Tan-awa ang ginikanan para sa Adolf Hitler

Wala kay permiso nga usba kining panid, tungod sa mosunod nga mga rason:
Naka-lock ang kining panid aron mapugngan ang pag-usab.
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis. The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
- Start of block: 08:48, 2 Hulyo 2024
- Expiry of block: 08:48, 2 Hulyo 2025
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20. Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy. Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Puyde nimo tan-awon ug kopyahon ang ginikanan ning panid:
{{Napiling artikulo}}
{{Nag-opisyo
| name                = Adolf Hitler
| image               = Hitler portrait crop.jpg
| alt                 = Portrait of Adolf Hitler, 1938
| caption             = Si Adolf Hitler 'niadtong 1938 (Hulagway gikan sa Arkibo Pederal sa Alemanya)
| office              = Führer of Germany
| term_start          = 2 Agosto 1934
| term_end            = 30 Agosto 1945
| predecessor         = [[Paul von Hindenburg]] ([[Pamuno-Nasod sa Alemanya (1919–1945)|Pamuno-Nasod]])
| successor           = [[Karl Dönitz]] (Pamuno-Nasod)
| office2             = [[Chancellor of Germany]]
| 1blankname2         = {{nowrap|[[Vice-Chancellor of Germany|Vice Chancellor]]}}
| 1namedata2          = [[Franz von Papen]] (1933–1934)
| president2          = [[Paul von Hindenburg]]<br />(1933–1934)
| predecessor2        = [[Kurt von Schleicher]]
| successor2          = [[Joseph Goebbels]]
| term_start2         = 30 Enero 1933
| term_end2           = 30 Enero 1945
| office3             = [[Führer of the Nazi Party]]
| deputy3             = [[Rudolf Hess]] (1933–1941)
| term_start3         = 29 Hulyo 1921{{sfn|Evans|2003|p=180}}
| term_end3           = 30 Abril 1945
| predecessor3        = [[Anton Drexler]] (Chairman)
| successor3          = [[Martin Bormann]] (Party Minister)
| office4             = Supreme Commander of the German Army
| term_start4         = 19 Disyembre 1941
| term_end4           = 30 Abril 1945
| predecessor4        = [[Walther von Brauchitsch]] 
| successor4          = [[Ferdinand Schörner]] 
| birth_date          = {{Birth date|1889|04|20|df=y}}
| birth_place         = [[Braunau am Inn]], [[Austria-Unggaryo]] ([[Austria]])
| death_date          = {{Death date and age|1945|04|30|1889|04|20|df=y}}
| death_place         = [[Berlin]], Nazi Germany
| death_cause         = Naghikog pinaagi sa armas
| citizenship         = {{Unbulleted list|Ostrayano (1889–1925)|Stateless (1925–1932)|Aleman (1932–1945)}}
| party               = Nazi Party (1921–1945)
| otherparty          = German Workers' Party (1919–1920)
| spouse              = {{Kaminyoon|[[Eva Braun]]|1945}}
| parents             = [[Alois Hitler]]<br />[[Klara Pölzl]]
| cabinet             = [[Hitler cabinet]]
| signature           = Hitler’s signature (1944).svg
| signature_alt       = Signature of Adolf Hitler
| allegiance          = German Empire<br />Weimar Republic
| branch_label        = Branch
| branch              = {{Tree list}}
* Imperial German Army
** Bavarian Army
* {{lang|de|Reichswehr}}
{{Tree list/end}}
| serviceyears        = 1914–1920
| rank                = {{lang|de|Gefreiter}}
| unit                = 16th Bavarian Reserve Regiment
| battles_label       = Mga gubat
| battles             = {{Tree list}}
World War I
* Western Front
** First Battle of Ypres
** Battle of the Somme {{WIA}}
** Battle of Arras
** Battle of Passchendaele
{{Tree list/end}}
| mawards             = {{Unbulleted list|Iron Cross First Class|Iron Cross Second Class|Wound Badge}}
}}
Si '''Adolf Hitler''' ([[Abril 20|Kiling 20]], [[1889]] - [[Abril 30|Kiling 30]], [[1945]]) usa ka [[Alemanya|Alemang]] [[Politika|lugayna]] kinsa nangulo sa [[Nasodnong Sosyalistang Partido sa mga Mamumuong Aleman|Nasodnong Sosyalistang Hugpong sa mga Mamumuong Aleman]]. Siya nahimong [[Chancellor sa Alemanya|''Chancellor'' sa Alemanya]] (1933-1945) ug [[Führer]] sa Alemanya (1934-1945).

Human ang [[Gubat Kalibotanon I]], ang [[Partidong Nazi]] nakakuha'g gahom sa [[Republikang Weimar|panahon sa krisis didto sa Alemanya]] pinaagi sa paggamit sa [[nasyonalismo]], [[antisemitismo]], [[antikomunismo]], [[propaganda]], ug sa karismatikong oratoryo ni Hitler. Gipadakop ug gipapatay sa mga Nazi ang kadaghanan sa ilang mga kaaway, giusab ang [[Ekonomiya sa Alemanya|pang-estadong ekonomiya]], girearmahan ang kasundalohan (''[[Wehrmacht]]''), ug nagtukod og usa ka [[totalitaryano]] ug [[Pasismo|pasistang]] [[diktadorya]]. Gisulong ni Hitler ang mga polisiya nga ang tumong mao ang pagkuha og ''[[Lebenstraum]]''. Ang [[Pagsulong sa Poland (1939)|pagsulong nila sa Poland]] niadtong 1939 maoy nagtukmod sa mga imperyong [[Briton]] ug [[Pranses]] sa pagdeklara og gubat batok sa mga Aleman, nga epektibong nakasugod sa [[Gubat Kalibotanon II]].

Ang mga [[Gahom nga Axis]] misakop sa dakong bahin sa [[Uropa|Unay nga Uropa]], ug pipila ka bahin sa [[Aprika]] ug sa [[Asya]]. Gidungan ni Hitler sa gubat ang usa ka programa sa [[Henosidyo]] batok sa katawhan nga ilang giila isip [[Untermensch|"dili maayo"]], kasagaran mga Hudiyo, nga gipangpatay sa gitawag nga "[[Holokosto]]". Apan nabuntog sila sa mga [[Alyado]]. Sa kaliwasan sa 1945 na, guba na kaayo ang Alemanya, ug busa nahugno ang paglaom ni Hitler nga makatukod ug usa ka dakong Nazi nga Imperyo. Sa kataposang mga adlaw sa gubat niadtong 1945, samtang gialirongan ang [[Berlin]] sa [[Pulang Kasundalohan]] sa [[Unyong Sobyet]], gipakaslan ni Hitler si [[Eva Braun]]. Wala mag 24 ka oras human niadto, ang duha [[Kamatayon ni Adolf Hitler|nagpakamatay sila]] didto sa [[Führerbunker]].

== Unang mga tuig ==
=== Ang iyang banay ===
[[Payl:Alois Hitler.jpeg|right|thumb|150px|Si [[Alois Hitler]], ang amahan ni Adolf Hitler.]]
Atong mabantayan nga ang rehime ni Hitler naghatag og dakong importansya sa kaagi sa banay, kasagaran gani nahabutang sa kuyaw nga sitwasyon tungod  niini. Apan ang iyang banay mismo adunay libog nga kaagi, ug kini pirming naghatag og ka-uwaw ug kabalaka kaniya. 

[[Payl:Stammbaum Adolf Hitler 3.png|thumb|250px|left|Usa ka ''graph'' kun "''family tree''" sa banay nga Hitler.]]
Ang iyang amahan, si [[Alois Hitler|Alois]], natawo niadtong [[1837]]. Siya anak sa gawas ni [[Maria Anna Schicklgruber]], ug wala mailhan ang iyang amahan. Si Maria Anna giingong nagtrabaho kaniadto alang sa usa ka [[Hudiyo|hudiyong]] banay, ang mga [[Frankenberger]]. Tungod niini daghang mga kaaway sa politika ug ideyolohiya ang nag-ingong hudiyo ang nakabuntis kang Maria Anna, ug busa adunay dugong hudiyo si Hitler. Apan wala pa kini mapamatud-i.

Sa singko anyos pa lamang si Alois Hitler, gipakaslan ni Maria Schicklgruber si [[Johann Georg Hiedler]], kinsa mibalhin didto. Busa, aduna nay ama-ama si Alois. Milungtad ang maong kaminyoon og lima ka tuig. Sa napulo na ang panu-igon ni Alois, mibalhin siya pagpuyo sa uma sa iyang tiyo, si [[Johann Nepomuk Hiedler]]. Sa pagka trese anyos na niya, mi-adto siya sa [[Vienna]] aron motrabaho isip tig-ayo og sapatos, ug pakahuman misulod sa gobyerno sa Austria isip usa ka ubos nga opisyal sa Aduwana. Sa tuig [[1875]], na-''promote'' siya isip ''Senior Assistant Inspector'', usa ka dakong butang nga ikagarbo alang sa kanhi mag-uuma.

