριζόταν και από την Ελληνική πολιτική, όταν το διάστημα 1968 μέχρι την δεκαετία του 1980 οι επίσημες αρχές αναγνώριζαν τους Πομάκους ως Τούρκους. <ref name="minorityrights_turks_and_pomaks">{{cite web | url=http://www.minorityrights.org/1533/greece/turks-and-pomaks.html | title=Turks and Pomaks | accessdate=2012-07-10 | publisher=Minority Rights Group International}}</ref> <ref>{{cite conference | url=http://www.kemo.gr/doc.php?fld=doc&doc=26.pdf | title=From "Locality" to "European Identity": Shifting Indentities among the Pomak Minority in Greece | accessdate=2012-12-04 | author=Domna Michail | year=2003 | month=February | conference=International Association for Southestern Anthropology | location=Graz}}</ref> Οι στατιστικές που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι αποτέλεσμα υπολογισμών με βάση τη μητρική γλώσσα, τις κοινότητες (χωριά, οικισμοί) καταγωγής και το συνολικό αριθμό των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης που προκύπτει από την απογραφή. Με τα παραπάνω, ο πληθυσμός των Πομάκων της Δυτικής Θράκης εμφανίζεται 30.000 με 39.000<ref> [http://www.antifonitis.gr/parekliseis/greece/10.htm Χαμδή Ομέρ, Η πομακική γλώσσα στην Ελλάδα σήμερα, Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο μειονοτικών γλωσσών του οργανισμού Mercator, Ολλανδία, 23-25 Νοεμβρίου 2004]</ref> <ref>[http://www.greekhelsinki.gr/english/reports/pomaks.html Ελληνικό παράρτημα παρατηρητηρίου Ελσίνκι]</ref> <ref name="minority_rights_greece_overview">{{cite web | url=http://www.minorityrights.org/326/greece/greece-overview.html | title=Greece overview | accessdate=2012-07-10 | publisher=Minority Rights Group International}}</ref>. Η γεωγραφική τους κατανομή είναι:
Στην Ελλάδα ο αριθμός των Πομάκων υπολογίζεται με βάση την καταγωγή (μητρική γλώσσα) και όχι τη συνείδηση. Υπάρχουν Πομάκοι οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται εθνικά ως Τούρκοι κάτι το οποίο υποστηρίζεται από την Τουρκική πολιτική. Ο Τουρκικός αυτοπροσδιορισμός των Πομάκων υποστηριζόταν και από την Ελληνική πολιτική, όταν το διάστημα 1968 μέχρι την δεκαετία του 1980 οι επίσημες αρχές αναγνώριζαν τους Πομάκους ως Τούρκους. <ref name="minorityrights_turks_and_pomaks">{{cite web | url=http://www.minorityrights.org/1533/greece/turks-and-pomaks.html | title=Turks and Pomaks | accessdate=2012-07-10 | publisher=Minority Rights Group International}}</ref><ref>{{cite conference | url=http://www.kemo.gr/doc.php?fld=doc&doc=26.pdf | title=From "Locality" to "European Identity": Shifting Indentities among the Pomak Minority in Greece | accessdate=2012-12-04 | author=Domna Michail | year=2003 | month=February | conference=International Association for Southestern Anthropology | location=Graz}}</ref> Οι στατιστικές που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι αποτέλεσμα υπολογισμών με βάση τη μητρική γλώσσα, τις κοινότητες (χωριά, οικισμοί) καταγωγής και το συνολικό αριθμό των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης που προκύπτει από την απογραφή. Με τα παραπάνω, ο πληθυσμός των Πομάκων της Δυτικής Θράκης εμφανίζεται 30.000 με 39.000<ref> [http://www.antifonitis.gr/parekliseis/greece/10.htm Χαμδή Ομέρ, Η πομακική γλώσσα στην Ελλάδα σήμερα, Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο μειονοτικών γλωσσών του οργανισμού Mercator, Ολλανδία, 23-25 Νοεμβρίου 2004]</ref> <ref>[http://www.greekhelsinki.gr/english/reports/pomaks.html Ελληνικό παράρτημα παρατηρητηρίου Ελσίνκι]</ref> <ref name="minority_rights_greece_overview">{{cite web | url=http://www.minorityrights.org/326/greece/greece-overview.html | title=Greece overview | accessdate=2012-07-10 | publisher=Minority Rights Group International}}</ref>. Η γεωγραφική τους κατανομή είναι:


Στον [[Νομός Έβρου|Έβρο]]: 5,6%,
Στον [[Νομός Έβρου|Έβρο]]: 5,6%,
Γραμμή 32: Γραμμή 28:


