Шывамăш страницӑн кодне пӑхни

Сирӗн ҫак сӑлтава пула «ҫак страницӑн тӳрлетӗвӗ» ӗҫе тума ирӗк ҫук.

Ваш IP-адрес находится в диапазоне, который был заблокирован на всех вики-сайтах Фонда Викимедиа.

Блокировка наложена участником ‪EPIC‬ . В качестве причины указана Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Начало блокировки: 08:48, 2 Утӑ уйӑхӗн 2024
Конец блокировки: 08:48, 2 Утӑ уйӑхӗн 2025

Ваш текущий IP-адрес: 206.189.44.186 . The blocked range is 206.189.32.0/20.

Ҫырупа тухнӑ чухне, тархасшӑн, ҫак пӗтӗм сведенисене яланах кӑтартӑр. Если вы считаете, что вас заблокировали по ошибке, вы можете найти дополнительную информацию на странице Недопустимость использования открытых прокси-серверов.

Для обсуждения блокировки, пожалуйста, оставьте запрос на Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Эсир ку страницӑн малтанхи текстне пӑхма тата копилеме пултаратăр.

{{Элементсен периодикăллă системи2}}
{{Хими элеменчĕ | Шывамăш / Hydrogenium (H) | 1 | <!-- [[Ӳкерчĕк:H,1.jpg|thumb|150px|]] -->тĕссĕр, тутăсăр тата шăршсăр [[газ]]| 1,00794 | 79 | 1311,3 | 1s<sup><nowiki>1</nowiki></sup> | 32 | 54 (−1 e) | 2,20 |  | 1, −1 |0,0000899 (при 273[[Кельвин|K]] (0&nbsp;°C))  | 14,235<ref name="ХЭ">{{кĕнеке
|автор          = Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.)
|пуçелĕк        = Химическая энциклопедия: в 5 т
|оригинал       = 
|вырăн          = Мускав
|издательство   = Советская энциклопедия
|çул            = 1988
|том            = 1
|страницы       = 400-402
|страниц        = 623
|серия          = 
|isbn           = 
|тираж          = 100 000
}}
</ref> | 0,1815 | 14,01 | 0,117 | 20,28 | 0,904 | 14,1 | гексагоналлă|| 22=a=3,780 c=6,167 | 1,631 | 110}}

'''Шывамăш''' ([[вырăс чĕлхи|вырăсла]] водород) — [[хими элеменчĕсен периодикăллă системи]]нчи пĕрремĕш тата чи çăмăл элемент. [[Çутçанталăк]]ра анлă сарăлнă. Молекули [[Икĕ атомлă молекула|икĕ]] атомран тăрать:  Н<sub>2</sub>.  Атомĕнче пĕр [[протон]]. <sup>1</sup>H изотопăн палăрăмĕсемпе усă курса, [[нуклонсар-магнит резонансĕ|ЯМР]]-спектроскопи меслечĕпе, органикăллă япалалăхсен анализĕсене ирттереççĕ.
[[Ӳкерчĕк:Emissions Spectra.webm|мини|Hydrogen Spectrum Test]]
Шывамашĕн хăшпĕр изотопĕсен пайăр ячĕсем пур: <sup>1</sup>H — [[протий]] (Н), <sup>2</sup>H — [[дейтери]] (D) тата <sup>3</sup>H — [[трити]] (T).

{|  style="text-align: left; background-color: green; width: 100px; height: 100px;" border="0" cellpadding="4" cellspacing="0" 
|  style="width: 50%; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>H</big></big>
|  style="width: 50%; text-align: right; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>1</big></big>
|-  style="color: rgb(255, 255, 255);" align="right"
|  colspan="2" | '''1,00794'''
|-  style="color: rgb(255, 255, 255);"
|  colspan="2" | '''1s<sup>1</sup>'''
|-  style="color: rgb(255, 255, 255);" align="center"
|  colspan="2" | <big>'''Водород'''</big>
|}

== Истори ==
[[Ӳкерчĕк:Electron shell 001 Hydrogen.svg|thumb|left|150px|Шывамăш атăмĕн схеми]]

== Палăртăвĕ пулса тăни ==

== Хими пахалăхĕсем ==
=== Металмаррисемпе хутшăнни ===
Чĕртсе ярсан е [[платинă]] [[катализатор]]ĕ çӳмĕнче [[йӳçамăш]]пе пĕрлешĕнет. 