Naanad na si Alois nga gamiton ang apelyido sa iyang inahan, ang Schicklgruber, ug busa siya gitawag nga Alois Schicklgruber. Apan human sa iyang maayong estado sa trabaho, nangayo siya sa pagtugot nga gamiton ang aeplyido sa iyang ama-ama, ang Hiedler. Mi-adto siya sa [[Kura Paroko|kura paroko]] sa [[Döllersheim]], ug misulti nga ang iyang tinood nga amahan mao si [[Johann Georg Hiedler]]. Aduna siyay gipresentar nga mga testigo, pipila kanila mga miyembro sa banay'ng Hiedler. Misugot ang pari, apan sa pagbutang sa rehistro "Hitler" ug dili "Hiedler" ang gibutang. Mahimong ang klerk maoy nag-usab niini, tungod kay aduna man kaniadto'y estandardisasyon sa espeling sa mga pangalan.

Niadtong [[1885]], human ang pipila ka relasyon ug duha ka natapos nga kasal, gipakaslan sa biyudong Alois Hitler, 48, ang buntis nga [[Klara Pölzl]], 24, apo sa iyang tiyong si [[Johann Nepomuk Hiedler]]. Tungod sa iyang ''claim'' nga biyolohikal niyang amahan si Johann Georg Hiedler, iyang pag-umangkon si Klara (apan sa pagkatinuod, kini sa pangalan ra, ug dili biyolohikal). Busa nangayo siya'g espesyal nga pagtugot alang sa kasal gikan sa [[Simbahang Romano Katoliko]].

Nanganak si Klara og duha ka lalaki ug usa ka babaye, apan ang tulo namatay. Ang iyang ikaupat nga anak natawo nga himsog, lahi sa unang tulo. Kining ika-upat nga anak mao si Adolf Hitler.

=== Pagkabata ni Hitler ===
[[Payl:Bundesarchiv_Bild_183-1989-0322-506,_Adolf_Hitler,_Kinderbild.jpg|thumb|left|200px|Ang batang Adolf Hitler]]
Natawo si Adolf Hitler sa [[Braunau Am Inn]], [[Austria]], niadtong [[Abril 20]], [[1889]]. Tungod sa kahadlok nga maparehas siya sa iyang unang tulo ka igsoon, kinsa nangamatay, siya gihatagan og dakong pagbantay ug pag-amoma sa iyang inahan. Siya gibunyagan isip Katoliko. Si Adolf giaangga-an og Adi. 

Niadtong [[1895]], adunay duha ka dagkong butang ang nahitabo kang Hitler. Una, nawala na ang iyang panahon sa lingaw-lingaw tungod sa iyang pagsulod sa elementarya. Ikaduha, miretiro na ang iyang amahan human ang pipila ka tuig sa serbisyong sibil. Kini nagpasabot og dobleng panahon sa disiplina ubos sa iyang mga magtutudlo sa eskwelahan, ug sa iyang amahan sa balay. Ang iyang amahan, karon 58 na, naanad na sa iyang awtoritaryanong paamagi sa iyang pagserbisyo sibil, naanad siya sa pagmando ug sa pagtuman gayod niini sa iyang mga gimando-an. Karon, gusto niyang buhaton usab kini sa iyang mga anak. Ang ilang banay kaniadto nagpuyo sa usa ka gamay'ng uma duol sa [[Linz, Austria]]. Ang mga bata adunay mga buluhatong pang-uma inig uli nila human sa klase. Nanganak ang inahan ni Adolf og laing duha ka bata, si [[Edmund Hitler]] ug si [[Paula Hitler]]. 

Isip kamaguwangang anak, gidala ni [[Alois Hitler, Jr.]], 13 anyos, ang istriktong didiplina ug pipila ka kalagot sa iyang amahan; apil na niini ang mga pamalikas ug pipila ka okasyon sa pagpamunal. Usa ka tuig human niadto, sa pagka-14 na niya, milayas siya, ug dili na gayod niya makit-an pa ang iyang amahan. Kini maoy nagbutang sa batang Adolf, 7 anyos, isip mopuli sa mao gihapong pagtratar.

Mibalhin ang pamilya gikan sa uma ngadto sa [[Lambach, Austria]]. Para kang Adolf, kini maoy pagkatapos sa mga buluhatong pang-uma, ug dugang oras para sa paglingaw-lingaw. Aduna didto'y usa ka karaang monasteryong [[Ordeng Benediktino|Benidiktino]] nga Katoliko. Ang maong monasteryo adunay daghang mga dekorasyon nga kuros, ug mga [[swastika]]. Si Adolf, kinsa pirming tig-adtoan alan sa iyang pag-eskwela, makakita sa maong mga swastika kada-adlaw. Ang maong mga dekorasyon gibutang pa niadtong 1800 sa pamunong [[monghe]] isip personal nga kalingawan, tungod kay ang pangalan sa maong monghe kapareho man og paglitok sa pulong [[Hakenkruez]], inaleman sa swastika. Maayo ang grado ni Adolf sa eskwelahang monasteryo, ug aktibo usab siya sa simbahan. Mi-apil siya sa ''choir'' sa maong monasteryo. Giingon usab nga ang iyang kasinati-an sa mga seremonyas nga Katoliko, ilabi na ang mga taas nga misa (''high mass''), maoy iyang gisunod sa mga [[Rali sa Nuremberg|rali nga Nazi]].

Niadtong [[1898]], mibalhin ang mga Hitler didto sa [[Leonding, Austria]]. Sila mipuyo sa usa ka gamay'ng balay, tupad sa minteryo sa lungsod. Didto mipanaw si Edmund Hitler, usa ka kamatayon nga naka-uyog sa banay, ilabi na kang Adolf.

=== Pagtungha sa sekondarya ===
Nahuman ang mga tuig ni Adolf Hitler sa elementarya, busa kinahanglan na siya motungha sa sekondaryang eskwelahan. Si Adolf nagdamgo kaniadto nga mamahimong usa ka inilang pintor, busa gusto siyang mosulod sa klasikal nga eskwelahan. Apan gusto sa iyang amahan nga mosunod si Adolf sa iyang karera sa serbisyong sibil. Kay walay mahimo, misunod si Adolf ug misulod sa tunghaang teknikal sa [[Linz]] niadtong [[1900]]. Sa iyang pagbalhin didto, daghang mga bag-ong butang ang nahitabo kang Hitler. Migrabe ang iyang pagrebelde sa iyang amahan, tungod kay gusto man gihapon niyang mahimong usa ka pintor, inay ang kinabuhi sulod sa opisina isip opisyal sa aduwana.

Didto usab sa Linz napukaw ang nasyonalismong Aleman ni Adolf Hitler. Ang Linz usa ka dakbayan nga duol sa utlanan sa Austria ug Alemanya. Daghang lumolupyo didto ang nag-isip sa ilang kaugalingon isip Aleman-Austriyano. Bisan tuod sila anaa ubos sa mga monarkong [[Hapsburg]], sila anaay pagsalig ug pag-unong sa Imperyal nga Alemanya ubos sa banay'ng [[Hohenzollern]], ug sa iyang [[Kaiser]]. Si Adolf, uban sa iyang mga higala didto, pirming morebelde sa Monarkiyang Austriyano pinaagi sa pag-awit sa "''[[Deutschland Uber Alles]]''", inay ang imperyal nga awit sa Austriya. Posible nga kini usa ka pamaagi sa iyang pagrebelde sa iyang amahan, kinsa miserbisyo kaniadto sa dakong pag-unong isip ahente sa aduwana sa imperyo sa Austriya.

Apan, nahunong ang iyang pagrebelde niadtong [[Enero 3]], [[1903]], tungod sa kamatayon sa iyang amahan. Ang maong kamatayon maoy naghatag kaniay sa kagawasan nga matuman ang iyang mga damgo isip pintor. Aduna usab siyay'y nadawat nga mga pensyon. Apan, kay nawad-an man ug tigdisiplina kaniya, mi-ubos ang iyang mga grado ug ang iyang kina-iya sa iyang pag-eskwela. Iyang gikontrahan ang tang magtutudlo, usahay iya pa ganing bugal-bugalan. Apan adunay usa ka magtutudlo nga dako ang iyang pagtahod &emdash si [[Dr. Leopold Pötsch]], ang iyang maestro sa kasaysayan. Si Pötsch maoy mipukaw sa iyang nasyonalismong Aleman.

Wala mahuman ni Adolf ang iyang sekondaryang pagtuon. Sa edad 16, mibiya siya siya sa eskwelahan, ug misaad nga magkat-on sa iyang kaugalingong pamaagi.

=== Pagsunod sa dalan sa arte ===
[[Payl:AkadBildKWien.jpg|thumb|200px|Ang ''Academy of Fine Arts'' sa [[Vienna]], diin misulay si Hitler pagsulod, apan wala siya dawata.]]
Human sa iyang pagbiya sa sekondarya, iyang gihurot ang iyang panahon sa katapol ug personal nga lingaw-lingaw. Gi-aghat siya sa iyang inahan nga mangitg trabaho, apan wala niya kini sunda. 

Dako usab ang panahon nga gitagana ni Hitler alang sa pagtuong personal, ilabi na sa natad sa [[Kasaysayan sa Alemanya|kasaysayang Aleman]] ug sa [[mitolohiyang Nordiko]]. Siya pirming manghuwan og mga libro ug ubang basahon aron iyang tun-an kadagabi-i, uban sa iyang pagdrowing-drowing. Niadtong [[1906]], sa edad 17 anyos, mi-adto si Hitler sa [[Vienna]], ang kapital sa [[Imperyong Austriyano|imperyo]], ug usa ka sentro sa arte ug arkitektura. Misulay siya sa pagtan-aw sa galeriya sa mga pinintal sa mga inilang pintor, apan inay mga ''painting'' sa sulod, ang arketektura sa gawas ang nakakuha sa iyang atensyon.

