Rade Marijanac
| Rade Marijanac | |
|---|---|
| Rođenje | 27. august 1916. Todorići, Šipovo, Austro-Ugarska |
| Smrt | 4. juli 1943 (26 godina) Tarevo, Živinice, Kraljevina Jugoslavija |
| Čin | Potpukovnik |
| Ratovi | Drugi svjetski rat |
| Vojska | Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije |
| Jedinice | Treći krajiški NOP odred, Sedma krajiška brigada |
| Komandovao | Komandant bataljona, komandant odreda, komandant brigade |
| Odlikovanja | Orden zasluga za narod, Orden narodnog heroja |
Rade Marijanac (Todorići, Šipovo, 27. augusta 1916. - Tarevo, Živinice, 4. jula 1943), bio je jugoslavenski partizan i Narodni heroj Jugoslavije.[1]
Biografija
[uredi | uredi izvor]Potiče iz imućnije seljačke porodice. Otac mu je bio narodni poslanik. Srednju tehničku školu, geometarski odsjek, završio je u Beogradu 1939. godine. Ovu školu završilo je pet narodnih heroja iz Bosne i Hercegovine: Adem Buć, Slavko Rodić, Radivoj Rodić, Mithat Haćam i Rade Marijanac.
Drugi svjetski rat
[uredi | uredi izvor]Nakon Aprilskog rata, okupacije i aneksije nekih dijelova Jugoslavije, područje Šipova se našlo u sastavu Nezavisne Države Hrvatske, u onom dijelu koji je pripadao italijanskoj okupacionoj zoni. Marijanac je, kao pripadnik škole rezervnih oficira, izbjegao zarobljavanje i vratio se u rodni kraj.
Nakon uspostave novih vlasti, došlo je do hapšenja određenog broja ljudi kao taoca. Među njma je bio i otac Rade Marijanca, koji je ubrzo i ubijen. Do tog trenutka Marijanac se nije bavio politikom pa ga je ovaj događaj naveo da se priključi ustanicima iz Šipova. Kao rezervni oficir jugoslavenske vojske učestvovao je u pripremi ustanka i osposobljavanju boraca za oružanu borbu. Bio je tvorac plana za napad na Šipovo 27 avgusta 1941. god. Prilikom oslobođenja naselja zarobljeno je oko 170 pripadnika oružanih snaga NDH.
U borbi kod Donjeg Vakufa 22. novembra ispoljio je veliku hrabrost prije nego što je teže ranjen.
Prilikom osnivanja bataljona u Baraćima kod Mrkonjić Grada Marjanac je postavljen za prvog komandanta. Nakon toga je njegova jedinica mjesec dana vodila svakodnevne borbe sa četnicima, u vrijeme kada je došlo do razlaza među ustanicima. Prema dogovoru, u napadu na Mrkonjić, trebalo je da učestvuju i četnici Uroša Drenovića. Kada je otpočeo napad borci Prvog i Drugog partizanskog bataljona su prodrli u grad, ali su se morali povući, zbog četničkog neučešća u borbi.
Kada je osnovan Treći krajiški NOP odred na području Janja i Plive, Rade je najprije postavljen za zamjenika, a februara 1942. god i za komandanta odreda. U septembru i decembru iste godine njegova jedinica je učestvovala u borbama za oslobođenje Jajca.
Nakon toga, istog mjeseca je postavljen za prvog komandanta Sedme krajiške brigade. Sa brigadom je prošao borbeni put u Četvrtoj i Petoj neprijateljskoj ofanzivi, preko Neretve i Zelengore. U toku svih ovih borbi Rade Marijanac, kao komandant brigade, je predvodio svoje borce u mnogim teškim borbama i jurišima - na Čelebiću, Sinjajevini, dolini Morače, Pivskom javorku, Košuru, Tjentištu i drugim mestima. Maja 1943. godine ukazom Vrhovnog štaba NOVJ, među prvima dobio je čin potpukovnika NOVJ.
Poslije proboja obruča na Sutjesci, brigada se našla na području Tuzle u borbama sa Nijemcima i ustašama. U jednom iznenadnom napadu na štab brigade kod sela Tarevo blizu Živinica, poginuo je i komandant Rade Marijanac. Prvi je primijetio neprijatelja, uzeo mašinku i pucao dok se štab nije povukao, ali je pao smrtno pogođen.
Odlikovanja
[uredi | uredi izvor]Ukazom Predsedništva Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) 26. jula 1945. posthumno je odlikovan Ordenom zasluga za narod prvog reda
Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 20. decembra 1951. godine, proglašen je za narodnog heroja Jugoslavije.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Narodni heroji Jugoslavije (knjiga). Beograd: Mladost. 1975.