Στα [[πομακοχώρια]] του [[νομός Έβρου|Έβρου]] και στην αντίστοιχη περιοχή εντός [[Βουλγαρία|Βουλγαρίας]], υπάρχει μία ξεχωριστή πολιτιστική και θρησκευτική ομάδα Πομάκων, οι [[Κιζιλμπάσηδες]]<ref>[http://groups.yahoo.com/group/greekhr/message/66 "Κιζιλμπάσηδες, Οι τελευταίου ''Ορφικοί'' της Ελλάδας", Ιωάννης Ντρενογιάννης, "ΤΑ ΝΕΑ", 19-02-2000, Σελ.R27, Κωδικός άρθρου: A16672R271, επαναδημοσίευση Διεθνούς Παρατηρίου Ελσίνκι, Ελληνικού Παραρτήματος]</ref><ref>[http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/file33.htm "Στα βήματα του Ορφέα - Στο εσωτερικό της Ροδόπης: Προϊστορικά κατάλοιπα, Ορφικές μνήμες και ανατολικός μυστικισμός", Μόσχου Κούκου]</ref><ref>[http://antifonitis.gr/online/?tag=%CE%BA%CE%B9%CE%B6%CE%B9%CE%BB%CE%BC%CF%80%CE%AC%CF%83%CE%B7%CE%B4%CE%B5%CF%82 εφημερίδα "Αντιφωνητής", άρθρο "Στα μπεκτασίδικα χωριά από τούς Προξενικούς", Κ.Κ. Κομοτηνή, 23 Μαΐου 2009]</ref><ref>[http://www.xronos.gr/detail.php?ID=41167 εφημερίδα "Ο Χρόνος", άρθρο "Στο πιο σεβαστό προσκύνημα των Μπεκτασίδων της Θράκης - Στον τεκέ Κιζίλ Ντελή στην Ρούσα", Μελαχροινή Μαρτίδου, Κομοτηνή 24-7-2008]</ref><ref>[http://www.phys.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/xeimerinoi/2005_h_mastorantza_toy_erntempil.htm Χειμερινοί Κολυμβητές, έργο:"Ἡ Μαστοράντζα τοῦ Ἐρντεμπίλ", Πληροφορίες (βιβλιογραφικές πηγές): Εὐ. Ζάχου - Παπαζαχαρίου, "Ἀνατολὴ Ἀνατολών", "Παραμυθένια Βαλκάνια", Αθήνα 2005, εκδόσεις Αλήστου Μνήμης]</ref><ref>[http://www.politis-thrakis.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=160 εφημερίδα "Πολίτης της Θράκης", άρθρο: Οι "Κούνιες των Πομάκων", Αικατερίνη Κάλτσου, Αλεξανδρούπολη, 26-4-2006]</ref>.
Στα [[πομακοχώρια]] του [[νομός Έβρου|Έβρου]] και στην αντίστοιχη περιοχή εντός [[Βουλγαρία|Βουλγαρίας]], υπάρχει μία ξεχωριστή πολιτιστική και θρησκευτική ομάδα Πομάκων, οι [[Κιζιλμπάσηδες]]<ref>[http://groups.yahoo.com/group/greekhr/message/66 "Κιζιλμπάσηδες, Οι τελευταίου ''Ορφικοί'' της Ελλάδας", Ιωάννης Ντρενογιάννης, "ΤΑ ΝΕΑ", 19-02-2000, Σελ.R27, Κωδικός άρθρου: A16672R271, επαναδημοσίευση Διεθνούς Παρατηρίου Ελσίνκι, Ελληνικού Παραρτήματος]</ref><ref>[http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/Koukos/orfeas/file33.htm "Στα βήματα του Ορφέα - Στο εσωτερικό της Ροδόπης: Προϊστορικά κατάλοιπα, Ορφικές μνήμες και ανατολικός μυστικισμός", Μόσχου Κούκου]</ref><ref>[http://antifonitis.gr/online/?tag=%CE%BA%CE%B9%CE%B6%CE%B9%CE%BB%CE%BC%CF%80%CE%AC%CF%83%CE%B7%CE%B4%CE%B5%CF%82 εφημερίδα "Αντιφωνητής", άρθρο "Στα μπεκτασίδικα χωριά από τούς Προξενικούς", Κ.Κ. Κομοτηνή, 23 Μαΐου 2009]</ref><ref>[http://www.xronos.gr/detail.php?ID=41167 εφημερίδα "Ο Χρόνος", άρθρο "Στο πιο σεβαστό προσκύνημα των Μπεκτασίδων της Θράκης - Στον τεκέ Κιζίλ Ντελή στην Ρούσα", Μελαχροινή Μαρτίδου, Κομοτηνή 24-7-2008]</ref><ref>[http://www.phys.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/xeimerinoi/2005_h_mastorantza_toy_erntempil.htm Χειμερινοί Κολυμβητές, έργο:"Ἡ Μαστοράντζα τοῦ Ἐρντεμπίλ", Πληροφορίες (βιβλιογραφικές πηγές): Εὐ. Ζάχου - Παπαζαχαρίου, "Ἀνατολὴ Ἀνατολών", "Παραμυθένια Βαλκάνια", Αθήνα 2005, εκδόσεις Αλήστου Μνήμης]</ref><ref>[http://www.politis-thrakis.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=160 εφημερίδα "Πολίτης της Θράκης", άρθρο: Οι "Κούνιες των Πομάκων", Αικατερίνη Κάλτσου, Αλεξανδρούπολη, 26-4-2006]</ref>.

⚫
Η χρήση του όρου ''Πομάκος'' έχει χρησιμοποιηθεί περιστασιακά από Βούλγαρους στο παρελθόν για να χαρακτηρίσουν [[Σερβική γλώσσα|]] [[ΠΓΔΜ]] συνήθως καλούνται ''/'' (η λέξη προέρχεται από την λέξη και η ονομασία οφείλετε στο ότι οι '''' έφεραν σάκους και ζητιάνευαν <ref name="conflicting_loyalties_pomaks_torbesi">{{cite book | title=Conflicting Loyalties in the Balkans: The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-Building | author=Hannes Grandits, Nathalie Clayer, Robert Pichler | year=May 15, 2011 | publisher=Tauris Academic Studies | pages=311 | isbn=978-1848854772 | url=http://books.google.gr/books?id=xHEnVxnHIHgC&pg=PA311#v=onepage&q&f=false}}</ref>).


== Ιστορία ==
== Ιστορία ==
Γραμμή 42: Γραμμή 40:
Με την απελευθέρωση της Δυτικής [[Θράκη|Θράκης]] το 1920, διαπιστώθηκε η ύπαρξη πολλών Πομάκων κρυπτοχριστιανών, οι οποίοι και εκδηλώθηκαν. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση κάποιου Γιουσούφ από τον [[Κέχρος Ροδόπης|Κέχρο Ροδόπης]], που διατηρούσε τα άμφια του παππού του που ήταν χριστιανός ιερέας.
Με την απελευθέρωση της Δυτικής [[Θράκη|Θράκης]] το 1920, διαπιστώθηκε η ύπαρξη πολλών Πομάκων κρυπτοχριστιανών, οι οποίοι και εκδηλώθηκαν. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση κάποιου Γιουσούφ από τον [[Κέχρος Ροδόπης|Κέχρο Ροδόπης]], που διατηρούσε τα άμφια του παππού του που ήταν χριστιανός ιερέας.


Κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878), οι Πομάκοι επαναστάτησαν κατά των βλέψεων της Βουλγαρίας και ίδρυσαν την αυτόνομη πολιτεία με την ονομασία "Δημοκρατία του Ταμράς", σε εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα οποία θα περιλαμβάνονταν στην υπό αυτονόμηση Ανατολική Ρωμυλία. Το 1886 η Οθωμανική κυβέρνηση αποδέχτηκε την προσάρτηση της [[Ανατολική Ρωμυλία|Ανατολικής Ρωμυλίας]] στη Βουλγαρία, και έτσι ήρθε το τέλος για την αυτόνομη πολιτεία των Πομάκων. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, πολλοί Πομάκοι συμμετείχαν στην πλευρά των Ελλήνων, έναντι των Βουλγάρων και των Τούρκων. Αξιοσημείωτη είναι η μορφή του '''Αλή Ζεΐρ Χαβούζ''', από τη [[Δράμα]], ο οποίος πήρε μέρος σε πολλές μάχες<ref name=auto3>["Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχοι" Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ), University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008]</ref>. Μετά το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, οι Πομάκοι ξεσηκώθηκαν κατά της Βουλγαρικής κατοχής (στην οποία είχε περιέλθει όλη η Δυτική Θράκη).
Κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878), οι Πομάκοι επαναστάτησαν κατά των βλέψεων της Βουλγαρίας και ίδρυσαν την αυτόνομη πολιτεία με την ονομασία "Δημοκρατία του Ταμράς", σε εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα οποία θα περιλαμβάνονταν στην υπό αυτονόμηση Ανατολική Ρωμυλία. Το 1886 η Οθωμανική κυβέρνηση αποδέχτηκε την προσάρτηση της [[Ανατολική Ρωμυλία|Ανατολικής Ρωμυλίας]] στη Βουλγαρία, και έτσι ήρθε το τέλος για την αυτόνομη πολιτεία των Πομάκων.
Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, πολλοί Πομάκοι συμμετείχαν στην πλευρά των Ελλήνων, έναντι των Βουλγάρων και των Τούρκων. Αξιοσημείωτη είναι η μορφή του '''Αλή Ζεΐρ Χαβούζ''', από τη [[Δράμα]], ο οποίος πήρε μέρος σε πολλές μάχες<ref name=auto3>["Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχοι" Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ), University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008]</ref>. Μετά το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, οι Πομάκοι ξεσηκώθηκαν κατά της Βουλγαρικής κατοχής (στην οποία είχε περιέλθει όλη η Δυτική Θράκη).