Sa iyang pag-adto, misulay siya pagsulod sa ''Academy of Fine Arts'' sa Vienna, apan wala siya dawata. Gisultian nila si Hitler nga dili siya maayo sa pagpintal, apan ang iyang talento anaa sa [[arkitektura]]. Human sa rekomendasyon sa akademiya, nakaamgo usab si Hitler sa maong talento, gani, human ang pagbasay-bansay, mahimo niyang drowingon ang usa ka edipisyo gamit lang ang iyang panumduman. 

Misulay na usab siya og sulod sa eskwelahang aritektural sa maong akademiya, apan wala siya dawata tungod sa iyang hagbong nga mga grado sa sekondarya. Nagmagul-anon si Hitler, busa mi-uli siya sa [[Leonding]]. Sa iyang pag-abot, misamot ang kaguol sa dihang nahibalo-an niya ang kondisyon sa iyang inahan.

Ang inahan ni Hitler nga si Klara nakit-ang adunay [[kanser sa suso]]. Niining panahona, usa ka hudiyong doktor nga si [[Edward Bloch]] ang nagtambal kaniya. Human tantangi sa usa ka suso, daghang mga desperadong pamaagi sa pagtambal ang iyang gihatag kang Klara, aron lamang maayo kini. Apan, taliwala sa kasadya sa pasko, mipanaw siya niadtong [[Disyembre 21]], [[1907]]. Gilubong si Klara Hitler sa Leonding, tupad sa lubong ni Alois Hitler, iyang bana, ug ni Edward Hitler, ang manghod ni Adolf.

=== Kalisod didto sa Vienna ===
Mibalik si Hitler sa Vienna aron padayonon ang iyang damgo alang sa arte. Misulay siya pagsulod pag-usab sa Akademya sa Arte, apan gibalibaran siya sa ikaduhang higayon. Niining tungora, nahurot na ang iyang kuwarta tungod sa iyang pagkawalay trabaho. Tungod sa maong kawad-on, mi-adto siya sa balay sa mga walay puloy-anan, ug nag-agad sa mga rasyon sa mga madre sa usa ka duol nga kumbento. 

Aron mapagaan ang iyang sitwasyon, siya nagtrabaho isip pintor og mga ''postcards'' nga iyang gibaligya sa mga negosyante ug mga turista. Kasagaran sa maong mga negosyante mga hudiyo, ug sa maon pagbaligya, siya gitabangan ni [[Josef Neumann]], usa usab ka hudiyo nga iyang gi-amigo. Aduna usab siya'y nahigala, si [[Reinhold Hanish]], kinsa nahimo usab nga ahente sa iyang mga ''postcards''. Apan nagkasungi sila Hitler ug Hanish tungod sa dili maayo nga batasan ni Hitler; gani niadtong 1938, human mikomento si Hanish bahin sa batasan ni Hitler sa naa pa sila sa Vienna, gipapatay siya sa mga bata-bata sa Führer.

Mahilig si Hitler sa pagbasa, ug kun adunay makit-ang mga bashon iya kining kuha-on. Anaa siya'y kuryoso apan dili akademikal nga pangisip. Sa natad sa pilosopiya, iyang paborito ang mga sinulat nila ni [[Nietzsche]], [[Hegel]], [[Fichte]], [[Treitschke]], ug ni [[Houston Stewart Chamberlain]]. Ang sagol-sagol nga mga pilosopiya ug mga politikal nga ideyolohiya maoy nagporma sa iyang [[Rasismo|rasista]], [[Nasyonalismo|nasyonalistiko]], ug [[Anti-Semitismo|anti-semitikong]] pagtan-aw sa kinabuhi. Napukaw ang iyang mga anti-Semitikong panghuna-huna didto sa Vienna, human makit-an ang mga kalihukan sa [[Nasyonalistang Pan-Aleman]] ug sa [[Kristiyanong Partido Sosyal]], mga inilang pundok nga anti-Semitiko ug mga nasyonalista. Ang Vienna, usa ka dakbayan sa duha ka milyon, adunay hapit 200,000 ka mga Hudiyo. Ang balay sa mga pobre nga gipuy-an ni hitler kaniadto anaa usab duol as komunidad sa mga Hudiyo, kinsa pirmi niyang makit-an kada-adlaw. Ang mayor usab sa Vienna, si [[Karl Lueger]], usa ka inilang kaaway sa mga Hudiyo, kansang mga diskurso ug mga propaganda nakakuha sa respeto ni hitler.

Apan niadtong panahona, wala pa niya gipagawas ang iyang mga anti-Semitikong ideya, tungod sa iyang pinansyal nga relasyon sa mga hudiyo. Gani, suod pa gihapon sila ni Josef Neumann, kinsa nagpabilin sa pagbaligya sa iyang mga ''postcards''.

== Pagsulod sa lugay ug militar ==
=== Unang Gubat Kalibotanon ===
[[Payl:Hitler WWI.jpg|thumb|left|350px|Si Hitler (naa sa wala, ubos sa "X"), kuyog ang iyang mga kauban sa kasundalohang Aleman.]]
Niadtong [[1913]], natuman ang damgo ni Hitler nga makatungtong sa "Tinood nga Alemanya", sa dihang mibalhin siya sa [[Munich]]. Bag-o pa lamang nadawat ni Hitler ang kataposang bahin sa habilin sa iyang amahan, ug mao kini ang iyang gigasto sa plete ug ubang bayranan. Mibalhin si Hitler sa Munich aron maka-ipsot sa pinugos mga pagserbisyo sa [[Kasundalohan sa Austriya]], aron dili siya maka-alagad sa imperyo nga wala niya mahimut-i. Apan gigukod siya sa awtoridad sa Austriya. Aron dili siya mabilanggo tungod sa pagbiya sa serbisyo militar, mihatag siya og usa ka sulat aro mangayo'g pasaylo. Gipasaylo hinoon siya ug gipakuha'g pisikal nga eksaminasyon alang sa pagrekrut, apan sayon ra kaayo ni niyang gihagbong. Busa, gibiyaan siya sa awtoridad.

Mi-ulbo ang [[Unang Gubat Kalibotanon]] niadtong [[1914]]. Sa edad 25, wala maglangay si Hitler sa pagsulod sa kasundalohan sa Alemanya, kinsa hagbay na niyang gustong serbisyohan. Sa mga dapit ug mga sangka nga iyang na-apilan, suwerte siyang wala makakuha og grabeng samad o sakit. Didto siya nagpakita og tumang ka-isog. Tungod niini, si "Korporal Hitler" gibutang sa serbisyo isip mensahero, siya maoy magdala'g mga mensahe pabalik gikan sa mga komander sa luyo ngadto sa mga tropa sa atubangan sa prente.

Niadtong [[Oktubre 7]], [[1916]], nahurot ang suwerte ni Hitler sa dihang nasamdan siya sa tiil sa iyang pag-apil sa [[Sangka sa Somme]]. Na-ospital siya, ug sa pagkaayo niya, mipahulay una siya sa [[Berlin]]. Didto siya natingala, ug nasuko, sa dakong sintimiyento sa katawhan nga supak sa gubat. Kini iyang gibasol sa mga Hudiyo. Aron mapalayo sa mga sibilyang wala ganahi sa gubat, mibalik siya sa prente.

Niadtong [[Agosto]] sa [[1918]], nakadawat siya ug [[Puthaw'ng Kuros]] unang klase. Sa dili masabot nga pamaagi, usa ka Hudiyo ang mirekomenda kang Hitler para makadawat siya sa medal. Kini nga kamatuoran iya rang tago-an sa pagsulod unya niya sa politika.

Sa ulahing bahin sa gubat, hinay-hinay'ng napildi ang Alemanya, usa ka kamatuorang nakapaguol kang Hitler. Tungod niini, misamot ang iyang pagbasol sa mga Hudiyo , ug apil na ang mga komunista. Niadtong Oktubre sa [[1918]], temporaryo siyang nabuta tungod sa atake sa ''[[chlorine]]'' sa mga Briton didto sa [[Ypres]]. Didto siya gi-ospital sa Germany. Niadtong [[Nobyembre 10]], [[1918]], nadawat niya ang balita &emdash ang kaiser ug ang banay'ng Hollenzollern nahugno na. Napildi na ang Alemanya, ug usa na kini ka [[Republikang Weimar|republika]].

Dakong sagpa, alang kang Hitler, ang gipirmahang [[Kasabotan sa Versailles]]. Dinhi gilimitahan ang kasundalohan sa Alemanya, ug gipabayad kini sa dagko, gani dili mabayran, nga mga reparasyon sa guabt. Alang sa mga nasyonalistang Aleman, usa kini ka dakong insulto. Daghan, ilabi na sa kasundalohan, ang nagtuo nga kini usa ka "pagbudhi" sa mga politikong ilang gitawag og mga "Nobyembreng Kriminal".

Wala usab makadawat ang mga tawo sa ideya sa Republika, inay imperyo sa panahon sa mga kaiser. Kagubot ang misugat sa mga sundalong mibalik gikan sa panggubatan, kinsa walay trabahong nakit-an. Aron mapakalma ang sitwasyon, nagkasabot ang bag-ong gobyerno ug ang kasundalohan nga dili buwagon sa awtoridad ang hirarkiya sa militar, ilis sa suporta niini ug pagtabang sa paghunong sa kagubot.