: O<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub> → 2[[вода|H<sub>2</sub>O]], реакцийĕ сирпĕнӳпе иртет.

Шывамăшĕн иккĕ капĕпе йӳçлĕамăшĕн пĕр капĕ пĕрлешнине [[кĕмсĕртӳ газĕ]] теççĕ.

Ăшăтнă чухне шывамăш каялла таврăнмалла [[кӳкĕрт]]пе хутшăнни:

: S + H<sub>2</sub> ⇄ [[кӳкĕртлĕ шывамăш|H<sub>2</sub>S]]

[[Азот]]па — ăшăтнă чух, çӳллĕ пусăмлă катализатор ([[тимĕр]]) пулăшнипе:

: N<sub>2</sub> + 3H<sub>2</sub> → 2[[аммиак|NH<sub>3</sub>]]

[[Галоген]]семпе ''галогеншывамăшсене'' туса хурать:

: F<sub>2</sub> + H<sub>2</sub> → 2[[фторшывамăш|HF]], реакцийĕ сирпĕнӳпе тĕттĕмре пур температурăра та пулса иртет,

: Cl<sub>2</sub> + H<sub>2</sub> → 2[[хлороводород|HCl]], реакцийĕ сирпĕнӳпе, çутă çĕртре кăна, пулса иртет.

Хăрăмпа вĕри ăшăтнă чухне хутшăнать:

: C + 2H<sub>2</sub> → [[метан|CH<sub>4</sub>]]

=== Сĕлтĕ тата сĕлтĕ çĕр металлĕсемпе хутшăнни ===
Шывамăш хастар [[металл]]семпе хутшăнса ''[[гидридсем]]'' туса хурать:

: Na + H<sub>2</sub> → 2[[натри гидричĕ|NaH]]
: Ca + H<sub>2</sub> → [[кальци гидричĕ|CaH<sub>2</sub>]]

''Гидридсем'' — тăвар евĕр, хытă япала, çăмăллăн шывра уйрăлса ирĕлеççĕ:

: CaH<sub>2</sub> + 2H<sub>2</sub>O → [[кальци гидроксичĕ|Ca(OH)<sub>2</sub>]] + 2H<sub>2</sub> ↑

=== Металсен оксичĕсемпе (яланах тенĕ пекех, d-элеменчĕсемпе) хутшăнни ===
[[Оксид]]сем [[металл]]сене таран чĕрĕлеççĕ:

: [[пăхăр оксичĕ(II)|CuO]] + H<sub>2</sub> → [[Cu]] + H<sub>2</sub>O

: [[тимĕр оксичĕ(III)|Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]] + 3H<sub>2</sub> → 2[[Fe]] + 3H<sub>2</sub>O

: [[вольфрам оксичĕ(VI)|WO<sub>3</sub>]] + 3H<sub>2</sub> → [[Вольфрам|W]] + 3H<sub>2</sub>O

== Усă курмалли ==
* [[Шывамăш энергетики]]
Атомлă шывамăшĕпе [[Атом-шывамăшне пĕçерсе çыпăçтарни]] чухне усă кураççĕ. Водорда вакуумра пысăк ток парсан нейтронсем çуралаççĕ.

[[Ӳкерчĕк:Hazard FF.svg|left|80px]]

== Изотопĕсем ==
{{main|Водород изотопĕсем}}

== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}

== Вуламалли ==
* Начала химии. Современный курс для поступающих в вузы: Учебное пособие для вузов /Н. Е. Кузьменко, В. В. Еремин, В. А. Попков. — М.: Издательство «Экзамен»,2005.

== Каçăсем ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/H/key.html Шывамăш, Webelements çинче]
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb001.htm Шывамăш, хими элеменчĕсен халăх вулавăшĕнче]

{{Шаблон:Шывамăш изотопĕсем}}
[[Категори:Шывамăш]]
[[Категори:Хими элеменчĕсем]]
[[Категори:Металмаррисем]]

Ку страницӑра усӑ курнӑ шаблонсем:

Шывамăш страницӑна таврăн.

Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/wiki/Шывамăш»