Στις [[16 Αυγούστου]] του [[1913]], ξέσπασε το επαναστατικό κίνημα στις περιοχές Κοσούκαβακ (σημερινό Κρούμοφγκραντ Βουλγαρίας), Μαστανλί (σημερινό Μόμτσιλγκραντ Βουλγαρίας) και [[Κάρντζαλι]]. Οι επαναστάτες κατέλαβαν επίσης την Κομοτηνή, την Ξάνθη και το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς). Την 1η Σεπτεμβρίου 1913 ιδρύθηκε στην Κομοτηνή η [[Δημοκρατία Δυτικής Θράκης|"Προσωρινή Διοίκηση Δυτικής Θράκης"]] (''Garbi Trakya Hukumet i Muvakkatesi''). Η Οθωμανική διοίκηση δεν υποστήριξε τους επαναστάτες και έτσι, με την ανοχή Ελληνικής και Οθωμανικής κυβέρνησης, η περιοχή παραδόθηκε στο Βουλγαρικό στρατό στις [[30 Οκτωβρίου]] [[1913]]. Οι επαναστάτες (αν και μουσουλμάνοι) αναζήτησαν στήριξη, κυρίως από την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) διορίστηκε Έλληνας δήμαρχος<ref>στην τουρκική: Biyiklioglou Tevfik, "Trakya' da millî mücadele" Άγκυρα 1956</ref><ref>στη γερμανική: Peter Soustal, "Thrakien (Thrake, Rodope und Haimimontos)" Βιέννη 1991</ref><ref>Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Aνατολικής Mακεδονίας - Θράκης, "Θράκη" Κομοτηνή 1994</ref><ref>στην τουρκική: Aydinli Ahmet, "Bati Trakya faciasinin icyuzu" Κωνσταντινούπολη 1972</ref>. Μετά το τέλος του [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου]], 8 Πομάκοι βουλευτές της Βουλγαρικής βουλής, απευθυνόμενοι στις κυβερνήσεις της [[Ελλάς|Ελλάδος]] και [[Γαλλία|Γαλλίας]], ζήτησαν να προστατευτεί η εθνική και θρησκευτική τους ιδιαιτερότητα από τη Βουλγαρική διοίκηση<ref>[http://www.pomak.eu/en/content/pomaks-history-slavic-people-muslim-faith-%E2%80%93-history-and-modernity European Union Pomak Forum]</ref>.
Στις [[16 Αυγούστου]] του [[1913]], ξέσπασε το επαναστατικό κίνημα στις περιοχές Κοσούκαβακ (σημερινό Κρούμοφγκραντ Βουλγαρίας), Μαστανλί (σημερινό Μόμτσιλγκραντ Βουλγαρίας) και [[Κάρντζαλι]]. Οι επαναστάτες κατέλαβαν επίσης την Κομοτηνή, την Ξάνθη και το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς). Την 1η Σεπτεμβρίου 1913 ιδρύθηκε στην Κομοτηνή η [[Δημοκρατία Δυτικής Θράκης|"Προσωρινή Διοίκηση Δυτικής Θράκης"]] (''Garbi Trakya Hukumet i Muvakkatesi''). Η Οθωμανική διοίκηση δεν υποστήριξε τους επαναστάτες και έτσι, με την ανοχή Ελληνικής και Οθωμανικής κυβέρνησης, η περιοχή παραδόθηκε στο Βουλγαρικό στρατό στις [[30 Οκτωβρίου]] [[1913]]. Οι επαναστάτες (αν και μουσουλμάνοι) αναζήτησαν στήριξη, κυρίως από την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) διορίστηκε Έλληνας δήμαρχος<ref>στην τουρκική: Biyiklioglou Tevfik, "Trakya' da millî mücadele" Άγκυρα 1956</ref><ref>στη γερμανική: Peter Soustal, "Thrakien (Thrake, Rodope und Haimimontos)" Βιέννη 1991</ref><ref>Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Aνατολικής Mακεδονίας - Θράκης, "Θράκη" Κομοτηνή 1994</ref><ref>στην τουρκική: Aydinli Ahmet, "Bati Trakya faciasinin icyuzu" Κωνσταντινούπολη 1972</ref>. Μετά το τέλος του [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου]], 8 Πομάκοι βουλευτές της Βουλγαρικής βουλής, απευθυνόμενοι στις κυβερνήσεις της [[Ελλάς|Ελλ��δος]] και [[Γαλλία|Γαλλίας]], ζήτησαν να προστατευτεί η εθνική και θρησκευτική τους ιδιαιτερότητα από τη Βουλγαρική διοίκηση<ref>[http://www.pomak.eu/en/content/pomaks-history-slavic-people-muslim-faith-%E2%80%93-history-and-modernity European Union Pomak Forum]</ref>.
Γραμμή 59: Γραμμή 58:
* [[Σεμπαεδήν Καραχότζα]], συγγραφέας και δημοσιογράφος
* [[Σεμπαεδήν Καραχότζα]], συγγραφέας και δημοσιογράφος
* [[Ομέρ Χαμδή]], πρόεδρος και ιδρυτής του ''Κέντρου Πομακικών Ερευνών''
* [[Ομέρ Χαμδή]], πρόεδρος και ιδρυτής του ''Κέντρου Πομακικών Ερευνών''

==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==

* [http://pomakohoria.blogspot.gr/2012/11/26-10-12.html Δελτίο Ειδήσεων στην πομακική, στο ''Κανάλι 6'' Ξάνθης]
* [http://www.youtube.com/watch?v=uBAAtF0Fnzk Πομάκικα τραγούδια, από την Εμινέ Μπουρουτζή]


== Βιβλιογραφία ==
== Βιβλιογραφία ==

Έκδοση από την 20:41, 4 Δεκεμβρίου 2012

Πομάκες στη Μούγλα της Βουλγαρίας (1934).

