Rosa Ponselle

Rosa Ponselle
Rosa Ponzillo, 21 oed (1918)
Ganwyd	22 Ionawr 1897  Meriden
Bu farw	25 Mai 1981  o canser  Baltimore
Dinasyddiaeth	UDA
Galwedigaeth	cerddor, canwr opera
Arddull	opera
Math o lais	dramatic soprano
Gwobr/au	Oriel yr Anfarwolion Menywod Connecticut, Gwobr 'Hall of Fame' Merched Maryland

Roedd Rosa Ponselle (22 Ionawr 1897 – 25 Mai 1981) yn soprano operatig Americanaidd.^[1]

Fe'i ganed yn Rosa Ponzillo yn Meriden, Connecticut, yr ieuengaf o dri o blant. Roedd y teulu'n fewnfudwyr o dde'r Eidal. Roedd gan Ponselle lais eithriadol o aeddfed yn ifanc ac, yn ei blynyddoedd cynnar, o leiaf, canodd ar waddol naturiol heb fawr o hyfforddiant lleisiol. Dechreuodd Rosa gweithio fel cyfeilydd ffilm dawel yn Meriden a'r cyffiniau. Byddai'n ganu baledi poblogaidd i'w chynulleidfaoedd tra roedd y tafluniwr yn newid riliau ffilm. Erbyn 1914, arweiniodd ei henw da fel cantores at gontract hirdymor yn theatr San Carlino, un o'r tai ffilm fwyaf yn New Haven, ger campws Prifysgol Iâl.

Roedd chware Rosa, Carmela, eisoes yn gantores sefydledig yn vaudeville ar ôl ei hymddangosiad cyntaf yn The Girl from Brighton, sioe gerdd Broadway ym 1912.^[2] Dair blynedd yn ddiweddarach, ym 1915, aeth Carmela â Rosa at ei hasiant vaudeville am glyweliad. Cafodd ei llogi i berfformio gyda Carmela fel "act chwioryddt". Rhwng 1915 a 1918, daeth y Ponzillo Sisters^[3] yn ser yn sioeau Vaudeville Benjamin Franklin Keith, gan ymddangos yn holl brif theatrau Keith ac ennill incwm sylweddol yn y broses. Roedd act y chwiorydd yn cynnwys baledi traddodiadol, caneuon Eidalaidd poblogaidd, ac ariâu a deuawdau operatig.^[4]

Ym 1918, mynnodd Carmela a Rosa godiad sylweddol mewn ffioedd o am eu perfformiad, ac o ganlyniad gollyngwyd eu hact. Ar y pryd, roedd Carmela yn astudio yn Efrog Newydd gydag athro / asiant llais â chysylltiad da o'r enw William Thorner. Clywodd Thorner Rosa, a chytunodd i roi gwersi iddi. Perswadiodd Thorner y tenor mawr Enrico Caruso, seren yr Opera Metropolitan, i'w stiwdio i glywed Carmela a Rosa yn canu. Roedd Caruso fel arfer yn wyliadwrus pan ofynnwyd iddo wrando ar gantorion amatur, ond roedd llais Rosa wedi creu argraff fawr arno. Trefnodd glyweliad ar gyfer rheolwr cyffredinol y Met, Giulio Gatti-Casazza, a gynigiodd gontract i Rosa ar gyfer tymor 1918/1919.

Gwnaeth Rosa Ponselle ei début i'r Opera Metropolitan ar 15 Tachwedd, 1918 dim ond ychydig ddyddiau ar ôl i'r Rhyfel Mawr gorffen, fel Leonora yn opera Verdi La Forza del Destino, gyferbyn Caruso. Cafodd lwyddiant aruthrol, ym marn y cyhoedd a chyda'r beirniaid.^[5]

Yn ogystal â Leonora, roedd rolau Ponselle yn nhymor 1918/19 yn cynnwys Santuzza yn Cavalleria rusticana, Rezia yn Oberon gan Weber, a Carmelita yn première y byd (aflwyddiannus) o The Legend gan Joseph Carl Breil.

Yn ystod y tymhorau Met canlynol, roedd rolau Ponselle yn cynnwys y prif rolau soprano yn La Juive (gyferbyn ag Eléazar Caruso, ei rôl newydd olaf cyn iddo farw), William Tell, Ernani, Il trovatore, Aida, La Gioconda, Don Carlos, L'Africaine, L'amore dei tre re, Andrea Chénier, La vestale, ac ym 1927 y rôl yr oedd llawer yn ystyried ei chyflawniad mwyaf, y rôl deitl yn Norma gan Bellini.

Yn ogystal â'i gweithgareddau operatig, a oedd wedi'u canoli yn y Met, cafodd Ponselle yrfa gyngerdd broffidiol. Roedd taith o amgylch arfordir Gorllewin yr Unol Daleithiau yn cynnwys ymddangosiad yn Theatr Lobero yn Santa Barbara yng nghwmni'r pianydd Stuart Ross.