Alang kang Hitler, siya nagpabilin sa kasundalohan isip impormante. Iyang isumbong ang mga Marxista nga anaa sa ilang baraks, kinsa pandakpon dayon. nahimo siyang usa ka espiya sa militar, ug daghan usab ang iyang napadakop ug napapatay.


Human sa iyang pag-espiya, gipadala siya sa [[Unibersidad sa Munich]] aron mo-indoktrina sa mga bag-ong sulod sa kasundalohan. Maayo siyang mosulti, ilabi na kung anti-Semitismo na ang istoryahan. Kini nga talento maoy nakakuha sa atensyon sa iyang mga dako-dako, ilabi na ni [[Karl Mayr]]. niadtong [[1919]], si Hitler gitahasan aron mo-''lecture'' sa mga mibalik nga piniriso sa gubat nga Aleman, iya silang gitudlo-an sa kakuyaw sa [[komunismo]] ug [[pasipismo]]. Pirmi usab niayang basolon ang mga Hudiyo, usa ka buhat nga giganahan sa mga naminaw kaniya, mga tawo nga nangita'g mabasol sa ilang kapildihan.

== Kinabuhi sulod sa lugay ==
=== Hugpong sa mga Mamumuong Aleman (Deutsche Arbeiterpartei o DAP) ===
[[Payl:Hitler's_DAP_membership_card.png|thumb|Ang kard sa pagkamiyembro ni Hitler sa DAP. Gidoktor kini aron matamla nga siya'y ika-7 nga miyembro (Aron mahimo siyang usa sa mga nagtukod niini).]]
Niadtong [[1919]], gisugo si Adolf Hitler isip usa ka ''Verbindungsmann'' (espiya sa kapulisan) sa pag-imbestigar sa usa ka gamay'ng pundok sa mga mamamuo, ang Hugpong sa mga Mamumuong Aleman. Ang ilang paggamit sa pulong "mamumuo" maoy nakakuha sa atensyon sa mga dako sa kasundalohan, kinsa niadtong panahona nakigbisog batok sa mga [[Komunismo|komunista]]. Busa, mi-apil si Hitler sa ilang panagtigom. Didto niya nailhan si [[Anton Drexler]], usa ka tawong anti-Semitiko, nasyonalita, [[Anti-Kapitalismo|anti-Kapitalista]], ug [[Anti-Marxismo|anti-Marxista]]. Ang iyang mga pilosopiya ug mga pagtulon-an maoy nakadasig kang Hitler.

Didto usab nailhan ni Hitler si [[Dietrich Eckart]], kinsa maoy nahimong usa sa iyang mga "magtutudlo". Siya maoy usa sa mga nagtudlo kang Hitler unsaon pagtabi atubangan sa mga tawo, ug usab sa maayong panapot. Iya siyang gipasalamatan sa iyang ikaduhang bolyum sa ''[[Main Kampf]]''. 

Gi-''discharge'' si Hitler gikan sa kasundalohan niadont Marso 1920, ug uban sa pagdasig sa iyang kanhi mga dako-dako sa kasundalohan, nahimong mas-aktibo si Hitler sa mga bulohaton sa partido. <ref>http://www.hitler.org.uk {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170528064729/http://hitler.org.uk/ |date=2017-05-28 }}</ref>. Sa Dagangkahoy sa [[1921]], gipahigayon ang usa ka dakong rali didto sa [[Munich]], diin midiskurso si Hitler atubangan sa hapit unom ka libo ka mga tawo. Aron mahibaloan ang maong rali, nagpadala siya ug duha ka trak nga puno sa mga miyembro sa partido, kinsa nagwara-wara sa mga swastika, ug nagdala ug mga imbitasyon alang sa rali.

[[Payl:Flag of Germany 1933.svg|thumb|left|200px|Ang opisyal nga bandila sa NSDAP, ang ''[[Hakenkreuzflagge]]''. Anaa sa tunga [[swastika]] (''hakenkreuz'' sa Inaleman), ang simbolo sa [[Aryanismo]].]]
Ang partido (gitawag ug DAP sa Inaleman nga pangalan niini) anaa mahisentro sa Munich, kaniadto usa ka siyudad nga puno ug mga nasyonalita ug mga anti-Semitko nga mga grupo. Wala magdugay, na-ilado si Hitler ug ang iyang grupo isip usa ka "dalan" alang sa ilang mga sentimyento batok sa mga Hudiyo ug sa gobyerno. Sa ting-init niadtong [[1921]], mibisita si Hitler sa [[Berlin]] aron bisitahon ang pipila ka mga pundok nga nasyonalista. Apan sa iyang pagbiya, adunay kagubot nga mi-ulbo sulod sa DAP.

Ang partido gipadagan sa usa ka komite nga ehekutibo, kansang mga orihinal nga miyembro wala mahimuot sa "diniktador" nga mga pamaagi ni Hitler. Busa, naglaraw sila nga pakana-ugon si Hitler sa iyang pwesto sa partido. Mibalik pagdali si Hitler sa Munich, ug mipresentar gidayon sa iyang sulat alang sa resignasyon niadtong Hidapdapon, [[1921]]. Diha-diha, naka-amgo sila nga mawala usab ang apin kon mawala si Hitler. Mihatag dayon si Hitler og usa ka kondisyon aron siya mobalik ug emdash ang pagbaton og mga gahom nga diktadoryal. 

Ang komite mipahigayon dayon og usa ka eleksyon kun mosugot ba sila sa kondisyon ni Hitler. 543 ka miyembro ang mi-uyon, batok sa usa ka supak. Sa misunod nga panagtigom niadtong [[Hulyo 29|Hidapdapon 29]], [[1921]], gitawag si Hitler isip ''Führer'' sa partido. Gibag-o na sab ang pangalan sa partido, gikan sa Partido sa mga Mamumuong Aleman, ngadto sa Nasudnong Sosyalistang Partido sa mga Mamumuong Aleman (''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei''), o mas inila isip [[Partidong Nazi]].

Ang talento ni Hitler sa pagdiskurso maoy dakong "''asset''" sa partido. Ang iyang mga unang sumusunod mao sila si [[Rudolf Hess]], kanhi pilotong si [[Hermann Göring]], ug ang sundalong kapitan nga si [[Ernst Röhm]], kinsa nahimong lider sa [[organisasyong paramilitar]] sa partido, ang [[SA]] (''Sturmabteilung'', o "Dibisyon sa Bagyo"). Nakuhsa usab ni Adolf Hitler ang suporta ni Heneral [[Erich Ludendorff]], usa ka inilang beterano sa Gubat Kalibotanon I.

=== Ang Putsch sa Imnanan ===

{{main|Putsch sa Imanan}}
Dinasig niining maong suporta, gisulayan ni Hitler ang gahom sa iyang partido. Iyang gilaraw ang usa ka [[kudeta]] (''putsch''), diin iyang gigamit si Ludendorff isip prente sa iyang mga aktibidades. Una nang gisundog sa mga Nazi ang uniporme, mga saludo ug ubang tima-ilhan sa mga [[Pasista]] sa [[Italya]]. Gusto usab ni Hitler nga sundon ang malamposong "[[Martsa sa Roma]]" ni [[Mussolini]], diin na-ilog niini ang gahom didto sa Italya.Niadtong [[Nobyimbre 8|Panglot-nga-diyutay 8]], [[1923]], gisulong ni Hitler ug sa SA ang usa ka publikong pangtigom nga giulohan ni [[Gustav von Kahr]], ang pamuno sa Bavaria, sa usa ka imnanan didto sa [[Munich]]. Gideklara ni Hitler nga nagtukod sila og usa ka bag-ong gobyerno. Iyang gidemanda kang Kahr, kinsa gitutokan niya'g pusil, ang iyang suporta ug ang pagtabang sa lokal nga militar. Misugot si Kahr pag-una. Sa misunod nga adlaw, mimartsa si Hitler ug ang iyang mga sumusunod ngadto sa Ministeryong Panggubat sa Bavaria, aron ma-ilog ang gahom. Kini unta maoy unang lihok alang sa iyang giplano nga "Martsa sa Berlin", apan gihunong sila sa mga pulis. Unom ka mga Nazi ang namatay.

Gidakp si Hitler, ug siya gipulihan ni [[Alfred Rosenberg]] isip temporaryong lider sa partido. Sa pagkawala sa ilang pamuno, nagkabuwag-buwag ang partido. Siya gikasohan ug "taas nga ''treason''". Apan sa paghusay niining kasoha, gihatagan siya sa huwes (kinsa usa ka dumadapig sa partido) ug hapit walay kataposang panahon aron motabi. Gisibya usab sa tibuok Alemanya ang maong mga diskurso sa paghusay, busa nahimong usa ka inilang personalidad si Hitler sa tibuok Alemanya. Niadtong [[Abril 1|Kiling 1]], [[1924]], gisentensyahan siya og lima ka tuig sa pagkabilanggo didto sa [[Bilanggoan sa Landsberg]]. Apan niadtong Panglot-nga-dako, 1924, gibuhi-an siya human ang ''pardon''.

