Romanika

Romanika je umjetnički pravac koji se razvijao u srednjovjekovnoj evropskoj umjetnosti od 11. do 13. vijeka. Period razvoja romaničke umjetnosti karakterizira borba crkve i države za prevlast. U to doba formiraju se i veća naselja, jača zanatska proizvodnja i trgovina, a kao posljedica svega toga jača grad. U srednjem vijeku različite umjetničke djelatnosti nisu smatrane međusobno nezavisnim i u okviru takvog shvatanja skulptura i slikarstvo postali su strogo podređeni potrebama i zahtjevima glavne umjetnosti, arhitekture.^[1]

Težište izgradnje u doba romanike usredsređuje se na osnovna dva simbola, na izgradnju tvrđava (zamkovi feudalaca) i sakralnih objekata.

Karakteristike romaničke arhitekture jesu: čvrstoća, masivnost, zatvorenost, jednostavnost, naglašena horizontalnost. Romanika je prepoznatljiva po masivnim zidovima koji nose teret i težinu svoda to je i osnovna razlika između gotike i romanike jer se u periodu gotike javljaju kontrafori (potporni stubovi) koji preuzimaju ulogu zidova.

Najbrojniji sačuvani monumentalni romanički objekti pripadaju sakralnoj arhitekturi. Kao simbol duhovne moći izgrađuju se romaničke bazilike obično u središtu grada. Najvažnija snaga crkve bili su veliki monaški redovi (kartuzijanci, benediktinci i dr.) Romanička crkva preuzima oblik stahrokršćanske bazilike, građene u obliku latinskog križa, najčešće trobrodna ili petobrodna. Zapadno pročelje označava i ulaz u samu građevinu gdje se nalazi i glavni portal, dok se na istočnom djelu ckrva završava apsidom u polukružnom obliku. Nad ukrsnicom diže se toranj koji predstavlja glavnu vertikalu građevine.

Centralno područje na kome se razvila romanička arhitektura obuhvata Francusku, Italiju i Njemačku, odakle se širila u ostale zemlje. Na području Engleske razvija se posebna varijanta romanike tzv. normanski stil.

Francuska: katedrala st. Sernin; katedrala u Touloussu; crkva Notre-Dame-la-Grande u Poitieru; St-Remy u Reimsu (1005 - 1049).

Italija: katedrala u Pisi; katedrala u Orvietu; crkva S. Ambrogio u Milanu (1046 - 1071).

Njemačka: benediktinska crkva Maria Lach; bogato ukrašena crkva sv. Godeharda u Hildesheimu (1133 - 1172).

Engleska: katedrala u Winchesteru (1079 - 1093); katedrala u Canterburyju.

Austrija: Katedrala u Gurku (1140 - 1200).

Za vrijeme romanike dolazi do procvata niskog reljefa koji ukrašava građevinu. Likovi su pljosnati i ukočeni, neobično smjeli i sadrže mješavinu prirodnog i fantastičnog. Plastika je u tijesnoj vezi sa slikarstvom, ali je za razliku od slikarstva isprva potpuno potčinjena arhitekturi i rijetko kad dobije samostalne široke površine. Najčešće teme vezane su za viziju apokalipse ili strašnog suda, a opća karakteristika je slikovitost pričanja.

Crkva Notre-Dame-la-Grande u Poitieru, ima najbogatiju plastičnu dekoraciju, gotovo cijelu površinu zapadnog pročelja prekrivaju monumentalne skulpture. Ikonografski program uzet je iz Starog i Novog zavjeta.

Mnoge freske, slike na drvetu, ilustracije knjiga i pergamenta iz romaničkog perioda su izgubljene. Teme su najvećim dijelom iste i za slikarstvo i za skulpturu i pokoravaju se istim shvatanjima širenja vjere pomoću slika. Prikazuju se scene iz Starog i Novog zavjeta, životi svetaca, bitni događaji i ilustracije ljudskih aktivnosti. Romaničko slikarstvo se više brine za utisak pripovijedanja scene nego za ukrašavanje. Slikarstvo karakterizira plošnost i linearnost, čvrsto crtane konture, iščezava svaki trag klasičnog iluzionizma. Tako umjetnici više ne rade realistične pozadine iza likova, već simbolično ili sa tipično zlatnom podlogom. Jedan od najtipičnijih elemenata romaničkih djela su brojne figure uvijek isto ritmično raspoređene, obično u horizontalnoj ravni ili simetrično postavljene oko centralne tačke.

Monumentalno romaničko slikarstvo ostvareno je u ciklusima zidnih slika u sakralnim objektima, obično izvedeni kroz freske ili mozaike. Upravo tehnika ukrašavanja mozaikom, tj. pomoću mnogobrojnih kockica različite veličine i boje, čiji zbir obrazuju figuru, bila je na vrhuncu u romaničkom periodu. Posebno je doživjela veliki procvat u mediteranskim područjima koja su bila pod najneposrednijim uticajima bizantijske umjetnosti. Često je cijela unutrašnjost građevine prekrivena slikama. Gotovo obavezna tema za dekorisanje apside bila je Hrist na prijestolju, obično okružen svecima.

U romaničkim crkvama pojavljuju se prvi bojeni vitraži sa svojim izvanredno jarkim bojama.

Izrađuju se tapiserije sa figuralnim prikazom. Od metala se izrađuju oklopi, reljefne ploče, križevi, relikvije, svijećnjaci.

• Erih Kubah, Peter Bloh, Romanička umjetnost, Umjetnost u svjetu, "Bratstvo-jedinstvo", Novi Sad, 1974.
• Romanika, Kako prepoznati umetnost, "Vuk Karadžić", Beograd, 1980.
• H. W. Janson, Istorija umetnosti, Beograd, 1962.

1. ^ Romanika, Beograd, 1980, str. 40.

Commons ima datoteke na temu: Romanika

• metmuseum Romanesque Art (en)
• Romanička skulptura u Velikoj Britaniji i Irskoj Arhivirano 3. 4. 2012. na Wayback Machine (en)
• Romanička umjetnost u Francuskoj (en)