Οι Πομάκοι (πομακικά: Πομάτσι, Τουρκικά: Pomaklar / Πομακλάρ) είναι μία πληθυσμιακή ομάδα της Θράκης[1][2] με ιδιαίτερο πολιτισμό[3] και γλώσσα[4], η δε θρησκεία τους είναι μουσουλμανική[5]. Σήμερα η πληθυσμιακή αυτή ομάδα είναι διασκορπισμένη μεταξύ Ελλάδος, Βουλγαρίας[6]και Τουρκίας (κυρίως λόγω μετανάστευσης). Σήμερα η πλειοψηφία των Πομάκων συγκεντρώνεται στην Βουλγαρία [7].

Ετυμολογία

Η ετυμολογία της λέξης πομάκος δεν είναι ξεκάθαρη. Σύμφωνα με τον Σταύρο Θεοφανίδη (καθηγητής με ειδίκευση τα οικονομικά στην Πάντειο [8]) διατυπώνεται η εικασία ότι είναι από το ελληνικό Πομάξ (πότης) εξαιτίας της παλιάς συνήθειας των Θρακών να πίνουν πολύ, ή από το "ιππομάχοι" (οι Αρχαίοι Θράκες ήταν δεινοί ιππείς πολεμιστές) [εκκρεμεί παραπομπή] [9]. Εικάζεται επίσης, ότι προέρχεται από το σλαβικό (Σερβοκροάτικο) ρήμα βοηθώ (πομότσι/pomoći). Άρα σύμφωνα με αυτή την εικασία Πομάκος σημαίνει "αυτός που βοηθάει". Μια άλλη εικασία είναι ότι η λέξη προέρχεται από την Βουλγάρικη λέξη μακ που σημαίνει βασανισμένος. [6]

Καταγωγή

Με δεδομένη την αμφιλεγόμενη καταγωγή τους, τόσο η Βουλγαρία όσο και η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν διεκδικήσει τους Πομάκους, παρουσιάζοντας διαφορετικά ιστορικά στοιχεία προκειμένου να ενισχύσουν τους εθνικούς μύθους προσεταιρισμού τους[10]. Για την προέλευση των Πομάκων έχουν διατυπωθεί οι παρακάτω θεωρίες:

  • Είναι απόγονοι του Παιονικού φύλου των Αγριάνων. Η άποψη αυτή είναι η επικρατέστερη μεταξύ των ελλήνων ιστορικών.
  • Είναι αρχαίο θρακικό φύλο, το οποίο διαδοχικά εκρωμαΐστηκε, εκσλαβίστηκε και εξισλαμίστηκε.
  • Είναι εξισλαμισμένοι Βούλγαροι. Η άποψη αυτή είναι η επικρατέστερη μεταξύ των βούλγαρων ιστορικών. Υποστηρίζεται η άποψη ότι λόγω της Ελληνικής πολιτικής οι Πομάκοι τα τελευταία 50 χρόνια έχουν αποκτήσει την Τουρκική συνείδηση ενώ η Βουλγάρικη συνείδηση έχει χαθεί. [11]
  • Είναι Τούρκοι που λόγω της γειτνίασης με Σλάβους έμαθαν τη Βουλγαρική γλώσσα. Η άποψη αυτή είναι η επικρατέστερη μεταξύ των τούρκων ιστορικών.

Στην Βουλγαρία το 1994 και συγκεκριμένα στο νοσοκομείο της πόλης Στάρα Ζαγόρα μια ομάδα γιατρών έκανε αιμοληψία αίματος από Πομάκους και στην συνέχεια έστειλε το αίμα για εξέταση σε εργαστήριο στα Σκόπια με σκοπό να αποδειχτεί ότι η Πομάκοι είναι καθαρά Βουλγαρική φυλή. Το γεγονός αυτό προκάλεσε σκάνδαλο. [12]

Γεωγραφική εξάπλωση

Οι Πομάκοι κατοικούν στον ορεινό όγκο της Ροδόπης στη Θράκη, καθώς και στην Ανατολική Ρωμυλία στη Βουλγαρία. Η πλειοψηφία των Πομάκων βρίσκεται στη Βουλγαρία [7] και εντοπίζονται περισσότερο στο γεωγραφικό χώρο νότια της Φιλιππούπολης μέχρι βόρεια της Ξάνθης και της Κομοτηνής. Υπολογίζονται συνολικά σε 200.000 άτομα από τα οποία περισσότερα των 100.000 ζουν εντός της Βουλγαρίας. Εξαιτίας της ασυνέπειας και των αντικρουόμενων πολιτικών που εφάρμοσαν οι ελληνικές κυβερνήσεις έναντι των Πομάκων, αλλά και λόγω του αμφιλεγόμενου καθεστώτος τους μετά την ανεξαρτησία της Βουλγαρίας από την οθωμανική κυριαρχία το 1878, υπάρχουν λίγες αξιόπιστες στατιστικές για τον πομακικό πληθυσμό. Επιπλέον, η εκτίμησή του είναι δύσκολη, καθώς στις εθνικές απογραφές δεν καταγράφονται ως ξεχωριστή πληθυσμιακή ομάδα αλλά συνήθως συμπεριλαμβάνονται στο μουσουλμανικό πληθυσμό.

Σχετικά με τον πληθυσμό τους στη Βουλγαρία, παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις σε διαφορετικές εκτιμήσεις που κυμαίνονται μεταξύ 80.000 και 270.000. Κατά την απογραφή του 1992, περίπου 164.000 Μουσουλμάνοι αναγνώριζαν ως μητρική γλώσσα τα βουλγαρικά, ωστόσο ως προς την εθνική τους ταυτότητα αυτοπροσδιορίζονταν ως Βούλγαροι, Βούλγαροι Μουσουλμάνοι ή Τούρκοι. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, 131.531 Βούλγαροι προσδιορίζονταν ως Μουσουλμάνοι. Ο αριθμός των μουσουλμάνων στην Ελλάδα (Πομάκοι) και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Τόρμπες) εκτιμάται πως είναι 40.000, ενώ στην Αλβανία κυμαίνεται μεταξύ 80.000 και 120.000 (Γκοράνοι και Τόρμπες). Οι Πομάκοι της Τουρκίας θεωρείται πως έχουν αφομοιωθεί πλήρως[13].