=== Mein Kampf ===
[[Payl:Erstausgabe von Mein Kampf.jpg|thumb|left|200px|Usa ka kopya sa unang edisyon sa Mein Kampf.]]
Samtang naa sa bilanggoan, gidiktar ni Hitler ang ''Mein kampf'' (Akong pakigbisog, orihinal nga gipanganla'g "Upat ka Tuig sa Pakigbisog batok sa mga Bakak, Kabuang, ug Katalaw) ngadto sa iyang sekretarya nga si [[Rudolf Hess]]. Ang libro usa ka [[awtobiyograpiya]] ug eksposisyon sa iyang ideyolohiya ug mga pagtulon-an. Gimantala kini sa duha ka bolyum, una niadtong 1925, ug ang ikaduha niadtong 1926. 240,000 ka kopya ang nahalin niadtong 1925 hangtod 1934. Sa pagkatapos sa gubat, hapit 10 milyones ka kopya ang nahalin, kadaghanan napunta ngadto sa mga bag-ong kasal ug mga sundalo, kinsa gihatagan og libre nga kopya niini.

Dako ang nakuwarta ni Hitler sa iyang libro. Ang mga nazi, sa ilang bahin, nag-isip sa ''Mein Kampf'' isip "[[Bibliya]]" sa ilang partido.

=== Pagbangon sa Partido ===
Sa panahon sa pagbalik ni Hitler gikan sa bilanggoan, mikalma na ang politikanhong sitwasyon sa Alemanya. Maayo na ang dagan sa ekonomiya, ug daghan na ang kontento sa gobyerno. Apan dili kini maayo alang kang Hitler, kinsa nangita'g mga paagi alang sa pag-ulbo og bag-ong rebolusyon.

Tungod kay dili pa man mahimong mamulong si hitler sa mga publikong panagtigom, iyang gitudlo si [[Gregor Strasser]], kinsa napili didto sa [[Reichstag]], isip ''Reichsorganisationsleiter''. Iya siyang gihataga'g awtoridad aron magtukod ug mga sanga sa partido didto sa amihanang Alemanya. Si Strasser, inubanan sa iyang manghod nga si [[Otto Strasser]] ug ni [[Joseph Goebbels]], miliko sa mas independenteng dalan. Ang ilang natukod nga pundok, ang ''Arbeitsgemeinschaft der Gauleiter Nord-West'', nahimong oposisyon na hinuon sa partido ni Hitler. Apan napildi ra hinuon ni Hitler ang maong paksyon human ang [[Komperensya sa Bamberg]] niadtong [[1926]], kanus-a midapig si Joseph Goebbels kang Hitler.

Human niining maong kasinati-an, mas gi-''centralize'' ni ni Hitler ang partido, ubos sa iyang ''[[Führerprinzip]]'' (Prinsipyo sa Pagkalider). Ubos niining prinsipyoha, ang mga lider dili pili-on sa ilang miyembro, kun dili itudlo sa ilang mga labaw. Ang maong mga lider makadawat ug binuta nga pagsanong sa ilang mga miyembro, apan sila usab dili makakwestyon sa ila usab mga mga labaw. Ang sistema sa pagmando anaa sa direksyon nga gikan sa babaw ngadto sa ubos.

Human mapakyas sa pagkuha sa gahom gamit ang kudeta, mibalhin sa Hitler sa "legal" nga mga pamaagi. Kini nagpasabot nga ang partido mopilit unsa sa mga balaod sa [[Republikang Weimar]]. Kun makuha na gani sa partido sa legal nga mga pamaagi ang gahom, ila na dayong usbon ang liberal nga demokrasya ngadto sa usa ka diktadroya ubos sa pagtulon-ang Nazi. Apan pipila ka mga miyembra, ilabi na sa paramilitar nga [[SA]], ang mibatok niining maong stratehiya.

=== Administrasyong Brüning ===

Misaka ang pagka-inila ni Hitler sa pag-abot sa gikahadlokang [[Dakong Depresyon]] didto sa [[Alemaya]]. Ang [[Republikang Weimar]] wala pa gayod makabarog og tarong human sa pagbayad sa mga utang ug mga [[reparasyon sa gubat]]. Sa pagkahugno sa ekonomiya tungod sa depresyon, gisugat ang gobyerno sa dakong oposisyon gikan sa mga [[konserbatibo]] (apil ang mga [[monarkista]]), mga Komunista, ug ang mga Nazi. Ang koalisyon sa administrasyon nahugno, ug gipulihan sa usa ka gabinete sa minoridad. Ang bag-ong ''[[Chancellor]]'' nga si [[Heinrich Brüning]] sa [[Romano Katoliko]]ng [[Sentrong Partido (Alemanya)]], tungod sa kawalay mayorya sa parliyamento, mipatuman sa iyang mga proyekto pinaagi sa mga [[gahom sa emerhensiya]].

Mibatok ang [[Reichstag (institusyon)|Reichstag]] sa mga lakang ni Brüning, busa napugos ang usa ka dinaliang eleksyon niadtong Septiyembre 1930. Sa maong piniliay, nawala gikan as mga patidong republikano ang ilang mayorya, ug kuyog niini ang ilang kahigayonan nga mabalik ang usa ka koalisyon. Ang mga Nazi, sa ilang bahin, mikalit og saka gikan sa kamingaw ug nakuha ang 18.3% sa tanang mga boto uban ang 107 ka pwesto. Mi-ambak sila gikan sa ika-unom nga kinagamyang partido ngadto sa ikaduhang kinadak-ang pundok.

Niining panahona, nakit-ang patay ang pagumangkon ni Hitler nga si [[Geli Raubal]] sa iyang lawak didto sa ''apartment'' ni Hitler sa [[Munich]], ug kini gidudhana g pagpakamatay. Si Geli, kinsa gituhoang adunay relasyon kang Hitler, mas bata pa kaniya'g 19 ka tuig, ug nakit-ang migamit sa pusil ni hitler. Ang kamatayon sa iyang pagumangkon maoy naghatag og dakong kaguol kang Hitler.

Niadtong 1932, misulay pagdagan si Hitler batok sa tigulang na nga si [[Presidente sa Alemanya|Presidente]] [[Paul von Hindenburg]], sa giplanong [[Alemang Piniliay sa pagkapresidente, 1932]]. Apan bisan tuod og naa na siya sa Alemanya niadto pa mang 1913, wala pa gihapon makakuha si Hitler og Aleman nga ''citizenship'', busa dili siya mahimong makadagan sa bisan unsang opisyo. Niadtong Pebrero, ang pagagamhanang estado sa [[Brunswick]] mitudlo kang Hitler alang sa usa ka minor nga pwestong administratibo, ug mihatag usab kaniya'g ''citizenship'' niadtong [[Pebrero 25|Dagangkahoy 25]], [[1932]]. Dali dayong midagan si Hitler batok kang Hindenburg, ug siya gisuportahan sa pipila ka mga nasyonalista, monarkista, Katoliko, [{Republikanismo|republikano]], ug pipila ka sosyal demokratiko. Ang iyang kampanya gitawag isip  "''Hitler über Deutschland''" (Hitler ibabaw sa Alemanya). ANg pangalan adunay duha ka gipasabot; gawas sa reperensiya niini sa mga diktatoryal nga mga intensyon ni hitler, kini usab nagpasabot sa iyang pagkampanya gamit ang abyon. Kini bag-o nga pamaagi sa pangampanya, diin mahimo ni Hitler nga makabisita og duha ka dakbayan sa usa lamang ka adlaw gamit ang abyon. Apan bisan pa niini, nagsunod lamang si hitler kang Hindenburg sa duha ka ''round'' sa piniliay, diin siya makakuha'g 35% sa mga boto sa ikaduhang ''round'' niadtong Abril. Bisan og napildi siya ni Hindenburg, napakita ni Hitler sa maong piniliay nga siya usa ka alternatibo sa politikang ALemna.

=== Gabinete ni Papen ug Schleicher ===
[[Payl:Vonpapen1.jpg|thumb|left|Si [[Franz von Papaen]].]]
Si Hindenburg, sinulsolan sa [[Camarilla, kasaysayan|Camarilla]], nagkalain og relasyon sa iyang Chancellor nga si Brüning. Niadtong Mayo 1932, nanaog si Brüning gikan sa iyang pwesto.

Gitudlo ni Hindenburg ang usa ka maharlika nga si [[Franz von Papen]] isip chancellor. Naanad si Papen sa pamaaging awtoritaryano ug, tungod kay ang konserbatibong [[Alemang Nasodnong Partido sa Katawhan]] (DNVP) ra man ang nagsuporta kaniya didto sa Reichstag, si Papen dali-daling nagpatawag og bag-ong piniliay niadtong Hidapdapon. Sa maong piniliay nakuha as mga Nazi ang ilang kinadak-ang kadaogan, diin sila nakakuha'g 230 ka mga pwesto.

Ang mga nazi maoy nahimong kinadak-ang partido sa Reichstag. Gisulayan ni papen og kumbinser si Hitler nga mahimong iyang bise-chancellor, ug sa pagsulod sa usa ka bag-ong gobyerno ubos sa mga parliyamentaryong pamaagi. Apn wala mosugot si hitler, gani iya pang gi-''pressure'' si Papen pinaagi sa pagabi-abi sa mga negosasyon sa Prtidong Centre, ang kanhi partido ni papen nga iyang gibiyaan, nga karon gusto nang pakanaogon si Papen tungod sa iyang pagbiya kanila. Sa duha ka negosasyon, namugos si Hitler nga siya, isip lider sa kinakusgang partido, kinahanglang mahimong Chancellor, apan wala mosugot si Hindenburg.