Ym 1929, gwnaeth Ponselle ei ymddangosiad cyntaf yn Ewrop yn Llundain, yn y Tŷ Opera Brenhinol yn Covent Garden. Hyd yn hyn, roedd ei gyrfa wedi ei chanolbwyntio'n llwyr yn America. Canodd Ponselle ddwy rôl yn Covent Garden ym 1929: Norma a Gioconda. Cafodd lwyddiant mawr a chafodd ganmoliaeth gythryblus gan gynulleidfaoedd arferol Llundain. Dychwelodd i Lundain ym 1930 yn Norma, L'amore dei tre re, a La traviata (ei pherfformiadau cyntaf fel Violetta). Yn ei thymor olaf yn Llundain ym 1931, canodd yn La forza del destino, Fedra (opera gan ei hyfforddwr a'i ffrind hir dymor, Romano Romani), ac adferiad o La traviata.^[6]

Ym 1933 canodd Ponselle ei hunig berfformiadau yn yr Eidal, fel Giulia yn La vestale, gyda'r Maggio Musicale yn Fflorens. Megys yn Llundain, roedd y cynulleidfaoedd yn frwd iawn. Heblaw am ei hymddangosiadau yn Llundain a Florence, ni chanodd Ponselle y tu allan i'r Unol Daleithiau fel arall.

Parhaodd Ponselle yn y 1930au i ychwanegu rolau at ei repertoire yn yr Opera Metropolitan. Ym 1930 canodd am y tro cyntaf yn Efrog Newydd ym gyda Violetta, rôl roedd wedi'i chanu gyda'r fath lwyddiant yn Llundain. Ym 1931 canodd mewn première byd aflwyddiannus arall, La notte di Zoraima gan Montemezzi, a suddodd heb olrhain. Fel llawer o gantorion opera eraill yr amser hwnnw, aeth ar daith fer i Hollywood a gwneud profion sgrin ar gyfer Metro-Goldwyn-Mayer a Paramount Pictures, ond ni ddaeth dim ohonynt.

Ym 1935, canodd Ponselle ei Carmen cyntaf yn y Met. Er gwaethaf llwyddiant poblogaidd iawn gyda'r rôl, yr oedd wedi paratoi'n ofalus ar ei chyfer, derbyniodd Ponselle beirniadaeth lem gan y mwyafrif o feirniaid Efrog Newydd, yn enwedig Olin Downes yn y New York Times. Yr unig rolau a ganodd Ponselle yn ystod ei dau dymor diwethaf yn y Met oedd Santuzza a Carmen, rolau nad oeddent yn trethu ei chofrestr uchaf. Arweiniodd gwahaniaethau â rheolwyr y Met o ran repertoire iddi beidio ag adnewyddu ei chontract gyda'r cwmni ar gyfer tymor 1937/38. Ei pherfformiad operatig olaf oedd fel Carmen ar 22 Ebrill, 1937, mewn perfformiad taith Met yn Cleveland.

Ni ymddeolodd Ponselle yn ymwybodol nac yn bwrpasol wedi Carmen Cleveland ym 1937; gadawodd i'w gyrfa lithro i ffwrdd.

Ym 1936 priododd â Carle Jackson, cymdeithaswr o Baltimore.^[7] Adeiladodd y cwpl gartref moethus ger Baltimore, Maryland, y Villa Pace, lle bu’n byw gweddill ei hoes.^[8]

Roedd ei phriodas â Jackson yn sigledig ac fe wnaethant ysgaru ym 1949. Ar ddiwedd y 1940au, daeth Ponselle yn rym arweiniol Cwmni Opera Dinesig Baltimore, gan ddarparu gwersi hyfforddi a llais i'r cantorion ifanc a ymddangosodd gyda'r cwmni. Ymhlith y rhai a hyfforddodd gyda hi yn ystod eu hymddangosiadau gydag Opera Dinesig Baltimore ar ddechrau eu gyrfaoedd roedd Beverly Sills, Sherrill Milnes, Plácido Domingo, James Morris, Lili Chookasian, a Joshua Hecht.

Bu farw Ponselle ar ei hystad, Villa Pace ger Baltimore, yn 84 oed, ar ôl brwydr hir gyda chanser mêr yr esgyrn.^[9] Mae hi wedi'i chladdu ym Mynwent Druid Ridge gerllaw.^[10]

• American Association of University Women, (Towson, Maryland, Branch), "Baltimore County Women, 1930–1975" Archifwyd 2007-09-29 yn y Peiriant Wayback, (Baltimore: The Sunpapers, 1976) [The book is a collection of profiles of forty Baltimore County women "who distinguished themselves" in diverse fields (including artist Jane Frank and golfer Carol Mann), compiled as part of a project celebrating the 1976 United States Bicentennial ] OCLC 7441013
• Drake, James A., Rosa Ponselle: A Centenary Biography Archifwyd 2007-09-29 yn y Peiriant Wayback (Amadeus Press: Portland 1997) ISBN 0-385-15641-3
• Fitzgerald, Gerald gol., Annals of the Metropolitan Opera Archifwyd 2007-09-29 yn y Peiriant Wayback (G. K. Hall & Co.: Boston 1989) ISBN 0-8161-8903-X
• Jackson, Paul, "Saturday Afternoons at the Old Met: The Metropolitan Opera Matinee Broadcasts, 1931–1950" (Amadeus Press: Portland 1992)
• Phillips-Matz, Mary Jane, Rosa Ponselle: American Diva Archifwyd 2007-09-29 yn y Peiriant Wayback (Northeastern University Press: Boston 1997) ISBN 1-55553-317-5
• Ponselle, Rosa & Drake, James A., Rosa Ponselle: A Singer's Life Archifwyd 2007-09-29 yn y Peiriant Wayback (Doubleday & Sons: New York 1982) ISBN 0-385-15641-3
• Scott, Michael, The Record of Singing, Vol. 2 (Gerald Duckworth & Co., Ltd.: London 1979)
• Steane, J. B., The Grand Tradition Archifwyd 2007-09-29 yn y Peiriant Wayback (Amadeus Press: Portland, 1993) ISBN 0-684-13634-1