Στην Ελλάδα ο αριθμός των Πομάκων υπολογίζεται με βάση την καταγωγή (μητρική γλώσσα) και όχι τη συνείδηση. Υπάρχουν Πομάκοι οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται εθνικά ως Τούρκοι κάτι το οποίο υποστηρίζεται από την Τουρκική πολιτική. Ο Τουρκικός αυτοπροσδιορισμός των Πομάκων υποστηριζόταν και από την Ελληνική πολιτική, όταν το διάστημα 1968 μέχρι την δεκαετία του 1980 οι επίσημες αρχές αναγνώριζαν τους Πομάκους ως Τούρκους. [14][15] Οι στατιστικές που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι αποτέλεσμα υπολογισμών με βάση τη μητρική γλώσσα, τις κοινότητες (χωριά, οικισμοί) καταγωγής και το συνολικό αριθμό των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης που προκύπτει από την απογραφή. Με τα παραπάνω, ο πληθυσμός των Πομάκων της Δυτικής Θράκης εμφανίζεται 30.000 με 39.000[16] [17] [18]. Οι επίσημες ελληνικές απογραφές από το 1961 δεν συμπεριλαμβάνουν ερωτήματα θρησκεύματος και μητρικής γλώσσας και σήμερα, μετά την απογραφή του 1991 εκτιμάται ότι υπάρχουν, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου εξωτερικών 34.300 Πομάκοι στο σύνολο της μειονότητας (98.000 από τους οποίους οι 49.000 είναι Τουρκογενείς και οι 14.700 Αθίγγανοι) [19]. Η γεωγραφική τους κατανομή είναι:

Στον Έβρο: 5,6%, στο νομό Ροδόπης: 30,6% και στο νομό Ξάνθης: 63,8% του συνολικού αριθμού[20].

Στα πομακοχώρια του Έβρου και στην αντίστοιχη περιοχή εντός Βουλγαρίας, υπάρχει μία ξεχωριστή πολιτιστική και θρησκευτική ομάδα Πομάκων, οι Κιζιλμπάσηδες[21][22][23][24][25][26].

Η χρήση του όρου Πομάκος έχει χρησιμοποιηθεί περιστασιακά από Βούλγαρους στο παρελθόν για να χαρακτηρίσουν σερβόφωνους μουσουλμάνους της δυτικής ΠΓΔΜ που συνήθως καλούνται Τορμπές/Torbeš/Torbeši (η λέξη προέρχεται από την λέξη τορβάς και η ονομασία οφείλετε στο ότι οι Τορμπές έφεραν σάκους και ζητιάνευαν [27]).

Ιστορία

Οι Πομάκοι φαίνεται ότι εξισλαμίστηκαν πλήρως στα τέλη του 18ου αιώνα. Έως τότε ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι[28]. Οι Πομάκοι άρχισαν να εξισλαμίζονται σταδιακά, από την Οθωμανική κατοχή (αρχές του 15ου αιώνα) επί Σουλτάνου Σελήμ Α΄, έως το τέλος του 18ου αιώνα. Ο μοναχός Παχώμιος Ρουσάνος (1508-1553), που επισκέφτηκε την ορεινή Ξάνθη, έγραψε το 1550 ότι μόνο 6 ή 9 χωριά είχαν στραφεί στο ισλάμ[29].

Η μαζική στροφή στο ισλάμ έγινε κατά τον 16ο και 17ο αιώνα. Σύμφωνα με τους Κώδικες της Μητροπόλεως Φιλιππουπόλεως και τον Τσέχο ιστορικό και σλαβολόγο Κωνσταντίν Γιόζεφ Γίρετσεκ (Konstantin Josef Jireček), στα μέσα του 17ου αιώνα, οι προύχοντες των Πομάκων συμφώνησαν να εξισλαμιστούν ομαδικά, προκειμένου να επιβιώσουν. Παρουσιάστηκαν τότε, στις αρχές της Φιλιππούπολης για να γνωστοποιήσουν την απόφαση. Ο Οθωμανός διοικητής, αμήχανος τους παρέπεμψε στον Μητροπολίτη Φιλιππουπόλεως Γαβριήλ (1636-1672). Ο μητροπολίτης δεν μπόρεσε να τους αποτρέψει, καθώς οι Πομάκοι ήταν αποφασισμένοι να συνεργαστούν με τους Οθωμανούς, προκειμένου να εκδικηθούν τους Βούλγαρους για την μακραίωνη καταδυνάστευση των Πομακικών πληθυσμών. Βάσει της παράδοσης των Ελλήνων της Φιλιππούπολης, έγινε πανηγυρική τελετή περιτομής των Πομάκων προυχόντων στο παλαιό τζαμί κοντά στο διοικητήριο της Φιλιππούπολης. Κατόπιν αυτού εξισλαμίστηκαν και οι κάτοικοι των πομακοχωρίων.

Κατα την παράδοση των Βουλγάρων, ο Μέγας Βεζίρης Κιοπρουλού Μεχμέτ πασάς (1656-1661) απείλησε τους Πομάκους της κοιλάδας του Τσεπίνου (στη βορειοδυτική Ροδόπη) ότι αν δε προσέρχονταν στο Ισλάμ, θα εξοντώνονταν. Πράγματι, το 1656 Οθωμανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην κοιλάδα του Τσεπίνου, συνέλαβαν τους προύχοντες των Πομάκων και τους μετέφεραν στον τοπικό πασά, όπου αναγκάστηκαν να υποκύψουν. Ο Μέγας Βεζίρης Μεχμέτ Κιοπρουλού, μετά τον ομαδικό εξισλαμισμό, κατέστρεψε 218 εκκλησίες και 336 παρεκκλήσια στις περιοχές των Πομάκων. Τα ερείπια της καταστροφής παραμένουν έως και σήμερα σε πολλά μέρη. Το γεγονός αυτό έχει μείνει ως ανάμνηση στις Πομακικές κοινότητες. Ο εξισλαμισμός δεν έγινε πάντοτε οικειοθελώς. Πολλοί Πομάκοι προτίμησαν να πεθάνουν παρά να εξισλαμιστούν, πηδώντας σε κάποιο βάραθρο. Σημεία θυσίας των Πομάκων αναφέρονται σε πολλές κωμοπόλεις και χωριά των Πομάκων, όπως το Γκούλεμ Κάμεν στη Γλαύκη Ξάνθης, το Μόμτσι Κάμεν στο Ωραίο Ξάνθης, το Τσερβέν Κάμεν στη Μάνταινα Ξάνθης, η κορυφή Μαρίνα στην Αιώρα Ξάνθης, ο βράχος Νεβιάστα στο Σμόλυαν Βουλγαρίας, το Μόμιν Κάμεν στο Ζλάτογκραντ Βουλγαρίας, στην Πάχνη Ξάνθης, στην Κοττάνη Ξάνθης και στη Σιρόκα Λάκα Βουλγαρίας[30].

Με την απελευθέρω��η της Δυτικής Θράκης το 1920, διαπιστώθηκε η ύπαρξη πολλών Πομάκων κρυπτοχριστιανών, οι οποίοι και εκδηλώθηκαν. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση κάποιου Γιουσούφ από τον Κέχρο Ροδόπης, που διατηρούσε τα άμφια του παππού του που ήταν χριστιανός ιερέας.

Κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878), οι Πομάκοι επαναστάτησαν κατά των βλέψεων της Βουλγαρίας και ίδρυσαν την αυτόνομη πολιτεία με την ονομασία "Δημοκρατία του Ταμράς", σε εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τα οποία θα περιλαμβάνονταν στην υπό αυτονόμηση Ανατολική Ρωμυλία. Το 1886 η Οθωμανική κυβέρνηση αποδέχτηκε την προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας στη Βουλγαρία, και έτσι ήρθε το τέλος για την αυτόνομη πολιτεία των Πομάκων.
Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, πολλοί Πομάκοι συμμετείχαν στην πλευρά των Ελλήνων, έναντι των Βουλγάρων και των Τούρκων. Αξιοσημείωτη είναι η μορφή του Αλή Ζεΐρ Χαβούζ, από τη Δράμα, ο οποίος πήρε μέρος σε πολλές μάχες[31]. Μετά το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, οι Πομάκοι ξεσηκώθηκαν κατά της Βουλγαρικής κατοχής (στην οποία είχε περιέλθει όλη η Δυτική Θράκη).

Στις 16 Αυγούστου του 1913, ξέσπασε το επαναστατικό κίνημα στις περιοχές Κοσούκαβακ (σημερινό Κρούμοφγκραντ Βουλγαρίας), Μαστανλί (σημερινό Μόμτσιλγκραντ Βουλγαρίας) και Κάρντζαλι. Οι επαναστάτες κατέλαβαν επίσης την Κομοτηνή, την Ξάνθη και το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης (Δεδέαγατς). Την 1η Σεπτεμβρίου 1913 ιδρύθηκε στην Κομοτηνή η "Προσωρινή Διοίκηση Δυτικής Θράκης" (Garbi Trakya Hukumet i Muvakkatesi). Η Οθωμανική διοίκηση δεν υποστήριξε τους επαναστάτες και έτσι, με την ανοχή Ελληνικής και Οθωμανικής κυβέρνησης, η περιοχή παραδόθηκε στο Βουλγαρικό στρατό στις 30 Οκτωβρίου 1913. Οι επαναστάτες (αν και μουσουλμάνοι) αναζήτησαν στήριξη, κυρίως από την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη) διορίστηκε Έλληνας δήμαρχος[32][33][34][35]. Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 8 Πομάκοι βουλευτές της Βουλγαρικής βουλής, απευθυνόμενοι στις κυβερνήσεις της Ελλάδος και Γαλλίας, ζήτησαν να προστατευτεί η εθνική και θρησκευτική τους ιδιαιτερότητα από τη Βουλγαρική διοίκηση[36].

Για ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους, οι Πομάκοι υπέστησαν κατά περιόδους πιέσεις ώστε να αλλάξουν τα τουρκικά/μουσουλμανικά ονόματά τους σε βουλγαρικά (1912, 1942, 1962 και 1971-4), όπως επίσης τους δόθηκε αργότερα το δικαίωμα να ανακτήσουν τα ονόματά τους (1913, 1945, 1964 και 1990). Η μετονομασία των Πομάκων συνοδεύτηκε από πιέσεις εκχριστιανισμού τους και απαγορεύσεων ισλαμικών πρακτικών[37].

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με αντιπροσώπους τους στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το 1946, οι Πομάκοι της Βουλγαρίας επανέφεραν το αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Ο διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού της Ουάσινγκτον Άλμπερτ Βέρνερ, παρουσίασε το θέμα ως εξής: "Ένα ακόμη πρόβλημα μειονότητας παρουσιάστηκε σήμερα στην Ουάσινγκτον στο πρόσωπο των Πομάκων, οι οποίοι είναι αρχαία ελληνική φυλή, ιστορούμενη από την προ του Μεγάλου Αλεξάνδρου εποχή [...] Οι Πομάκοι ποιούνται νυν έκκληση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και προς το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών και ζητούν την διενέργεια δημοψηφίσματος, για να ελευθερωθούν από τη Βουλγαρία και να απολαύσουν την ελευθερία την οποία απολαμβάνουν οι Πομάκοι της Ελλάδας [...]". Ο τύπος επίσης έγραφε: "Το παρελθόν Σάββατον εις το ξενοδοχείο Πενσυλβάνια έλαβε χώρα συνέντευξις προς τους αντιπροσώπους του Αμερικανικού και Ελληνικού τύπου εκ μέρους των κ.κ. Χαμδή Χουσεΐν, πρώην βουλευτού Ροδόπης και Χακή Σουλεϊμάν, αποτελούντων από την αντιπροσωπεία των Πομάκων Θράκης. Οι Πομάκοι εξέθεσαν προς τον τύπο τας απόψεις των και τα δίκαιά των, ζητούντες την ένωσιν των με την Ελλάδα". Η προσπάθεια των Πομάκων δεν τελεσφόρησε διότι είχε προηγηθεί η διανομή της Ευρώπης μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων στη Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του 1944[38].

Σε επιστολή του προς τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Γεώργιο Παπανδρέου και την υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων Άννα Διαμαντοπούλου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πομάκων Ξάνθης, στις 17 Μαρτίου 2010, ζήτησε την ίδρυση δημόσιων, μη μειονοτικών σχολείων στα πομακοχώρια, ώστε να μην αναγκάζονται οι μαθητές να μαθαίνουν την τουρκική, μια γλώσσα ξένη προς αυτούς. Την επιστολή υπογράφουν ο πρόεδρος του συλλόγου, Ταχήρ Κόντε, η γραμματέας Αλιέ Εφέντη και ο ταμίας Χαμδή Εφέντη[39].

Γνωστοί Πομάκοι

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Βιβλιογραφία

ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΜΑΚΟΥΣ

  • Βαρβούνης, Μ.Γ. (1996) Λαογραφικά των Πομάκων της Θράκης. Αθήνα:Πορεία.
  • Βαρβούνης, Μ.Γ. (1997) H Καθημερινή Ζωή των Πομάκων. Αθήνα:Οδυσσέας.
  • Βαρβούνης, Μ.Γ. (2000α) Παραδοσιακός πολιτισμός των Πομάκων της Θράκης. Λαογραφικά μελετήματα.
  • Γεωργαντζής Π. (2010). Πομάκοι. Καταγωγή και ταυτότητα. Ιστορική διερεύνηση του θέματος. Ξάνθη 2010.
  • Θεοχαρίδης, Π. (1995) Πομάκοι. Οι Μουσουλμάνοι της Ροδόπης. Ξάνθη:ΠΑΚΕΘ��Α..
  • Θεοχαρίδης, Π. (1996α) Πομακο-Ελληνικό Λεξικό, Θεσσαλονίκη:Αίγειρος.
  • Θεοχαρίδης, Π. (1996β) Ελληνο-Πομακικό λεξικό, Θεσσαλονίκη:Αίγειρος.
  • Θεοχαρίδης, Π. (1996γ) Γραμματική της Πομακικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη:Αίγειρος.
  • Κόκκας N. & Α.Ρόγγο (2005) Παραμύθια και Παροιμίες από τη Γλαύκη του Ν.Ξάνθης. Θεσσαλονίκη:Σταμούλης.
  • Κόκκας Ν. (2004) Μαθήματα Πομακικής Γλώσσας. Ξάνθη:Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης.
  • Κόκκας Ν., Ν.Κωνσταντινίδης, Ρ.Μεχμεταλή (2003) Τα Πομακοχώρια της Θράκης. Ιστορία, γλώσσα, περιήγηση, λαϊκός πολιτισμός. Αθήνα:Οδυσσέας.
  • Μαλκίδης Θ. & Ν.Κόκκας (επιμ.) (2006) Μετασχηματισμοί της συλλογικής ταυτότητας των Πομάκων. Ξάνθη:Σπανίδης.
  • Παναγιωτίδης, Ν., (1997) Οι Πομάκοι και η γλώσσα τους, Αλεξανδρούπολη:Γνώμη.
  • Παπαδημητρίου P. (2003) Οι Πομάκοι της Ροδόπης. Από τις εθνοτικές σχέσεις στους Βαλκανικούς εθνικισμούς. (1870-1990) Θεσσαλονίκη:Κυριακίδης.
  • Παπαδημητρίου Π. (2008α). Από τις κλεισούρες στα δερβένια. Η σύζευξη της σλαβοφωνίας και του Ισλάμ στους Πομάκους της Ροδόπης. Θεσσαλονίκη:Κυριακίδης.
  • Παπαδημητρίου Π. (2008β). Τα πομάκικα.Συγχρονική περιγραφή μιας νότιας σλαβικής ποικιλίας από τη Μύκη του Ν.Ξάνθης.Θεσσαλονίκη:Κυριακίδης.
  • Παπαδημητρίου Π.Γ. (2010). Ανθολογία Πομάκικων Τραγουδιών της Ελλάδας. Θεσσαλονίκη:Κυριακίδης.
  • Ρόγγο, Α. (2002). Πομάκικα Δημοτικά Τραγούδια της Θράκης, Ξάνθη:Ταμιείον Θράκης.
  • Ρόγγο Α. (2004). Παραμύθια και τραγούδια των Πομάκων της ορεινής Ξάνθης. Αθήνα:Οδυσσέας.
  • Τσιούμης, Κ. (1997) Οι Πομάκοι στο Ελληνικό Κράτος (1920-1950), Θεσσαλονίκη:Προμηθεύς.
  • Eminov, Ali (1997). Turkish and other Muslim minorities in Bulgaria, Routledge.
  • Kiril, Patriarh (1960). Bulgaromehamedanski selishta v Yuzni Rodopi, Ksantiiskoto i Gyumurtzinsko. Sinodalno Kinigoizdatelstvo. ,μετάφραση στα ελληνικά Αναστασία Μπαλέζντροβα: "Περιήγηση και καταγραφή των Πομακικών Οικισμών Ξάνθης και Κομοτηνής (1942-1944)". Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης 2008.
  • Neuburger M., (2004). The orient within. Muslim minorities and the negotiation of nationhood in modern Bulgaria. Cornell University Press.
  • Raichefsky S. (2004). The Mohammedan Bulgarians (Pomaks). Sofia: National Museum of Bulgarian Books and Polygraphy.
  • Tsimbiridou F. (2000). Les Pomak dans la Thrace grecque. Discours ethnique et pratique socioculturelles. Paris: L’Harmattan.
  • Τσιμπιρίδου Φωτεινή, (1999), «Μας λένε Πομάκους!» Κληρονομιές και πολιτικές, κατασκευές και βιώματα σε μειονοτικές, περιθωριακές ταυτότητες Μνήμων 21 (1999), σελ.163-182
  • Τσιμπιρίδου Φ. Πώς μπορεί να είναι κανείς Πομάκος στη Ελλάδα σήμερα; Αναστοχασμοί για ηγεμονικές πολιτικές σε περιθωριακούς πληθυσμούς, στο Ευθύμιος Παπαταξιάρχης(επιμ.), Περιπέτειες της ετερότητας ,εκδ Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2006, σελ.209-236

Παραπομπές

  1. ↑ Οι Πομάκοι στη Θράκη, Θεοφάνης Μαλκίδης, Δρ κοινωνιολογίας, Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
  2. ↑ Πομακοχώρια, ταυτότητα
  3. ↑ Ιστολόγιο "Ο Παιδαγωγός", Οι Πομάκοι αντιστέκονται στον εκτουρκισμό που τους επιβάλει ο Έλληνας Υπουργός Παιδείας, Διημερίδα, "Θράκη: Χθες - Σήμερα -Αύριο", Κόρινθος 2 Νοεμβρίου 2012, Σεμπαϊδήν Καραχότζα
  4. ↑ Η καθημερινή γλώσσα των Πομάκων, Σεμπαεδήν Καραχότζα, Εκδόσεις Σπανίδη, Ξάνθη 2006, ISBN 960-6653-08-0, σελ. 9
  5. ↑ Οι Πομάκοι δεν είμαστε μειονότητα, είμαστε Έλληνες!, Σεντάτ Μπίμπαση
  6. ↑ 6,0 6,1 «Pomaks». The Encyclopedia of Islam. 8. Leiden: E. J. Brill. 1995, σσ. 320-324. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Kristen Ghodsee (2009). Muslim Lives in Eastern Europe: Gender, Ethnicity, and the Transformation of Islam in Postsocialist Bulgaria. Princeton University Press. σελ. 38. ISBN 978-0691139555. 
  8. ↑ «Κατάλογος Μελών Ελληνικής Πανεπιστημιακής ένωσης Ερωπαϊκών Σπουδών» (PDF). http://www.ecsa-greece.gr. σελ. 6. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2012.  Εξωτερικός σύνδεσμος στο |publisher= (βοήθεια)
  9. ↑ ιστοσελίδα Πομακοχώρια, Η ιστορική-γλωσσολογική προέλευση του όρου, Σταύρος Θεοφανίδης, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου
  10. ↑ Eminov, 101
  11. ↑ 6-Οκτ-2010 Μεταφρασμένο ολοσέλιδο ρεπορτάζ από την εφημερίδα «Σεγκα», της Τάνια Μανγκαλάκοβα: Πομάκοι Θράκης: «Οι Τούρκοι 5 αιώνες δεν μπόρεσαν να μας κάνουν Τούρκους, οι Έλληνες μας έκαναν σε 50 χρόνια».
  12. ↑ Ali Eminov (1997). Turkish & Other Muslim Minorities. C. Hurst & Co. (Publishers). σελ. 102. ISBN 1-85065-319-4. 
  13. ↑ Πληθυσμιακά στοιχεία από το Ali Eminov, Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria, JEMIE 6 (2007) 2
  14. ↑ «Turks and Pomaks». Minority Rights Group International. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2012. 
  15. ↑ Domna Michail (February 2003). «From "Locality" to "European Identity": Shifting Indentities among the Pomak Minority in Greece». International Association for Southestern Anthropology. Graz. http://www.kemo.gr/doc.php?fld=doc&doc=26.pdf. Ανακτήθηκε στις 2012-12-04. 
  16. ↑ Χαμδή Ομέρ, Η πομακική γλώσσα στην Ελλάδα σήμερα, Εισήγηση στο διεθνές συνέδριο μειονοτικών γλωσσών του οργανισμού Mercator, Ολλανδία, 23-25 Νοεμβρίου 2004
  17. ↑ Ελληνικό παράρτημα παρατηρητηρίου Ελσίνκι
  18. ↑ «Greece overview». Minority Rights Group International. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2012. 
  19. ↑ Τάσος Κωστόπουλος (2009). Το "Μακεδονικό" της Θράκης - Κρατικοί Σχεδιασμοί για τους Πομάκους (1956-2008). Βιβλιόραμα - Σειρά μελετών ΚΕΜΟ. σελίδες 286–288. ISBN 978-960-8087-80-4. 
  20. ↑ Μαλκίδη Θεοφάνη, Ανακοίνωση στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Χώρος και περιβάλλον: Παγκοσμιοποίηση - Διακυβέρνηση - Βιωσιμότητα», Αθήνα, Πάντειο Πανεπιστήμιο
  21. ↑ "Κιζιλμπάσηδες, Οι τελευταίου Ορφικοί της Ελλάδας", Ιωάννης Ντρενογιάννης, "ΤΑ ΝΕΑ", 19-02-2000, Σελ.R27, Κωδικός άρθρου: A16672R271, επαναδημοσίευση Διεθνούς Παρατηρίου Ελσίνκι, Ελληνικού Παραρτήματος
  22. ↑ "Στα βήματα του Ορφέα - Στο εσωτερικό της Ροδόπης: Προϊστορικά κατάλοιπα, Ορφικές μνήμες και ανατολικός μυστικισμός", Μόσχου Κούκου
  23. ↑ εφημερίδα "Αντιφωνητής", άρθρο "Στα μπεκτασίδικα χωριά από τούς Προξενικούς", Κ.Κ. Κομοτηνή, 23 Μαΐου 2009
  24. ↑ εφημερίδα "Ο Χρόνος", άρθρο "Στο πιο σεβαστό προσκύνημα των Μπεκτασίδων της Θράκης - Στον τεκέ Κιζίλ Ντελή στην Ρούσα", Μελαχροινή Μαρτίδου, Κομοτηνή 24-7-2008
  25. ↑ Χειμερινοί Κολυμβητές, έργο:"Ἡ Μαστοράντζα τοῦ Ἐρντεμπίλ", Πληροφορίες (βιβλιογραφικές πηγές): Εὐ. Ζάχου - Παπαζαχαρίου, "Ἀνατολὴ Ἀνατολών", "Παραμυθένια Βαλκάνια", Αθήνα 2005, εκδόσεις Αλήστου Μνήμης
  26. ↑ εφημερίδα "Πολίτης της Θράκης", άρθρο: Οι "Κούνιες των Πομάκων", Αικατερίνη Κάλτσου, Αλεξανδρούπολη, 26-4-2006
  27. ↑ Hannes Grandits, Nathalie Clayer, Robert Pichler (15 Μαΐου 2011). Conflicting Loyalties in the Balkans: The Great Powers, the Ottoman Empire and Nation-Building. Tauris Academic Studies. σελ. 311. ISBN 978-1848854772. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
  28. ↑ Εφημερίδα Νατ Πρες, Άρθρο "Η προφορική παράδοση των Πομάκων της Ροδόπης" Κομοτηνή 6 Σεπτεμβρίου 2009
  29. ↑ Εφημερίδα "Καθημερινή", Στήλη Password "Εξερευνώντας τα πομακοχώρια", Αθήνα 12 Δεκεμβρίου 2009
  30. ↑ Μ. Γ. Βαρβούνης "Λαογραφικά των Πομάκων της Θράκης", Αθήνα 1996
  31. ↑ ["Αφανείς Γηγενείς Μακεδονομάχοι" Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ), University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2008]
  32. ↑ στην τουρκική: Biyiklioglou Tevfik, "Trakya' da millî mücadele" Άγκυρα 1956
  33. ↑ στη γερμανική: Peter Soustal, "Thrakien (Thrake, Rodope und Haimimontos)" Βιέννη 1991
  34. ↑ Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Aνατολικής Mακεδονίας - Θράκης, "Θράκη" Κομοτηνή 1994
  35. ↑ στην τουρκική: Aydinli Ahmet, "Bati Trakya faciasinin icyuzu" Κωνσταντινούπολη 1972
  36. ↑ European Union Pomak Forum
  37. ↑ Eminov, 101, 107
  38. ↑ Άρθρο ιστοχώρου ποικίλης ύλης "Πάρε Δώσε", Σάββατο, 15 Μαρτίου 2008
  39. ↑ Άρθρο Χρόνου, "Δεν θέλουμε να μάθουμε τουρκικά κύριε πρωθυπουργέ."
  40. ↑ εφημερίδα, Χρόνος, Δήμος Μπακιρτζάκης, ΜικροΚομοτηναίικα, 7 Δεκεμβρίου 2011

Εξωτερικές συνδέσεις

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πομάκοι&oldid=3733431"