 
Human sa usa ka [[mosyon sa kawalay pagsalig]] sa gobyerno ni Papen, nga gisuportahan sa 84% sa mga ''deputies'', gibuwag ang bag-ong Reichstag, ug usa ka laing piniliay ang gipatawag niadtong Nobyembre. Niining tungora, nakuhaan og pipila ka pwesto ang mga Nazi, apan nagpabilin gihapon silang kinadak-ang partido sa Reichstag.

Human wala makakuha si Papen og usa ka mayoriya, misugyot siya nga buwagon pag-usab ang Reichstag kuyog ang walay-kataposang pag-''postpone'' sa mga piniliay. Misugot unta niini si Hindenburg apan human gibawi ni Baganbagani [[Kurt von Schleicher]] ug sa militar ang ilang suporta, gitangtang ni Hindenburg si Papen, ug gipuli si Schleicher, kinsa misaad nga siya makakuha'g usa ka mayorya nga administrasyon. Kini iyang gilaraw nga makuha pinaagi sa pagkumbinse sa mga Sosyal nga Demokratiko, mga ''trade union'', ug mga mibiya sa Partidong Nazi ubos ni [[Gregor Strasser]]. Apan niadtong Enero 1933, miangkon si Schleicher nga wala ni niya mahimo, ug nangayo hinuon siya'g mga gahom pang-emerhensiya uban sa sama ra gihapong pag-''postpone'' sa mga piniliay nga iyang gibatokan sa una. Tungod niini, gitangtang ni Hindenburg si Schleicher.

=== Nahimong Chancellor si Hitler ===

Samtang nahitabo kini, naninguha si Papen nga mobalos kang Schleicher pinaagi sa paglaraw sa pagkahugno sa Baganbagani. Iyang gisugdan ang usa ka intriga tali sa camarilla ug ni [[Alfred Hugenburg]], usa ka ''mogul'' sa medya ug pamuno sa DNVP. Nalambigit usab sila si [[Hjalmar Schacht]], [[Fritz Thyssen]], ug uban pang mga negosyante. Ang maong mga negosyante maoy mitabang sa pinansyal nga panginahanglan sa Partidong Nazi, nga hapit ma-''bankrupt'' tungod sa grabeng pangampanya. Ang mga magpapatigayon mihatag usab og pipila ka mga sulat ngadto kang Hindenburg, diin ilang giaghat ang pagpili kang Hitler isip lider sa usa ka gobyerno nga "gawasnon sa mga partidong parliyamentaryo" nga mahimong kalihokan nga "makakabig og minilyon ka mga tawo".

Sa kataposan, ang presidente misugot nga pilion si Hitler isip Chancellor sa usa ka koalisyong gobyerno tali as NSDAP ug sa DNVP. Si Hitler og duha ka mga ministrong Nazi (si [[Wilhelm Frick]] ug [[Göring]]) maoy ilang itanggong sa usa ka gabineteng puno sa mga konserbatibong mga ministro. Apil niini mao si Papen isip [[Bise-Chancellor]] ug si Hugenberg isip Ministro sa Ekonomiya. Gusto ni Papen nga gamiton si Hitler isip usa lamang ka ''figure-head'', apan anaa sa nga Nazi ang pipila ka dagkong posisyon, usa na niini ang Ministriyo sa Interyor. niadtong [[Enero 30|Ulalong 30]], [[1933]], sulod sa opisina ni Hindenburg, nanumpa si Hitler isip Chancellor sa usa ka mubong seremonya. Ang pagkuha sa mga Nazi sa gahom gitawag nga ''[[Machtergreifung]]''. Gigamit ni Hitler ang [[Reichssicherheitsdienst]] isip iyang personal nga tigbantay.

=== Ang sunog sa Reichstag ug ang piniliay niadtong Dagangbulan ===
[[Payl:Reichstagfire1.jpg|thumb|130px|right|Ang bintana diin giingong misulod si [[Marinus van der Lubbe]] aron sunogon ang [[Edipisyo sa Reichstag]].]]
Human mahimong Chancellor, giguba ni hitler ang pipila ka mga laraw aron makakuha'g mayorya sa parliyamento. Ug kay wala man makakuha'g mayorya, iyang gipugos si Hindenburg nga buwagon pag-usab ang Reichstag. Gi-''schedule'' ang piniliay alang niadtong Marso, apan niadtong [[pebrero 27|Dagangkahoy 27]], [[1933]], [[Sunog sa Reichstag|gisunog ang edipisyo Reichstag]]. Tungod kay usa ka [[Marinus van der Lubbe|komunista]] ang ilang nakaplagan didto sa edipisyo, ilang gitudlo ang mga Komunista isip nagsunog sa Reichstag. Daling gipagawas sa gobyerno ang [[Dekri sa Sunog sa Reichstag]] niadtong [[Pebrero 28|Dagangkahoy 28]], diin gisuspenso ang pipila ka mga pangunang katungod, api na niini ang ''[[habeas corpus]]''. Ubos nining maong dekri, gidakop ang daghang mga miyembro sa [[Partidong Komunista sa Alemanya]] (KPD).

Nagpadayon ang kampanya, diin gigamit sa mga Komunista ang ''hysteria'' aron mapadako ang ilang propaganda. Sa piniliay niadtong [[Marso|Dagangbulan 6]], nakuha sa NSDAP ang 43.9% sa mga ilim.

== Pagtangtang sa uban pang mga limit ==
[[Payl:Reichsparteitagnov1935.jpg|left|thumb|300px|Si Hitler sa usa ka inspeksyon sa parada sa mga SA, nga iyang gipurga niadtong [[Hunyo 30]] hangtod [[Hulyo 2]], [[1934]].]]
Tungod niining kombinasyon sa lihslatibo ug ehekutibong mga gahom, gipakusgan sa gobyerno ni Hitler ang pagpakgang sa oposisyon. Gibawal ang [[Komunistang Partido sa Alemanya]] (KPD) ug ang [[Sosyal nga Demokratikong Partiso]] (SPD), samtang ang ubang mga partdio gitunaw aron mokuyog sa Nazi. Giusa ang mga [[Unyong sa Trabaho]] ug ang mga pederasyon sa mga ''employer'' ubos sa kontrol sa mga nazi, ug gitangtang ang awtonomiya sa mga estadong Aleman.

Gigamit ni Hitler ang paramilitar nga SA aron mapugos si Hugenburg sa pagkanaog, ug aron politikal nga matanggong si Bise Chancellor papen. Apan tungod sa mga  sa SA nga makakuha og mga militar nga gahom, nabugnaw kang Hitler ang mga lider sa Nasodnong Kasundalohan. Busa gigamit ni Hitler ang mga alegasyon sa lider sa SA nga si [[Ernst Röhm]] aron mapurga ang SA niadtong [[Gabii sa Tag-as nga mga Kutsilyo]] ([[Hunyo 30]] hangtod [[Hulyo 2]], [[1934]]). Daghan usab ang gipangpatay nga mga kaaway nga walay labot sa SA, pipila niini mao si [[Gregor Strasser]] ug si kanhi Chancellor [[Kurt von Schleicher]].

Namatay si Presidente Hindenburg niadtong [[Agosto 2]], [[1934]]. Apan imbis mopahigayon og usa ka presidensiyal nga eleksyon, mihimo'g balaod ang gabinete ni Hitler aron maproklama ang presidensiya isip ''dormant'', ug gipasa ang papel ug mga gahom sa presidente ngadto kang hitler isip ''Führer und Reichskanzler'' (lider ug chancellor). Busa nahimo nang kinatas-ang lider si Hitler sa militar, kansang mga opisyal wala mosaad og pag-unong ngadto sa estado, kundili ngadto mismo kang Hitler. Sa usa ka plebisito sa tungang-Agosto, kini nga mga akto nakakuha'g 84.6 nga suporta sa mga botante. uban sa kinatas-ang mga opisyo sa estado, ang militar, ug ang iyang partido, nakuha ni Hitler ang kinadak-ang gahom nga dili gayod malalis sa legalidad.

Niadtong [[1938]], gipugos ni Hitler ang resignasyon sa iyang ministro sa Gubat, si [[Werner von Blomberg]], human migawas ang ebidensya nga ang bag-ong asawa ni Blomberg adunay kaaging kriminal. Giilis ni Hitler sa Ministriyo sa Gubat ang [[Oberkommando der Wehrmacht]] (Taas nga Mando sa Armadong kusog, o OKW), ubos sa liderato ni Heneral [[Wilhelm Keitel]]. Gideklara usab ni hitler nga iyang ibutang sa iyang personal nga pagmando ang kasundalohan. Siya mismo ang mipuli sa karaang pwesto ni Blomberg, ang pagka-''commander-in-chief'' sa Armadong Kusog.

== Ikatulong Reich ==
Human makakuha og dagkong politikanhong gahom, misugod si Hitler sa iyang mga lakang aron makumbinser ang mga Aleman nga siya ang ilang manluluwas giakn sa usa Ekonomikong Depresyon, komunismo, ang mga "[[Hudiyo-Bolsheviko]]", ug ang [[Kasabotan sa Versailles]]. Ang mga Nazi mipakgang sa bisan-unsang matang sa oposisyon pinaagi sa usa ka proseso nga gitawag og Gleichschaltung.

=== Ekonomiya ug Kultura ===
Si Hitler ang nangulo sa kinadak-ang pagpalapad sa produksiyong industriyal ug paglambo nga sibil nga nakita sa Alemanya, kasagaran pinaagi sa pagpadako sa utang ug sa ekspansyon sa kasundalohan. Ang mga polisiya sa mga Nazi bahin sa kababayen-an nag-aghat kanila sa pagpabilin sa balay aron mag-atiman as ilang mga anak ug banay. Niadtong Septiyembre 1934, sa usa ka ''speech'' ngadto sa Nasodnong Organisasyon sa Sosyalistang Kababayen-an, namulong si Hitler nga alang sa usa ka Alemang babaye, "ang iyang kalibotan mao ang iyang bana, ang iyang pamilya, ang iyang mga anak, ug ang iyang balay." Kini nga polisiya gipahugtan pinaagi sa paghatag ug usa ka "Krus sa Dungog alang sa Alemang Inahan" ngadto sa mga babaye nga adunay upat o mas daghan pang mga anak. Daghan ang napatrabaho sa mga Nazi, kasagran pinaagi sa produksyon sa mga armas, ug sa pagbutang sa mga babaye ngadto lamang sa balay, aron ang mga lalaki ang mopuli sa ialng karaang propesyonal nga trabaho. Daghan sa "kwarta" nga gigamit ni Hitler, alang sa rekonstruksyon ug pagrearma, gikan sa manipulasyong pangkurensiya nga gibuhat ni [[Hjalmar Schacht]], apil na niini ang mga serketong utang pinaagi sa mga [[Bill nga Mefo]]. Ang mga negatibong epekto niining inplasyon napakgang nila sa misunod nga mga tuig pinaagi sa ilang pagkawkaw sa mga bulawan gikan sa panudlanan sa mga napildi nilang mganasod.

[[Payl:Berlin36-2.jpg|thumb|left|250px|Ang ''stadium'' nga Olimpiko sa Berlin, 1936.]]
Gilusad usab ni Hitler ang usa sa kinadak-ang kampanya alang sa inprasturktura sa kasaysayan sa Alemanya, uban sa pagtukod ug mga [[dam]], ''[[autobahn]]'', [[riles]], ug uban pang mga buhat sibil. Gibutngan ni hitler og importansya ang kinbauhing pamilya: ang mga lalaki maoy ''"breadwinner"'', samtang ang mga prayordad sa babaye mao ang pagpadako sa mga anak ug ang pagbuhat og mga buluhaton sa balay. 

Gipaluyohan usab sa gobyerno ni Hitler ang pagpalambo sa arkitektura, uban sa ilang pagsuporta kang [[Albert Speer]] isip arkitekto sa Reich. Samtang si Speer nahimong importanteng kauban ni Hitler isip tigpatuman sa klasisistang interpretasyon niya sa kulturang Aleman, si Speer usab nahimong mas epektibo isip Ministro sa Armamento sa ulahing bahin sa Gubat Kalibotanon II. Niadtong 1936, ang Berlin maoy ''host'' sa [[Ting-init nga Olimpiko sa 1936]], nga gibuksan ni Hitler ug [[Koryograpiya|gikoryograpiya]] aron mapakita ang pagkasuperyor sa ''race'' nga Aryano. Ang ''[[Olympia]]'', usa ka salida bahin sa maong olimpiko, gidirekta ni [[Leni Reifenstahl]], ang personal nga direktor ni Hitler.

Bisan tuod nga nakamugna si Hitler og mga laraw alang sa usa ka ''[[Breitspurbahn]]'' (usa ka ''[[broad gauge]]'' nga network sa mga riles), wala kini madayon tungod sa Gubat Kalibotanon II. Kon nadayon pa kini, ang iyang ''gauge'' nahimo untang tres-metros, mas lapad pa sa karaang [[Dakong Riles sa Kasadpan]] sa Britanya.

Aduna usa'y natampo si Hitler sa diesnyo sa sakyanan nga nahimong [[Volkswagen Beetle]], ug gitahasan si [[Ferdinand Porsche]] sa disenyo niini ug sa paggama usab. Nahunong usab ang paggama tungod sa gubat.

=== Pagrearma ug mga bag-ong mga alyansa ===
{{Main|Mga Gahom nga Axis|Kasabotang Tripartido}}
Bisan tuod nga aduna nay tagong pagrearma niadto pa mang 1919, niadto lamang Marso 1934 publikong gipahibalo ni Hitler nga iyang padak-an ang [[Wehrmacht|Kasundalohang Aleman]] ngadto sa 600,000 ka mga tawo (mas dako og unom ka pilo kon itandi sa limit sa Kasabotan sa Versailles), apil na niini ang Pwersang Panghangin (''[[Luftwaffe]]'') ug usab ang Marina (''[[Kriegsmarine]]''). Dali dayon kining gikondenar sa Britanya, Pransiya ug Italya, ug usab ang [[Liga sa mga Nasod]]. Apan, human ang garantiya gikan kang Hitler nga alang lamang kini sa kalinaw, walay nasod ang mihimo og lakang aron mahunong ang pagrearma.


Niadtong Marso 1936, milapas na usab si Hitler sa kasabotan pinaagi sa [[Remilitarisasyon sa Rinland|pagreokupar]] sa [[Sonang gidemilitarisar]] sa [[Rinland]]. Sa dihang walay gibuhat ang Britanya ug ang Pransiya, nagkaisog si Hitler. Niadtong Hulyo 1936, miulbo ang [[Gubat Patani sa Espanya]] sa sihang ang militar, ubos ni Baganbagani [[Francisco Franco]], mialsa batok sa [[Prenteng Popular (Espanya)|Prenteng Popular]] nga gobyerno. Human makadawat og hangyo sa pagtabang gikan ni Heneral Franco, nagpadala dayon si Hitler og mga tropa aron suportaan si Franco. Busa, ang Espanya nahimong bansayanan alang sa kasundalohan ni Hitler, aron ilang masulayan ang bag-ong mga taktika, ug mga kahimanang panggubat. 

Usa ka Axis ang gideklara tali sa Alemanya ug Italya pinaagi ni Konde [[Galeazzo Ciano]], ministro panggawas ni [[Benito Mussolini]] niadtong [[oktubre 25]], [[1936]]. Niadtong Nobiyembre 25 sa maong tuig, mihimo'g [[Kasabotang Anti-komintern]] ang Alemanya ug ang Hapon. Aron mapakusgan ang maong relasyon, nakigkita si Hitler niadtong 1937 uban ni [[Prinsipe Chichibu]] didto sa [[Nuremberg]], igsuon ni emperador [[Hirohito]].

ANg usa ka [[Kasabotang Tripartido]] ang gipirmahan ni [[Saburo Kurusu]] sa [[Imperyal nga Hapon]], Hitler, ug Ciano niadtong [[Septiyembre 27]], [[1940]]. Kini gipalapdan dayon aron maapil ang [[Hungarya]], [[Romanya]], ug [[Bulgarya]]. Sila kolektibong gitawag isip [[Mga Gahom nga Axis]].

== Gubat Kalibotanon II ==
{{main|Gubat Kalibotanon II}}

=== Sayong mga kadaogan ===
Niadtong Marso 1938, gipugos ni Hitler ang Austriya alang sa usa ka unipikasyon uban sa Alemanya (ang ''[[Anschluss]]''). Siya nagmadaogong misulod sa Vienna niadtong [[Marso 14]]. Sunod, iyang gipadako ang kiris sa mga Inalemang bahin sa distrito sa [[Sudetenland]] , [[Czechoslovakia]].Kini misangpot sa [[kasabotan sa Munich]] niadtong Septiyembre 1938, diin nakuha sa Alemanya ang maong mga Distrito. Tungod niadto, si hitler maoy napili sa [[Time Magasin|TIME]] magasin isip [[Tawo sa Tuig]] 1938. Ang [[primero Ministro sa Hiniusang Gingharian]], si [[Neville Chamberlain]], midayeg sa kasabotan isip "kalinaw sa atong panahon", apan sa pagsugot nila kang Hitler, gibiyaan sa Britnya ug sa Pransiya ang Czechoslovakia ngadto kang Hitler. Gisugo usab ni Hitler ang iyang kasundalohan sa pagmartsa ngadto sa [[Prague]] niadtong [[marso 15]], [[1939]], ug gikan sa [[Kastilyo sa Prague]] iyang giproklamar ang Bohemia ug Moravia isip mga [[protektorado]] sa Alemanya.

Human niadto, giangkon ni Hitler ang [[Gawasnong Dakbayan sa Danzig]] ug ang [[Polakong Koridor]], mga teritoryo nga gibuhian sa Alemanya ubos sa Kasabotan sa Versailles. Wala makakuhag kasabotan ang Britanya ug ang Unyong Sobyet alang sa usa ka alyansa batok sa Alemanya, busa niadtong [[Agosto 23]], [[1939]], miuyon si hitler sa usa ka tinagong [[Pakto sa non-agresyon]] uban sa kang [[Joseph Stalin]], diin ilang gisabotan ang pagtunga sa Poland.

=== Kaparotan ===
Niadtong Hunyo 22, 1941, tulo ka milyong sundalong Aleman ang miatake sa Unyong Sobyet, usa ka paglapas sa kasabotan sa non-agresyon ni Hitler ug ni Stalin. Dako ang yutang nakuha sa mga Aleman sa unang bahin sa opensiba, apan nahunong nag mga Alemanniadtong Disyembre 1941 tungod sa grabeng [[Tingtugnaw sa Rusya]] ug sa gihugtang pagsukol sa mga Ruso.

Ang pagdeklara ni Hitler og gubat batok sa Estados Unidos niadtong Disyembre 11, 1941, maoy nagbutang sa Alemanya batok sa kowalisyon nga gilangkoban sa kinadak-ang imperyo sa Kalibotan (Hiniusang Gingharian), ang kinadak-ang industriyalisadong gahom (Estados Unidos), ug ang kinadak-ang kasundalohan (Unyong Sobyet).

[[Payl:Bundesarchiv Bild 146-1972-025-10, Hitler-Attentat, 20. Juli 1944.jpg|thumb|250px|Ang lawak diin hapit mapatay si Hitler sa bomba ni [[Claus von Stauffenberg|Stauffenberg]].]]
Niadtong ulahing bahin  sa 1942, napildi ang mga Aleman sa [[Ikaduhang Sangka sa El Alamein]]. niadtong Pebrero, 1943, natapos ang dakong [[Sangka sa Stalingrad]] sa dihang napulbos ang [[Ikaunom nga Kasundalohang Aleman]]. Gisundan kini sa dugoong  [[Sangka sa Kursk]]. Nagkalibog ang mga plano ni Hitler. Nadaot usab ang panglawas ni Hitler, ug pirming magkurog ang iyang walang kamot. Nagtuo ang biyograpo ni Hitler nga si [[Ian Kershaw]] ug uban pa nga siya adunay ''[[Parkinson's Disease]]''.

Nagsugod og kapukan ang Kasundalohan ni Hitler sugod niadtong 1943. Nadakpan ang iyang kauban nga si Mussolini, napaatras ang iyang mga sundalo gikan sa Silangang Prente, ug nabawi sa mga Alyado ang Pransiya. Kining mga panghitaboa maoy nakahugno sa ''morale'' sa pipila ka mga reyalista nga sundalong Aleman, ug buot nilang mahunong na ang gubat. Niadtong Hulyo 1944, gibutngan ni [[Claus von Stauffenberg]] og bomba ang ''headquarters'' ni Hitler didto sa [[Rastenburg]], apan nakalikay si Hitler sa kamatayon. Iyang gisugo ang pagpapatay sa tanang mga ALemang miapil sa planong pagpatay kaniya, ug sa tanang misupak sa iyang mano sa pagpadayon pa gihapon sa gubat.

=== Kaparotan ug Kamatayon ===
[[Payl:Stars & Stripes & Hitler Dead2.jpg|thumb|220px|left|Ang ulohan sa usa ka pamantalaan nga nagbalita sa kamatayon ni Hitler.]]
Niadtong ulahin bahin sa 1944, nagkaduol na ang mga Alyado padulong sa Alemanya. nakaamgo si Hitler nga napildi na ang Alemanya, apan dili mosugot nga moatras ang iyang mga sundalo. Iyang gisugo ang pag-ugdaw sa tanang mga impastrukturang pang-industriya aron dili kini makuha sa mga Alyado. Kining polisiya sa [[naugdaw nga yuta]] iyang gitahas kang [[Albert Speer]], apan wala kini niya sunda. <ref name="bull774–775">{{harvnb|Bullock|1962|pp=774–775}}</ref>

Niadtong Abril 20, iyang gisaulog ang iyang ika-56 nga adlawng natawhan didto sa ''[[Führerbunker]]''. Nagkaduol ang mga Sobyet sa Berlin niadtong panahona. Gimandoan ni Hitler ang iyang mga heneral sa paggamit sa mga tropa og mga eskwardo, apan sa pagkatinuod ang maong mga tropa hagbay rang napukan sa kaaway.

Niadtong Abril 28, nadiskubrehan ni Hitler nga misulay og sabot sa pagsurender si Himmler, ang lider sa [[SS]]. napungot si Hitler, ug gimando ang pagpatay sa representante ni Himmler sa Berlin nga si [[Hermann Fegelein]].<ref>{{harvnb|Bullock|1962|p=792}}</ref>

Niadtong Abril 30, 1945, human ang dugoong sangka sa kadalanan sa Berlin, nagpakamatay si Hitler pinaagi sa pagpusil sa iyang kaugalingon agi sa baba, samtang nagpaak sa kapsula sa ''cyanide''.<ref name="bull799–800">{{harvnb|Bullock|1962|pp=799–800}}</ref><ref>{{cite web|accessdate=2008-05-22|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1800287.stm|title=Hitler's final witness|publisher=BBC|date=2002-02-04}}</ref> Ang lawas ni hitler ug sa iyang asawasnga si [[Eva Braun]] (kinsa iyang gipakaslan niadtong Abril 29) gibutang sa usa ka ''bomb crater'' ug gisunog.<ref>{{cite book|author=Trevor-Roper, H.|title=The Last Days of Hitler|url=https://archive.org/details/lastdaysofhitler0000trev_k6q1|date=1947|publisher=[[University of Chicago Press]]|year=1992}}</ref><ref>{{harvnb|Kershaw|2000b}}</ref>

Niadtong Mayo 2, misurender ang Berlin.

== Mga reperensya ==
{{Reflist}}

[[Kategoriya:Adolf Hitler| ]]


[[Kategoriya:Mga natawo sa 1889]]
[[Kategoriya:Mga namatay sa 1945]]
[[Kategoriya:Mga natawo sa Abril 20]]
[[Kategoriya:Mga namatay sa Abril 30]]
Ang mga plantilya nga gigagamit niining panid:
Plantilya:Abbr (usba)
Plantilya:Birth date (usba)
Plantilya:Category handler (usba)
Plantilya:Cite book (usba)
Plantilya:Cite web (tan-awa ang ginikanan) (medyo giprotektahan)
Plantilya:DPP (usba)
Plantilya:Death date and age (usba)
Plantilya:Four digit (usba)
Plantilya:Get-year (usba)
Plantilya:Harvard citation no brackets (usba)
Plantilya:Harvnb (usba)
Plantilya:Infobox Nag-opisyo (usba)
Plantilya:Infobox Nag-opisyo/Datang personal (usba)
Plantilya:Infobox Nag-opisyo/Opisyo (usba)
Plantilya:IsValidPageName (usba)
Plantilya:KMT (usba)
Plantilya:Kaminyoon (usba)
Plantilya:Lang (usba)
Plantilya:MONTHNAME (tan-awa ang ginikanan) (medyo giprotektahan)
Plantilya:MONTHNUMBER (tan-awa ang ginikanan) (medyo giprotektahan)
Plantilya:Main (usba)
Plantilya:Main other (usba)
Plantilya:Nag-opisyo (usba)
Plantilya:Napiling artikulo (usba)
Plantilya:Nowrap (tan-awa ang ginikanan) (medyo giprotektahan)
Plantilya:Reflist (usba)
Plantilya:Reflist/styles.css (usba)
Plantilya:Sfn (usba)
Plantilya:Top icon (usba)
Plantilya:Tree list (usba)
Plantilya:Tree list/end (usba)
Plantilya:Tree list/styles.css (usba)
Plantilya:WIA (usba)
Plantilya:WPMILHIST Infobox style (usba)
Plantilya:Webarchive (usba)
Module:Age (usba)
Module:Arguments (usba)
Module:Category handler (usba)
Module:Category handler/blacklist (usba)
Module:Category handler/config (usba)
Module:Category handler/data (usba)
Module:Category handler/shared (usba)
Module:Check for unknown parameters (usba)
Module:Citation/CS1 (usba)
Module:Citation/CS1/COinS (usba)
Module:Citation/CS1/Configuration (usba)
Module:Citation/CS1/Date validation (usba)
Module:Citation/CS1/Identifiers (usba)
Module:Citation/CS1/Utilities (usba)
Module:Citation/CS1/Whitelist (usba)
Module:Citation/CS1/styles.css (usba)
Module:Data (usba)
Module:Date (usba)
Module:Exponential search (usba)
Module:Footnotes (usba)
Module:Footnotes/anchor id list (usba)
Module:Footnotes/anchor id list/data (usba)
Module:Footnotes/whitelist (usba)
Module:Format link (usba)
Module:Hatnote (tan-awa ang ginikanan) (giprotektahan)
Module:Hatnote/styles.css (usba)
Module:Hatnote2 (usba)
Module:Hatnote list (usba)
Module:Labelled list hatnote (usba)
Module:Lang (usba)
Module:Lang/ISO 639 synonyms (usba)
Module:Lang/data (usba)
Module:Language/data/iana languages (usba)
Module:Language/data/iana regions (usba)
Module:Language/data/iana scripts (usba)
Module:Language/data/iana suppressed scripts (usba)
Module:Language/data/iana variants (usba)
Module:Namespace detect/config (usba)
Module:Namespace detect/data (usba)
Module:String (tan-awa ang ginikanan) (medyo giprotektahan)
Module:TableTools (usba)
Module:Unicode data (usba)
Module:Unicode data/scripts (usba)
Module:Wd (usba)
Module:Wd/i18n (usba)
Module:Webarchive (usba)
Module:Webarchive/data (usba)
Module:Yesno (usba)
Balik sa Adolf Hitler.
Gikuha gikan sa "https://ceb.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler"